PRZEŁADUNKI PORTÓW GDYNIA I GDAŃSK NA TLE PORTÓW MORSKICH WSCHODNIEGO BAŁTYKU

Marek Grzybowski 1 PRZEŁADUNKI PORTÓW GDYNIA I GDAŃSK NA TLE PORTÓW MORSKICH WSCHODNIEGO BAŁTYKU Wstęp Porty polskie, a szczególnie Gdynia i Gdańsk działają w silnej konkurencji w stosunku do portów bałtyckich, a szczególnie portów Południowo-Wschodniego Bałtyku. Otoczenie konkurencyjne jest aktywne zarówno w sferze inwestycji infrastrukturalnych, jak i prowadzi agresywną działalność marketingową na tych samych rynkach, na których działają porty w Gdańsku i Gdyni 2. Rynek Regionu Morza Bałtyckiego - ujęcie ogólne Do portów Morza Bałtyckiego docierają statki największych armatorów liniowych. Przeładunki w bałtyckich terminalach zbliżyły się do 10 mln TEU, czyli około 10% przeładunków w portach Europy. Na bałtyckim rynku kontenerowym jedną trzecią przeładunków wykonują porty rosyjskie, jedna piąta należy do polskich terminali kontenerowych, po 15% przeładowuje się w portach szwedzkich i fińskich. Od czasów recesji w 2009 r. podaż kontenerów w portach bałtyckich systematycznie rośnie 3. Inwestycje w polskich portach Podjęte w ostatnim okresie przekształcenia własnościowe i inwestycje w portach i w ich otoczeniu sprawiły, że poprawia się dostęp do portów od strony morza i lądu. Do najważniejszych inwestycji zrealizowanych w zespole Szczecin-Świnoujście należą: budowa terminalu przeładunkowego LNG w porcie zewnętrznym Świnoujścia oraz budowa terminalu kontenerowego i stanowiska dla promu. Poważnym ograniczeniem portu w Szczecinie jest ograniczona dostępność portu od strony morza. Ze względu na głębokość kanału ze Świnoujścia, do Szczecina mogą wchodzić jednostki o zanurzeniu do 9,15 m i długości 215 m. Port zewnętrzny w Gdańsku może przyjmować największe jednostki wchodzące na Bałtyk. Spektakularnym wydarzeniem jest wprowadzenie przez Maersk Line do obsługi DCT Gdańsk statku Triple E, największego kontenerowca na świecie o pojemności 18 tys. TEU. 1 Dr. hab. prof. AM Gdynia, Akademia Morska w Gdyni, prezes Polskiego Klastra Morskiego 2 M. Grzybowski, Development of Logistics Functions in the Baltic Sea Region Ports. Case Studies, [w:] STCW, Maritime Education and Training (MET), Human Resources and Crew Manning, Maritime Policy, Logistics and Economic Matters, red. A. Weintrit, T. Neumann, Wyd. CRC Press, Taylor & Francis Group, London 2013, ISBN 978-1-138-00104-6, s. 243-247. 3 M. Grzybowski, Region Morza Bałtyckiego jako obszar integracji makroregionalnej w Unii Europejskiej, [w:] Perspektywy integracji gospodarczej i walutowej w Unii Europejskiej, pod red. nauk. K. Opolskiego, J. Górskiego, Wyd. Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013, ISBN 978-83-63856-04-5, s. 27-41. Rys. 1. Port Gdynia - terminale przeładunkowe Źródło: Zarząd Morskiego Portu Gdynia Gdynia dzięki pogłębieniu kanału portowego do 13,5 m może obsługiwać jednostki o pojemności około 5500 TEU. W DCT Gdańsk projektuje się nowe nabrzeże przystosowane do przyjmowania jednostek oceanicznych. Nowe inwestycje są niezbędne w związku z rosnącą podażą ładunków w polskich portach. Logistyka 6/2014 699

