RZEPAK OZIMY Powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru WSTĘP

RZEPAK OZIMY 2009 WSTĘP Opracowanie zawiera wyniki odmianowych doświadczeń porejestrowych z rzepakiem ozimym przeprowadzonych w sezonie 2008/2009 na tle wyników 2007/2008 w stacjach i punktach doświadczalnych oceny odmian, a także w innych instytucjach spoza Oceny Odmian (rys. 1). Wyniki doświadczeń porejestrowych (WPDO) są przeznaczone dla hodowców, producentów oraz przetwórców nasion rzepaku. Z uwagi na szeroki krąg odbiorców i na ich zróżnicowaną wiedzę fachową, opracowanie zawiera wprowadzenie do problematyki przedstawionej w tabelach. W doświadczeniach uczestniczyły wyłącznie odmiany podwójnie ulepszone ( 00 ) populacyjne i mieszańcowe wpisane do krajowego rejestru, a także pięć odmian ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA), które wcześniej uzyskały pozytywne wyniki w doświadczeniach rozpoznawczych w wybranych województwach. Wspólnym elementem doświadczeń PDO Z i M (a także doświadczeń wstępnych i rejestrowych) są te same odmiany wzorcowe, corocznie wyznaczane przez COBO- RU. W sezonach 2007/2008 i 2008/2009 wzorzec tworzyły odmiany populacyjne: Californium, Castille, Casoar. Symbolem F 1 oznaczono odmiany mieszańcowe zrestorowane, a znakiem F 1z odmiany mieszańcowe złożone (tab. 1). Przedstawione w niniejszym zeszycie wyniki uzyskano z doświadczeń polowych założonych 1) i prowadzonych wg zaktualizowanej metodyki. W 20 doświadczeniach uczestniczyły 42 odmiany wyznaczone przez COBORU (ortogonalna seria krajowa Z ), a w 27 doświadcze- badano mniej liczne zestawy odmian niach wyznaczone przez Wojewódzkie Zespoły PDO (seria M ). Spośród odmian z krajowego rejestru 13 odmian (Amor, Bosman, Bristol, Capio, Carina, Cazek, Contact, Kana, Lirajet, Marita, Rasmus. Spencer, Wotan) nie było badanych w dwóch ostatnich, lub więcej sezonach i nie zostały uwzględnione w syntezie. Pominięto również wyniki odmian Bazyl, Dante, ES Astrid, Forza, Elektra, Extrem, i Pomorzanin badanych jedynie w kilku miejscowościach. W doświadczeniach PDO w zależności od potrzeb dopuszcza się ograniczone stosowanie fungicydów i regulatorów wzrostu. W przyszłości proponuje się znaczne ograniczenie chemicznej ochrony roślin. Odmiany wysiano w zagęszczeniu 60-80 kiełkujących nasion na 1 m 2. Nasiona zaprawiono centralnie zaprawami Chinook 200 FS i Sarfun T 450 FS. Powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru wynosiła od 12 do15 m. Zaprezentowane 2 wyniki plonowania odmian przeliczono na wilgotność bazową 9%, jaka obowiązuje w obrocie międzynarodowym i od roku zbioru 2009 także we wszystkich doświadczeniach COBORU. Analizy chemiczne nasion wykonane w Laboratorium Chemiczno-Technologicznym w Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Słupi Wielkiej obejmowały oznaczenie zawartości tłuszczu oraz kontrolę zawartości glukozynolanów w nasionach uzyskanych ze zbioru. Warunki doświadczeń oraz ważniejsze oceny i pomiary dla obowiązujących wzorców przedstawiono w tabelach 2 i 3. Doświadczenia założono w miarę możliwości, w terminach agrotechnicznych dla rejonów lub z opóźnieniem. Wschody roślin były dość dobre, podobne jak w poprzednich sezonach. W okresie przedzimowym rośliny rzepaku wytworzyły od 5 do 15 liści rozetowych, przy wysokości łanu od 5 do 42 cm. Przezimowanie roślin było bardzo dobre, tak pod względem stopnia uszkodzenia rozet, jak i wypadów roślin. Pozimowe straty roślin obserwowano jedynie w Spytkówkach (4%) i Ruskiej Wsi (2%) dla których podano wyniki odmianowe. Miesiąc kwiecień i dwie pierwsze dekady maja charakteryzowały się dużym niedoborem opadów, przy dość wysokiej temperaturze powietrza. Początek kwitnienia, w poszczególnych doświadczeniach, notowano od 16 kwietnia do 3 maja. W okresie kwitnienia rzepaku, za wyjątkiem Pomorza Zachodniego, występowały tylko niewielkie opady deszczu. Dopiero po zakończeniu kwitnienia, około połowy maja, w wielu miejscowościach realizujących doświadczenia wystąpiły opady deszczu. Duże ilości opadów odnotowano w czerwcu oraz w pierwszej i drugiej dekadzie lipca. Deszcze, które wystąpiły od połowy lipca opóźniały i utrudniały zbiór dojrzałego rzepaku. Przebieg pogody w roku 2009 okazał się korzystniejszy dla odmian późniejszych. Niedobór opadów w okresie kwitnienia ograniczył wzrost roślin. Jednocześnie przyczynił się do ograniczonego wystąpienia chorób, które w umiarkowanym zakresie porażały rośliny rzepaku (pomimo nie stosowania ochrony fungicydowej). Do oceny porażenia odmian przez choroby przyjęto dziesięć doświadczeń z wyraźnymi objawami zgnilizny twardzikowej, siedem z porażeniem podstawy łodyg, trzy z porażeniem łodyg przez suchą zgniliznę i dwanaście z wyraźnymi symptomami czerni krzyżowych. Podczas wegetacji zdyskwalifikowano doświadczenie w Ulhówku, a w trakcie opracowa-

- 4 - nia pominięto mało wiarygodne wyniki doświadczeń w Krościnie Małej i Modzurowie. Plon nasion wzorca (przy 9% wilgotności) wyniósł od 27,1 dt z ha w Tomaszowie (straty od gradobicia) do 66,0 dt w Śremie Wójtostwie. W roku 2009 plon nasion był większy o 3,5% niż w roku 2008, przy dużej zawartości tłuszczu (45, 9%) ----------------- 1) Rzepak. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO), COBORU, NR/P/2/2008, Słupia Wielka 2008 Objaśnienia skali 9 stopniowej (dotyczą tabel wynikowych): 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy), 5 średni, 1 najgorszy (najmniej korzystny)

- 5 - Tabela 1 RZEPAK OZIMY. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru: 2009 i 2008 Lp. Odmiany Rok wpisu do krajowego rejestru Hodowca masa 1000 nasion Materiał siewny zdolność kiełkowania (g) (%) 2009 2008 2009 2008 1 2 3 4 5 populacyjne 1 Adriana 2008 Nickerson International Research SNC FR 6,0 95 2 Bakara 2007 HR Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR 4,1 3,1 95 97 3 Baros 2005 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,6 5,1 97 94 4 Bazyl 2001 HR Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR 4,2 4,9 97 97 5 Bellevue 2008 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 4,8 97 6 Bogart 2008 HR Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 4,6 91 7 Bojan 2004 HR Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 4,8 3,5 87 95 8 Brise 2006 Deutsche Saatveredelung AG DE 5,2 5,2 95 94 9 Cabriolet 2004 Monsanto SAS FR 5,2 5,3 96 95 10 Cadeli 2007 Monsanto SAS FR 5,0 5,0 98 95 11 Californium 2002 Monsanto SAS FR 4,3 4,3 100 100 12 Carousel 2003 Monsanto SAS FR 5,2 5,2 95 96 13 Casoar 2007 Monsanto SAS FR 5,0 5,0 96 94 14 Castille 2005 Monsanto Technology LLC US 5,2 5,8 91 99 15 Dante 2004 RAPS GbR saatzucht Lundsgaard DE 4,6 5,1 95 95 16 Digger 2003 KWS Saat AG DE 6,0 3,9 97 96 17 ES Astrid 2006 Euralis Semences FR 4,0 4,0 95 95 18 Libomir 2003 Deutsche Saatveredelung AG DE 5,0 4,7 98 91 19 Lisek 1998 Deutsche Saatveredelung AG DE 4,1 4,6 90 90 20 Livius 2004 Deutsche Saatveredelung AG DE 5,0 4,9 93 93 21 Monolit 2008 HR Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 5,9 98 22 NK Bold 2008 Syngenta CH 4,4 97 23 NK Fundus 2007 Syngenta CH 5,0 5,4 90 95 24 NK Pegaz 2008 Syngenta CH 6,1 96 25 Remy 2006 KWS Saat AG DE 4,9 4,7 99 95 26 Viking 2003 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,3 4,2 98 97 27 Wallery 2007 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 5,8 4,8 95 97 28 Winner 2006 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 4,8 4,9 95 93 29 Forza CCA Sarl Adrian Momont UK 4,5 4,5 94 95 mieszańcowe 30 Baldur F 1 2003 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,4 6,8 96 94 31 Elektra F 1 2005 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 6,8 6,8 89 89 32 ES Betty F 1 2006 Euralis Semences FR 4,9 4,2 96 91 33 ES Saphir F 1 2005 Euralis Semences FR 4,8 5,4 97 90 34 Exotic F 1 2008 Monsanto Technology LLC US 5,4 100 35 Extend F 1 2006 Monsanto Technology LLC US 3,8 7,1 94 90

