Dlaczego batalion. jest symbolem Biebrzańskiego Parku Narodowego? wiosna Smoki w przestworzach. Najzimniejsze. miejsce doliny Biebrzy str.

Transkrypt

1 Czsopismo Biebrzńskiego Prku Nrodowego dl dzieci i młodzieży wiosn 2012 nr 36 Dlczego btlion str. 3 jest symbolem Biebrzńskiego Prku Nrodowego? str. 6 Smoki w przestworzch AH Rok Dzikich Łąk w Biebrzńskim Prku Nrodowym Njzimniejsze KONKURS FOTOGRAFICZNY 1 miejsce doliny Biebrzy str. 10 PT str. 11

2 J ednym z njciekwszych i njbrdziej urokliwych miejsc w nszym Prku jest Biły Grąd. To wyniesienie położone blisko koryt Biebrzy umożliwi obserwcje wielu gtunków ptków. Prowdzi do niego ścieżk rozpoczynjąc się we wsi Mścichy i biegnąc żwirową groblą wśród rozległych otwrtych bgien. Wiosną duże wrżenie robią rozlewisk (nwet n drodze), które pokonuje się w wysokich AG Dlczego btlion GTK AG butch gumowych (woderch) lub po prostu boso. W kwietniu i mju bezpośrednio n grobli i sąsidujących z nią niewielkich wzniesienich gromdzą się i tokują btliony. N bgiennych łąkch gnizdują kszyki, rycyki, krwwodzioby, czjki, żerują żurwie i polują błotniki łąkowe. Poszukiwcze ornitologicznych rzdkości też się nie zwiodą. W wierzbowych zkrzczenich pośród bgien możn wyp- trzyć podróżniczk orz pliszkę cytrynową, w rozległych turzycowiskch wodniczkę. N końcu ścieżki znjduje się wież widokow. Wrto dojść ż do niej, bo w pobliżu żeruje wiele interesujących gtunków, między innymi bociny czrne, czple biłe i rybitwy biłoskrzydłe. Często miejsce to odwiedzją bieliki. Ztem zprszmy n Biły Grąd, do zobczeni n szlku! (AH) Wiosenny monitoring ptków W iosn to czs intensywnej prcy prkowych ornitologów w terenie. Poleg on n sprwdzniu liczebności i stnowisk występowni różnych gtunków ptków. Monitoring ten przeprowdz się obecnie n potrzeby sporządzeni Plnu Zdń Ochronnych dl obszru Ntur 2000 Ostoj Biebrzńsk. W mrcu i kwietniu ornitolodzy sprwdzli zgrupowni gęsi, kczek, siewkowców podczs ich migrcji orz populcje żurwi, dzięcioł czrnego i lerki (skowronk borowego). W mju i czerwcu rozpoczyn się monitoring bąk, bączk, błotników, derkcz, kropitki, dubelt, rybitw, lelk, podróżniczk i muchołówki młej. Może dziwić ten dobór gtunków. Typowno je w skli Unii Europejskiej, stąd n liście znjdują się ptki w jednych krjch częste, w innych rzdkie (jk 2 Trudne pytni Co słychć nd Biebrzą?? y n o li t b y m y z c Gdzie zob np. pospolit w Polsce, rzdk w Anglii lerk). Oczkiem w głowie nszych ornitologów są dodtkowo gtunki rzdkie. Od lt bdją oni populcje cietrzewi, bocin czrnego, bielik, orlików, puchcz, wodniczki. Pomgją w tym prkowi leśnicy. Dzięki zebrnym informcjom możn prześledzić czy i jkie zminy zchodzą w biebrzńskich populcjch tych ptków. Inwentryzcj ornitologiczn wymg dyscypliny i kondycji: rozpoczyn się często sporo przed świtem (jk w przypdku cietrzewi), trw bez względu n kprysy pogody, prowdzon jest nwet nocą (dl derkcz). Do przejści przez bgn byw wiele kilometrów. Do tego dochodzi skomplikowne oprcowywnie zebrnych w terenie dnych. Ale wygląd n to, że dolin Biebrzy wyngrdz trudy, djąc wszystkim stysfkcję z ptsich obserwcji. (EW) AH GTK jest symbolem owego? d ro N u rk P go ie sk Biebrzń Bo nigdzie w Polsce nie występuje i nigdy nie występowł tk licznie, jk nd Biebrzą. Btliony odznczją się brdzo efektownymi strojmi, które noszą w okresie godowym smce. To tkże było zchętą, by obwołć btlion symbolem prku. Symbolem Biebrzńskiego Prku Nrodowego mógłby też z powodzeniem zostć łoś, bo nigdzie w krju nie jest tk liczny, le zostł już wcześniej wykorzystny w ten sposób przez Kmpinoski Prk Nrodowy, w czsch, gdy nsz prk jeszcze nie istnił. Skąd nzw btlion? Brdziej się on kojrzy z wojskiem, niż z przyrodą. Ale pochodzi stąd, że prdnie upierzone w okresie godowym smczyki zwzięcie się czubią. Te btlie są zresztą zupełnie niegroźne. Polegją n wspólnych podskokch przegniniu się i dziobniu. Jk zobserwowłem, zczjjąc się w odpowiednim ukryciu, wlki w miejscu tokowni wybuchją rzdko, n ogół wtedy, gdy do smców podleci kilk smiczek, pobudzjąc wojowników do popisów. I zrz się kończą. Są one rczej czymś w rodzju turnieju, niż prwdziwą wlką. Ale łtwo wpdją w oko, zwłszcz, że w chwili strci smce wyskkują wysoko pond trwy i są z dl widoczne. Toteż kiedyś