Polskie porty morskie przeładunki Przeładunki w polskich portach morskich przekroczyły 72 mln t. Wzrost liczby kontenerów i masy towarów jest wynikiem znacznej podaży zarówno drobnicy jak i ładunków masowych. W Gdańsku przekroczono 30 mln ton. Terminale zespołu Szczecin-Świnoujście zbliżyły się do 23 mln ton, a Gdyni znacznie przekroczyły 17,7 mln ton 4. W 2013 r. w polskich portach zanotowano rekordowe przeładunki kontenerów, zbliżając się do poziomu 2 mln TEU. Dynamicznie zwiększa się podaż kontenerów w polskich portach, a szczególnie w terminalach Trójmiasta, do których wpływają również kontenerowce oceaniczne. Do terminala kontenerowego DCT Gdańsk SA od lata 2013 r. regularnie zawijają statki Triple E, które na pokładach mogą przewieźć 18 tys. TEU (standardowych kontenerów 20-stopowych) 5. Rys. 2. Przeładunki w portach polskich o podstawowym znaczeniu dla gospodarki w latach 2000-2013 (tys. t) Źródło: Zarządy Morskiego Portu Gdynia, Gdańsk, Szczecin- Świnoujście ładunków (2012-177 162,5 t), a w Kołobrzegu przeładunki spadły z 170,6 tys. t w 2012 r. do 117,3 tys. w 2013 r. Szacunkowa wartość ładunków przemieszczanych przez polskie porty zbliżyła się do 500 miliardów zł. Przeładunki w porcie Gdańsk W Gdańsku w 2013 r. pobito rekord przeładunków w historii portu. Zanotowano wysokie przeładunki ładunków masowych. Paliw płynnych przepompowano prawie 11026,3 tys. t (w 2012 r. 10741 tys. t). Znacznie wzrosły przeładunki węgla, z 1923,8 tys. t w 2012 r. do 4589,3 tys. t w 2013 r. W pierwszym przypadku lepszy wynik osiągnięto w 2010 r. (14,4 mln t), a w przeładunkach węgla w 2005 r. (ponad 6,9 mln t). Na dobry wynik Gdańska w 2013 r. złożyły się również najwyższe od 10 lat przeładunki zbóż (1 479,4 tys. t) 7. Wysokie wzrosty wymienionych ładunków zrekompensowały spadek podaży innych ładunków masowych (2013 r. - 2,65 mln t, 2012 4,33 mln t, a w 2011 5,01 mln t). Dał się zauważyć zmniejszony popyt na kruszywa do budowy dróg. Drobnica w kontenerach stanowiła w Gdańsku około 9,75 mln ton. W 2013 r. największą dynamikę podaży kontenerów w przeładunkach burtowych odnotowały gdański DCT (2011 r. 634,9 tys. TEU; 2012 897 tys. TEU, 2013 1 150,9 tys. TEU). Natomiast zmniejszyła się ilość kontenerów w Gdańskim Terminalu Kontenerowym SA. (2011 r. 43 tys. TEU; 2012 32 tys. TEU, 2013 26,4 tys. TEU). Przeładunki kontenerów w okresie 2011-2012 wzrosły w przeliczeniu na TEU o 22,8% z 1 349,4 tys. TEU do 1 657,1 tys. TEU, a w 2013 r. o kolejne 19% do 1 969,2 tys. TEU 6. W 2013 r. w terminalach Elbląga podaż towarów w porcie wzrosła o 69% do 113,5 tys. t. Port Police w 2013 r. przeładował ponad 1,5 mln t ładunków. W Porcie Darłowo z przeładowano łącznie 78 137,18 t 4 M. Grzybowski, Transport morski, [w:] Logistyka w Polsce. Raport 2013., pr. zb. pod red. I. Fechnera i G. Szyszki, seria Biblioteka Logistyka, Wyd. Instytutu Logistyki i Magazynowania, Poznań 2014, s. 70-81. 5 M. Grzybowski, Eko-statki, EKOLOGIA I ECO- DRIVING, Polska Gazeta Transportowa. ISSN 1230-7599, 9-16 lipca 2014, nr 27-28, s. 3. 6 M. Grzybowski, Rekordy polskich portów, Polska Gazeta Transportowa. ISSN 1230-7599, 12 marca 2014, nr 10, s. 6. 700 Logistyka 6/2014 Rys. 3. Przeładunki kontenerów w polskich portach o podstawowym znaczeniu dla gospodarki (TEU) Źródło: Zarządy Morskiego Portu Gdynia, Gdańsk, Szczecin- Świnoujście 7 J. Kasprowicz, Port w Gdańsku wita Nowy Rok 2014. 30 milionów ton i... więcej, http://www.portgdansk.pl/wydarzenia/30-milionow-ton-iwiecej; 10-01-2014.

