Ochrona Pieszych. Podręcznik dla organizatorów ruchu pieszego

Transkrypt

1 Ochrona Pieszych Podręcznik dla organizatorów ruchu pieszego

2 OCHRONA PIESZYCH PODRĘCZNIK DLA ORGANIZATORÓW RUCHU PIESZEGO Praca zbiorowa pod redakcją Kazimierza Jamroza Gdańsk, Kraków, Warszawa 2014

3 Zespół autorski: Dr hab. inż. Kazimierz Jamroz - redaktor pracy zbiorowej, autor rozdz. 1 9 i Załącznika Dr hab. inż. Stanisław Gaca, prof. PK - autor rozdz. 1, 3, 7 i Załącznika Dr inż. Lech Michalski, doc. PG - autor rozdz. 4, 5 i Załącznika Dr inż. Mariusz Kieć - autor rozdz. 3, 8 Dr inż. Marcin Budzyński - autor rozdz. 3 Mgr inż. Lucyna Gumińska - autor rozdz. 3, 8 Mgr inż. Wojciech Kustra - autor rozdz. 3 Mgr inż. Tomasz Mackun - autor rozdz. 7, 8 i Załącznika Mgr Izabela Oskarbska - autor rozdz. 2 Mgr inż. Judyta Rychlewska - autor rozdz. 6, 7 i Załącznika Mgr inż. Artur Ryś - autor rozdz. 3 Mgr inż. Joanna Wachnicka - autor rozdz. 3, 7 Mgr inż. Julia Wierzbicka - autor rozdz. 3 Recenzent: dr hab. inż. Jan Kempa, prof. UTP w Bydgoszczy Egzemplarz bezpłatny ISBN: Copyright Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Projekt okładki: Studio TOFU Opracowanie graficzne i skład: Kunicki Design Wydawca: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Sekretariat Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego Ul. Chałubińskiego 4/6, Warszawa Tel.: (22) , Fax: (22) sekretariat@krbrd.gov.pl Krajowa Rada Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego (KRBRD) jest instytucją doradczą i pomocniczą Rady Ministrów w sprawach bezpieczeństwa ruchu drogowego. Przewodniczącym KRBRD jest minister właściwy ds. transportu. W pracach KRBRD biorą udział m.in. przedstawiciele administracji centralnej, policji, straży pożarnej i GDDKiA. Sekretariat KRBRD jako jednostka wykonawcza Rady prowadzi m.in. działania promujące bezpieczeństwo na polskich drogach wśród ich użytkowników oraz koordynuje wdrażanie zaleceń Rady.

4 Szanowni Państwo! Do podejmowania optymalnych i skutecznych decyzji dotyczących wdrażania środków poprawy bezpieczeństwa ruchu pieszego konieczna jest szeroka wiedza na temat funkcjonowania systemu człowiek pojazd droga z uwzględnieniem pieszego uczestnika ruchu drogowego. Aby móc zgłębić problem i podjąć działania, które doprowadzą do zmniejszenia liczby ofiar śmiertelnych wśród pieszych, na zlecenie Sekretariatu Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego w 2013 roku przeprowadzono kompleksową analizę stanu zagrożenia tej grupy użytkowników dróg, zarówno w skali kraju, jak i poszczególnych województw i powiatów, dokonano przeglądu światowych dobrych praktyk oraz zrealizowano badania skuteczności wybranych urządzeń bezpieczeństwa pieszych. Na bazie m.in. powyższych prac wykonano monografię, którą niniejszym składamy na Państwa ręce. Opracowanie przygotowano w formie podręcznika, w którym zebrano wiedzę dotyczącą problematyki ruchu pieszych oraz przedstawiono w formie rekomendacji do praktycznych zastosowań: metody diagnozowania zagrożeń bezpieczeństwa pieszych, wdrażanie środków poprawy bezpieczeństwa, monitoring oraz ewaluację środków poprawiających bezpieczeństwo tej grupy użytkowników dróg. Przedstawiono także przykłady dobrej praktyki, ułatwiające systemowe podejście do przedmiotowej problematyki. Podręcznik może służyć jako przewodnik w analizach zagrożeń i planowaniu środków poprawy bezpieczeństwa pieszych organom administracji państwowej i samorządowej, instytucjom i urzędom centralnym, regionalnym i lokalnym odpowiedzialnym za sprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego, a także studentom kierunków: transport, inżynieria lądowa, bezpieczeństwo oraz pracownikom naukowym wyższych uczelni i instytutów badawczo rozwojowych. Liczę, że wiedza zawarta w niniejszym opracowaniu, wykorzystana przez Państwa w praktyce, przysłuży się do trwałej poprawy bezpieczeństwa pieszych na polskich drogach. Agata Foks Sekretarz Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego

