dr Tomasz Wnuk-Pel Katedra Rachunkowości Wydział Zarządzania Uniwersytet Łódzki STUDIA PODYPLOMOWE RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA I CONTROLLING RACHUNEK KOSZTÓW - EGZAMIN imię i nazwisko... należy rozwiązać test i cztery z pięciu zadań punkty test zadanie 1 zadanie 2 zadanie 3 zadanie 4 zadanie 5 maksymalne 20 20 20 20 20 20 uzyskane Łódź, 10.12005 Tomasz Wnuk-Pel 1
TEST Funkcję kontrolną najpełniej realizuje: a. rachunek pełnych kosztów rzeczywistych, b. rachunek kosztów standardowych (normatywnych), c. rachunek rzeczywistych kosztów zmiennych. Przykładem kosztu w przedsiębiorstwie produkcyjnym, który nie będzie stanowił elementu kosztu wytworzenia produktu jest: a. koszt materiałów zużytych przez wydział remontowy przy wykonywaniu świadczeń na rzecz wydziału obróbki mechanicznej, b. koszt paliwa zużytego przez wydział zaopatrzenia w związku z transportem zakupionych materiałów zużytych następnie podczas remontu hali fabryki, c. koszt zamówienia folderów reklamujących firmę. 3. Rachunek kosztów zmiennych może być wykorzystany dla potrzeb: a. sprawozdawczości zewnętrznej (finansowa), b. sprawozdawczości wewnętrznej (dla potrzeb zarządzania), c. zarówno sprawozdawczości zewnętrznej jak i wewnętrznej. 4. W rachunku kosztów zmiennych zapas produkcji na koniec okresu wyceniany jest: a. w koszcie zmiennym wytworzenia, b. w koszcie wytworzenia, c. w koszcie bezpośrednim. 5. Kalkulacja zleceniowa to: a. rachunek kosztów pełnych, b. rachunek kosztów zmiennych, c. metoda gromadzenia i rozliczania kosztów. 6. Koszty stałe to: a. koszty materiałów bezpośrednich, b. wyłącznie koszty finansowe, c. koszty posiadania określonych zdolności produkcyjnych. 7. Wynik w okresie wyliczony w rachunku kosztów zmiennych (RKZ) jest wyższy niż wynik w rachunku kosztów pełnych (RKP) jeśli: a. produkcja = sprzedaży, b. produkcja < sprzedaży, c. produkcja > sprzedaży. 8. Metoda dwóch punktów jest w stosunku do metody najmniejszych kwadratów: a. prostsza do wykonania, b. bardziej zaawansowana teoretycznie, c. jest to ta sama metoda (ma tylko dwie różne nazwy). 9. Który rachunek stanowi rozwiniętą formę rachunku kosztów zmiennych (RKZ)? a. wielostopniowy i wieloblokowy rachunek kosztów i wyników, b. rachunek zysków i strat, c. rachunek kosztów działań. 10. Budżet elastyczny: a. jest sporządzany po zakończeniu okresu, b. jest sporządzany dla planowanego poziomu działalności, c. gwarantuje osiągnięcie korzystnych rezultatów. CASE 1 Ogólnopolska firma handlowa BestSellers Sp. z o.o. z centralą w Łodzi posiada trzy regionalne oddziały operacyjne w Warszawie, Gdańsku i Katowicach. W centrali firmy znajduje się zarząd oraz trzy departamenty obsługujące zarząd, oddziały regionalne oraz Tomasz Wnuk-Pel 2
świadczące sobie wzajemne usługi, są to: Departament Prawny, Personalny i Finansowy. Koszty proste poniesione przez jednostki wewnętrzne firmy są następujące: Zarząd 2500 zł, Departament Prawny 58.500 zł, Departament Personalny 30.000 zł, Departament Finansowy 86.000 zł, Oddział w Warszawie 9000 zł, Oddział w Gdańsku 4000 zł i Oddział w Katowicach 5000 zł. Wiadomo, że koszty departamentów w centrali firmy są rozliczane na zarząd i oddziały regionalne według stawek planowanych, które wynoszą dla Departamentu Prawnego 60 zł/h, dla Departamentu Personalnego 40 zł/h i dla Departamentu Finansowego 50 zł/h. Wszelkie odchylenia przenoszone są na koszty zarządu. Macierz przedstawiająca strukturę świadczeń wygląda następująco (w godzinach): odbiorcy dostawcy Prawny Personal-Finansonwwa Zarząd Warsza- Gdańsk Katowice razem Prawny - 100 200 250 150 150 150 000 Personalny 50-50 150 250 250 250 000 Finansowy 50 50-100 800 400 