- 6 - cd. tabeli 1 1 2 3 4 5 36 Extrem F 1 2003 Monsanto SAS FR 7,1 91 37 Herlules F 1 2005 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 5,0 5,8 92 92 38 Hycolor F 1 2007 Dieckmann GmbH & Co. KG DE 7,9 4,8 95 95 39 Kaszub F 1z 2001 HR Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 5,0 5,8 98 90 40 Kronos F 1 2001 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 7,6 5,9 96 95 41 Nelson F 1 2006 Syngenta CH 4,5 4,8 95 95 42 NK Octans F 1 2008 Syngenta CH 4,5 94 43 NK Petrol F 1 2008 Syngenta CH 4,2 97 44 Pomorzanin F 1z 2002 HR Strzelce sp.zo.o Grupa IHAR 5,4 5,9 98 94 45 Taurus F 1 2006 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,7 4,7 96 96 46 Rohan F 1 2008 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 8,1 95 47 Titan F 1 2003 W van B. Eckendorf GmbH & Co. KG DE 5,3 96 48 Toccata F 1 2007 Syngenta CH 4,8 4,7 93 49 Vectra F 1 2005 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 5,0 5,4 98 94 50 Visby F 1 2008 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 9,1 94 51 NK Formula F 1 CCA Syngenta CH 5,7 4,7 95 95 52 PR 46W09 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 4,6 5,2 95 97 53 PR 46W10 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 4,6 4,6 95 92 54 PR 46W31 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 5,1 5,1 95 92 Lata zbioru Bilans doświadczeń: 2009 2008 - założone 47 47 - zdyskwalifikowane 3 4 - przyjęte do syntezy 44 43 Kol.1: F 1 odmiana mieszańcowa zrestorowana, F 1z odmiana mieszańcowa złożona o strukturze: mieszaniec męskosterylny 70%, zapylacze 30% (dwie odmiany populacyjne po 15%); Kol.2: CCA odmiany Lp. 29 oraz 51-54 ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA) badane w niektórych województwach na podstawie wyników doświadczeń rozpoznawczych Kol.3: HR Hodowla Roślin, AT Austria, CH Szwajcaria, DE Niemcy, FR Francja, UK Zjednoczone Królestwo Norddeutsche Pflanzenzucht Norddeutsche Pflanzenzucht Hans-Georg Lembke Syngenta Syngenta Crop Protection AG Seeds Division

- 7 - Tabela 2 RZEPAK OZIMY. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń Wyszczególnienie Sezon wegetacyjny 2009/2008 2008/2007 1 2 3 Średnia rolnicza wartość gleb, w 100 o skali IUNG 73 74 liczba doświadczeń Kompleks przydatności rolniczej gleb: - 1, 2 23 18-3, 4 13 12-5 8 6 - brak danych 7 Odczyn gleby (ph w KCl): - zasadowy (powyżej 7,2) 1 1 - obojętny (6,6-7,2) 11 8 - lekko kwaśny (5,6-6,5) 30 21 - kwaśny (ponizej 5,5) 4 - brak danych 2 9 Przedplon: - zboża 38 34 - strączkowe na nasiona 4 9 - mieszanka strączkowo-zbożowa na zielonkę 2 Zaprawa nasienna (stosowana centralnie): - Chinook 200 FS + Sarfun T 450 FS 44 43 Nawożenie mineralne średnio i (zakres): kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 64 (0-120) 93 (0-112) - K 2 O 117 (30-180) 119 (66-160) - N - jesienią 22 (0-68) 21 (0-49) - wiosną 165 (52-210) 159 (95-200) - S - (wczesna wiosna) 41 (7-100) 42 (0-100) liczba doświadczeń Zastosowanie nawozów dolist. z mikroskładnikami: - jeden zabieg 11 16 - dwa zabiegi 31 16 Zwalczanie chwastów: - bez zwalczania chemicznego 1 - jeden zabieg 19 20 - dwa i więcej zabiegów 25 17 - zwalczanie chwastów jednoliściennych 8 9 Zwalczanie szkodników: jesienią: - jeden zabieg 16 20 - dwa i więcej zabiegów 8 wiosną: - jeden - trzy zabiegi 26 27 - cztery - sześć zabiegów 18 12 - siedem i więcej 4 Zastosowanie fungicydów: - bez ochrony fungicydowej 19 12 jesienią 12 17 wiosną: - jeden zabieg 16 17 - dwa i więcej zabiegów 5 8 Zastosowanie regulatorów wzrostu: jesienią 2 7 wiosną: - jeden zabieg 2 9 - dwa i więcej 1 Desykacja roślin przed zbiorem 5 14 Sklejanie łuszczyn: Spodnam 13 Rodzaj zbioru: - jednoetapowy 43 43 - dwuetapowy 1 - Liczba doświadczeń: - założonych - wykorzystanych w syntezie 47 44 47 43

- 8 - Tabela 3 RZEPAK OZIMY. Przebieg wegetacji oraz wyniki ważniejszych pomiarów i ocen dla wzorca. Lata zbioru: 2009, 2008 Wyszczególnienie Termin Sezon wegetacyjny i zakres 2008/2009 2007/2008 1 2 3 4 Siew, data średnio 28.08 28.08 od-do 22.08-1.09 23.08-14.09 Wschody, data średnio 10.09 08.09 od-do 31.08-30.09 01-28.09 Ocena wyrzędowania, skala 9 o średnio 7,9 7,9 od-do 6,0-9,0 6,0-9,0 Liczba liści na roślinie, szt. średnio 7,8 7,5 od-do 4,7-15 4-15 Wysokość roślin jesienią, cm średnio 18 15 od-do 5-42 4-27 Zahamowanie jesiennej wegetacji, data średnio 22.11 14.11 od-do 8.11-28.12 23.11-31.12 Wznowienie wegetacji, data średnio 28.03 12.03 od -do 3.03-4.04 20.02-30.03 Stan roślin po zimie, skala 9 o średnio 7,0 7,7 od - do 6,0-9,0 6,0-9,0 Straty mrozowe w obsadzie roślin, % średnio 3 6 od-do 0-4 0-11 Obsada roślin wiosną, szt./m 2 średnio 52 57 od-do 28-76 42-80 Początek kwitnienia, data średnio 23.04 30.04 od-do 16.04-03.05 26.04-05.05 Koniec kwitnienia, data średnio 22.05 20.05 od-do 14.05-01.06 8.05-30.05 Wysokość roślin, cm średnio 132 160 od-do 104-154 118-182 Dojrzałość techniczna, data średnio 09.07 05.07 od-do 30.06-20.07 14.06-17.07 Wysokość łanu przed zbiorem, cm średnio 118 124 od-do 91-145 60-160 Wyleganie, % średnio 86 62 od-do 68-100 34-100 Zbiór (omłot), data średnio 28.07 16.07 od-do 16.07-07.08 09.07-01.08 Plon nasion, dt z ha średnio 48,0 46,4 od-do 27,1-66,0 26,0-67,0 Kol. 3-5: daty określają początek wystąpienia faz rozwojowych u odmian wzorcowych

