E-learning i jego wykorzystanie w praktyce szkolnej

E-learning i jego wykorzystanie w praktyce szkolnej Copyright by Instytut Badań nad Demokracją Dariusz Nojszewski 1

Instytut Badań nad Demokracją i Studium Prawa Europejskiego w Warszawie Al. Jerozolimskie 151, kl. I, lok. 222, 02-326 Warszawa tel./fax. 22/833-38-90; 833-39-90 www.uniaeuropejska.net.pl e-mail: info@spe.edu.pl

Spis treści 1. Nauczanie tradycyjne a nauczanie na odległość 2. Co to jest e-learning, definicje 3. Formy e-learningu 4. Blended learning 5. Narzędzia technologiczne wykorzystywane w e-learningu 6. Platformy e-learningowe Dariusz Nojszewski 3

Nauczanie tradycyjne Istnieje wiele metod nauczania tradycyjnego. Najczęściej stosowana klasyfikacja dzieli metody oparte na słowie, na obserwacji i pomiarach oraz na działalności praktycznej. Do metod opartych na słowie zaliczamy: wykład, opowiadanie, konwersatorium (pogadankę), opis, dyskusję i pracę nad tekstem. Do metod opartych na obserwacji należą: pomiar i pokaz. Metody oparte na działalności praktycznej, to: trening (metoda zajęć praktycznych) i metoda laboratoryjna. Dariusz Nojszewski 4

Nauczanie tradycyjne cd. Ponadto większość metod problemowych jako jedno z podstawowych narzędzi stosuje dyskusję która staje się podstawową formą organizacji zajęć tradycyjnych. Najważniejsze rodzaje dyskusji to: dyskusja plenarna, dyskusja grupowa (wielokrotna), dyskusja seminaryjna, dyskusja panelowa (obserwowana), dyskusja typu dialogowego, burza mózgów (sesja pomysłowości). Dariusz Nojszewski 5

Nauczanie na odległość Nauczanie na odległość jest to metoda prowadzenia procesu dydaktycznego w warunkach, gdy nauczyciel i uczniowie są od siebie, czasami znacznie, oddaleni i stosują różne metody przekazu informacji. Wykorzystywane mogą być tradycyjne sposoby komunikowania się, współczesne technologie telekomunikacyjne, obejmujące głos, zapis wideo, komputerowe formy prezentacji danych oraz materiały drukowane i elektroniczne nośniki danych upowszechniane metodami tradycyjnymi. Dariusz Nojszewski 6

E-learning a nauczanie na odległość Pojęcie e-learning (e-edukacja) jest terminem odrębnym od nauczania na odległość (czyli nauczania zdalnego). Nauczanie zdalne to nie tylko nauka poprzez sieć komputerową. Dużo wcześniej nim powstał i rozwinął się Internet stosowano techniki pozwalające na naukę na odległość. Dariusz Nojszewski 7

E-learning a nauczanie na odległość Ze względu na stosowane środki komunikowania się nauczanie zdalne dzielimy na: nauczanie korespondencyjne, nauczanie za pomocą radia i telewizji, nauczanie wspomagane komputerem z wykorzystaniem technik multimedialnych, nauczanie przez sieć (Internet). Dwie ostatnie techniki możemy zaliczyć do e-learningu. Każdy z wymienionych rodzajów nauczania na odległość wymaga aktywnego uczestnictwa w procesie nauczania nie tylko ucznia, ale również nauczyciela. Proces dydaktyczny nie poparty doświadczeniem i pomocą nauczyciela wydaje się mocno ograniczony, co do osiąganych rezultatów nauczania. Dariusz Nojszewski 8

Nauczanie korespondencyjne Polega na przesyłaniu zwykłą pocztą przygotowanych materiałów edukacyjnych: podręczników, zeszytów ćwiczeń, czy kaset audio i wideo. Cały kontakt nauczyciela z uczniem odbywa się korespondencyjnie. Stosowane technologie: materiały drukowane, ewentualnie analogowe materiały audio i wideo. Dariusz Nojszewski 9

Nauczanie za pomocą radia i telewizji Umożliwia prezentację treści dydaktycznych poprzez emisję programów edukacyjnych. Wydaje się, że może ono spełniać jedynie rolę wspomagającą inne metody nauczania. Stosowane technologie: materiały analogowe audio i wideo, ewentualnie audiokonferencje i wideokonferencje. Dariusz Nojszewski 10