600 000 POLECENIA DLA CONTROLLERA: Dyrektor Finansowy Spółki polecił Ci ustalić wartość świadczeń wzajemnych Departamentów w centrali firmy BestSellers Sp. z o.o. oraz świadczeń tych departamentów na rzecz pozostałych odbiorców usług. Prezes Zarządu BestSellers Sp. z o.o. uczestniczył ostatnio w szkoleniu z zakresu rachunku kosztów, na którym niezmiernie chwalono rozliczanie rzeczywistych kosztów działów pomocniczych metodą układu równań. Dyrektor Finansowy jest z kolei zdania, że stosowana w Spółce metoda stawek planowanych ma swoje zalety i polecił Ci przygotować dwa argumenty mające przekonać Prezesa. CASE 2 Spółka Western Products Ltd. wytwarza dwa produkty A i B, a do ich wyceny stosuje tradycyjną kalkulację doliczeniową rozliczając koszty pośrednie w proporcji do płac bezpośrednich. Podstawowe dane o produktach przedstawiono w tabeli niżej. A B RAZEM liczba sztuk 000 100 100 cena (zł/szt.) 70 90 materiały bezpośrednie (zł/szt.) 10 10 płace bezpośrednie (zł/szt.) 4,9 6,7 produkcja na prasach (mh/szt.) 1 2 montaż (rbh/szt.) 2 2 kontrola jakości (liczba kontroli/szt.) 1 2 przezbrajanie pras (na całą produkcję) 4 6 testowanie prototypów (na całą produkcję) 5 10 Western Products Ltd. zamierza od początku roku wdrożyć rachunek kosztów działań i dokonało już części prac związanych z wdrożeniem, tzn. wyodrębniło istotne dla firmy działania oraz ustaliło nośniki i koszty działań (patrz tabela poniżej). koszt nośnik produkcja na prasach 24.000 mh montaż 1000 rbh Tomasz Wnuk-Pel 3
kontrola jakości 7.200 liczba kontroli przezbrajanie pras 1000 liczba przezbrojeń testowanie prototypów 500 liczba testów razem 55.700 POLECENIE DLA CONTROLLERA: W ramach swoich bieżących obowiązków masz obliczyć rentowność produktów wykorzystując obecnie stosowaną kalkulację doliczeniową. Wykorzystując informacje o działaniach oraz nośnikach i kosztach działań sporządź raport o rentowności produktów, który mógłby być podstawą do określenia polityki Western Products Ltd. względem produktów. CASE 3 Departament sprzedaży firmy usługowej BRUGER GERMANY Gmbh, która jest spółkącórką BRUGER Ltd. sporządził raport kontrolno-wynikowy obrazujący stopień wykonania budżetu za IV kwartał (patrz tabela poniżej). raport kontrolno-wynikowy pozycja budżet wyjściowy koszty rzeczywiste odchylenie (zł) odchylenie (%) ilość sprzedaży 1500 10.800 cena sprzedaży 10 10 przychód ze sprzedaży 115.000 108.000-7.000-6,1% koszty bezpośrednie usług 57.500 55.000 500 4,3% koszty bezpośrednie sprzedaży 23.000 2000 000 8,7% koszty amortyzacji 000 050-50 -5,0% koszty wynagrodzeń z narzutami 1000 1400-400 -3,3% koszty telefonów komórkowych 200 240-40 -3,3% koszty wyjazdów służbowych 7.700 6.800 900 11,7% koszty tłumaczeń i obsługi prawnej 4.050 3.950 100 2,5% pozostałe koszty 200 300-100 -8,3% wynik finansowy 7.350 5.260-090 -28,4% Znane są również informacje o przychodach ze sprzedaży, kosztach i wynikach BRUGER GERMANY GMBH za pierwsze trzy kwartały roku (patrz tabela poniżej). dane historyczne pozycja kwartał I kwartał II kwartał III ilość sprzedaży 10.000 1000 1000 cena sprzedaży 10 10 10 przychód ze sprzedaży 100.000 110.000 120.000 koszty bezpośrednie usług 50.000 55.000 60.000 koszty bezpośrednie sprzedaży 20.000 2000 24.000 koszty amortyzacji 000 000 000 koszty wynagrodzeń z narzutami 1000 1000 1000 koszty telefonów komórkowych 200 200 200 koszty wyjazdów służbowych 6.800 7.400 8.000 koszty tłumaczeń i obsługi prawnej 3.600 3.900 4.200 pozostałe koszty 200 200 200 wynik finansowy 4.200 6.300 8.400 Tomasz Wnuk-Pel 4