używno wobec btlion tkże nzwy ptk bitny. Ale nzywno go też dziwoptkiem. To włśnie ze względu n osobliwe szty godowe smców, które u kżdego osobnik są choć trochę inne, niż u pozostłych. Podobno do dziś nie spotkno dwóch identycznych. Ogólny krój tkiego stroju jest u kżdego pierzstego rycerz mniej więcej tki sm, le różni się kolorystyką. N strój smc skłd się obszerny kołnierz z piór, przyjmujący ksztłt trczy, tym brdziej efektowny, że ptki przy ld okzji je stroszą, robiąc wrżenie większych, niż są nprwdę; orz grzyw. Jest jk gdyby zczesn do tyłu i u jednych osobników m tki sm koloryt, jk kołnierz, u innych cłkiem inny. Kolor piór może być czrny, bruntny, szry ż do zupełnie biłego. U większości smców kolory te występują obok siebie, tworzą oryginlne wzory i rysunki. Piór cłkiem czrne w słońcu mienią się brwmi tęczy. Skąd tk rozmitość strojów? Njwżniejsze są u btlionów dw podstwowe tony upierzeni: czrny i biły. Czerń świdczy o obecności w ciele ptk brwnik, co wskzuje zrzem n dobry stn jego orgnizmu. Możn powiedzieć, że ntur wyposż tkiego osobnik w elegncki czrny grnitur, n który on ze względu n swą kondycję w pełni zsługuje. Jeżeli smiec m trochę mniej brwnik, będzie bruntny lub szry. Te, którym go brkuje są biłe. N tokowisku czyli niewielkim, nieco wyniesionym nd poziom bgn, suchym plcyku, gdzie zbierją się współzwodniczące smce w okresie godowym te czrne grją rolę dyrektorów w czrnych grniturch. Smce biłe też się wśród Tokowisk btlionów / GTK AH 33

3 Dlczego btlion wego? jest symbolem Biebrzńskiego Prku Nrodo uczestników tokowisk liczą. Albowiem ciemno upierzone osobniki są mło widoczne n tle ciemnej zieleni łąk i czerni błot, przez co pozostją mniej zuwżlne dl smiczek. Ntomist biły ptk jest widoczny z dlek i pełni rolę wbik. Dltego niektóre ciemno upierzone smce, które nie osiągnęły jeszcze njwyższej pozycji w tym zstępie skrzydltych rycerzy, le się o nią strją, chętnie przyjmują do swego mleńkiego rewiru biłego kmrt. Dzięki temu ndltując smiczk łtwiej trfi do nich, niż do rywli. Obserwując btliony, nierz widziłem nieco komiczną sytucję, kiedy to dw ptki czrny i biły tkwią stłoczone n mleńkiej przestrzeni tk cisno, że ich dość długie dzioby zplątują się w piórch kmrt. Czy smice rzeczywiście wybierją przede wszystkim smce czrne? Wszystko wskzuje n to, że tk. Z bdń wynik, że njwżniejszym osobnikom o czrnych piórch przypd pond połow bliskich kontktów z smicmi. Ale biłe osobniki też mją n tkie kontkty liczne sznse. Gdy bowiem ich czrni kmrci wdją się w utrczki z innymi ciemno ubrwionymi sąsidmi, one korzystją z ich nieuwgi i prezentują się smicom. Osttecznie w rozrodzie biorą udził geny zrówno jsnych, jk i ciemniejszych smców, co w efekcie dje pstre, o różnych odminch upierzeni potomstwo. Czy smce pomgją smicom w opiece nd potomstwem? Ani trochę. Nie łączą się bowiem z nimi w pry. Te po kilku pobytch n smczym tokowisku rozltują się po bgnch, gdzie w zupełnej smotności zkłdją skromne gnizd i wysidują lęgi bez niczyjej pomocy. Czy smice też mj jkieś stroje godowe? Nie, co nie znczy, że nie prezentują się łdnie. Ich szrobruntne stroje muszą jednk spełnić rolę mskującą, skrywć smotną smiczkę w czsie odbywni przez nią lęgu, przed oczym wrogów. Efekcirskie ubiory godo- we to domen smców. Brdzo zresztą krótkotrwł, bo zrz po okresie godów, czyli już po pru tygodnich smcom wypdją ozdobne piór. Wtedy ci dotychczs puszący się rycerze zczynją wyglądć prwie jk smiczki. Kiedyś, gdy szedłem przez bgienną łąkę, spod smego but wyfrunęł mi ngle smic btlion. Njwyrźniej wyrwł się z gnizd. Przeszukłem dokłdnie kępę trwy, niczego nie znlzłszy. Nstępnego dni szedłem tędy znowu i znów, dokłdnie z tego smego miejsc, wylecił smic. I znowu nic. Dopiero po pru dnich, przyszedłszy tu specjlnie, odnlzłem gnizdko z nkrpinymi, trudnymi do zuwżeni jjkmi dokłdnie tm, gdzie go przedtem ndremnie szukłem. Było ukryte w niezwykle strnnie zmskownej norce u podnóż dużej kępy trw. Niebwem wykluło się tu pierwsze pisklę. Ptrząc n tę istotę o wyglądzie szrozielonego kurczk jkoś nie mogłem uwierzyć, że być może będzie z niego kiedyś efektowny pierzsty wojownik! Tomsz Kłosowski Wsze listy Drog Redkcjo! Będąc późną jesienią n spcerze znlzłem śldy. Były podobne do tych