Przeładunki w porcie Gdynia W Gdyni terminale przeładowały w 2013 r. prawie 17,7 mln ton (15,8 mln t w 2012 r.). Tutaj wciąż dominuje drobnica, której przeładowano ponad 11 mln ton (2012 r. ponad 9,9 mln t). Znaczny import węgla spowodował, że podaż tego ładunku wzrosła prawie 30% do 2,64 mln t. Do 2,2 mln t zwiększyła się ilość przeładowanych zbóż i śruty (o ponad 22% w stosunku do 2012 r.). Te przeładunki znacznie zrekompensowały 9% spadek podaży ładunków masowych sypkich (m.in. nawozów sypkich, kruszyw i rud metali) 8. O prawie 30% wzrosły przeładunki kontenerów Gdynia Container Terminal w 2013 r. i to mimo działania w otoczeniu silnych konkurentów, gdyńskiego BCT i gdańskiego DCT. Z przeładunkami na poziomie 334 tys. TEU, terminal zbliżył się do szacowanych rocznych możliwości przeładunkowe, które wynoszą 350 ty. TEU. Przy wsparciu środków z Unii Europejskiej realizowane są inwestycje mające do 2016 r. powiększyć potencjał przeładunkowy terminalu do 600 tysięcy TEU. W BTC w 2013 r. przeładunki spadły o 3,4% do prawie 395 tys. TEU, przy rocznym potencjale terminalu 750 tys. TEU. Przeładunki w porcie Elbląg W 2013 r. podaż towarów w porcie Elbląg wzrosła o 69% z 113,5 tys. t do i 285,5 tys. t. Dominował eksport (228,7 tys. t), a w tym: materiały budowlane i cukier (jako drobnica zjednostkowana). W porcie działają 4 terminale. Na terenach zarządzanych przez Zarząd Morskiego Portu Elbląg (ZMPE) działa stocznia remontowa, elewatory zbożowe i terminale drobnicowe. Zarząd ubiega się o umożliwienie fitosanitarnych i weterynaryjnych kontroli w porcie ładunków, co umożliwiło by obsługiwanie nowych rodzajów towarów (roślinnych i pochodzenia zwierzęcego) 9. Rys. 4. Przeładunki w porcie Elbląg (tys. t) Źródło: Zarząd Morskiego Portu Elbląg ZMPE występował o wykonanie przekopu w Mierzei Wiślanej w celu poprawienia dostępu do portu od strony morza. W tej sprawie rząd nie podjął wiążącej decyzji o inwestycji. W 2012 r. ZMPE złożył wniosek o pogłębienie toru wodnego do głębokości 3 m, co poprawiło by dostęp do portu od strony Zalewu Wiślanego. Do starostwa powiatowego wystąpiono natomiast z prośbą o zmodernizowanie mostu pontonowego na rzece, co usprawniłoby komunikację drogą śródlądową z lądowym zapleczem portu. Przeładunki w bałtyckich portach Rosji W terminalach Port St. Petersburg przeładowano w 2013 r. ponad 57 mln t, o 157,7 tys. t (3%) więcej niż roku poprzednim oraz ponad 2,5 mln TEU kontenerów 10. W tym czasie szczególnie wysoką dynamikę odnotowano w podaży ładunków w kontenerach. Udział drobnicy w kontenerach wyraźnie rośne i w 2013 r przekroczył już wielkość 23 mln t i osiągnął udział 40% w ogólnym wolumenie przeładowanych towarów. Na stabilnym poziomie utrzymuje się przeładunek ropy naftowej i paliw. W 2013 r. ich udział w ogólnych przeładunkach portu wyniósł 24%, dzięki przeładowaniu prawie 14 mln t (wzrost o 0,1% w stosunku do 2012 r.) 11. Inne rodzaje ładunków odgrywają również istotną role w przeładunkach portu oraz przemysłowej działalności aglomeracji. Absolutny rekord przyrostu przeładunków pobiły terminale ro-ro, w których zanotowano o 75,5% więcej towarów osiągając wzrost wolumenu 8 Port Gdynia, wyniki za rok ubiegły oraz zamierzenia na kolejny rok. Konferencja wynikowa 2013 w ZMPG S.A. http://www.port.gdynia.pl/pl/aktualnosci/581-konferencjawynikowa-2013-w-zmpg-sa, 2014-02-14. 