NAUKI SPOŁECZNE PODSTAOWOWE POJĘCIA I ZAGADNIENIA. socjalizacja, więzi i role społeczne, strktury grupowe, struktura życia społecznego

Transkrypt

1 NAUKI SPOŁECZNE PODSTAOWOWE POJĘCIA I ZAGADNIENIA socjlizcj, więzi i role społeczne, strktury grupowe, struktur życi społecznego Autor: Elżbiet Czekj JEDNOSTKA i SPOŁECZEŃSTWO Człowiek jest istotą społeczną, poniewż: rozwój człowiek związny jest ze społeczeństwem (prwidłowy rozwój tylko wśród innych ludzi); człowiek relizuje swoje potrzeby w społeczeństwie np. potrzeb współprcy, współzwodnictw, czy potrzeb rywlizcji; ksztłtuje swoją wiedzę o świecie np. przekzywnie trdycji, reguł zchowni itp. przez innych ludzi; Dzięki społeczeństwu może przetrwć w początkowych okresie życi; Poprzez dziłlność oddziłuje n rzeczywistość; Socjlizcj proces ksztłtujący osobowość człowiek i przystosowujący go do życi w społeczeństwie; przekzywnie wzorów zchowni, przekzywnie systemu wrtości Fzy socjlizcji: Pierwotn (okres dzieciństw) przyswjnie norm i zsd poprzez nśldownictwo rodziców, rówieśników - 1 -

2 Wtórn (do końc życi) smodzielne ksztłtownie osobowości pod wpływem np. instytucji społecznych Pirmid potrzeb Abrhm Mslow Rol społeczn zespół wyobrżeń społecznych, norm i zsd postępowni chrkterystycznych dl relizcji określonych istotnych społecznie zdń. Kżdy człowiek odgryw wiele ról, które wymgją różnych umiejętności i wiążą się z ngżowniem w rozmite dziłni, często stojące ze sobą w wyrźnym konflikcie (np. rodzic i prcownik potrzeb zngżowni w wychownie kontr obowiązki prcownicze)efektem jest konflikt ról społecznych. Więzi społeczne relcje i zleżności wiążące jednostkę z innymi jednostkmi bądź rozmitymi grupmi. Może mieć chrkter nieformlny (emocjonlny, której źródłęm są wspólne interesy, wrtości poczucie przynleżności i bliskości)) lub formlny (np. wynikjący z umowy). Typy więzi społecznych: Nturlne wspólne pochodzenie i pokrewieństwo; wynikją z urodzeni Zrzeszeniowe tworzone n zsdzie dobrowolnego zrzeszeni się np.: stowrzyszeni, związki zwodowe Stnowione nrzucne z zewnątrz lub ustnowione siłą np.: więzienie Powstwnie więzi: 1. Styczność przestrzenn znjdownie się w przestrzeni umożliwijącej nwiąznie kontktu może mieć chrkter bezpośredni lub pośredni (np. forum internetowe). 2. Styczność psychiczn sytucj, w której spostrzegmy dną osobę, zuwżmy jej istnienie, rejestrujemy ten fkt w umyśle; jeśli wiąże się to z jkimiś uczucimi, może to prowdzić do kolejnego etpu; może mieć chrkter pośredni lub bezpośredni