Nauczanie wspomagane komputerem Nauczanie wspomagane komputerem z wykorzystaniem technik multimedialnych metoda która poprzez prezentację na komputerze materiałów tekstowych, graficznych i dźwiękowych ma ułatwiać i zachęcać do samodzielnej nauki. Stosowane technologie: materiały audio, wideo i tekstowe prezentowane w formie cyfrowej, nauczanie wspomagane komputerem, interaktywne wideo. Dariusz Nojszewski 11

Nauczanie przez sieć Nauczanie przez sieć (Internet), pozwalające zarówno na przekazywanie treści nauczania w postaci materiałów, jak również kontakt z nauczycielem w trybie synchronicznym, oraz asynchronicznym. Nauczanie realizowane jest najczęściej poprzez dystrybucję lub prezentację materiałów dydaktycznych przez sieć (np. poprzez e-mail), oraz komunikację pomiędzy nauczycielem a uczniem (np. poprzez technologię wideokonferencji). Dariusz Nojszewski 12

Nauczanie przez sieć cd. Stosowane technologie: interaktywne multimedia on-line, Internet, e-mail, WWW, komunikacja za pośrednictwem sieci komputerowej i komputera multimedialnego. Istotną kwestią jest również możliwość zwielokrotnienia procesów dydaktycznych, kierowanych do dużo większej grupy uczących się, bez konieczności znaczącego podnoszenia kosztów, zarówno ekonomicznych, jak i organizacyjnych realizowanego procesu dydaktycznego oraz bez istotnej straty dla jakości nauczania. Dariusz Nojszewski 13

Co to jest e-learning? E-learning to zespół środków technicznych wykorzystywany do prowadzenia szkoleń, zarówno do nauczania tradycyjnego ( w klasie ), jak i nauczania na odległość. Najczęstszą postacią e-learningu stacjonarnego jest nauczanie z wykorzystaniem multimedialnych technologii komputerowych. Natomiast do nauczania zdalnego wykorzystuje się sieci komputerowe, w tym przede wszystkim Internet. Dariusz Nojszewski 14

E-learning, definicje E-learning jest techniką szkolenia wykorzystującą wszelkie dostępne media: Internet, Intranet, Ekstranet, przekazy satelitarne, taśmy audio-video, telewizję interaktywną oraz CD-ROM. ( ) e-learning pozwala uczyć się w dowolnym miejscu i o dowolnej porze, umożliwia samodzielne wybranie preferowanego formatu dostarczania wiedzy i tempa jej przekazywania. Anna Benicewicz-Miazga Dariusz Nojszewski 15

E-learning, definicje Materiał dydaktyczny dostarczony za pomocą technologii elektronicznej. Programy nauczania dostarczone za pomocą nowoczesnych technologii, zaprojektowane tak, aby zwiększyć poziom wiedzy i umiejętności oraz poprawić produktywność ludzi i organizacji. Marek Zawadzki Dariusz Nojszewski 16

E-learning, definicje E-learning to wykorzystywanie środków elektronicznych do przeprowadzania szkolenia o charakterze technicznym lub innym. W takim rozumieniu e-learning nie oznacza terminu z zakresu IT, lecz raczej wykorzystuje technologie IT. Różnicę pomiędzy terminami szkolenie oraz e-learning możemy określić (..) pierwszy termin jako na wszelki wypadek a drugi na czas. Ashish Kaszyap Dariusz Nojszewski 17

ZAPAMIĘTAJ E-learning to zespół środków technicznych wykorzystywany do prowadzenia szkoleń, zarówno w nauczaniu tradycyjnym ( w klasie ), jak i na odległość. Należy zwrócić uwagę, że bywa on często utożsamiany lub nawet mylony z nauczaniem na odległość. Tymczasem pojęcie e-learning (e-edukacja) jest terminem odrębnym od nauczania na odległość (czyli nauczania zdalnego). Dariusz Nojszewski 18

Ćwiczenia 1. Podaj najważniejsze różnice pomiędzy nauczaniem tradycyjnym a nauczaniem na odległość. 2. Zastanów się, czy wykorzystujesz już jakieś formy e-learningu w praktyce zawodowej? Dariusz Nojszewski 19