9 To był przełomowy rok dla elbląskiego Portu, http://biznes.elblag.net/artykuly/to-byl-przelomowy-rok-dlaelblaskiego-portu,9888.htm, 2014-02-20 10 Big Port of St. Petersburg: 2,514,440 TEU handled in 2013 (-0.3% yoy), http://www.baltictransportmaps.com/big- port-of-st.-petersburg-2,514,440-teu-handled-in-2013-%28-0.3-yoy%29.html, 2014-03-30. 11 Грузооборот портов Санкт-Петербург, Приморск, http://www.pasp.ru/arhiv, 2014-03-29. Logistyka 6/2014 701

ładunków o 577,5 tys. t. W efekcie w terminalach roro przeładowano w 2013 r. - 1342,2 tys. t. Znacznie, bo aż o 1,3 mln t i 26,7% wzrosła podaż nawozów do ponad 6 mln t., a ładunków chłodzonych o około 105 tys. t (5%) do ponad 2,2 mln t. W drobnicy nieskonteneryzowanej odnotowano natomiast spadek przeładunków o 8%. Głównie z powodu spadku podaży stali o 12,9%, której przeładowano 5,6 mln t oraz złomu, którego podaż zmniejszyła się o 5,2% do ponad 1,4 mln t. W przeładunku paliw na Bałtyku wciąż dominuje port w Primorsku 12. W 2013 r. w jego terminalach załadowano na statki prawie 64 mln t, na co złożyło się ponad 54,5 mln t ropy naftowej i ponad 9,3 mln t produktów ropopochodnych. W stosunku do poprzedniego roku było to jednak znacznie mniej. Aż o prawie 11 mln ton niż w 2012 r., co oznacza spadek o 14,6%. Tabela 1. Przeładunki w portach Bałtyku Południowo- Wschodniego Lp. Port Przeładunki [tys. t] 2012 2013 Zmiana [%] 2013/ 2012 1. Primorsk 74 768,7 63 821,9-14,6 2. Ust Ługa 46 786,0 62 640,4 +33,9 3. St Petersburg 57 814,4 57 972,1 +0,3 4. Kłaipėda (z Butinge) 43 762,0 42 385,4-3,1 5. Riga 36 051,9 35 466,7-1,6 6. Ventspils 30 346,0 28 766,0-5,2 7. Tallinn 29 476,1 28 247,0-4,2 8. Gdańsk 26 897,1 30 259,3 +12,5 9. Gdynia 15 809,7 17 658,7 +11,7 10. Vysotsk 13 634,2 16 157,1 +18,5 11. Kaliningrad 12 719,5 13 672,4 +7,5 12. Liepaja 7 431,4 4 838,2-34,9 13. Vyborg 1 462,4 1 512,7 +3,4 14. Elbląg 113,5 285,5 +69 Źródło: Zarządy morskich portów i terminali 12 Грузооборот портов Санкт-Петербург, Приморск, http://www.pasp.ru/arhiv 702 Logistyka 6/2014 Ust-Ługa jest najdynamiczniej rozwijającym się portem na Bałtyku. W 2013 r. w jego terminalach przeładowano ponad 62,6 mln t,. Było to o prawie 19 mln ton ładunków więcej niż przed rokiem, osiągając niewiarygodną dla współczesnych portów dynamikę prawie 40% wzrostu podaży towarów 13. Tak szybki wzrost jest efektem przyłączenia terminala paliwowego do rosyjskiego systemu rurociągów transportowych ropy naftowej. W wyniku tego udział ropy i produktów wzrósł do 63% w przeładunkach tego portu, osiągając roczną dynamikę 47,5% i zbliżając się wolumenem do 39,7 mln t.. W ciągu roku podaż węgla w terminal masowym wzrosła o 14,3%, zbliżając się 18 mln ton. W ten sposób terminale masowe zdominowały w Ust Łudze przeładunki, a drobnica została zmarginalizowana mimo wysokiego wzrostu podaży. W terminalu ro-ro zanotowano co prawda wysoką dynamikę rok do roku 27,5%, ale przeładowano jedynie ponad 1,4 mln t. ( o 304,6 tys. t. więcej niż w 2012 r.). Przyrost ładunków w kontenerach był ponad 3- krotny, ale wyniósł jedynie 421,8 tys. t. W terminalu kontenerowym przeładowano 64 tys. TEU, czyli 4,5- krotnie więcej niż w 2012 r. Również w Porcie Wysock rosły przeładunki. Działo