zmieszczonych w zimowym numerze NB, tylko trochę mniejsze. To n pewno były srny. Często widuję jk młe srenki przebiegją z dużego lsu do tkiego mlutkiego. Nie wiem po co, le myślę że tm jest jkieś dobre pożywienie. Przesyłm też rozwiązne zgdki i rysunek (zmieszczony w Glerii n str. 12). Mteusz Rfłko, Szkoł Podstwow nr 1 w Mońkch, kl. VI Smiec z smicą / GTK z, że... Czy wiesdst wicielem grupy ptków Btlion jest prze czjki, rycyki, kuliki siewkowych, do której nleżą też Większość z nich wielkie, beksy, biegusy, brodźce. terench podmokłych. żyje, podobnie jk btlion, n ników btlion U wszystkich wymienionych tu krew ią się wyglądem i smce i smice prwie nie różn ne pry, zś oboje tworzą ze sobą n czs lęgów wier ni w opiekę nd rodzice są tk smo zngżow lion jest n tym świeżo wyklutym potomstwem. Bt brdziej uzsdni tle zupełnym odmieńcem, co tym jego dwną nzwę dziwoptk. 4 Btlion w szcie godowej / GTK Njwięcej btlionów żyje dziś n tundrze wokół koł polrnego, wśród mchów i krzewinek. N czs zimy odltują n południe, by z nstniem lt powrócić do swej rktycznej ojczyzny. Duż liczebność migrujących btlionów nd Biebrzą i to, że się one tu chętnie gnieździły, wynik z pewnego podobieństw rozległych, pustych, porośniętych mchmi i krzewinkmi bgien do tundry. Jeszcze w ltch sześćdziesiątych btliony stosunkowo licznie gnizdowły n biebrzńskich bgnch. Obecnie jest on u ns ginącym gtunkiem lęgowym, tylko wyjątkowo zkłdjącym u ns gnizd. że 4 lutego o godzinie 2:00 w miejscowości Biłszewo Koloni było podobno -37 C. Do listu dołączm zdjęci wykonne przez moją drugą siostrę Agtę. Przedstwiją one rozlewisk Biebrzy orz widoki z mojej okolicy. Wysyłm je, bo przeczytłm, że rok 2012 jest Rokiem Dzikich Łąk. Ucieszymy się, jeśli Pństwo wykorzystcie te fotogrfie. Drog Redkcjo! N początku mojego listu prgnę pozdrowić wszystkie osoby, które tworzą to czsopismo. Piszę po rz pierwszy, więc postnowiłm wysłć rysunek. W cłym czsopiśmie Nsz Biebrz njbrdziej podobją mi się ciekwostki, poniewż jest tm dużo ciekwych informcji przyrodniczych. Chcę opowiedzieć o pewnej historii. Kiedyś niedleko mojego domu mieszkły dwie wiewiórki. Widziłm rz, jk jedn z nich dzielił orzechy n dwie gromdki. Gdy je podzielił to drug wiewiórk wzięł jedną gromdkę i pobiegł dlej. Br- dzo się tym zciekwiłm. Nstępnego dni zobczyłm, że są rodziną. Jestem brdzo wdzięczn z wszystkie numery Nszej Biebrzy. Brdzo lubię konkursy plstyczne orgnizowne przez Biebrzński Prk Nrodowy i strm się w kżdym z nich uczestniczyć. Pozdrwim serdecznie, King Glińsk, Ciemnoszyje fot. Agt Glińsk Dziękujemy Ani Wiszowtej z ndesłnie 29 odbitek zimowych zdjęć. Publikujemy dw z nich: GTK Drog Redkcjo, Mm n imię King. Chodzę do IV klsy Szkoły Podstwowej w Biłszewie. Mieszkm w Ciemnoszyjch. Moj miejscowość leży w otulinie Biebrzńskiego Prku Nrodowego. Lubię obserwowć otczjącą mnie przyrodę i dltego chętnie przystąpiłm do Wszego konkursu. Codziennie notowłm temperturę. Njniższą temperturę odczytłm 2 lutego rno o godzinie 6:00. Wynosił on -30 C. Jednk nie był to rekord, poniewż mm powiedził mi, Osttni dzień lutego, fot. Ann Wiszowt To zdjęcie zostło zrobione w ubiegłym roku przez nszego Czytelnik Kubę Łodzińskiego z Krkow. Jest to szchownic kostkowt, niezwykle piękn roślin objęt ścisłą ochroną gtunkową. W Polsce nleży do gtunków krytycznie zgrożonych wyginięciem, zmieszczonych w Polskiej czerwonej księdze roślin. Nturlnie występuje jedynie n wilgotnych łąkch Pogórz Przemyskiego. Jednym ze sposobów ochrony tk rzdkich gtunków jest wprowdznie ich n stnowisk zstępcze n podobne siedlisk, w inne regiony krju. Nd Biebrzą szchownic m włśnie tkie stnowisko w okolicy Crskiej Drogi. Serdecznie pozdrwim, Ew Horosz, Kls IV, Szkoł Podstwow w Sieruciowcch Drog Ewo, dziękujemy z obserwcje i czekmy n kolejne. Szchownic kostkowt, fot. Jkub Łodziński Drodzy Czytelnicy, Z przyjemnością i uwgą czytm y zwsze Wsze przyrodnicze obserwcje. Njciekwsze ngrod zimy przyrodniczymi upominkm i. Piszcie do ns, również n e-mil: nsz.biebrz@biebrz.org.pl Njzimniejszy dzień lutego w Bjkch Strych, fot. Ann Wiszowt 5