- 9 - Tabela 4 RZEPAK OZIMY. Plon nasion i tłuszczu odmian (w odchyleniach od wzorca). Lata zbioru 2009, 2008 Lp. Odmiany Plon nasion przy 9% Liczba doświadczeń Plon tłuszczu wilgotności 2009 2008 2009 2008 2009 2008 szt dt z ha 1 2 3 4 Wzorzec 44 43 48,0 46,4 20,0 18,9 populacyjne 1 Adriana 41 2,3 2,3 2 Bakara 29 34-2,0-6,2-0,7-2,2 3 Baros 26 28 0,4-3,7 1,1-0,8 4 Bellevue 39 1,7 2,2 5 Bogart 32 2,4 1,8 6 Bojan 27 30 1,3-4,4 0,9-1,7 7 Brise 27 38-0,2 0,6 0,7 0,6 8 Cabriolet 32 37 0,6 1,2 0,4 1,0 9 Cadeli 37 39 1,8 0,3 1,9 0,6 10 Californium 44 43-0,4-1,3-0,1-0,6 11 Carousel 24 24-0,7-1,3 0,5 0,0 12 Casoar 44 43 0,8 0,5 0,4 0,3 13 Castille 44 43-0,3 0,8-0,2 0,3 14 Digger 26 26 0,1-1,7 0,1-0,8 15 Libormir 28 29 0,3-1,3 0,3 0,0 16 Lisek 23 25-0,4-3,3-0,7-1,7 17 Livius 22 22-0,7-1,1 0,1-0,2 18 Monolit 37 2,5 2,2 19 NK Bold 36 0,6 1,1 20 NK Fundus 37 38 0,0-1,0 0,8 0,0 21 NK Pegaz 44 2,5 2,2 22 Remy 27 34 1,4-0,4 1,1 0,1 23 Viking 21 22-0,1 0,1 0,2 0,3 24 Wallery 30 33 0,5-1,5 0,9-0,1 25 Winner 30 43-0,4-2,0 0,4-0,5 mieszańcowe 26 Baldur 29 32 2,5 4,3 1,7 2,5 27 ES Betty 33 43 5,3 2,4 2,6 1,3 28 ES Saphir 32 34 4,8 4,0 2,6 1,9 29 Exotic 34 5,1 2,0 30 Extend 40 42 5,2 6,6 2,4 2,8 31 Herkules 36 32 6,6 6,1 3,0 2,7 32 Hycolor 41-5,0 2,8-33 Kaszub 24 26-0,1-0,5 0,3 0,2 34 Kronos 34 37 3,7 2,8 1,4 1,0 35 Nelson 42 41 6,9 6,3 3,0 2,4 36 NK Octans 41 6,5 3,0 37 NK Petrol 42 7,0 3,0 38 Rohan 37 6,5 3,1 39 Taurus 9 40 3,0-0,6-0,6 40 Toccata 40 42 4,9 5,5 2,5 2,5 41 Titan 29 33 2,5 3,7 1,7 2,1 42 Vectra 40 39 6,5 4,2 3,0 1,9 43 Visby 44 8,2 3,6 44 NK Formula CCA 13 11 6,3 5,4 45 PR 46W09 CCA 13 12 4,4 5,2 46 PR 46W10 CCA 13 14 1,9 3,0 47 PR 46W31 CCA 10 10 0,2 3,0 Kol. 1: wzorzec: Californium, Castille, Casoar, CCA odmiany z Katalogu Wspólnotowego pozytywnie zweryfikowane w doświadczeniach rozpoznawczych i włączone do PDO Plony tłuszczu wyliczono na średnich plonach nasion odmian z wszystkich doświadczeń (o wilgotności 9%) pomnożonej przez współczynnik 0,91 oraz średnie zawartości tłuszczu dla odmian z 10 lub 13 doświadczeń i podzielonej przez 100 Kol.3: wyniki dla odmian o małej liczbie doświadczeń podano w tabeli 5

- 10 - Tabela 5 RZEPAK OZIMY. Plon nasion odmian w rejonach (odchylenia od wzorca w dt z ha). Lata zbioru: 2009, 2008 Lp. Odmiany I 2009 Liczba doświadczeń Plon nasion 2008 2009 2008 II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI 1 3 4 5 Wzorzec, dt z ha 6 3 12 6 13 4 5 3 12 6 13 4 44,0 48,4 53,1 45,4 46,9 45,9 45,4 54,2 52,4 51,5 38,3 42,1 populacyjne 1 Adriana 6 3 10 6 10 4 4,2 0,6 0,5 3,6 0,8 7,5 2 Bakara 3 1 7 6 8 4 5 2 10 6 7 4-0,3-2,9-2,6-0,5-3,3-1,5-3,4-10,9-6,2-8,0-3,5-8,9 3 Baros 3 1 7 2 11 2 4 2 7 2 11 2-3,8 2,6 0,4 5,8 0,0 2,2-3,7-8,1-6,5-0,6-2,1-1,6 4 Bazyl 2 2 2 7 2 7 2-6,1-6,6-10,3-8,7-9,9-4,3-6,9 5 Bellevue 6 3 12 6 10 2 2,9 2,3 1,0 2,6 1,2 1,8 6 Bogart 6 3 10 6 5 2 2,8 4,4 1,9 2,8 0,6 4,5 7 Bojan 4 1 9 4 5 4 3 2 12 4 5 4 2,3-3,1 1,3 2,3-2,0 4,4-2,1-8,0-4,1-3,0-3,8-7,6 8 Brise 3 1 9 2 8 4 4 3 12 6 9 4 0,8-4,0-0,4 0,3-1,6 2,8 1,4-3,0 0,2 2,0 1,4 0,0 9 Cabriolet 4 3 10 4 9 2 3 3 12 6 11 2 2,4-0,7 0,1 3,1-1,6 5,8 0,3 1,6-0,2-0,5 2,9 5,3 10 Cadeli 4 3 10 6 10 4 5 3 10 6 11 4 2,7 1,3 1,4 2,1 0,5 5,1-0,8-1,5 1,5-1,0 1,0-0,4 11 Californium 6 3 12 6 13 4 5 3 12 6 13 4 1,4-0,5-1,7 0,0-0,9 1,5 1,5-2,2-3,6-1,9 0,8-3,4 12 Carousel 3 1 9 2 5 4 2 2 9 2 5 4 3,5-1,1-2,0 2,1-3,2 1,1 2,4-3,0-1,6-5,5 0,7-2,2 13 Casoar 6 3 12 6 13 4 5 3 12 6 13 4 0,0 0,5 1,3-0,4 1,4 0,3-1,5 0,6 1,6 2,6-0,3-0,8 14 Castille 6 3 12 6 13 4 5 3 12 6 13 4-1,3 0,0 0,4 0,4-0,5-1,8 0,0 1,5 2,0-0,7-0,5 4,2 15 Dante 2 4 4 2 12 4 5 2 7,1 1,4-2,2-1,0-2,4-2,3-0,4-0,4 16 Digger 3 1 7 4 9 2 2 2 7 4 9 2-0,3 3,2-1,9 3,1-2,2 10,0 2,4-4,2-3,1-2,9-0,5-1,7 17 ES Astrid 2 4 2 12 6 5 4-6,7 2,3-0,8-4,5-6,0-6,2-5,1 18 Libormir 3 1 9 4 9 2 3 2 9 4 9 2 1,2-8,0 0,3 1,6-0,9 5,6-1,7-3,7-2,7-3,2 1,5-0,6 19 Lisek 4 1 7 4 5 2 3 2 7 4 5 4-0,7 2,7-0,7 0,3-4,1 8,1-3,3-2,1-5,1-4,0-0,9-2,9 20 Livius 5 1 7 2 5 2 4 2 7 2 5 2-2,5-2,1-1,0 2,2 1,0-1,0-2,3-2,5-2,5-5,3 4,4-1,9 21 Monolit 6 3 12 6 8 2 3,4 5,5 1,3 4,1-0,8 10,2 22 NK Bold 5 3 12 6 8 2 1,2 4,5 0,3 1,4-1,4-0,1 23 NK Fundus 6 1 10 6 10 4 5 2 10 6 11 4 1,3 0,9 0,4 1,0-3,0 2,6 0,5-3,3-1,1 0,5-1,1-3,0 24 NK Pegaz 6 3 12 6 13 4 4,2 4,0 1,5 3,1 1,4 4,7 25 Remy 4 1 7 4 7 4 5 2 10 6 7 4 2,4-1,8 1,2 4,2-2,0 4,3-1,2-7,0-0,8-1,4 3,1 0,8 26 Viking 4 1 7 2 5 2 3 3 7 2 5 2 2,6-2,6-0,2 3,2-5,1 5,1 0,3-0,9 0,0-2,1 1,6-0,2 27 Wallery 4 1 10 6 5 4 5 3 10 6 5 4 3,0-2,7-0,2 0,7-1,8 3,2-2,5-5,9-2,5-0,7 2,6-1,1 28 Winner 3 1 9 2 11 4 5 3 12 6 13 4 1,7-12,5-0,8 3,2-1,3 2,7-2,9-2,4-2,9-2,4-0,3-2,7 29 Forza CCA 4 2 2 6 6-5,3 0,0 1,2-0,6-2,7