Formy e-learningu E-learning może się odbywać na różne sposoby. Dwie podstawowe formy jakie przyjmuje e-learning to: CBT (Computer Based Training) nauczanie oparte na komputerze (technologii komputerowej); WBT (Web Based Training) nauczanie z wykorzystaniem internetu. Dariusz Nojszewski 20

CBT Do nauczania opartego na technologii informatycznej możemy zaliczyć wszelkie kursy multimedialne, czy szkolenia przeprowadzane w laboratoriach komputerowych. Bazują one na różnych nośnikach danych, takich jak: CD-ROM, DVD i wszelkie inne media, które można wykorzystać wnauceprzy komputerze. Kursy tego typu muszą być oczywiście zainstalowane na lokalnych maszynach (lub w sieci lokalnej), przy których pracują uczniowie. Dariusz Nojszewski 21

WBT Nauczanie wykorzystujące sieci komputerowe oraz internetowe platformy e-learningowe mogą być wykorzystywane do prowadzenia niezależnych kursów internetowych, bądź mogą być elementem wspomagającym lub uzupełniającym tradycyjne formy nauczania. W pewnych wypadkach mogą stanowić alternatywę dla tradycyjnych kursów. To nauczyciele decydują, którą formę wybiorą. Pojęcie internetowego e-learningu jest traktowane w praktyce bardzo szeroko i może przyjmować zróżnicowane formy. Dariusz Nojszewski 22

E-learning w internecie Podstawowe typy e-learningu w internecie: prezentacja materiałów szkoleniowych w sieci, szkolenie wspomagane przez sieć (online support), szkolenia asynchroniczne, szkolenia synchroniczne. Dariusz Nojszewski 23

Prezentacja materiałów szkoleniowych w sieci Prezentacja: artykułów, opracowań, badań, zestawu odnośników do innych zasobów sieciowych, itp. Formuła całkowicie bierna, praktycznie niczym nie różniąca się od odpowiednika klasycznego dostępu do papierowych materiałów źródłowych (jedynie nośnik przekazu, papier, jest zastąpiony przez medium elektroniczne). Jedyną przewagą tej formy e-learningu może być system przeszukiwania zasobów, jeśli materiały są przechowywane w postaci bazy danych. Ułatwia to ich wyszukiwanie pożądanych informacji. Dariusz Nojszewski 24

Online support Ta forma e-learningu wykorzystuje sieć w sposób bardziej interaktywny. Nauczanie tego typu, oprócz zamieszczania materiałów szkoleniowych w sieci, zawierają dostęp do for dyskusyjnych, czatów, biuletynów informacyjnych, wykorzystują pocztę elektroniczną i/lub system komunikatów informacyjnych. Dariusz Nojszewski 25

Szkolenia asynchroniczne Posiadają mechanizmy kontroli i oceny prowadzonych zajęć przez nauczyciela kierującego kursem. Wykorzystując te same środki komunikacji i prezentacji informacji, co poprzedni typ nauczania, pozwalają na przeprowadzanie szkoleń bez konieczności koordynacji miejsca i czasu szkolenia. Dzięki temu umożliwiają naukę we własnym tempie. E-learning jest najczęściej utożsamiany właśnie z tym typem szkoleń. Dariusz Nojszewski 26

Szkolenia synchroniczne Są to szkolenia prowadzone w czasie rzeczywistym przez nauczyciela. Ten rodzaj szkolenia przeprowadza się poprzez sieć komputerową z wykorzystaniem takich technik jak: telekonferencja, czat, wideokonferencja, czy przekaz audio. Niektóre systemy do szkoleń synchronicznych wykorzystują także tablicę wirtualną, czy narzędzia do pracy grupowej i współdzielenia zasobów. Ten typ szkoleń jest najbardziej wymagający technologicznie i organizacyjnie. Dariusz Nojszewski 27

Blended learning W początkowym etapie wykorzystania e-learningu w edukacji wykorzystywane są zazwyczaj jedynie jego wybrane elementy. Mamy wtedy do czynienia z blended learningiem. Blended learning to mieszana (zintegrowana, komplementarna) metoda kształcenia łącząca nauczanie tradycyjne z nauczaniem wspomaganym komputerowo (technologią teleinformatyczną). Takie rozwiązanie pozwala na elastyczne wprowadzanie e-learningu w procesie dydaktycznym. Dariusz Nojszewski 28