4 Dl kżdego coś ciekwego Smoki w przestworzch Szybki i zwinny lot, ogromne, błyszczące oczy, jskrwo ubrwione ciło orz ntur nieustępliwego łowcy sprwiją, że spotknie z wżką to dl przyrodnik coś fscynującego. Żgnic zielon, smiec / AH Żgnic torfow, smiec / AH Wżk płskobrzuch, smiec / PT Żgniczk wiosenn z ofirą / CW wżki różnoskrzydłe Zlotk większ, smiec / AH Szblk przepsny, smic / KF Miedziopierś żółtoplm, smiec / PT wżk żółt, smic / AH Żgiew rud / AH Drpieżn ntur Wżki w dolinie Biebrzy możemy obserwowć już od końc kwietni w różnych środowiskch związnych z wodą: nd rzekmi, knłmi, strorzeczmi, oczkmi wodnymi, fosmi, rozlewiskmi i torfowiskmi. Ale nie tylko tu, bo dorosłe owdy chętnie polują n łąkch i leśnych ścieżkch. Lrwy wżek cłe życie spędzją w wodzie. Te żrłoczne, młe mszynki do zbijni są wyposżone w specjlny nrząd chwytny zwny mską, który jest skłdny pod głową jk scyzoryk i błyskwicznie wyrzucny w kierunku zdobyczy. Ich ofirmi są, m.in. lrwy komrów, ślimki wodne, lrwy jętek i innych wżek, kijnki i młe rybki. Są też kniblmi, nie pogrdzą lrwmi i osobnikmi dorosłymi włsnego gtunku. N zdobycz cztują zkopne w mule dennym lub ukryte w roślinności wodnej, polują też ktywnie ścigjąc ofiry. W rzie zgrożeni lrw m do dyspozycji włsny silnik odrzutowy czyli ngle wystrzykiwny z końcowego odcink jelit silny strumień wody, który odrzuc ją n bezpieczną odległość. Stdium lrwy może trwć w zleżności od gtunku od kilku miesięcy do 2-3 lt. W tym czsie lrw rośnie wielokrotnie liniejąc (zrzuc stry oskórek). Krytycznym momentem jest czs osttniego przeobrżeni w owd dorosłego już n lądzie. Wczesny rnkiem lrw opuszcz wodę, wspin się n roślinę lub pień drzew i przyczepion do łodygi lub liści obsych. Jej oskórek pęk n grzbiecie ze środk wyłni się już inn, uskrzydlon dorosł postć. Skrzydł, początkowo miękkie i zmięte, zostną npompowne limfą i po upływie kilku godzin twrdnieją. Znim to się stnie wżk jest cłkowicie bezbronn i może pść łupem drpieżnik, skrzydł podtne są n uszkodzeni. Kolejne dni po przeobrżeniu to czs wybrwini cił, dojrzewni ukłdu rozrodczego i intensywnego żerowni z dl od wody. Dopiero po pełnym wybrwieniu wrcją nd wodę w poszukiwniu prtner do rozrodu. Mroczny, jednostjny żywot w głębinch zostje zstąpiony przez krótsze (od 2 tygodni do kilku miesięcy), le emocjonujące życie n lądzie. Wypełnią je polowni, pościgi, ucieczki, potyczki z rywlmi, pilnownie i ptrolownie terytorium, szuknie prtner, skłdnie jj. Z pięknym wyglądem dorosłej wżki skryw się niebezpieczn wżki równoskrzydłe Łątk wczesn / AH Oczobrwnic większ z upolowną łtką dzieweczką / AH Pióronóg zwyczjny, smiec / AH Iglic mł /PT i drpieżn ntur. Zwierzęt te po mistrzowsku opnowły umiejętność ltni. W locie poruszją się we wszystkich kierunkch, osiągjąc średnio prędkość 40km/h, potrfią wykonywć krkołomne skręty i zwisć w powietrzu. Kżd z pr skrzydeł prcuje niezleżnie dzięki prcy silnych mięśni mieszczących się w tułowiu. Polują n owdy uskrzydlone, np.: komry, komrnice, muchy, motyle i inne wżki, chwytjąc je zoptrzonymi w kolce nogmi. Mniejsze gtunki wżek, chodząc po roślinch, zjdją mszyce i pjąki. W wyptrywniu zdobyczy pomocne są złożone oczy zbudowne z 40 tysięcy oczu prostych zwnych ommtidimi, gęsto ułożonych jk w plstrze miodu. Kżde z nich rejestruje wąski wycinek pol widzeni. Dje to obrz mozikowy przetwrzny w mózgu. W efekcie owd m szerokie pole widzeni, nie widzi wyrźnie ksztłtów, le dostrzeg kżdy ruch obiektu. Inne zmysły są im mniej potrzebne, np. czułki (nrząd czuciowowęchowy) są brdzo krótkie i trudno zuwżlne. Mluchy i olbrzymy Ze względu n różnice w budowie wyróżni się dwie grupy wżek. Duże gtunki, o msywnej budowie cił i zncznie szerszych skrzydłch tylnych, zliczne są do wżek różnoskrzydłych. Nleżą tu m.in. okzłe żgnice, husrze, gdziogłówki, trzeple, lecichy orz średniej wielkości szblki i zlotki. Są to wyśmienici łowcy, polujący wyłącznie w locie n ofiry. W pozycji spoczynkowej nie skłdją skrzydeł, lecz pozostwiją je rozpostrte. N uwgę zsługuje husrz włdc, njwiększy krjowy gtunek o rozpiętości skrzydeł do 11 cm. Wżki równoskrzydłe, tkie jk np: łątki, płątki, strszki, nimfy, pióronogi, oczobrwnice, tężnice i świtezinki odznczją się smukłą i deliktną budową cił. Ich skrzydł mją podobny ksztłt i wielkość w spoczynku skłdne są nd ciłem. W tej grupie wyróżni się szczególnie iglic mł, njmniejsz w Polsce wżk o długości cił do 26 