- 11 - cd. tabeli 5 1 3 4 5 mieszańcowe 30 Baldur 3 1 9 2 12 2 2 2 9 4 13 2 7,4 5,0 3,6 6,7-1,0 6,4 1,8 2,2 0,9 1,9 7,6 7,2 31 Elektra 3 4 2 10 4 9 2 4,8 0,7 2,3 4,2 1,4 7,8 4,8 32 ES Betty 5 1 7 6 10 4 5 3 12 6 13 4 8,1-3,4 5,0 6,7 3,6 7,2 3,3 2,5 1,0 4,8 2,1 2,7 33 ES Saphir 6 3 7 2 12 2 5 3 7 4 13 2 6,9 4,3 2,8 8,4 3,5 9,8 2,2 5,1 3,1 1,4 4,9 10,0 34 Exotic 6 3 10 6 7 2 7,6 4,0 4,9 7,6 2,4 1,7 35 Extend 6 1 12 4 13 4 5 2 12 6 13 4 11,1-2,9 3,0 6,6 4,3 6,1 9,7 5,0 5,5 6,7 7,6 3,6 36 Extre m 2 2, 1 37 Herkules 6 1 12 6 9 2 5 2 12 2 9 2 5,4 4,5 7,6 8,9 4,4 7,1 4,1 6,6 7,1-1,1 7,7 4,6 38 Hycolor 5 1 12 6 13 4 7,4 2,7 4,8 6,6 3,2 7,0 39 Kaszub 3 1 7 4 5 4 4 2 7 4 5 4-1,8-2,8-1,9 2,9-1,3 3,2-2,3-3,7-3,0-2,4 4,4 2,7 40 Kronos 5 1 10 6 8 4 5 3 12 4 9 4 6,7 1,5 1,9 6,5 0,5 7,2 4,7-0,8-0,5 3,1 7,8 1,9 41 Nelson 6 3 12 6 13 2 5 3 12 6 13 2 7,2 5,7 7,4 8,7 5,3 9,0 5,8 5,7 5,8 6,3 6,5 9,6 42 NK Octans 6 3 12 6 10 4 7,5 7,0 8,5 6,6 3,4 6,7 43 NK Petrol 6 3 12 6 11 4 11,2 6,4 7,2 8,0 4,4 5,8 44 Pomorzanin 1 2 5 3 12 4 5 4-4,1-1,1-2,3-6,5-3,1-4,0 0,8-1,6 45 Rohan 6 3 12 6 8 2 12,2 3,9 5,2 6,7 2,8 14,8 46 Taurus 2 2 3 2 4 3 12 6 11 4 5,8 4,4 1,7 0,7-3,4-2,5-2,5-0,8 2,3 1,2 47 Titan 3 1 7 4 12 2 2 2 10 4 13 2 8,3 2,2 2,1 5,2-0,1 6,6 2,8 3,4 1,8-0,8 7,0 1,8 48 Toccata 6 1 12 6 11 4 5 2 12 6 13 4 7,5-1,7 4,9 8,8 1,8 5,0 3,7 7,2 4,3 6,9 5,9 6,6 49 Vectra 5 3 12 6 12 2 5 3 12 4 13 2 7,9 8,0 6,7 8,9 3,5 10,8 2,4 3,0 3,8 3,4 5,4 7,2 50 Visby 6 3 12 6 13 4 12,0 7,7 8,9 8,0 5,4 10,4 51 NK Formula CCA 6 7 2 6 6,8 5,8 7,2 5,4 52 PR 46W09 CCA 9 4 9 3 4,0 5,3 4,2 7,4 53 PR 46W10 CCA 3 10 3 10 4,2 1,2 1,9 1,1 3,3 54 PR 46W31 CCA 10 10 0,2 4,3 2,1 Kol.1: wzorzec jak pod tabelą 4 Dane dla odmian z CCA dotyczą następujących województw: Forza Opolskie; NK Formula Zachodniopomorskie, Pomorskie i Wielkopolskie; PR 46W09 Opolskie, Kujawskopomorskie, Wielkopolskie; PR 46W10 Opolskie, Dolnośląskie, Zachachodniopomorskie; PR 46W31 Dolnośląskie, Opolskie

- 12 - Tabela 6 RZEPAK OZIMY. Średnia zawartość glukozynolanów i tłuszczu w nasionach odmian* Lata zbioru 2009, 2008 Lp. Zaw. glukozynolanów Zawartość tłuszczu - przy wilgotności nasion µm/g nasion 9% 0% Odmiany wartości rzeczywiste odchylenia od wzorca 2009 2008 2009 2008 2009 2008 1 2 Wzorzec 14,0 13,5 41,8 40,8 45,9 44,8 populacyjne 1 Adriana 9,8 44,3 2,8 2 Bakara 9,5 11,3 41,9 41,6,2 0,9 3 Baros 8,3 9,1 43,5 42,5 1,9 1,9 4 Bellevue 13,9 44,6 3,1 5 Bogart 8,3 43,2 1,6 6 Bojan 7,4 10,0 42,5 40,9,8 0,1 7 Brise 11,3 11,3 43,2 41,5 1,6 0,8 8 Cabriolet 10,9 14,4 42,0 41,9 0,3 1,1 9 Cadeli 9,3 12,9 44,0 41,8 2,4 1,0 10 Californium 11,9 12,7 41,8 40,6 0,1-0,2 11 Carousel 8,3 9,6 43,3 42,0 1,7 1,4 12 Casoar 14,3 13,5 41,9 40,9 0,2 0,1 13 Castille 15,9 14,2 41,5 40,7-0,3-0,1 14 Digger 10,0 12,2 41,7 40,4-0,1-0,4 15 Libormir 10,9 10,8 42,1 41,9 0,4 1,1 16 Lisek 6,7 9,1 40,5 39,9-1,3-0,9 17 Livius 7,9 10,9 42,4 41,4 0,7 0,6 18 Monolit 8,1 43,9 2,3 19 NK Bold 10,4 43,5 1,9 20 NK Fundus 9,7 11,2 43,4 41,6 1,8 0,9 21 NK Pegaz 9,3 43,9 2,4 22 Remy 8,2 12,3 42,6 41,2 1,0 0,4 23 Viking 5,2 6,9 42,1 41,3 0,4 0,5 24 Wallery 9,9 10,8 43,1 41,9 1,5 1,2 25 Winner 8,8 11,6 42,8 41,5 1,1 0,8