Blended learning cd. Ponieważ termin blended learning odnosi się do różnych aspektów nauczania i uczenia się, można wyróżnić przynajmniej trzy znaczenia tego pojęcia, w myśl których jest to: proces edukacyjny łączący nauczanie tradycyjne z działaniami online, wykorzystującymi przede wszystkim internet, połączenie środków przekazu i narzędzi stosowanych w różnych środowiskach nauczania, połączenie różnych metod i podejść pedagogicznych, niezależnie od używanej technologii. Dariusz Nojszewski 29

Przestrzeń edukacyjna e-learningu kształcenie na odległość kształcenie tradycyjne e-learning blended learning WBT CBT Dariusz Nojszewski 30

ZAPAMIĘTAJ E-learning może przyjąć dwie najważniejsze formy: nauczania stacjonarnego opartego na komputerze (technologii komputerowej) oraz nauczania na odległość z wykorzystaniem Internetu (sieci komputerowej). Blended learning to forma nauczania wykorzystująca elementy e-learningu w procesie dydaktycznym w ograniczony zakresie. Takie rozwiązanie pozwala na elastyczne wprowadzanie e-learningu w procesie dydaktycznym. Dariusz Nojszewski 31

ZAPAMIĘTAJ Podstawowe typy e-learningu w internecie to: prezentacja materiałów szkoleniowych w sieci, szkolenie wspomagane przez sieć, szkolenia asynchroniczne, szkolenia synchroniczne. Dariusz Nojszewski 32

Ćwiczenia 1. Czym różni się CBT i WBT? 2. Przygotuj w postaci tabeli porównanie zalet i wad różnych rodzajów e-learningu w Internecie. 3. Z jakim rodzajem szkoleń utożsamiany jest najczęściej e-learning? Dariusz Nojszewski 33

Narzędzia wykorzystywane w e-learningu Narzędzia zostały podzielone na trzy kategorie: technologie i narzędzia informatyczne, realizowanie procesu dydaktycznego, usługi wspomagające proces dydaktyczny. Dariusz Nojszewski 34

Technologie i narzędzia informatyczne Internet, e-mail, WWW (informacyjne serwisy internetowe), podkast (nagrania dźwiękowe), czat, blogi, przekazy satelitarne, nośniki audio-video, telewizja interaktywna, płyty CD-ROM, DVD itp., telekonferencja, wideokonferencja, przekaz audio, narzędzia do pracy grupowej, narzędzia do współdzielenia zasobów tablice interaktywne, kamery cyfrowe, tablety, projektory multimedialne, oprogramowanie edukacyjne, gry komputerowe, prezentacje (slajdy), filmy video, szkolna lokalna sieć komputerowa. Dariusz Nojszewski 35

Realizowanie procesu dydaktycznego Kursy multimedialne dostępne na różnych nośnikach danych, takich jak: CD-ROM czy DVD, szkolenia przeprowadzane w laboratoriach komputerowych, materiały audio, wideo i tekstowe prezentowane w formie cyfrowej, interaktywne wideo, podcasty (nagrania audio), prezentacje multimedialne (pokaz slajdów), dystrybucja lub prezentacja materiałów dydaktycznych przez sieć (np. poprzez e-mail), komunikacja pomiędzy nauczycielem a uczniem (np. poprzez technologię wideokonferencji, portale społecznościowe), interaktywne multimedia on-line, Dariusz Nojszewski 36

Realizowanie procesu dydaktycznego cd. zamieszczania materiałów szkoleniowych w sieci: artykułów, opracowań, badań, zestawu odnośników do innych zasobów sieciowych, przeszukiwania zasobów, jeśli materiały są przechowywane w postaci bazy danych, dostęp do for dyskusyjnych, czatów, biuletynów informacyjnych, wykorzystują pocztę elektroniczną i/lub system komunikatów informacyjnych, tablica wirtualna, gry komputerowe, blogi, informacyjne serwisy internetowe, aplikacje i programy edukacyjne. Dariusz Nojszewski 37