mm. Dolin Biebrzy jest dużym obszrem, bogtym w różne wodne siedlisk. Do tej pory udło się tutj zobserwowć 52 gtunki n 73 odnotowne w Polsce. Agnieszk Henel, Biebrzński Prk Nrodowy Czy wiesz że Wżki to brdzo str grup owdów. Prwżki, czyli przodkowie współczesnych gtunków pojwiły się 325 milinów lt temu w krbonie. Wrunki pnujące wtedy n ziemi (większ zwrtość tlenu w powietrzu) prwdopodobnie umożliwiły im osiągnie potężnych rozmirów. Rozpiętość skrzydeł njstrszej znnej prwżki o nzwie Megneur monyi dochodził do 75 cm. Prwdopodobnie był to njwiększy owd w historii świt. Olbrzymy te wymrły jeszcze przed pojwieniem się dinozurów. Żyjące dziś w lsch tropiklnych njwiększe wżki, to w porównniu z mjesttycznym przodkmi, drobiny o rozpiętości skrzydeł do 19 cm. Wrto wiedzieć Zbrwienie cił u wżek zmieni się wrz z wiekiem osobnik, njintensywniejsze jest w okresie rozrodu, w mirę strzeni szrzeje lub bruntnieje. Piękno wżek jest ulotne, większość po śmierci trci wspniłe, jskrwe brwy. Dltego ich mtorskie kolekcjonownie mij się z celem. Pmiętjmy, że n terenie prku nrodowego nie chwytmy i nie zbiermy żdnych owdów. W Polsce 15 rzdkich i ginących gtunków wżek objętych jest ścisłą ochroną gtunkową. Strorzecze w okolicy Dolistow / AH 6 7

5 Pordnik obserwtor przyrody K to lubi Oj, mokro, że ż strch, oby nie nlło się w gumowce. Czjki przegniją się fikjąc koziołki w powietrzu, tylko wejdziesz n łąkę, to rycyki krzykiem ostrzegją o pojwieniu się intruz. A więc tk wyglądją bgn Skąd pewność, że jesteśmy n prwdziwym bgnie, nie n chwilowo zlnej łące? Poptrzmy pod nogi! Musimy tu pmiętć, że bgno bgnu nie równe. Co innego rośnie n różnego rodzju torfowiskch, co innego n trzęswiskch, jeszcze inne rośliny w lsch bgiennych. Poznwnie świt roślin bgiennych, zcznijmy od tych, które mmy z płotem, czyli spotyknych w Biebrzńskim Prku Nrodowym njczęściej. Tutj pierwszeństwo nleży się turzycom. Bogctwo ich gtunków spędz sen z powiek botnikom, le flujące n wietrze łny ciągnące się po horyzont, dziłją n wielu turystów przyciągjąco... Turzyce n pierwszy rzut ok przypominją trwy, le nie mją z nimi wiele wspólnego. Njłtwiej rozpoznć je po pędch, jeżeli wyczujesz wyrźne knty, to njpewniej jest to turzyc. To dltego, że pędy turzyc są trójknciste, trw okrągłe. Wełnink wąskolistn / CW? stć po koln w wodzie n czyli o roślinch bgie Jedną z njczęstszych turzyc nd Biebrzą jest turzyc sztywn. Buduje on sporych rozmirów, zwrte kępy, które są sposobem n wysoki poziom wody, jednocześnie, mogą być schronieniem dl wielu gtunków innych roślin orz zwierząt. Szczególnie mrówki upodobły sobie turzycowe kępy, jko doskonłe miejsce n mrowisk, których nie zleje stojąc wiosną wod. Nie wszystkie turzyce formują wyrźne kępy. Wiele gtunków tworzy długie rozłogi i intensywnie się rozrst pokrywjąc zwrtymi łnmi ogromne obszry. Innymi roślinmi, które z cłą pewnością pomogą nm zweryfikowć, czy n pewno znjdujemy się n torfowisku, są wełninki. Przypominją wyglądem trwy, jednk bliżej spokrewnione są z turzycmi. Spośród kilku gtunków występujących nd Biebrzą njczęstsz jest wełnink wąskolistn. Poznsz ją po chrkterystycznych biłych kulkch, to przeksztłcony okwit. Po przekwitnięciu jego nitkowte włoski wydłużją się, tworząc biły puch ułtwijący rozsiewnie nsion przez witr. Wczesną wiosną, w miejscch, gdzie wody jest szczególnie dużo, spotkć możemy roślinę, o przepięknych, dużych, jsnożółtych kwitch to kosciec żółty. Chociż kwitów kosćc nie sposób pomylić z żdnymi inkosciec żółty / CW nymi (zncie hodowlną odminę irysów z ogódków), to wygląd smych liści może być mylący. M to odzwierciedlenie w łcińskiej nzwie gtunkowej rośliny pseudcorus, czyli fłszywy ttrk, z którym zresztą często rośnie po sąsiedzku. Roślin t doskonle rdzi sobie z okresowymi podtopienimi, przede wszystkim dzięki specjlnej tknce przewietrzjącej, obecnej prwie we wszystkich jej orgnch. Jeżeli mow o zbiorowiskch bgiennych, to wręcz nie sposób nie wspomnieć o bobrku trójlistkowym, którego nzw rodzjow wzięł się, jk możn się domyśleć od miejsc, gdzie żyją bobry. Bobrek przypomin nieco przerośniętą koniczynę, w ludowym nzewnictwie znny jest włśnie jko błotn koniczyn, z którą nie m nic wspólnego. W nszym regionie bobrk njczęściej nzyw się bobkiem, i