- 13 - cd. tabeli 6 1 2 3 4 mieszańcowe 26 Baldur 7,1 8,4 42,9 42,2 1,3 1,6 27 ES Betty 14,2 28,0 42,5 41,4 0,8 0,6 28 ES Saphir 11,2 19,4 42,9 41,2 1,3 0,4 29 Exotic 15,0 41,5-0,3 30 Extend 12,9 15,4 42,1 41,0 0,4 0,2 31 Herkules 8,3 11,6 42,1 41,2 0,3 0,4 32 Hycolor 10,1 43,0 1,3 33 Kaszub 11,7 13,6 42,3 41,7 0,6 1,0 34 Kronos 7,4 8,6 41,4 40,3-0,4-0,5 35 Nelson 16,7 21,7 42,0 40,4 0,2-0,4 36 NK Octans 10,0 42,3 0,6 37 NK Petrol 8,2 41,8 0,1 38 Rohan 6,9 42,4 0,6 39 Taurus -- 12,1 42,8 2,2 40 Titan 7,6 8,0 42,9 41,9 1,3 1,3 41 Toccata 18,4 21,7 42,5 41,3 0,8 0,6 42 Vectra 8,0 10,8 42,2 41,1 0,5 0,4 43 Visby 7,2 42,0 0,3 44 NK Formula CCA 13,7 12,2 43,4 1,8 45 PR 46W09 CCA 9,9 42,6 0,9 46 PR 46W10 CCA 43,5 1,9 47 PR 46W31 CCA 42,2 0,5 Liczba doświadczeń 5 5 10 13 10 13 Kol. 1: wzorzec jak pod tabelą 4 Kol.2-4 oznaczenie zawartości glukozynolanów i tluszczu dokonano dla serii ortogonalnej, a dla odmian z CCA tylko z wyznaczonych doświadczeń Kol.2: zawartość sumy glukozynolanów alkenowych i indolowych oznaczono metodą HPLC i podano w mikromolach na gram powietrznie suchych nasion (9% wilgotności) Kol.4: zawartość tłuszczu w nasionach oznaczano przy pomocy Infratecu i krzywej wykalibrowanej metodą Soxhleta i przeliczono na pożądaną wilgotność 9 i 0%.

- 14 - Tabela 7 RZEPAK OZIMY. Przedzimowy rozwój roślin i zimotrwałość odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2009, 2008 Lp. Odmiany Ocena wschodów Wysokość roślin jesienią Ocena roślin po zimie Procent martwych roślin po zimie Wiosenna obsada roślin 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 skala 9 o cm skala 9 o % szt/m 2 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 7,9 7,9 18 15 8,0 7,7 3 6 52 57 populacyjne 1 Adriana 0,5 2 0,1 0 0 2 Bakara 0,3 0,1 2 1-0,5-0,1 0 1-4 2 3 Baros 0,4-0,2 1 0 0,1 0,4 0 1 1-1 4 Bellevue 0,3 2-0,1 0-1 5 Bogart 0,4 2 0,2 0-1 6 Bojan 0,6 0,0 2 0 0,3 0,1 0 0 4 4 7 Brise 0,3 0,2 3 1 0,0 0,3 0 1-2 0 8 Cabriolet 0,4-0,1 0-1 0,2 0,6 0-1 3 0 9 Cadeli 0,3 0,1 2 0 0,0 0,4 0 3-1 0 10 Californium -0,1 0,0-2 0 0,1-0,1 0 2-1 -1 11 Carousel 0,4-0,1 2 0-0,1 0,0 0 0 0 0 12 Casoar 0,1 0,0 2 0-0,1 0,1 0-2 -2 0 13 Castille 0,4 0,0 2 0 0,0 0,0 0-1 2 1 14 Digger 0,6 0,1 3 0-0,2 0,0 0 1 1 0 15 Libormir 0,3-0,1 2 0-0,1 0,4 1-1 -2 3 16 Lisek 0,2-0,2 2 0-0,3-0,1-1 -3-3 -1 17 Livius 0,4 0,3 2 2 0,3 0,6 0 1-1 3 18 Monolit 0,6 0,2 0 2 19 NK Bold 0,3 1-0,3 0 1 20 NK Pegaz 0,4 2-0,4 0-2 21 NK Fundus 0,2 0,0 1 0-0,4 0,1 0 1-1 1 22 Remy 0,4-0,1 2 1-0,3 0,1 1-2 -3-2 23 Viking 0,6 0,0 2 1 0,1 0,6 0 3-1 0 24 Wallery 0,5 0,0 2 2 0,1 0,1 0 2 0 0 25 Winner 0,3 0,2 2 1 0,1 0,3 0-1 -1 4

- 15 - cd. tabeli 7 1 2 3 4 5 6 mieszańcowe 26 Baldur 0,3 0,2 2 2 0,0 0,3 0 0 0 0 27 ES Betty 0,5-0,1 3 1 0,1 0,2 0-1 0-1 28 ES Saphir 0,4-0,2 4 1 0,0 0,3 0-2 -1-3 29 Exotic 0,6 3 0,2 0 1 30 Extend 0,1 0,3 4 4-0,2 0,4 0-2 -5 0 31 Herkules 0,4 0,3 2 2 0,2 0,5 0 0 1 0 32 Hycolor 0,6-0,1 3 0,1 0 1 33 Kaszub 0,6 0,1 4 1-0,1 0,2-1 4-2 -1 34 Kronos 0,3 0,1 2 0-0,2 0,0 0 1-4 -2 35 Nelson 0,5 0,3 2 2 0,1 0,2 0-1 -2 0 36 NK Octans 0,4 2 0,4 0-1 37 NK Petrol 0,5 3-0,1 0-2 38 Rohan 0,6 2 0,2 0 0 39 Taurus 0,3 0,1 2 1 0,3 0,2 0 1-3 1 40 Titan 0,5 0,3 3 2-0,1 0,3 0-1 -1 2 41 Toccata 0,2 0,3 2 2 0,1 0,4 0-1 -2 1 42 Vectra 0,4-0,4 1 2 0,1 0,1 0-1 -1-7 43 Visby 0,5 2 0,1 0-3 44 NK Formula CCA 0,3 0,1 1 1 0,0 0,3 1 2-3 -3 45 PR 46W09 CCA 0,1 0,4 3 2-0,3 0,2 0-2 1 1 46 PR 46W10 CCA 0,2 0,4 2 3-0,3 0,2 0 1-1 47 PR 46W31 CCA 0,3 0,3 2 2-0,2 0,3 0 2-2 1 Liczba doświadczeń 35 28 30 22 18 13 2 10 39 42 Kol. 1: Wzorzec jak pod tabelą 4

- 16 - Tabela 8 RZEPAK OZIMY. Ważniejsze cechy rolnicze odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2009, 2008 L.p. Początek Dojrzałość Wysokość Wyleganie kwitnienia techniczna roślin łanu Odmiany data cm % 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 25.04 30.04 4.07 5.07 132 160 112 121 87 62 populacyjne 1 Adriana 1 1 3 7-1 2 Bakara 4 4 1 2 7 20 9 9-4 -1 3 Baros 2 2 0 1 4 8 2 3-5 -2 4 Bellevue 4 1 12 11-3 5 Bogart 6 2 15 7-8 6 Bojan 5 5 1 3 7 15 4-10 -11-7 7 Brise 3 2 0 1 4 14 8 7-2 -1 8 Cabriolet -1-2 0 0 3 6-2 -1-6 -1 9 Cadeli 3 2 1 1 3 10 4 10-4 4 10 Californium 1 1-1 0-1 2 2 2-3 0 11 Carousel 3 2 1 1-3 2 3 3-2 4 12 Casoar 0 0 0 0-6 1-1 -2 1-3 13 Castille -1-1 0 0-8 -3-2 0 2 2 14 Digger 4 4 1 2 4 8 6 6 0 3 15 Libormir 3 2 0 1 10 13 6 14-4 4 16 Lisek 3 3 1 2 10 9 7-1 -6-3 17 Livius 4 3 1 1 6 8 9 7-1 3 18 Monolit 4 1 8-5 -16 19 NK Bold 4 1 4 5 0 20 NK Pegaz 4 1 8 8-4 21 NK Fundus 4 3 1 2 8 16 8 3-7 -6 22 Remy 3 2 0 2 0 11 6 16-1 7 23 Viking 2 1-1 0 3 9 1 18-5 7 24 Wallery 2 2 0 1 5 17 7 15-6 -3 25 Winner 0 0 0 1 4 10 5 0-7 -4