się tak dzięki zwiększonej o 8,8% podaży ropy naftowej, która stanowi około 70% wolumenu przeładunków portu. Na prawie 16,2 mln t wyeksportowanych ładunków, około 11,3 mln stanowiła ropa naftowa. Podaż węgla w eksporcie wzrosła w jeszcze większym stopniu, bo prawie o 49% (ponad 1,6 mln t), co sprawiło, że w terminalu masowym przeładowano ponad 4,9 mln ton tego ładunku. W efekcie Wysock zanotował wzrost przeładunków o ponad 2,5 mln ton, co oznacza wzrost rok do roku o 18,5% 14. Region oraz Port w Kaliningradzie wciąż się rozwijają, ale nie zawsze ma to odzwierciedlenie w aktywności terminali. W terminalach kontenerowym i ro-ro odnotowano spadki, a na nabrzeżach drobnicowych rejestrowane są wysokie przyrosty. Spadła znacznie podaż ropy naftowej 15. W 2013 r. przeładowano w Kaliningradzie prawie 13,7 mln t, 952,9 tys. t więcej niż w roku poprzednim. O 947,6 tys. t zmniejszyły się przeładunki ropy naftowej i produktów z ropy. W terminal przepompowano 13 Грузооборот портов Санкт-Петербург, Приморск, http://www.pasp.ru/arhiv 14 Грузооборот портов Санкт-Петербург, Приморск, http://www.pasp.ru/arhiv 15 Cargo turnover at Kaliningrad Sea Commercial Port, http://www.kscport.ru/?p=turnover.of.goods, 2014-08-12.

niewiele ponad 3 326,7 tys. t tych ładunków, w tym 953 tys. t. W związku z podejmowanymi inwestycjami wyraźnie, bo aż o 356,7 tys. t ( 32,7%) wzrosły przeładunki konstrukcji stalowych. Dokerzy Kalinigradu przeładowali ich 1 446,7 tys. t. Wzrosły również przeładunki zbóż (o 33,5%, 308 tys. t) osiągając wielkość - 1 228,4 tys. t. Podaż pozostałych ładunków w okresie 2012-2013 spadała. Ilość drobnicy w kontenerach zmalała o 12,8% (190,3 tys. t), do 1 297,6 tys. t. Ładunki dostarczane w systemie ro-ro zmalały o 4,6% (49,1 tys. t) do 1 008,4 tys. t 16. Przeładunki w portach Państw Bałtyckich Port Kłajpeda wraz z terminalem Butinge zajmują istotną pozycję na transportowym rynku Morza Bałtyckiego i z przeładunkami 43,4 mln t w 2013 r. zajmują czołową pozycję w regionie Południowo- Wschodniego Bałtyku. Mimo spadku przeładunków o prawie 1,4 mln t, port zachował wysoką pozycję zarówno dzięki przeładunkom drobnicy w kontenerach, jak i drobnicy nieskonteneryzowanej, a także podaży produktów rolniczych i mineralnych 17. W terminalach Kłajpedy przeładowano ponad 33,4 mln t, odnotowując spadek podaży ładunków o ponad 1,8 mln t, a w Butinge prawie 8,9 mln t., gdzie nastąpił wzrost podaży towarów o prawie 448 tys. t (5,5%). Na względnie stabilnym poziomie utrzymuje się podaż ładunków masowych, których przeładowano w 2013 r. ponad 14 mln t., o 0,2% mniej niż w 2012 r. 2013 r. - to rekordowy rok przeładunków artykułów rolniczych (3 153,1 tys. t, o 14,8% więcej niż przed rokiem). Konstrukcje stalowe oraz materiały do produkcji zapewniły przeładunki w wysokości ( 2 124,9 tys. t (wzrost o 18,9%). O 28% wzrosła podaż rud i jej przeładunki przekroczyły 1 mln t. Wskutek zmniejszenia popytu z Rosji i Białorusi, o 788,7 tys. t spadły przeładunki nawozów sztucznych (o 10,3%) do 6 895,2 tys. t. Natomiast o 447,9 tys. t zwiększyła się podaż ładunków płynnych, których przepompowano między statkami a nabrzeżem prawie 9 mln t. Dzieje się tak mimo zmniejszenia podaży ropy naftowej i produktów ropopochodnych o prawie 1,2 mln t (14,4%) do