ciągle jeszcze pozyskuje się jego ziele. N terenie Biebrzńskiego Prku Nrodowego i w jego okolicy odnlezienie tego gtunku nie sprwi dużej trudności, szczególnie w mju i czerwcu, wystrczy uwżnie wyptrywć bldoróżowych kwitów. Trzeb jednk zznczyć, że w wielu rejonch jest to roślin prwie cłkowicie wytrzebion i podleg częściowej ochronie. Pmiętjmy, że n obszrze prku nrodowego cł przyrod podleg ochronie. Poz prkiem Bobrek trójlistkowy / CW Gnidosz błotny / AH Gnidosz błotny / PT n zbiór tej leczniczej rośliny wymgn jest zgod Regionlnego Dyrektor Ochrony Środowisk. Innym gtunkiem związnym z terenmi podmokłym jest roślin o rczej niesymptycznej nzwie: gnidosz błotny. Nzw t odzwierciedl w pewien sposób chrkter rośliny, któr jko półpsożyt, wczepi się specjlnymi sswkmi w korzenie sąsidujących roślin, nstępnie czerpie z nich wodę i sole minerlne. To jednk, nie umniejsz jej uroku, szczególnie gdy tworzy różowo kwitnące łny. Uwg, jest to roślin objęt w Polsce ścisłą ochroną gtunkową. Nsz wylicznkę, roślin, które lubią moczyć stopy, rczej korzenie, zkończymy skrzypem bgiennym. Skrzyp nie wytwrz kwitów i owoców, jedynie zrodniki, które powstją w zrodnich n szczytch prwie ngich, Skrzyp błotny / CW nierozgłęzionych pędów, które są w środku puste. Cł roślin jest poz tym kruch i przy roztrciu skrzypi z sprwą krzemionki, którą wysycone są ściny jej komórek. Edyt Jermkowicz, Mrt Szl Uniwersytet w Biłymstoku, Wydził Biologii Wrtomiętć: zp Helofity to rośliny bgienne przystosowne do stle wilgotnych lub wręcz podtopionych siedlisk. Czy wiesz, że: W Biebrzńskim Prku Nrodowym mmy ż 46 gtunków turzyc! Liście bobrk mją włściwości lecznicze. Są wykorzystywne w medycynie przy zburzenich trwieni orz jko środek uspokjjący i ntyseptyczny. to gtugnidosz błotny Biebrzńskich nek spotykny n względnie czębgnch jeszcze jest to roślin sto, le w Polsce hroną cłkorzdk, objęt oc możn jej zrywitą, więc nie ni w inny wć, wykopywć, sposób niszczyć. Skrzyp błotny / CW W dolinie Biebrzy n torfowiskch niskich rosną też okzłe storczyki kukułki krwiste występujące w dwóch odminch brwnych: czerwonej (zdjecie po lewej) i żółtwej (po prwej) / CW 8 9 PT

6 Njzimniejsze miejsc doliny Biebrzy W poprzednim numerze Nszej Biebrzy ogłosiliśmy konkurs n njzimniejsze miejsce w Dolinie Biebrzy i okolicch w miesiącu lutym. Zinteresownie konkursem przeszło nsze oczekiwni! Zobczcie, do czego przydły się zebrne przez Ws dne. według dnych od nszych Czytelników Rys. 1. Njniższe dobowe wrtości tempertury powietrz zmierzone w Dolinie Biebrzy i okolicy w lutym 2012 r.: porównnie wyników pomirów ndesłnych przez czytelników Nszej Biebrzy orz pomirów utomtycznych wykonnych w stcji meteorologicznej Biebrzńskiego Prku Nrodowego w Budnym-Żrnowie. Rys. 2. Njwyższe, średnie orz njniższe wrtości minimlnej tempertury powietrz zmierzone w Dolinie Biebrzy i okolicy w kolejnych dnich lutego 2012 r. przez czytelników Nszej Biebrzy. Wyniki porównwcze wszystkich ndesłnych pomirów. Rys. 3. Przestrzenne zróżnicownie njniższej tempertury zmierzonej przez czytelników Nszej Biebrzy w lutym 2012 r.; tzw. mp izoterm średnich minimlnych tempertur powietrz w miejscowościch, skąd otrzymliśmy wyniki pomirów. W tbeli podno zestwienie wyników dl poszczególnych miejscowości. Bjki Stre -28,0 Młowist -18,0 Brgłów Kościelny -23,0 Milewo -17,0 Brtniki -18,0 Motułk -31,0 Brwiki -25,0 Niewirowo -26,0 Brychy -23,0 Nowiny Brgłowskie -23,0 Budziski -30,0 Olsz -28,0 Choruzowce -27,0 Polkowo -25,0 Ciemnoszyje -25,0 Rdziłów -23,0 Cisów -25,0 Rdzie -20,0 Dbrow Biłostock -25,6 Rogozyn Stry -27,0 Dolistowo Stre -25,2 Rud -25,0 Dolistowo Nowe -24,0 Rydzewo Szlcheckie -23,5 Grjewo -22,3 Sieruciowce -26,3 Hut -25,5 Solistówk -26,0 Kmień -25,5 Sztbin -27,8 Krwowo -25,0 Szuszlewo -32,0 Klewink -24,0 Trzcinne -29,0 Koniuszki -30,5 Wolne -31,0 Krsne -25,0 Wrotki -24,0 Krsnoborki -26,3 Zbiele -24,7 Krynice -21,5 Zjki -19,7 Kunich -25,5 Zubole -29,5 Kurink -28,5 Zucielec -29,0 Lewki -26,0 Zwierzyniec -21,0 Lipsk -27,8 Żrobki -28,0 Rys. 4. Njwyższe, średnie i njniższe wrtości tempertury powietrz zmierzone w stcji meteorologicznej Biebrzńskiego Prku Nrodowego w m. Budne-Żrnowo w lutym 2012 r. ROZSTRZYGNIĘCIE KONKURSU Obserwcje tempertur w lutym robiło 