Usługi wspomagające proces dydaktyczny Mechanizmy kontroli i oceny prowadzonych zajęć przez nauczyciela kierującego kursem, e-podręczniki, e-sylabusy, tworzenie kursów przy użyciu e-learningowych narzędzi autorskich, wirtualny dziennik lekcyjny, oprogramowanie do zarządzania szkołą, bazy danych wykorzystywane w edukacji, biblioteki elektroniczne (zarówno dostęp do katalogów, jak również do całych książek), systemów prawnych i inne źródła elektronicznych, narzędzia technologii Web 2.0. Dariusz Nojszewski 38

Narzędzia technologiczne Web 2.0 Serwisy do prezentacji treści multimedialnych, np. Picasa, Flickr, YouTube, serwisy do tworzenia materiałów informacyjnych i dokumentacji, np. Wikipedia, serwisy do udostępniania komentarzy w sieci (blogów), np. Blogger, Twitter, serwisy społecznościowe, np. LinkedIn, Facebook, MySpace, wyszukiwarki sieciowe, np. Google, Dariusz Nojszewski 39

Narzędzia Web 2.0 cd. serwisy oferujące narzędzia do wspólnej dyskusji, np. czaty: GaduGadu, fora dyskusyjne, czy listy dyskusyjne: Google Grupy dyskusyjne, serwisy do gromadzenia i udostępniania odnośników do innych zasobów, np. Delicious, Digg, serwisy do współpracy i/lub współdzielenia dokumentów biurowych, np. Google Docs, serwisy oferujące inne usługi, np. multimedialne: Last.fm, Slideshare, serwisy oferujące narzędzia wspomagające, np. poczta elektroniczna: poczta.wp.pl, sieciowe organizery: Google Kalendarz. Dariusz Nojszewski 40

Korzyści z Web 2.0 Możliwe korzyści płynące z użycia narzędzi Web 2.0: współuczestnictwo uczniów w procesie dydaktycznym, współpraca, pomiędzy uczniami oraz pomiędzy uczniami a nauczycielem, tworzenie i współdzielenie się treścią, wykorzystanie bezpłatnych aplikacji (niższe koszty realizacji procesu dydaktycznego). Dariusz Nojszewski 41

Platformy e-learningowe W ramach platformy (portalu) e-learningowej wykorzystuje się następujące technologie i usługi sieciowe: Internet, interaktywne multimedia on-line, komunikacja za pośrednictwem komputera, zautomatyzowane systemy (po)odpowiedzi (helpdesk), poczta elektroniczna, WWW, Dariusz Nojszewski 42

Platformy e-learningowe cd. zautomatyzowane systemy egzaminacyjne, zautomatyzowane systemy tworzące oprogramowanie szkoleniowe, zautomatyzowane systemy doradztwa pedagogicznego, zautomatyzowane systemy obsługi procesów biznesowych i administracyjnych dydaktyki, systemy zabezpieczające materiały szkoleniowe oraz procesy dydaktyczne i ich uczestników. Dariusz Nojszewski 43

Przykłady platform e-learningowych Serwisy edukacyjne w Polsce: NBPortal, nbportal.pl Eduinfo, eduinfo.pl Scholaris, scholaris.pl O szkole, oszkole.pl Edustyle, edustyle.pl Profesor, profesor.pl Interklasa, interklasa.pl OAZE, oaze.edu.pl Dariusz Nojszewski 44

Przykłady platform e-learningowych cd. Portale udostępniające treści edukacyjne na świecie: OpenLearn (The Open University), openlearn.open.ac.uk Open Learning Intiative, oli.web.cmu.edu/openlearning/ MIT OpenCourseWare, ocw.mit.edu/ocwweb/ BBC Learning, bbc.co.uk/learning/ Open Yale, oyc.yale.edu/courselist/ W3Schools, w3schools.org Khan Academy, khanacademy.org Wikiedia, wikipedia.org Dariusz Nojszewski 45

Platformy - podsumowanie Należy podkreślić, że nawet w tym modelu rola nauczyciela, autora materiałów edukacyjnych, czy prowadzącego zajęcia sprawującego opiekę merytoryczną nad uczniami, jest nie do przecenienia i zastąpienia przez system komputerowy. Stosowane rozwiązania techniczne i technologiczne mają za zadanie wspomóc (poprzez zwielokrotnienie procesu dydaktycznego) i polepszyć jakościowo (poprzez odciążenie od rutynowych i administracyjnych prac) ofertę dydaktyczną szkoły, a nie zastąpić ich pracowników. Dariusz Nojszewski 46