ponad 7 mln t. Udział tych ładunków w ogólnym wolumenie przeładunków w Kłajpedzie i Butinge spadł do 21%. W obu portach, w terminalach do przeładunku paliw płynnych, w 2013 r. przepompowano 17 743,4 tys.. t, o ponad 1 mln mniej (5,4%) niż w 2012 r. Znacznie lepiej wypadły przeładunki kontenerów. W przeliczeniu na TEU było ich ponad 402,5 tys. (więcej o 5,6%). Dostarczono w nich 4 563,9 tys. t drobnicy. Dodatkowe około 5,1 mln ton drobnicy przeładowano w innej formie, co w sumie dało 10 607,8 tys. t. Ten wynik został uzyskany dzięki znacznego wolumenu ładunków ro-ro ( 4 604,7 tys. t), przy spadku podaży o 4,9%. Jako drobnicę przeładowano również pakowane naturalne i sztuczne nawozy ((409,7 tys. t), odnotowując spadek podaży o 21,5% oraz drewno i jego przetwory (487,2 tys. t, spadek 11,3%) 18. Rys. 5. Port Tallinn Źródło: www.portoftallinn.com, 2014-08-22. Zespół portów Tallinn w 2013 r. zanotował o 4,2% mniej ładunków niż w roku poprzednim. W jego terminalach przeładowano 28 247 tys. t, o ponad 1,2 mln t mniej niż przed rokiem. O ogólnej wielkości obrotów Zespołu portów Tallin wciąż decyduje ropa rosyjska. W terminalach paliwowych przeładowano prawie 19 mln t produktów ropopochodnych i ropy naftowej, co stanowi około 67% ogólnej podaży ładunków w portach Tallina 19. Podaż drobnicy ro-ro zmniejszyła się o 144,1 tys. t, a jej przeładunki wyniosły około 3,7 mln t. Nawozów sztucznych przeładowano ponad 1,7 mln t, o 25,1% 16 Cargo turnover at Kaliningrad Sea Commercial Port, http://www.kscport.ru/?p=turnover.of.goods, 2014-08-12. 17 Review of Cargo Handling in Klaipeda Seaport, at Butingės Terminal, Port statistics, 2014-08-20. 18 Review of Cargo Handling in Klaipeda Seaport, at Butingės Terminal, Port statistics, 2014-08-20. 19 Tallinn Port Cargo_turnover_1999-2014, http://www.portoftallinn.com/key-figures, 2014-08-26. Logistyka 6/2014 703

mniej niż poprzednim roku, a konstrukcji stalowych i minerałów 627,8 tys. t (o 22% mniej). O 8,1% wzrosła podaż drobnicy w kontenerach, której przeładowano 1 775,2 tys. t. O 151,7 tys. t wzrosła ilość przeładowanego drewna i produktów leśnych, do 440,1 tys. t 20. Terminale Portu Ryga przeładowały prawie 35,5 mln t, odnotowując spadek wolumenu ładunków o 1,6%. Natomiast o 7,6% wzrosła podaż towarów w kontenerach, do ponad 3,9 mln t 21. W wyniku tego zwiększyła się ilość kontenerów w przeładunkach burtowych z 227,8 tys. TEU w 2012 r. do ponad 253,6 tys. TEU w 2013 r. Systematycznie spada podaż ładunków masowych, ropy i jej przetworów (w 2013 r.) o 8,4%, a węgla o 5,8%. W wyniku tego ropy i ropopochodnych przeładowano niespełna ponad 7 mln t, a węgla ponad 14 mln t. Ich udział w ogólnych przeładunkach portów tego regionu spadł odpowiednio do 20% (ropa) i 40% (węgiel). W wyniku zmniejszonej podaży z Rosji spadły również (o 345 tys. t, czyli 9,5%) przeładunki drewna i produktów leśnych do około 3,3 mln t. Na prawie tym samym poziomie utrzymała się podaż nawozów, których terminale masowe przeładowały ponad 1, 4 mln t. W wyniku zwiększonej aktywności i wzrostu inwestycji w regionie, w 2013 r. wystąpił znaczy przyrost importu stalowych materiałów konstrukcyjnych (o 65,9%), których przeładowano 860 tys. t oraz rudy żelaza do 443,8 tys. t (wzrost o 322,6 tys. t, 266%) 22. Przeładunki ogółem