194 uczniów z różnych miejscowości w Dolinie Biebrzy. Dziękujemy szczególnie tym osobom, które swoje pomiry wysyłły osobiście. Otrzymliśmy wyniki z 12 szkół podstwowych i 3 gimnzjów. Były to: - szkoły podstwowe: w Sztbinie (49), Lipsku (24), Rdziłowie (22), SP nr 4 w Grjewie (15), w Dolistowie (12), w Sieruciowcch (10), w Zwierzyńcu Wielkim (6), Brgłowie Kościelnym (5) orz po kilk obserwcji z Klewinki, Zjek, Dąbrowy Biłostockiej orz gimnzj: w Sztbinie (22), w Rdziłowie (3) i w Trzcinnem (3). W większości były to pomiry prowdzone codziennie. Dzięki Wm poznliśmy biegun zimn nszego regionu. Njniższą temperturę zmierzył Iwon Uściłowicz z m. Koniuszki, ż 35 o C! Dzięki dużemu zinteresowniu konkursem mogliśmy oprcowć Wsze pomiry w formie wykresów, mpy orz tbeli. Wrtości njniższych tempertur powietrz mierzone przez Czytelników NB były niższe o średnio 8,3 o C od odczytów, które zrejestrowł nsz utomtyczn stcj meteorologiczn zinstlown w m. Budne-Żrnowo (Rys. 1). Njwiększ różnic odczytów pomiędzy Czytelnikmi, stcją meteorologiczną (nieml o 19 o C) wystąpił 20 lutego. N tej podstwie możn stwierdzić, że przy dokonywniu jkichkolwiek pomirów meteorologicznych, niezwykle wżną rolę odgryw odpowiedni sprzęt pomirowy orz jego loklizcj. Szczególnie w przypdku niskich tempertur liczy się dokłdność termometru. Dltego, specjlne urządzeni stosowne do pomiru muszą posidć certyfikty jkości, jkich nie mją nsze termometry z oknem. Zestwijąc njwyższe, njniższe i średnie tempertury powietrz w lutym możemy prześledzić różnicę pomiędzy njzimniejszymi miejscmi n nszym obszrze. Okzuje się, że njwiększ różnic sięgnęł 25 o C (8 lutego; Rys. 2), kiedy Emili Wiśniewsk w Dolistowie Strym podł temperturę -3 o C, Sylwi Konopk z Łojów-Awiss ż -28 o C! Njzimniejszymi dnimi lutego (orz chyb njzimniejszym dniem zimy, być może również cłego roku) w Dolinie Biebrzy i okolicy były 3 lutego (z njniższą średnią temperturą powietrz obliczoną n podstwie Wszych pomirów, równą o C) orz 4 lutego (z njniższą wrtością tempertury zmierzoną przez Iwonę Uściłowicz z Koniuszek). Njcieplejszym dniem lutego był 24 lutego (średni tempertur powietrz wyniosł 2 o C, mksymln ż 9 o C ). Dzięki Wszemu ogromnemu zngżowniu możliwe było przygotownie mpy rozkłdu njniższych tempertur lutego 2012 r., tzw. mpy izoterm (Rys. 3 ) Okzło się, że njchłodniejszym miejscem Doliny Biebrzy są okolice Górnego Bsenu Biebrzy, gdzie średni minimln tempertur powietrz w njchłodniejszym dniu w roku spdł poniżej -30 o C! Reltywnie njcieplejszymi miejscmi w Dolinie Biebrzy w lutym 2012 r. były południowe krńce Biebrzńskiego Prku Nrodowego (okolice Zjek), gdzie średni tempertur njchłodniejszego dni w roku nie przekroczył -20 o C. Anlizując tbelę możn zuwżyć, że w Brtnikch (koło Lipsk) Hubert Dec podł njniższą temperturę jko -18 o C. Jk zpewne wiecie, Brtniki są położone n rozległej polnie otoczonej lsem, przez co tempertury powietrz nie spdją tm tk nisko, jk n otwrtych terench w dolinie. Imię i nzwisko Szkoł Miejscowowść Dt Godzin Tempertur/ njniższy Miejsce odczyt Iwon Uściłowicz SP Sieruciowce Koniuszki 4 lut I Aleksndr Cieśluk SP Lipsk Lipsk 3 lut II Ptryk Żbicki SP Dąbrow Biłost. Szuszlewo 3 lut II Jonn Kozłowsk Gimn. Sztbin Wolne 3 lut III Ewelin Zyskowsk Gimn. Sztbin Sztbin 2 lut III Ptrycj Koszczuk Gimn. Sztbin Motułk 3 lut III Krol Wilczewski Gimn. Trzcinne Zubole 3 lut III Ann Dąbrowsk Gimn. Trzcinne Trzcinne 3 lut wyróżnienie Ann Wierzbick SP Sztbin Budziski 3 lut wyróżnienie Mrtyn Roszko SP Sztbin Sztbin 3 lut wyróżnienie Klr Jnick SP Trzcinne Trzcinne 3 lut wyróżnienie Mrcin Rogło SP Dolistowo Dolistowo, kolonie 3 lut wyróżnienie Izblel Olchnowsk SP Zwierzyniec Wlk. Olsz 4 lut wyróżnienie Rdosłw Dąbrowski SP Rdziłów Krwowo 2 lut wyróżnienie Wiktori Gądek SP Rdziłów Rdziłów 4 lut wyróżnienie Sylwi Konopk SP Rdziłów Łoje-Awiss 3 lut wyróżnienie Justyn Drzymkowsk SP Brgłów Kość. Żrobki 4 lut wyróżnienie Mteusz Hrburd SP Sztbin Kmień 3 lut wyróżnienie Adrin Ostpowicz SP Sztbin Sztbin 3 lut wyróżnienie Ann Wiszowt Gimn. Trzcinne Bjki Stre 4 lut wyróżnienie Krolin Wszkuć SP Dolistowo Dolistow St. 3 lut ngr. pocieszeni Weronik Mysiewicz SP nr 4 Grjewo Grjewo 4 lut ngr. pocieszeni Pulin Ardzińsk SP nr 4 Grjewo Grjewo 3 lut ngr. pocieszeni Adrinn Ruszczyk SP nr 4 Grjewo Rud 3 lut ngr. pocieszeni King Glińsk SP Biłszewo Ciemnoszyje 3 lut brk -25 ngr. pocieszeni Mrt Bgińsk SP Klewink Klewink 4 lut ngr. pocieszeni konkurs fotogrficzny Rok Dzikich Łąk w Biebrzńskim Prku Nrodowym 1. Temtem konkursu jest przyrod doliny Biebrzy w obiektywie, od wiosny do jesieni, w szerokim rozumieniu: pejzże bgien biebrzńskich, rośliny i zwierzęt żyjące n bgiennych łąkch, wschody i zchody słońc, krople rosy, pjęczyny. Jednym zdniem wszystko to, co Ws zciekwi n biebrzńskich łąkch. 