- 17 - cd. tabeli 8 1 2 3 4 5 6 mieszańcowe 26 Baldur 3 2 0 1 13 15 11 9-2 2 27 ES Betty 1 2 0 1 4 14 7 13-4 6 28 ES Saphir 1 1 0 0 10 14 4 4-8 -4 29 Exgold 1 0 14 7 0 30 Extend 3 3 0 1 10 22 13 9-3 -3 31 Herkules 1 1-1 0 9 14 3 1-7 -2 32 Hycolor 0 0 10 10-3 33 Kaszub 2 1 1 1 8 19 9 13-6 1 34 Kronos 3 3 0 1 12 18 14 0-2 -5 35 Nelson 1 1 0 0 12 14 11-3 -1-10 36 NK Octans 2 0 9 9-5 37 NK Petrol 2 0 12 13-3 38 Rohan 0-1 1 3-2 39 Taurus 1 1 1 1-10 13 14 13 3 6 40 Titan 3 2-1 1 11 14 9 10-3 3 41 Toccata 1 1 0 1 13 21 13 7-5 -4 42 Vectra 1 1 0 1 10 18 6 18-5 8 43 Visby 2 0 6 9-3 44 NK Formula CCA 3 3 1 1 20 20 17 17-1 -1 45 PR 46W09 CCA 2 2 0 0 10 10 10 10 0 0 46 PR 46W10 CCA 3 1 1 1 12 12 11 11 1 1 47 PR 46W31 CCA 3 2 0 0 16 16 13 13-2 -2 Liczba doświadczeń 43 39 40 37 42 42 40 40 19 21 Kol. 1: wzorzec jak pod tabelą 4 Kol.6 wyleganie określane tylko z wybranych doświadczeń jako wysokość łanu przed zbiorem do wysokości roślin X100

- 18 - Tabela 9 RZEPAK OZIMY. Porażenie odmian chorobami (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2009, 2008 Zgnilizna Sucha zgnilizna Zamieranie Czerń L.p. Odmiany twardzikowa kapustnych podstawy łodyg krzyżowych % roślin porażonych skala 9 o 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 1 2 3 4 5 Wzorzec 12 15 13 18 13 18 6,6 8,0 populacyjne 1 Adriana -3-2 -1 0,4 2 Bakara 5-1 6 0 1 3 0,2-0,2 3 Baros 12 0 0 5-1 4-0,2 0,2 4 Bellevue -3 0 0 0,6 5 Bogart 3 7 8 0,1 6 Bojan 1-2 7 5 2 0 0,4-0,4 7 Brise 2 0 1 2 0 2-0,2 0,0 8 Cabriolet -2-2 -1 2 1-2 0,2-0,4 9 Cadeli 2-1 0-8 2 2-0,1-0,2 10 Californium 0-3 1-2 0-6 -0,3-0,5 11 Carousel -2-1 -1-10 -1 0 0,3 0,2 12 Casoar 2 1 1-2 -1 6 0,1 0,3 13 Castille -2 2-1 3 0 0 0,0 0,4 14 Digger 4-1 2-3 0-2 -0,1-0,8 15 Libormir 6-2 2-6 -1-3 0,1 0,2 16 Lisek 0 2 0 3-2 -1 0,5 0,0 17 Livius 4-4 1-16 -4 1 0,5-0,1 18 Monolit 1 1 4 0,0 19 NK Bold 1 5-1 0,2 20 NK Pegaz 0 1 2 0,2 21 NK Fundus 1-6 1 2 0-3 0,0-0,1 22 Remy -1-4 -1-7 -5-1 0,0 0,4 23 Viking 6-3 8 1 1 0-0,5 0,2 24 Wallery 2-1 5-2 0-5 0,1-0,1 25 Winner 2-1 3 2-4 -8 0,0 0,2 mieszańcowe 26 Baldur 6-4 3 7 2-1 0,1-0,1 27 ES Betty 5-2 6 1 5 2 0,0 0,8 28 ES Saphir 4 1 0 1 3 0-0,1 0,1 29 Exotic 1 7 5 0,2 30 Extend 3-3 2-6 -1-2 0,0-0,2 31 Herkules 5 0 4 6 8 3 0,3-0,5 32 Hycolor 5 9 4-0,1 33 Kaszub 7 2 2 18 6 8-0,2-0,1 34 Kronos 9 2 12 7 11-11 -0,4-0,1 35 Nelson 4 2 4 6 5 1-0,2-0,5 36 NK Octans 0-1 -1 0,6 37 NK Petrol 1 5 1 0,0 38 Rohan 2 7 3-0,3 39 Taurus -4-1 -4 32-1 0,9 0,5 40 Titan 2-1 4 1 0-1 0,4 0,2 41 Toccata -1 2 1 0 2 2 0,2 0,4 42 Vectra 4 0 4-1 3 5 0,2 0,2 43 Visby 3 3 2 2,3 44 NK Formula CCA -1 6 2 2 5 0,5 45 PR 46W09 CCA 0 2 3-2 0 2 0,1-0,3 46 PR 46W10 CCA -1 0-5 0 0,2-0,3 47 PR 46W31 CCA 0-2 -4 1-0,1-0,8 Liczba doświadczeń 10 13 3 11 7 4 12 5 Kol. 1: wzorzec jak pod tabelą 4

RZEPAK JARY 2009 WSTĘP W opracowaniu zamieszczono wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych z rzepakiem jarym z roku zbioru 2009. Badano w nich odmiany wpisane do krajowego rejestru w latach 1999-2009. W doświadczeniach oceniano łącznie 18 odmian, w tym 16 populacyjnych i dwie mieszańcowe (tab. 1). Wzorcem w doświadczeniach były odmiany Clipper, SW Svinto i Larissa. Rezultaty badań uzyskane w roku 2009 przedstawiono na tle wyników z roku 2008. Doświadczenia założono w 12 stacjach i punktach doświadczalnych oceny odmian oraz w Oddziale Hodowli Roślin Strzelce Grupa IHAR, w Małyszynie (rys. 1). 1) Badania prowadzono według metodyki opracowanej w Centralnym Ośrodku. Określono w niej ogólne i szczegółowe zasady zakładania i prowadzenia doświadczeń, a także zakres i sposób przeprowadzania pomiarów i obserwacji oraz sposób ich dokumentowania. Przy zakładaniu doświadczeń zastosowano układ 1 rozkładalny oraz cztery powtórzenia. Powierzchnia poletka do siewu netto wynosiła 16,5 m 2. Na 1 m 2 wysiewano 120 nasion. Przedplonem były przeważnie zboża, a także rośliny okopowe. Zbiór nasion w poszczególnych doświadczeniach przeprowadzano z niejednakowej powierzchni, która wynosiła 13,5-16,5 m 2. Plon nasion obliczono przy wilgotności 9%. W tabeli 1 podano ogólne informacje odnośnie do badanych odmian oraz liczby doświadczeń. W tabeli 2 zebrano dane dotyczące podstawowych warunków prowadzenia doświadczeń, natomiast w tabeli 3 przedstawiono daty siewu, zbioru oraz ważniejszych faz rozwojowych i wybranych cech rolniczych. W kolejnych tabelach zamieszczono wyniki cech rolniczych dla badanych odmian (plon nasion i tłuszczu, zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach, pomiary i obserwacje polowe). Podana, u dołu każdej tabeli wynikowej liczba doświadczeń oznacza maksimum wykorzystanych obserwacji lub pomiarów i odnosi się najczęściej tylko do odmian wzorcowych. Siew nasion w większości miejscowości wykonano w pierwszej dekadzie kwietnia, a trzy doświadczenia założono w drugiej dekadzie tego miesiąca, średnio około tydzień wcześniej niż w roku 2008. W kilku doświadczeniach, ze względu na duży deficyt opadów po siewie, obserwowano wydłużone i nierównomierne wschody. ---------------------------- 1) Rzepak. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO), COBORU, NR/P/2/2008, Słupia Wielka 2008. Początkowy wzrost i rozwój roślin był spo- w efekcie braku opadów oraz dość wolniony dużych chłodów. W dalszym okresie wegetacji warunki wilgotnościowe doświadczeń zdecy- się poprawiły. W maju suma opadów dowanie była większa niż w wieloleciu, przy czym zdecydowanie więcej opadów wystąpiło dopiero w trzeciej dekadzie miesiąca. Podobnie w czerwcu, suma opadów była większa od normy wieloletniej, lecz w poszczególnych miejscowościach odnotowano dość zróżnicowaną sumę opadów. Ogólnie, większa ilość opadów umożliwiła poprawę stanu roślin w doświadczeniach. W maju i czerwcu temperatury były nieznacznie niższe niż średnio w wieloleciu. Rośliny zakwitały prawie w tym samym terminie jak w roku 2008, a ich kwitnienie trwało przeciętnie trzy tygodnie. W lipcu opady były na poziomie wielolecia, natomiast w sierpniu mniejsze niż średnia wieloletnia. W obu miesiącach było stosunkowo ciepło, powyżej średniej wieloletniej. Lokalnie, większe jednorazowe opady w okresie dojrzewania, spowodowały opóźnienie terminu zbioru w niektórych miejscowościach. W jednym doświadczeniu, intensywny opad gradu w tym okresie spowodował nadmierne uszkodzenie roślin i w efekcie jego dyskwalifikację. Przeważnie, dojrzewanie nasion było o kilka dni późniejsze niż w roku poprzednim. Zbioru dokonywano jednofazowo, w drugiej i trzeciej dekadzie sierpnia. Nasilenie występowania słodyszka rzepakowego było zróżnicowane terytorialnie i oceniane jako średnie lub duże. Zastosowano intensywną ochronę. W poszczególnych doświadczeniach wykonano od 5 do nawet 12 zabiegów, stosując przemiennie różne preparaty. Pomimo tego, w kilku doświadczeniach obserwowano niewielkie uszkodzenia kwiatostanów. Dodatkowo, w niektórych doświadczeniach zwalczano pryszczarka kapustnika. Choroby rzepaku wystąpiły w średnim nasileniu. Najczęściej obserwowano porażenie roślin czernią krzyżowych, ale także zgnilizną twardzikową. Wielkość zebranych plonów nasion w doświadczeniach była bardzo zróżnicowana i wynosiła średnio dla wzorca od 16,1 dt z ha w Karżniczce do 35,3 dt z ha w Krzyżewie. Średni plon wzorca z doświadczeń osiągnął 25,1 dt z ha i był mniejszy o 5% w porównaniu do plonu uzyskanego w roku 2008. --------------------------- Objaśnienie skali 9-stopniowej (dotyczy tabel wynikowych): 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy) 1 oznacza stan rolniczo najgorszy (najmniej korzystny)