3 3. Łączność psychiczn zistnienie w osobie trwłej postwy symptii lub ntyptii względem innej osoby lub osób; jeśli prowdzi do dziłni prowdzi do styczności społecznej. 4. Styczność społeczn zwn inczej interkcją. Jest to sytucj, w której dochodzi do jkiejkolwiek formy komunikcji bądź kontktu (słowo, gest, dziłnie) między jednostkmi; może mieć chrkter bezpośredni bądź pośredni. 5. Stosunek społeczny jest to trwły ukłd zleżności między jednostkmi i grupmi, w którym istnieją wzjemne prw i obowiązki, oczekiwni orz trwle istniejąc więź (nwet wtedy, gdy nie jest w dnym momencie relizown). 6. Cły ukłd stosunków społecznych i występujących w ich rmch więzi tworzy zleżności społeczne. Zbiorowość społeczn zespół jednostek, które przebywją w tym smym miejscu w tym smym czsie. Krąg społeczny zjwisko społeczne polegjące n istnieniu pewnego ukłdu społecznego, w którym jkieś jednostki powiązne są ze sobą przez jkąś sytucję (stły dojzd tą smą linią utobusu do prcy), inną jednostkę (lekrz rodzinny) lub instytucję (szkoł). Grup społeczn zjwisko społeczne tworzone przez co njmniej trzy osoby połączone względnie trwłymi więzimi społecznymi (formlnymi bądź nieformlnymi), posidjącymi wspólne cele i/lub wspólne wrtości, zchowującymi poczucie odrębności od innych grup, tkże posidjącymi określone miejsce w rmch ukłdu (wewnętrzn orgnizcj, hierrchi, role). Przykłdem grup są rodzin, kls, szkoł czy nród. Podził grup społecznych ze względu n kilk kryteriów: Rodzju zorgnizowni: formlne zbudowne wg struktury, cele i zsdy dziłlności określone przez prwo i przepisy (szkoł, pństwo, wojsko) nieformlne tworzone spontnicznie, oprte zwykle n normch zwyczjowych (subkultury młodzieżowe, krąg znjomych, koło hobbystów) Chrkter członkostw, stopień dostępności: zmknięte (ekskluzywne) liczne i rygorystyczne kryteri przyjęć (stowrzyszenie biznesmenów) otwrte (inkluzywne) dl wszystkich chętnych Rodzj więzi pierwotne wynik z urodzeni, łączy się z istnieniem silnej więzi emocjonlnej i kontktów osobistych, przynleżność nie zwsze jest dobrowoln (rodzin, grup rówieśnicz) wtórne członków łączy więź wynikjąc ze wspólnych zinteresowń, poglądów; członkostwo jest dobrowolnym wyborem (prtie polityczne, związek zwodowy) Wielkość grupy młe prost struktur wewnętrzn, brk podziłu n mniejsze podgrupy, bezpośrednie stosunki między członkmi (rodzin, grup rówieśnicz) duże rozbudown struktur społeczn, istnieje wiele podgrup, członkowie nie znją się osobiście (grup zwodow, nród, społeczeństwo, prtie polityczne) - 3 -

4 Funkcjonownie jednostki w grupie Konformizm podporządkownie się jednostki normom, wrtościom, poglądom, zchowniom, mimo ich nieuznwni, często z obwy przed snkcjmi społecznymi np. bstynent, który zmusz się do pici, by nie strcić przyjciół; może mieć kilk szczegółowych form: leglizm przestrzegnie reguł bez względu n ich treść, wynikjące z przekonni, że trzeb się do nich stosowć oportunizm przestrzegnie reguł ze względu n możliwość odniesieni określonych korzyści Nonkonformizm krytyczny stosunek jednostki do reguł obowiązujących w grupie orz przedkłdnie włsnego zdni nd opinie otoczeni Antykonformizm bezrefleksyjne odrzucenie wszystkich obowiązujących norm społecznych Rodzin njstrsz i njpowszechniejsz form życi społecznego. Tworzą ją połączeni węzłem młżeńskim kobiet i mężczyzn, ich potomstwo orz krewni obu młżonków. Funkcje rodziny: Ekonomiczn zspokjnie potrzeb mterilnych Prokrecyjn wydnie potomstw n świt Socjlizcyjn wychownie potomstw Rekrecyjn zspokjnie potrzeby odpoczynku i rozrywki Kulturow przekzywnie dziedzictw kulturowego Opiekuńczo zbezpieczjąc opiek nd dziećmi, strszymi, chorymi Strtyfikcyjn ndwnie pozycji społecznej członkom rodziny Seksuln kceptown społecznie form współżyci płciowego Problemy współczesnej rodziny: Pogorszenie podłoż ekonomicznego Ptologie Konflikty pokoleniowe Przejwy kryzysu rodziny: Wzrost liczby rozwodów (zdrdy, znik więzi młżeńskich, ptologie) Spdek liczby zwiernych młżeństw (wzrost populrności związków nieformlnych) Spdek dzietności Znik trdycyjnych funkcji rodziny - 4 -