2. W konkursie mogą wziąć udził uczniowie kls IV VI szkół podstwowych, gimnzjów i liceów z cłej Polski. 3. Kżdy z uczestników może zprezentowć njwyżej 3 zdjęci swojego utorstw. Zdjęci nie mogą być ngrdzne w innych konkursch, nie mogą być publikowne dotychczs w książkch, lbumch, czsopismch, n stronch internetowych. 4. Zdjęci powinny mieć rozdzielczość nie mniejszą niż około 1000x1500 pixeli. UWAGA! Dozwolone jest oprcownie zdjęć w progrmch grficznych, le tylko w rmch tkich zbiegów jk: przekręcni kdru o dowolny kąt, kdrowni przycinni brzegów obrzu, zminy rozmiru, kontrstu, jsności, nsyceni brw i ostrości. Niedozwolone jest m.in. usuwnie (retusz) lub powielnie jkichkolwiek elementów w obrzie, czy też skłdnie obrzu z elementów pochodzących z różnych zdjęć. 5. Zdjęci nleży ndsyłć wyłącznie drogą milową n dres: k.nowick@biebrz.org.pl z tytułem widomości Konkurs fotogrficzny orz dołączonymi w liście dnymi utor zdjęć: imię i nzwisko, nzw szkoły i kls. Biebrzński Prk Nrodowy zstrzeg sobie prwo do publikcji zdjęć z zchowniem dnych utor. Pomimo słbych stron pomirów wykonywnych o różnym czsie, w różnych miejscch orz z wykorzystniem różnych typów termometrów możn stwierdzić, że otrzymne wyniki pokrywją się oczekiwnimi co do rozkłdu tempertur w nszym regionie orz ze spostrzeżenimi bdczy zjmujących się klimtem Doliny Biebrzy. N koniec spójrzmy n wyniki pomirów wykonne n stcji meteorologicznej Biebrzńskiego Prku Nrodowego zloklizownej w Budnym-Żrnowie (Rys. 4). Z pomirów wynik, że njniższą znotowną temperturą powietrz było -25,3 o C (2 lutego), średnią o C, njwyższą 5.2 o C (24 lutego ). Bez względu n to, czym mierzyliśmy temperturę, gdzie, orz o której godzinie, luty 2012 r. okzł się jednym z njmroźniejszych miesięcy osttnich lt. Ngrodmi w konkursie były: śpiwory Cmpus (I i II m-ce), książki przyrodnicze lub plecki turystyczne (III m-ce i wyróż.) orz mskotki łosie jko ngrody pocieszeni. Strliśmy się wysłć choć jedną ngrodę do kżdej szkoły. Grtulujemy i dziękujemy z udził w konkursie! Mteusz Grygoruk, BbPN Ew Witr, BbPN Serdecznie zprszmy do wzięci udziłu w konkursie! N zwycięzców czekją trkcyjne ngrody! 10 Wyróżnione zdjęci zmieścimy w glerii fotogrfii n Termin ndsyłni prc: od 20 mj do 20 wrześni 2012 roku. JK TCh BK Rok Dzikich Łąk w Biebrzńskim Prku Nrodowym stronie internetowej Biebrzńskiego Prku Nrodowego!

7 Ann Rogło kl IV, SP Dolistowo Emili Wiśniewsk kl IV, SP Dolistowo Gleri Profesor Łosi Mciej Zmbrzycki kl II, Gimnzjum Goniądz Drodzy Czytelnicy, Pięknie dziękujemy z kilkdziesiąt ndesłnych rysunków, szczególnie uczniom S.P. nr 2 w Grjewie, S.P. w Dolistowie, S.P. nr 1 w Mońkch. Nie możemy opublikowć wszystkich, le wykorzystujemy je n wystwch czsowych w siedzibie Prku. Czekmy n Wsze letnie obserwcje przyrody uchwycone n rysunkch! Mteusz Rfłko kl VI, SP1 Mońki Justyn Orłowsk kl V, SP Dolistowo Krolin Budens kl. VI, SP 2 Grjewo Michł Gołębiewski kl V, SP1 Mońki Wydwc: Biebrzński Prk Nrodowy, ISSN: , nkłd: 4000 egz. Redkcj: Ew Witr (EW) Zespół redkcyjny: Agnieszk Henel (AH), Ktrzyn Nowick (KN), Piotr Tłłj (PT), Andrzej Grygoruk (AG). Zdjęci: Tomsz Chilicki (TCh), Krzysztof Frąckiel (KF), Andrzej Grygoruk (AG), Agnieszk Henel (AH), Grzegorz, Tomsz Kłosowscy (GTK), Bogusłw Kierkl (BK), Jnusz Kupryjnowicz (JK), Piotr Tłłj (PT), Cezry Werpchowski (CW). Zdjęcie n okłdce: btlion Grzegorz, Tomsz Kłosowscy. Konsultcj merytoryczn: Wiesłw Dembek, Andrzej Grygoruk, Jnusz Kupryjnowicz. Adres: Nsz Biebrz, Biebrzński Prk Nrodowy, Osowiec Twierdz 8, Goniądz e-mil: nsz.biebrz@biebrz.org.pl Publikcj dofinnsown przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowisk i Gospodrki Wodnej w Biłymstoku