w Porcie Liepaja w 2013 r. spadły znacznie, bo aż o prawie 2,6 mln t i przekroczyły niewiele 4 838 tys. t 23. Oznacza to bolesny spadek podaży ładunków w terminalach o prawie 35%. Główna przyczyna tkwi w spadku dostaw zboża, którego przeładunki stanowią 40% ogólnego wolumenu masy ładunkowej w porcie. Zmniejszenie dostaw zboża o ponad 1 mln ton przez Liepaję sprawiło, że w terminalu zbożowym przeładowano jedynie niewiele ponad 1,9 mln t, co oznacza spadek podaży o prawie 35%. Zmniejszyła się również (do 406 tys. t),podaż produktów płynnych (ropy i jej pochodnych oraz płynnych chemikaliów. O ponad 30% spadły dostawy do portu drewna i przetworów drzewnych, których przeładowa- 20 Tallin Port Cargo_turnover_1999-2014, http://www.portoftallinn.com/key-figures, 2014-08-26. 21 Cargo Traffic in the Freeport of Riga, Freeport of Riga Authority 2013. 22 Cargo Traffic in the Freeport of Riga, Freeport of Riga Authority 2013. 23 Liepaja cargo_turnover_12.2013, http://www.liepajasez.lv/en/liepaja-port/statistics/2013/, 2014-03-22. 704 Logistyka 6/2014 no 678,3 tys. t., a przeładunki konstrukcji stalowych i ładunków mineralnych spadły o ponad 13% do około 470 tys. t. Wzrosła jedynie podaż ładunków ro-ro (o 1,5%) do 690,7 tys. t 24. Port Ventspils zmniejszył swoje przeładunki w 2013 r. o prawie 1,6 mln t (5,2%), około28,8 mln t. To skutek spadku podaży wszystkich ważniejszych grup ładunków, dostarczanych głównie z Rosji 25. Produkty ropopochodne i ropa naftowa stanowią 54% wielkości ładunków w Ventspils. W stosunku do 2012 r. przepompowano ich na statki o 486 tys. t więcej niż w 2013 r. W efekcie w terminalach paliwowych przetransportowano rurociągami ponad 15,6 mln t. Drugi ważny ładunek, węgiel stanowi 26% ogólnego wolumenu towarów w porcie. Taśmociągi przemieściły go w 2013 r. 7 442 tys. t, o 424 tys. t mniej niż w roku poprzednim. O 10,5% mniej przeładowano nawozów (1 566 tys. t), o około 1% ładunków ro-ro (1 882 tys. t), a o 13,6% drewna i jego przetworów (577,0 tys. t). Wzrost podaży nastąpił jedynie przy przeładunkach rudy żelaza (o 24,8%), której przeładowano 563 tys. t 26. Wnioski Otoczenie konkurencyjne portów Zatoki Gdańskiej zmienia się bardzo dynamicznie. Słabnie pozycja portów Litwy, Łotwy i Estonii, a wzmacnia się pozycja portów rosyjskich 27. Wielkości i struktura przeładunków pokazują, że w portach Państw Bałtyckich maleje podaż ładunków tranzytowych z i do Rosji. Umacnia się natomiast pozycja St. Petersburga i Ust Ługi. Dla portów w Gdańsku i Gdyni oznacza to, że wystąpią istotne trudności w pozyskaniu znaczących partnerów na rynku rosyjskim. Gdańsk utracił już tranzyt rosyjskiej ropy. W ślad za tym mogą nastąpić trudności w pozycjonowaniu na rynku rosyjskim innych ładunków. 24 Liepaja cargo_turnover_12.2013, http://www.liepajasez.lv/en/liepaja-port/statistics/2013/, 2014-03-22. 25 Cargo turnover of Freeport of Ventspils in 2013 was 28,8 million tons, http://www.portofventspils.lv/en/news-events, 2014-02-25. 26 Cargo turnover of Freeport of Ventspils in 2013 was 28,8 million tons, http://www.portofventspils.lv/en/news-events, 2014-02-25. 27 M. Grzybowski, Eksperci o współpracy Polska-Rosja w regionie Bałtyku. TRANSPORT POLSKA-WSCHÓD, Polska Gazeta Transportowa. ISSN 1230-7599, 23 kwietnia 2014, nr 16, s. 4.