POLECENIE DLA CONTROLLERA: Centrala BRUGER Ltd. mieszcząca się w Nowym Jorku, wymaga od Twojej firmy (BRUGER GERMANY Gmbh) podziału kosztów firmy na stałe i zmienne, przy czym sugerowaną metoda podziału kosztów jest metoda dwóch punktów. Centrala BRUGER Ltd. wymaga również abyś przygotował raport z wykonania budżetu za IV kwartał (w układzie: budżet elastyczny, wielkości rzeczywiste, odchylenia) według struktury: przychody, koszty zmienne razem, marża brutto, koszty stałe razem, wynik finansowy. 3. Prezesowi twojej firmy (BRUGER GERMANY Ltd.) wydaje się, że zmiany wymagane przez centralę są jak to wyraził zawracaniem głowy masz wymienić dwa argumenty, które mogłyby przekonać Prezesa do proponowanych zmian. CASE 4 Mandalay Ltd. planuje sprzedaż na poziomie 3.000 szt. produktu R i 900 szt. produktu X. Docelowy zapas końcowy produktu R jest o 300 szt. większy od zapasu początkowego, a zapas początkowy produktu X jest o 100 szt. mniejszy od zapasu końcowego. Firma zużywa 3 litry płynu GX23 do wytworzenia jednej sztuki produktu R, a o 50% więcej na produkt X. Mandalay Ltd. płaci 3 $/litr tego płynu. Zapas początkowy materiałów bezpośrednich wynosi 000 litrów, a zapas końcowy 1000 litrów. Wiadomo, że Mandalay Ltd. płaci za 50% zakupów gotówką, za 25% po miesiącu, a za resztę po dwóch miesiącach oraz że zakupy sprzed dwóch miesięcy wyniosły 24.000 zł, a sprzed miesiąca 20.000 zł. POLECENIE DLA CONTROLLERA: Dla Dyrektora Produkcji musisz dostarczyć informację o całkowitym planowanym zużyciu materiału GX23 w miesiącu. Dział Zakupów poprosił Cię o oszacowanie zakupów, których dokonanie jest konieczne w danym miesiącu dla utrzymania wymaganej ilości zapasów na koniec miesiąca. 3. Twój bezpośredni przełożony, Dyrektor Finansowy chce wiedzieć ile firma wyda na zakupy materiałów w bieżącym miesiącu. CASE 5 Poniżej przedstawione są planowane i rzeczywiste dane o ilości sprzedaży, cenach i kosztach zmiennych dwóch sprzedawanych przez BOAT SA produktów. ilość cena planowane kz marża A 000 10 6 4.000 B 000 8 7 000 6.000 rzeczywista rzeczywista rzeczywiste rzeczywista ilość cena kz marża A 100 11 8 3.300 B 800 7 6 800 5.100 POLECENIA DLA CONTROLLERA: Jako Controller BOAT SA zostałeś poproszony o obliczenie odchylenia cen sprzedaży. Tomasz Wnuk-Pel 5
W Spółce są podzielone zdania na temat przyczyn odchylenia poziomu sprzedaży część osób twierdzi, że korzystne odchylenie poziomu sprzedaży w kwocie 200 zł (K) jest spowodowane korzystnymi zmianami struktury sprzedaży i równie korzystnymi zmianami ilości sprzedaży, jednak Dyrektor Handlowy jest innego zdania. Aby rozstrzygnąć ten spór oblicz odchylenia struktury sprzedaży i ilości sprzedaży. 3. Handlowcy oceniani między innymi za pomocą odchyleń marży na sprzedaży argumentują, że w kontekście spadku poziomu sprzedaży na rynku (z 30.000 sztuk do 25.000 sztuk), ich działalność należy ocenić pozytywnie. Inne zdanie na ten temat ma Prezes, który uważa że działania handlowców powinny być ocenione krytycznie, ponieważ rzeczywista zrealizowana przez Spółkę sprzedaż była niższa niż planowano. Aby rozstrzygnąć ten spór oblicz odchylenia wielkości rynku i udziału w rynku. Tomasz Wnuk-Pel 6
TEST ROZWIĄZANIE: bcb accb aaa CASE 1 ROZWIĄZANIE: odbiorcy Prawny PersonalnyFinansowy Zarząd Warszawa Gdańsk Katowice K. proste 58.500 30.000 86.000 Roz. Praw. - 60.000 6.000 1000 15.000 9.000 9.000 9.000 Roz. Person. 000-40.000 000 6.000 10.000 10.000 10.000 Roz. Finans. 