5 Streszczenie Pieszy jest pełnoprawnym uczestnikiem ruchu drogowego, ale niestety bardzo często staje się ofiarą konfliktu z pojazdem. Wśród wszystkich krajów UE, Polska uznawana jest za kraj najbardziej niebezpieczny i najmniej przyjazny dla pieszych. Do wypadków z udziałem pieszych dochodzi najczęściej w złożonych okolicznościach, wskutek występowania wielu czynników związanych zarówno z zachowaniem użytkowników drogi, jej konstrukcją, wyposażeniem i rodzajem otoczenia, jak i z pojazdem. Przyczyną większości wypadków drogowych z udziałem pieszych w Polsce są błędy popełniane przez kierowców i pieszych w obszarach konfliktowych, błędy planistyczne i projektowe popełnione przy konstruowaniu drogi, źle utrzymana infrastruktura drogowa i urządzenia ochronne dla pieszych oraz brak dobrych, systemowych rozwiązań. Do podejmowania optymalnych i skutecznych decyzji dotyczących wdrażania środków poprawy bezpieczeństwa ruchu pieszego konieczna jest szeroka wiedza na temat funkcjonowania systemu człowiek pojazd droga z uwzględnieniem pieszego jako uczestnika ruchu drogowego. Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom, opracowano podręcznik, którego celem jest przedstawienie procedury oceny zagrożeń pieszych i wyboru efektywnych i skutecznych działań na rzecz bezpieczeństwa pieszych, podejmowanych przez instytucje zarządzające bezpieczeństwem ruchu drogowego, zarządy drogowe, organizacje pozarządowe i osoby zajmujące się organizacją i bezpieczeństwem ruchu pieszego. W książce zaprezentowano charakterystykę problemu bezpieczeństwa pieszych w Polsce na tle innych krajów, wskazując, jak wielki jest to problem. Przedstawiono także metody identyfikacji zagrożeń, pozwalające na jednoznaczny wybór miejsc najbardziej niebezpiecznych dla pieszych na naszych drogach i wskazanie najbardziej istotnych problemów do rozwiązania. Realizując zgłaszane na licznych konferencjach, spotkaniach i szkoleniach postulaty wielu instytucji zarządzających bezpieczeństwem ruchu drogowego i zarządów drogowych, przedstawiono systematykę i zasady organizacji działań na rzecz ochrony pieszych. Zebrano i przygotowano również szczegółowe zasady stosowania urządzeń ochrony pieszych idących wzdłuż drogi i pieszych przekraczających jezdnię, korzystając z przykładów dobrej praktyki zastosowanych w Polsce i za granicą. Ponadto przedstawiono zasady wyboru skutecznych i efektywnych metod zarządzania bezpieczeństwem ruchu pieszego oraz urządzeń ochrony pieszych. Summary While pedestrians have the same rights as all the other road users, they often fall victim to conflict with vehicles. Poland is considered the most dangerous and least friendly for pedestrians country of the European Union. Pedestrian accidents are usually complex and result from many factors involving the behaviour of road users, road design, roadside and the vehicle. The majority of pedestrian accidents in Poland are caused by: drivers and pedestrians in areas of conflict, poor road planning and design, badly maintained road infrastructure and pedestrian protection equipment, and a lack of good and systemic solutions. To ensure that our pedestrian safety measures and schemes are optimal and effective, an extensive knowledge on the workings of the man-vehicle-road system including pedestrians as road users is needed. This is why a handbook has been prepared to explain the procedure for assessing pedestrian risks and selecting efficient and effective pedestrian safety measures to be taken by road safety management bodies, road authorities, non-governmental organisations and people responsible for pedestrian traffic organisation and safety. In the book, the characteristics of pedestrian safety in Poland in comparison to other countries are given, and the seriousness of this issue is emphasized. The book also presents methods for identifying risks in order to help with a clear determination of the most hazardous sites on Polish roads and the most critical problems to be solved. The guidelines offer guidance on pedestrian safety. They are provided in response to numerous questions from road safety management bodies and road authorities attending conferences, meetings and training courses. They include detailed rules for using pedestrian safety equipment both for pedestrians walking along the road and those crossing the road, based on examples of good practice from Poland and other countries. The book explains how to select effective and efficient methods for pedestrian safety management and pedestrian safety equipment.