ZAPAMIĘTAJ Narzędzia e-learningowe wspomagające proces dydaktyczny w szkole potrafią zaspokoić szerokie spektrum potrzeb edukacyjnych. Większość nowoczesnych narzędzi e-learningowych nie wymaga znajomości zagadnień technicznych. Co najwyżej na podstawowym poziomie. Jednym z najważniejszych narzędzi wykorzystywanych w e-learningu są internetowe platformy edukacyjne, ze względu na oferowanie bogatego zestawu usług edukacyjnych oraz łatwość dostępu iużytkowania takiej platformy. Dariusz Nojszewski 47

Ćwiczenia 1. Sprawdź, czy na podanych portalach e-learningowych dostępne jest szkolenie dotyczące aktualnie realizowanego przez ciebie programu w szkole. 2. Przygotuj zestawienie pokazujące zasób materiałów edukacyjnych z twojej dziedziny dostępnych na podanych e-learningowych. platformach Dariusz Nojszewski 48

Bibliografia Apel H., Od skryptu wprowadzajacego do wirtualnego seminarium. Przegląd zastosowań telenauczania w dokształcaniu w Niemczech, w: Nauczanie na odległość: wyzwania, tendencje, aplikacje, pod red. S. Wryczy, J. Wojtkowiaka, Gdańsk 2002, s. 121-134. Benecewicz-Miazga A., e-business w Internecie i multimediach, Wydawnictwo MIKOM, Warszawa 2003 Chojnacki H., Szwedzki model nauczania na odległość, w: Nauczanie na odległość: wyzwania, tendencje, aplikacje, pod red. S. Wryczy, J. Wojtkowiaka, Gdańsk 2002. Kubiak M. J., Internet dla nauczyciela, Warszawa 1997. Materiały powielone Centrum Pedagogicznego SGH, dr Michał Piskiewicz, b.m.w. 1999. Moczadło R., Methopedia społeczność ekspertów blended learningu, w: E-learning w szkolnictwie wyższym potencjał i wykorzystanie, Warszawa 2010. Dariusz Nojszewski 49

Bibliografia Nojszewski D., Platformy e-learningowe w polskich instytucjach edukacyjnych, E-mentor 2003, nr 2. Osiński Z., E-learning na studiach dziennych, E-mentor 2004, nr 1. Rokicka-Broniatowska A., Nauczanie zdalne jako element współczesnego sektora edukacji i wiedzy, w: Modelowe rozwiązania kształcenia na odległość w uczelnianym kampusie SGH, Warszawa 2002. Rutkowska L., Edukacja na odległość. Metodyka i oprogramowanie, w: Nauczanie na odległość: wyzwania, tendencje, aplikacje, pod red. S. Wryczy, J. Wojtkowiaka, Gdańsk 2002. Tadusiewicz R., Internet jako narzędzie edukacyjne w Akademii Górniczo- Hutniczej, Firma i Rynek 2000, nr 3. Zieliński Z., E-learning w edukacji. Jak stworzyć multimedialną i w pełni interaktywną treść dydaktyczną, Gliwice 2012. Dariusz Nojszewski 50

Netografia http://bbc.co.uk/learning/ http://e-edukacja.net/ http://e-learning.univ.gda.pl/ibm/doc/e-learning_pliki/frame.htm http://eduinfo.pl http://edustyle.pl http://interklasa.pl http://khanacademy.org http://nbportal.pl http://oaze.edu.pl http://ocw.mit.edu/ocwweb/ http://oli.web.cmu.edu/openlearning/ Dariusz Nojszewski 51

Netografia http://openlearn.open.ac.uk http://oszkole.pl http://oyc.yale.edu/courselist/ http://profesor.pl http://scholaris.pl http://w3schools.org http://wikipedia.org http://www.puw.pl/downloads/a_kashyap_what_is_learning.pdf Dariusz Nojszewski 52

Literatura zalecana Zbigniew Zieliński, E-learning w edukacji. Jak stworzyć multimedialną i w pełni interaktywną treść dydaktyczną, Helion, Gliwice 2012. Internetowe portale edukacyjne (patrz slajdy 43-44). http://e-edukacja.net/ Dariusz Nojszewski 53