- 20 - Rys. 1. Rozmieszczenie porejestrowych doświadczeń odmianowych z rzepakiem jarym w roku 2009

- 21 - Tabela 1 RZEPAK JARY. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru 2009, 2008 Lp. Odmiany Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca Materiał siewny masa 1000 nasion (g) zdolność kiełkowania (%) 2009 2008 2009 2008 1 2 3 4 5 populacyjne 1 Bios 2005 HR Strzelce Grupa IHAR 3,5 3,7 96 98 2 Campino 2006 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 3,5 3,3 97 95 3 Clipper 2007 Deutsche Saatveredelung AG DE 5,3 5,3 94 92 4 Feliks 2007 HR Strzelce Grupa IHAR 4,2 3,7 91 95 5 Heros 2001 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 4,2 3,8 97 96 6 Hunter 2003 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 3,9 4,0 98 98 7 Huzar 2004 HR Strzelce Grupa IHAR 3,3 3,4 98 98 8 Larissa 2008 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 4,0 4,3 99 97 9 Licosmos 1999 Deutsche Saatveredelung AG DE 2,9 2,9 97 94 10 Markiz 2005 HR Strzelce Grupa IHAR 3,2 3,3 96 98 11 Mozart 2002 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 2,6 2,6 98 95 12 Rollo 2008 Lantmännen SW Seed AB SE 3,5 4,0 98 91 13 SW Landmark 2004 Lantmännen SW Seed AB SE 4,0 3,7 99 90 14 SW Savann 2007 Lantmännen SW Seed AB SE 3,5 4,0 99 87 15 SW Svinto 2007 Lantmännen SW Seed AB SE 3,9 3,9 97 97 16 Trend 2004 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 3,2 3,0 98 93 mieszańcowe 17 Jura F z 2001 Euralis Semences FR 4,5 4,0 97 95 18 Kaliber F 1 2009 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,6 94 Rok zbioru Bilans doświadczeń: 2009 2008 - założone 13 14 - zdyskwalifikowane 1 2 - przyjęte do syntezy 12 12 Kol. 1: F z odmiana mieszańcowa złożona, F 1 odmiana mieszańcowa zrestorowana Kol. 3: HR Hodowla Roślin, DE Niemcy, FR Francja, SE Szwecja Norddeutsche Pflanzenzucht Norddeutsche Pflanzenzucht Hans-Georg Lembke KG

- 22 - Tabela 2 RZEPAK JARY. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń Sezon wegetacyjny Wyszczególnienie 2009 2008 1 2 3 Średnia rolnicza wartość gleb w 100 o skali IUNG 73 73 liczba doświadczeń Kompleks przydatności rolniczej gleb: - 1, 2 5 6-4, 8, 11 5 5-5 3 2 Odczyn gleby (ph w KCl): - zasadowy > 7,2 1 - obojętny 6,6-7,2 5 6 - lekko kwaśny 5,6-6,5 7 7 Przedplon: - zboża 8 6 - okopowe (ziemniak, burak cukrowy) 5 5 - strączkowe (bobik, groch) 2 Nawożenie organiczne: - słoma 3 3 - obornik 2 1 - nawóz zielony 1 1 Nawożenie mineralne: średnia dawka (zakres): kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 52 (40-60) 55 (40-80) - K 2 O 96 (77-125) 93 (72-120) - N średnio 105 113 - N minimum 82 70 - N maksimum 125 140 liczba doświadczeń Dolistne nawożenie mikroskładnikami: - jeden zabieg 3 5 - dwa i więcej zabiegów 5 2 Zaprawa nasienna: - Chinook 200 FS + Sarfun T 450 FS 13 13 Zwalczanie chemiczne chwastów: - jeden zabieg 9 8 - dwa zabiegi 4 5 - w tym rośliny jednoliścienne 3 2 Zwalczanie szkodników: - do 4 zabiegów 3-5-7 zabiegów 8 6-8-10 zabiegów 3 3 - powyżej 10 zabiegów 2 Zastosowanie desykantów: 5 5 Rodzaj zbioru: - jednofazowy 12 12 Liczba doświadczeń założonych 13 13

- 23 - Tabela 3 RZEPAK JARY. Daty siewu, zbioru oraz ważniejszych faz rozwojowych i wybranych cech rolniczych wzorca Termin Sezon wegetacyjny Wyszczególnienie Jednostka i zakres 2009 2008 1 2 3 4 6 Siew data średnio 9.04 18.04 od-do 3-21.04 8-28.04 Wschody data średnio 24.04 1.05 od-do 14.04-11.05 22.04-12.05 Ocena wyrzędowania skala 9 o średnio 8,0 8,4 od - do 6,1-9,0 6,2-9,0 Obsada roślin szt./m 2 średnio 109 111 od - do 87-135 87-139 Początek kwitnienia data średnio 11.06 11.06 od - do 3-17.06 5-24.06 Koniec kwitnienia data średnio 3.07 1.07 od - do 26.06-8.07 23.06-9.07 Długość kwitnienia liczba dni średnio 22 20 od - do 17-25 12-26 Wysokość roślin cm średnio 141 114 od - do 115-159 80-152 Dojrzałość techniczna data średnio 6.08 3.08 od - do 30.07-21.08 24.07-13.08 Wysokość łanu cm średnio 117 89 od - do 90-144 66-102 Wyleganie % średnio 80 77 od - do 65-97 49-91 Zbiór data średnio 20.08 18.08 od - do 11-26.08 7-31.08 Plon nasion dt z ha średnio 25,1 26,4 od - do 16,1-35,3 14,0-44,8