6 Ochrona pieszych SPIS TREŚCI 1 Wstęp Charakterystyka problemu Cel i zakres podręcznika 9 2 Zagrożenia pieszych użytkowników dróg Pieszy jako uczestnik ruchu drogowego i jego oczekiwania Prawne uwarunkowania uczestnictwa pieszych w ruchu drogowym Poziom zagrożeń pieszych użytkowników dróg w Polsce Polska na tle innych krajów Sytuacja w województwach i powiatach Miejsca wypadków Okoliczności wypadków Ofiary i sprawcy wypadków Pora wypadków z pieszymi Charakterystyka zagrożeń pieszych uczestników ruchu drogowego Główne czynniki zagrożenia pieszych uczestników ruchu drogowego 23 3 Metody oceny zagrożeń pieszych Zarządzanie bezpieczeństwem pieszych uczestników ruchu drogowego Identyfikacja najbardziej niebezpiecznych miejsc dla pieszych na podstawie analizy wypadków Stosowane metody Koncepcja metodyki identyfikacji miejsc niebezpiecznych dla pieszych uczestników ruchu w Polsce Identyfikacja źródeł zagrożeń w miejscach najbardziej niebezpiecznych na podstawie wyników badań pośrednich miar brd Badania zachowań kierowców i pieszych metodą konfliktów ruchowych Badania zachowań pieszych uczestników ruchu Badania zachowań kierowców Identyfikacja źródeł zagrożeń w miejscach najbardziej niebezpiecznych na podstawie audytu brd i kontroli brd 44 4 Systematyka działań na rzecz ochrony pieszych Kierunki działań Sposoby działań Środki realizacji działań Realizatorzy działań 50 5 Zasady organizacji działań na rzecz ochrony pieszych Wprowadzenie Zakres działań Poziom centralny Poziom wojewódzki Poziom lokalny (powiatowy, gminny) Instrumenty organizacji działań Monitoring aktywności pieszych Tworzenie programów bezpieczeństwa pieszych Monitorowanie realizacji programów Proces wdrażania Kompleksowe podejście do stosowania drogowych środków ochrony pieszych Obszary centralne miast 61 5

7 Ochrona pieszych Obszary mieszkaniowe Obszary szkolne Przejścia tranzytowe przez miejscowości Odcinki dróg zamiejskich Przystanki transportu zbiorowego Skrzyżowania 71 6 Urządzenia i działania dla poprawy bezpieczeństwa pieszych poruszających się wzdłuż drogi Wymagania ogólne Działania dla ochrony pieszych poruszających się wzdłuż drogi Urządzenia dla ochrony pieszych poruszających się wzdłuż dróg zamiejskich Chodniki w miastach 81 7 Przejścia dla pieszych Wymagania ogólne Charakterystyka przejść dla pieszych Podział przejść dla pieszych Wyznaczone przejścia dla pieszych Przejścia sugerowane Przejścia przez drogę w innym poziomie (kładki i tunele dla pieszych) Alternatywne rozwiązania ułatwiające przejście przez jezdnię Zasady lokalizacji przejść dla pieszych Zasady ogólne Wymagania i parametry techniczne przejść dla pieszych Zasady wyboru rodzaju przejścia dla pieszych Wymagania techniczne dla przejść dla pieszych Widoczność pieszego i pojazdu Oświetlenie Nawierzchnia Oznakowanie przejść dla pieszych Charakterystyka ogólna Oznakowanie poziome Oznakowanie pionowe Sygnalizacja stosowana na przejściach dla pieszych Sygnalizacja świetlna regulująca ruch pieszych i pojazdów Zasady stosowania sygnalizacji świetlnej na przejściach dla pieszych Sygnały regulujące ruch pieszych i pojazdów na przejściach dla pieszych Urządzenia do sterowania ruchem na przejściach dla pieszych Programowanie sygnalizacji Sygnalizacja świetlna stosowana na przejściach - ostrzegawcza dla kierowców Urządzenia bezpieczeństwa ruchu na przejściach dla pieszych Wybór działań i urządzeń zmniejszających zagrożenie pieszych Procedura wyboru urządzeń i działań Ocena ryzyka i oszacowanie potencjału redukcji ryzyka wypadków z pieszymi Wstępny dobór interwencji i działań redukujących zagrożenie pieszych Wybór działań i urządzeń redukujących zagrożenie pieszych Ocena skuteczności proponowanych działań i urządzeń Ocena efektywności proponowanych działań i urządzeń Ocena wykonalności proponowanych działań redukujących ryzyko wypadków z pieszymi Wdrażanie i monitorowanie wybranych działań redukujących ryzyko wypadków z pieszymi 159 6

8 Ochrona pieszych 9 Zakończenie 160 Spis literatury 162 Spis rysunków 166 Spis tablic 169 ZAŁĄCZNIK: Katalog wybranych urządzeń ochrony pieszych (przykłady dobrej praktyki) 171 7