Streszczenie W artykule przedstawiono wielkości i strukturę przeładunków w portach Bałtyku Południowo- Wschodniego. Słabnie pozycja portów Litwy, Łotwy i Estonii, a wzmacnia się pozycja portów rosyjskich, a szczególnie St. Petersburga i Ust Ługi. Dla portów w Gdańsku i Gdyni oznacza to, że wystąpią istotne trudności w pozyskaniu znaczących partnerów na rynku rosyjskim. Abstract The article presents the volume and structure of cargo handling at the South East Baltic Sea ports. Position of the ports of Lithuania, Latvia and Estonia are losing on meaning, while the Russian seaports status is consolidating, especially in the case of Ust Luga and St. Petersburg. In this situation Gdansk and Gdynia seaports are having significant difficulties in obtaining important partners in the Russian market. Literatura 1. Cargo Traffic in the Freeport of Riga, Freeport of Riga Authority 2013. 2. Cargo turnover of Freeport of Ventspils in 2013 was 28,8 million tons, http://www.portofventspils.lv/en/news-events, 2014-02-25. 3. Cargo turnover at Kaliningrad Sea Commercial Port, http://www.kscport.ru/?p=turnover.of.goods, 2014-08-12. 4. Грузооборот портов Санкт-Петербург, Приморск, Выборг, Усть-Луга и Высоцк за 12 месяцев 2013 года, http://www.pasp.ru/arhiv 5. Grzybowski M., Development of Logistics Functions in the Baltic Sea Region Ports. Case Studies, [w:] STCW, Maritime Education and Training (MET), Human Resources and Crew Manning, Maritime Policy, Logistics and Economic Matters, red. A. Weintrit, T. Neumann, Wyd. CRC Press, Taylor & Francis Group, London 2013, ISBN 978-1-138-00104-6, s. 243-247. 6. Grzybowski M., Eksperci o współpracy Polska- Rosja w regionie Bałtyku. TRANSPORT POLSKA-WSCHÓD, Polska Gazeta Transportowa. ISSN 1230-7599, 23 kwietnia 2014, nr 16, s. 4. 7. Grzybowski M., Region Morza Bałtyckiego jako obszar integracji makroregionalnej w Unii Europejskiej, [w:] Perspektywy integracji gospodarczej i walutowej w Unii Europejskiej, pod red. nauk. K. Opolskiego, J. Górskiego, Wyd. Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013, ISBN 978-83- 63856-04-5, s. 27-41. 8. Grzybowski M., Rekordy polskich portów, Polska Gazeta Transportowa. ISSN 1230-7599, 12 marca 2014, nr 10, s. 6. 9. Kasprowicz J., Port w Gdańsku wita Nowy Rok 2014. 30 milionów ton i... więcej, http://www.portgdansk.pl/wydarzenia/30- milionow-ton-i-wiecej; 10-01-2014. 10. Port Gdynia, wyniki za rok ubiegły oraz zamierzenia na kolejny rok. Konferencja wynikowa 2013 w ZMPG S.A. http://www.port.gdynia.pl/pl/aktualnosci/581- konferencja-wynikowa-2013-w-zmpg-sa, 2014-02- 14. 11. Tallin Port Cargo_turnover_1999-2014, http://www.portoftallinn.com/key-figures, 2014-08-26. 12. To był przełomowy rok dla elbląskiego Portu, http://biznes.elblag.net/artykuly/to-bylprzelomowy-rok-dla-elblaskiego-portu,9888.htm, 2014-02-20 13. Review of Cargo Handling in Klaipeda Seaport, at Butingės Terminal, Port statistics, 2014-08-20. Logistyka 6/2014 705