- 24 - Tabela 4 RZEPAK JARY. Plon nasion i tłuszczu odmian (odchylenia od wzorca w dt z ha). Lata zbioru 2009, 2008 Lp. Odmiany Liczba doświadczeń Plon nasion (9% wilgotności) Plon tłuszczu 2009 2008 2009 2008 2009 2008 1 2 3 4 Wzorzec, dt z ha 12 12 25,1 26,4 10,5 11,0 populacyjne 1 Bios 9 7-2,7-0,6-1,5-1,1 2 Campino 10 12-0,2-1,7-0,1-1,0 3 Clipper 12 12 0,4 1,6 0,6 1,0 4 Feliks 12 12-2,0-1,4-1,0-1,0 5 Heros 12 12 0,3 0,4-0,1-0,1 6 Hunter 10 10-1,0-0,5-0,8-0,8 7 Huzar 7 7-1,9-2,0-1,0-1,3 8 Larissa 12 9 0,1 0,7-0,3-0,3 9 Licosmos 7 7-1,3-1,9-0,6-0,9 10 Markiz 7 9-3,7-0,7-2,0-1,2 11 Mozart 7 7-0,3-0,9-0,2-0,7 12 Rollo 12 9-1,7 0,3-0,9 0,0 13 SW Landmark 12 12-0,8-0,5-0,7-1,0 14 SW Savann 12 12-0,6 0,4-0,4-0,3 15 SW Svinto 12 12-0,5 0,1-0,4 0,0 16 Trend 7 7-4,0-3,1-1,9-1,7 mieszańcowe 17 Jura 7 9 1,2-1,1 0,2-1,1 18 Kaliber 9 1,6 0,6 Kol. 1: wzorzec: 2009 Clipper, SW Svinto, Larissa; 2008 Campino, Clipper, SW Svinto Kol. 3: zawartość tłuszczu w nasionach oznaczono z wybranych pięciu doświadczeń w roku 2009 i sześciu doświadczeń w roku 2008

- 25 - Tabela 5 RZEPAK JARY. Ważniejsze cechy jakościowe nasion odmian. Lata zbioru 2009, 2008 Lp. Odmiany Zawartość glukozynolanów Zawartość tłuszczu (% s. m.) (μm/g) 9% wilgotności nasion 0% wilgotności nasion wartości rzeczywiste odchylenia od wzorca 2009 2008 2009 2008 2009 2008 1 2 3 4 Wzorzec 8,5 8,0 42,0 41,8 46,2 45,9 populacyjne 1 Bios 7,6 7,2 40,1 38,4-2,1-3,7 2 Campino 7,1 7,3 41,8 40,8-0,2-1,1 3 Clipper 8,2 9,1 43,8 43,0 2,0 1,3 4 Feliks 7,7 7,4 41,3 40,1-0,8-1,9 5 Heros 9,3 9,1 41,2 40,9-0,9-1,0 6 Hunter 8,0 9,4 40,5 39,7-1,7-2,4 7 Huzar 6,5 6,3 41,4 40,0-0,7-1,9 8 Larissa 8,5 9,1 40,9 39,7-1,3-2,3 9 Licosmos 9,2 9,0 41,7 41,3-0,4-0,5 10 Markiz 7,9 7,9 40,0 38,3-2,2-3,8 11 Mozart 9,5 9,0 41,9 40,7-0,2-1,2 12 Rollo 8,6 8,6 41,2 41,3-0,9-0,5 13 SW Landmark 9,8 9,2 40,5 38,8-1,7-3,3 14 SW Savann 10,9 11,2 41,2 40,2-0,9-1,7 15 SW Svinto 8,8 7,8 41,4 41,6-0,7-0,3 16 Trend 11,0 11,8 41,0 39,9-1,2-2,1 mieszańcowe 17 Jura 8,3 11,1 41,0 39,4-1,1-2,6 18 Kaliber 8,1 41,9-0,2 Liczba doświadczeń 4 4 5 6 5 6 Kol. 1: wzorzec: 2009 Clipper, SW Svinto, Larissa; 2008 Campino, Clipper, SW Svinto

- 26 - Tabela 6 RZEPAK JARY. Ważniejsze fazy fenologiczne i cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2009, 2008 Lp. Ocena Kwitnienie Długość kwitnienia Obsada roślin wyrzędowania (data; liczba dni) (skala 9 o (szt./m 2 Odmiany ) ) początek koniec (liczba dni) 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 8,0 8,4 109 111 11.06 12.06 3.07 2.07 22 20 populacyjne 1 Bios -0,1-0,1-8 2 0 1 1 1 1 0 2 Campino -0,8-0,3-11 -2-3 -2-3 -2-1 0 3 Clipper 0,1 0,2 4 3 1 2 1 2 0 0 4 Feliks -0,4 0,0-10 -5 1 1 1 1 0 0 5 Heros -0,1 0,1-3 1 0 1 0 1 1 0 6 Hunter 0,0 0,0-3 3 0 0 1 1 1 1 7 Huzar -0,4-0,2-1 -1-2 0-2 0 0 0 8 Larissa -0,2 0,0-2 -4-1 0 0 0 1 0 9 Licosmos -0,8-0,4-2 -7 3 3 2 3-1 0 10 Markiz -0,3-0,3-5 -3 1 1 1 1 0 0 11 Mozart -0,9-0,7-6 -8 3 3 1 3-2 0 12 Rollo -0,2-0,1-2 4 2 1 1 0-1 -1 13 SW Landmark -0,1-0,2-6 -6 3 3 1 2-2 -1 14 SW Savann -0,1 0,1-6 -3 2 1 1 1-1 0 15 SW Svinto 0,1 0,1-2 -1 0 0-1 0-1 0 16 Trend -1,3-0,6-12 -3 2 1 1 2 0 1 mieszańcowe 17 Jura -0,2-0,4-7 -8 2 2 0 2-2 0 18 Kaliber 0,0-5 -1-1 0 Liczba doświadczeń 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 Kol. 1: wzorzec: 2009 Clipper, SW Svinto, Larissa; 2008 Campino, Clipper, SW Svinto

- 27 - cd. tabeli 6 Lp. Dojrzałość Wysokość Wyleganie techniczna (cm) Odmiany (%) (data; liczba dni) roślin łanu 2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008 1 7 8 9 10 Wzorzec 6.08 4.08 141 114 117 89 80 77 populacyjne 1 Bios -1 0 3 2-5 -1-6 -2 2 Campino -2-2 -16-10 -6-2 5 5 3 Clipper 1 2 4 8-4 2-6 -4 4 Feliks -1-1 3 5-2 2-4 -2 5 Heros 0 1 1 6-1 5-2 0 6 Hunter 0 0 3 4-1 3-1 -1 7 Huzar -2 0-2 1-3 2-1 1 8 Larissa 0 0-1 0 2 1 3 0 9 Licosmos 1 2 14 14 6 10-4 -1 10 Markiz -1 0-4 -1-16 -5-10 -5 11 Mozart 1 2-4 3 3 8 5 5 12 Rollo 0 0 5 8 10 10 5 2 13 SW Landmark 1 1-4 0 3 7 5 6 14 SW Savann 0 1 1 1 1 5 0 3 15 SW Svinto -1 0-3 2 2 0 3-1 16 Trend 1 1-5 0 0 1 4 1 mieszańcowe 17 Jura -1 2-1 6-6 5-5 0 18 Kaliber 1 1-1 -2 Liczba doświadczeń 12 12 12 12 12 12 11 10 Kol. 10: wyleganie roślin miarą jest ugięcie łanu roślin określane jako stosunek wysokości łanu przed zbiorem do wysokości roślin (w %), z doświadczeń w których zjawisko wystąpiło

- 28 - cd. tabeli 6 Lp. Odmiany Brakujące łuszczyny (%) Porażenie przez czerń krzyżowych (skala 9 o ) Masa 1000 nasion (g) 2009 2009 2008 2009 2008 1 11 12 13 Wzorzec 9 6,2 5,8 4,4 4,8 populacyjne 1 Bios 1-0,3 0,0-0,1 0,0 2 Campino 1-0,1-0,3 0,1-0,2 3 Clipper 1 0,2 0,3 0,0 0,2 4 Feliks 1 0,1-0,2-0,3-0,3 5 Heros 0 0,2 0,3 0,0 0,1 6 Hunter 1 0,2 0,5-0,6 0,2 7 Huzar -1 0,5 0,6-0,3-0,8 8 Larissa 1-0,1 0,0-0,1 0,4 9 Licosmos 1-0,1 0,1-0,4-0,6 10 Markiz 0 0,0-0,1-0,1-0,3 11 Mozart 1 0,0-0,1-0,8-0,3 12 Rollo -1-0,1 0,1-0,1 0,0 13 SW Landmark 0 0,0 0,1-0,2 0,5 14 SW Savann -1-0,4-0,1-0,3 0,2 15 SW Svinto -1-0,1-0,1 0,1 0,0 16 Trend -1-0,1 0,4-0,2-0,2 mieszańcowe 17 Jura 0-0,3 0,1-0,4 0,2 18 Kaliber -1 0,2 0,0 Liczba doświadczeń 8 11 9 7 12`