5 Młżeństwo usnkcjonowny przez prwo trwły, równouprwniony związek między kobietą i mężczyzną, będący podstw rodziny Przeszkody zwrci młżeństw: Wiek (18 lt, kobiet 16 lt w wyjątkowych sytucjch z pozwoleniem sądu) Chorob psychiczn lub niedorozwój umysłowy Pozostwnie w innym związku Pokrewieństwo Adopcj (przysposobienie) przyjęcie do rodziny n mocy orzeczeni sądu osoby młoletniej obcej, krewnej lub powinowtej i uznnie jej z włsne dziecko Alimenty ustnowione przez sąd świdczeni obowiązkowe n rzecz osób, w stosunku do których są zobowiązne inne osoby Intercyz przedślubn lub poślubn umow, któr wprowdz rozdzielność mjątkową Kurtel ndzór prwny nd osob niepełnoletnią lub niebędącą w pełni włdz umysłowych, mjący n celu ochronę osób orz ich prw mjątkowych. Kurtor wyzncz sąd Opiek ndzór prwny nd osob młoletnią niepozostjącą pod włdzą rodzicielską lub cłkowicie ubezwłsnowolnioną. Służy ochronie interesów i prw tej osoby. Opiekunem jest njczęściej krewny wyznczony przez sąd. Powinowctwo stosunek rodzinny między młżonkiem krewnymi współmłżonk Pokrewieństwo posidnie wspólnych przodków w linii prostej osoby pochodzą jedn od drugiej w linii bocznej osoby mj wspólnego przodk Rozwód ustnie młżeństw poprzez rozwiąznie go przez sąd n żądnie jednej lub obu stron. Do orzeczeni rozwodu sąd musi uznć, że nstąpił trwły i zupełny rozkłd pożyci. Seprcj rodzj zwieszeni młżeństw. Nie powoduje on ustni młżeństw 9nie możn wstępowć w nowy związek młżeński) Ustwow wspólność mjątkow dorobek młżonków w okresie trwnie młżeństw. Włdz rodzicielsk ogół prw i obowiązków przysługujących rodzicom. Wygs z chwilą pełnoletniości dzieck Zprzeczenie ojcostw orzeczenie sdowe stwierdzjące, że mąż mtki nie jest ojcem dzieck, które urodziło się w trkcie trwni młżeństw. Społeczeństwo w potocznym rozumieniu to grup, ogół ludzi zmieszkujący dny krj lub inny obszr, np.: społeczeństwo polskie, społeczeństwo Wielkopolski lup społeczeństwo Krkow. W socjologii społeczeństwo to smowystrczln form życi zbiorowego ludzi, uksztłtown historycznie, połączon wspólnym terytorium, instytucjmi i wrtościmi kulturowymi

6 Podstwowymi elementmi społeczeństw są: Obiektywne wrunki bytu dnej zbiorowości są to wrunki decydujące o jej chrkterze tj. klimt, terytorium, flor i fun, bogctw nturlne (np. społeczeństwo zjmujące tereny ndmorskie zjmują się głównie rybołówstwem i hndlem lub turystyką) Kultur dnego społeczeństw (zwyczje, trdycje) Struktur społeczeństw Struktur społeczn zbiór elementów, z których skłd się społeczeństwo (grupy, zbiorowości, wrstwy, klsy, zwody) i występujące między nimi zleżności. Koncepcje zleżności pomiędzy elementmi struktury Teori funkcjonlno-strukturln zwolennicy: August Comte, Herbert Spencer społeczeństwo jest cłością złożoną z wzjemnie zleżnych elementów. Dzięki temu jest możliwe funkcjonownie i rozwój cłej zbiorowości. Wszystkie części społeczeństw są równie wżne i rzem tworzą niepodzieln cłość. Koncepcj konfliktow zwolennik: Krol Mrks. Społeczeństwo zbudowne jest ze wzjemnie zwlczjących się kls społecznych. Konflikt klsowy stnowi czynnik zmin społecznych. Koncepcj interkcyjn zwolennik: Herbert Blumer. Istotą życi społecznego są interkcje zchodzące między ludźmi podejmującymi wspólne dziłnie. Struktur społeczn jest tu rozumin jko proces lub ukłd porozumień i uzgodnień pomiędzy jednostkmi. Elementy struktury społecznej: Struktur demogrficzn ukzuje społeczeństwo pod względem wieku. Dzięki temu możn podzielić jednostki n będące w wieku przedprodukcyjnym (do 17 roku życi), produkcyjnym (18-59 lt kobiety, lt mężczyźni), poprodukcyjnym (powyżej 60, 65 roku życi). Liczb jednostek w poszczególnych grupch wiekowych dje obrz społeczeństw np. strzejącego się. Elementem struktury są tkże podziły n płeć czy miejsce zmieszkni. Struktur klsow ukzuje podził n klsy, różniące się od siebie sttusem mjątkowym. Wyróżnimy 3 klsy społeczne: wyższ włściciele dużych przedsiębiorstw i wysokie kdry kierownicze, stosunkowo nieliczn; średni średni i drobni przedsiębiorcy, specjliści, osoby wykonujące wolne zwody, wykwlifikowni robotnicy, njliczniejsz kls; niższ osoby słbo wyksztłcone Struktur wrstwow również dotyczy hierrchizcji społeczeństw. Wrstw społeczn grup ludzi uwżjących, że łączy ich wspóln pozycj społeczn. Wyróżnikiem dnej wrstwy może być mjątek, styl życi, prestiż, poziom kultury. Przykłdem wrstwy społecznej może być inteligencj cechując się wyższym wyksztłceniem, zinteresowniem kulturą wyższą i liberlnymi poglądmi. Struktur zwodow ukzuje zróżnicownie społeczeństw pod względem zwodowym. Kżdy zwód m określony prestiż społeczny, o którym często decyduje wysokość zrobków. Jednk nie zwsze tk jest, np.: sekretrk w biurze przedstwicielstw firmy zgrnicznej może zrbić więcej niż wykłdowc, le jej prestiż będzie niższy