500 500-100.000 5.000 40.000 20.000 30.000 Odch. Praw. 3.000 Odch. Pers. - 500 Odch. Fin. 0 Rozl. Odch. -3.000 +500 0 500 Razem 27.500 59.000 39.000 49.000 koszty proste = 58.500 zł + 30.000 zł + 86.000 zł = 174.500 zł = koszty rozliczone Metoda stawek planowanych: a. powoduje, że jednostki korzystające ze świadczeń działów pomocniczych znają ceny tych świadczeń jeszcze przed końcem miesiąca, czyli zanim znane są koszty rzeczywiste, b. sprawia, że odchylenia przenoszone na konta zarządu stanowią swoisty wynik na działach pomocniczych, który pozwala ocenić dokonania działów pomocniczych. CASE 2 ROZWIĄZANIE: narzut kosztów pośrednich = 55.700 zł/5.570 zł = 10 A B RAZEM cena 70,00 90,00 79.000 materiały bezpośrednie (zł/szt.) 10,00 10,00 1000 płace bezpośrednie (zł/szt.) 4,90 6,70 5.570 koszty pośrednie 49,00 67,00 55.700 zysk (strata) 6,10 6,30 6.730 koszt ilość nośnika stawka produkcja na prasach 24.000 200 20 montaż 1000 200 5 kontrola jakości 7.200 200 6 przezbrajanie pras 1000 10 200 testowanie prototypów 500 15 100 A B RAZEM cena 70,00 90,00 79.000 materiały bezpośrednie 10,00 10,00 1000 płace bezpośrednie 4,90 6,70 5.570 produkcja na prasach 20,00 40,00 24.000 montaż 10,00 10,00 1000 kontrola jakości 6,00 12,00 7.200 przezbrajanie pras 4,80 72,00 1000 testowanie prototypów 0,50 10,00 500 zysk (strata) 13,80 (70,70) 6.730 Tomasz Wnuk-Pel 7
CASE 3 ROZWIĄZANIE: Koszty stałe to: koszty amortyzacji, koszty wynagrodzeń z narzutami, koszty telefonów komórkowych, pozostałe koszty. Koszty zmienne to: koszty bezpośrednie usług i koszty bezpośrednie sprzedaży. Podział kosztów wyjazdów służbowych: kz = (Koszt max - Koszt min )/(Sprzedaż max - Sprzedaż min ) = 0,6 zł/jednostkę KS = KC - kz * Sprzedaż min = 800 zł Podział kosztów tłumaczeń i obsługi prawnej kz = (Koszt max - Koszt min )/(Sprzedaż max - Sprzedaż min ) = 0,3 zł/jednostkę KS = KC - kz * Sprzedaż min = 600 zł budżet elastyczny koszty rzeczywiste odchylenia (zł) odchylenia (%) przychody 108.000 108.000 0 0,0% koszty zmienne 85.320 85.350-30 0,0% marża brutto 2680 2650 30 0,1% koszty stałe 16.800 17.390-590 -3,5% wynik finansowy 5.880 5.260 620 10,5% 3. Zmiany wymagane przez centralę firmy: a. umożliwią sporządzanie budżetów elastycznych i porównywanie kosztów planowanych i rzeczywistych, b. ułatwiają analizę wpływu zmian wielkości sprzedaży na wynik finansowy. CASE 4 ROZWIĄZANIE: R X sprzedaż (sztuki) 3.000 900 + wzrost zapasów 300 100 = produkcja 3.300 000 * norma zużycia materiału 3 4,5 = zużycie materiału 9.900 9.000 18.900 zużycie materiału 18.900 + zapas końcowy 1000 = razem do dyspozycji 30.900 - zapas początkowy 000 = zakupy 28.900 3. n-2 n-1 n zakupy 24.000 20.000 28.900 płatności w gotówce 1000 10.000 14.450 płatności po miesiącu 6.000 5.000 płatności po dwóch miesiącach 6.000 razem płatności 25.450 CASE 5 ROZWIĄZANIE: planowany udział w rynku = 10,00% rzeczywisty udział w rynku = 11,60% odchylenie marży Tomasz Wnuk-Pel 8
marża cena planowany marża na marża kz ilość produktach razem A 10 6 000 4.000 B 8 7 000 000 6.000 marża rzeczywista rzeczywista cena planowany rzeczywista marża na marża kz ilość produktach razem A 11 6 100 5.500 B 7 7 800 0 5.500-500 (N) odchylenie cen cena rzeczywista rzeczywista cena ilość odchylenie A 10 11 100 100 B 8 7 800-1800 -700 (N) odchylenie poziomu sprzedaży rzeczywista ilość ilość marża odchylenie A 000 100 4 400 B 000 800 1-200 200 (K) odchylenie struktury sprzedaży rz. ilość w planowanej strukturze rzeczywista ilość odchylenie w sztukach marża odchylenie A 100 967 133 4 533 B 800 933-133 1-133 900 900 400 (K) odchylenie ilości sprzedaży rz. ilość w planowanej strukturze odchylenie ilość w sztukach marża odchylenie A 967 000-33 4-133 B 933 000-67 1-67 900 3.000-200 (N) 3. odchylenie wielkości rynku spadek wielkości rynku -5.000 planowany udział w rynku 10,00% przeciętna marża brutto 2-000 (N) odchylenie udziału w rynku planowany udział w rynku 10,00% rzeczywisty udział w rynku 11,60% rzeczywista wielkość rynku 25.000 przeciętna marża brutto 2 800 (K) Tomasz Wnuk-Pel 9