1.1 WPROWADZENIE DO PROBLEMU Systematyka narzędzi zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej Audyt brd i jego cele

Transkrypt

1 1.1 WPROWADZENIE DO PROBLEMU Systematyka narzędzi zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej Audyt brd i jego cele Dr hab. inż. Kazimierz Jamroz Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska Katedra Inżynierii Drogowej Gdańsk, Wprowadzenie W ostatnich latach w zarządzaniu bezpieczeństwem ruchu drogowego pojawiło się kilka narzędzi takich jak audyt brd, ocena brd, kontrola brd. Dyrektywa 2008/96/WE dotycząca zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej zawiera kilka narzędzi zaproponowanych na podstawie doświadczenia wielu krajów. Skrócone nazwy proponowanych narzędzi (bez szerszego wyjaśnienia) w zderzeniu z prostą interpretacją tłumacza, spowodowały, że w polskim tłumaczeniu Dyrektywy pojawiły się nazwy i opisy narzędzi nie odpowiadające terminologii stosowanej w inżynierii ruchu i drogownictwie w Polsce. Dyskusja prowadzona podczas procedowania nad zapisami ustawy wdrażającej Dyrektywę wskazała na dużą nieznajomość wśród wielu uczestników dyskusji zasad funkcjonowania poszczególnych narzędzi zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej. Celem niniejszej prezentacji jest próba systematyki tych narzędzi i wskazanie kierunków niezbędnych prac badawczych i wdrożeniowych niezbędnych do ich rozwoju. 2 1

2 Zarządzanie bezpieczeństwem Zarządzanie bezpieczeństwem infrastruktury drogowej jest to stosowanie cyklu życia obiektu drogowego procedur polegających na systematycznej identyfikacji zagrożeń na drodze, szacowaniu ich ewentualnych skutków dla uczestników ruchu drogowego oraz stosowaniu działań eliminujących zidentyfikowane zagrożeniaż lub zmniejszających j ich skutki mierzone liczbą wypadków, liczbą ofiar rannych i śmiertelnych w wypadkach oraz kosztów wypadków drogowych. Dyrektywa 2008/96/WE dotycząca zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej jest jednym z narzędzi stworzonych przez Komisję Europejską i ma charakter obligatoryjny dla dróg położonych w sieci TENT ale może być stosowana na zasadach dobrej praktyki na pozostałych drogach. System zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego zbudowany w wyniku wdrożenia Dyrektywy daje szanse krajom członkowskim na zmniejszenie zmniejszenia strat osobowych, ekonomicznych, materialnych i środowiskowych wypadków drogowych. System hierarchicznego zarządzania bezpieczeństwem 4 (Leveson N.G. MIT 2005) 2

3 Cykl życia obiektu (cykl Deminga) Prace planowane w zakresie inżynierii systemów są prowadzone w pięciu fazach życia systemu: opracowanie koncepcji wykonanie projektu budowa obiektu eksploatacja likwidacja 5 Koncepcja systematyki Koncepcję systematyki narzędzi oparto na dwóch kryteriach obejmujących fazy: cyklu życia obiektu drogowego procesu zarządzania ryzykiem Cykl życia obiektu drogowego Planowanie Projektowanie Budowa Eksploatacja Likwidowanie Narzędzia zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej Ocena wpływu na BRD, Audyt BRD, Zarządzanie BISD, Kontrola BID Proces zarządzania ryzykiem Ocena ryzyka Reagowanie na ryzyko Macierz działań z zakresu zarządzania ryzykiem 6 3

4 Zarządzanie ryzykiem Celem zarządzania ryzykiem jest ograniczenie rozmiarów szkód, które może ono spowodować poprzez stosowanie działań w racjonalnym zakresie. Zadaniem tej metody jest ułatwienie, osobom zarządzającym siecią dróg, podejmowania racjonalnych decyzji dotyczących: bezpieczeństwa ruchu drogowego, bezpieczeństwa infrastruktury drogowej i innych strat ponoszonych w poszczególnych fazach życia obiektu drogowego. 7 Metoda zarządzania ryzykiem Metoda zarządzania ryzykiem w inżynierii drogowej jest to sformalizowany i powtarzalny sposób postępowania integrujący w sobie dwa etapy: ocenę ryzyka i reagowanie na ryzyko występujące na analizowanym obiekcie drogowym (sieci dróg, ciągu drogowym, odcinku dróg, skrzyżowaniu itp.). 8 4

5 Ocena wpływu na BRD Ocena wpływu planowanej drogi na bezpieczeństwo ruchu drogowego jest to strategiczna analiza wpływu wariantów planowanej drogi na poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego w sieci dróg publicznych znajdujących się w obszarze oddziaływania planowanej drogi. Celem wykonywania Oceny wpływu na BRD jest ustalenie rankingu wariantów planowanej drogi uwzględniającego ich wpływ na bezpieczeństwo ruchu w sieci dróg na obszarze wpływu. Ocena wpływu na BRD powinna stanowić podstawę do odrzucenia z dalszych stadiów projektowych wariantów planowanej drogi nie spełniających podstawowych standardów bezpieczeństwa ruchu drogowego. sieć dróg współpracujących planowana droga 9 granica obszaru wpływu planowanej drogi Audyt BRD Audyt bezpieczeństwa ruchu drogowego oznacza niezależną, szczegółową, systematyczną i techniczną ocenę pod względem bezpieczeństwa cech konstrukcyjnych projektu infrastruktury drogowej, obejmującą wszystkie etapy od projektowania do początkowej fazy użytkowania. Audyt projektu infrastruktury drogowej powinien być przeprowadzany był przez Audytora BRD. Celem Audytu BRD jest eliminowanie z dokumentacji projektowych rozwiązań, które mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa wszystkich uczestników ruchu drogowego a także zwrócenie większej uwagi na stosowanie bezpiecznych rozwiązań przez wszystkich uczestniczących w procesie planowania, projektowania, budowania i utrzymania dróg. 10 5

6 identyfikacji najbardziej niebezpiecznych odcinków istniejącej sieci drogowej, ocenie zagrożeń na tych odcinkach, wyborze najbardziej skutecznych i efektywnych działań, monitorowaniu wprowadzonych działań komunikowaniu uczestników ruchu o poziomie bezpieczeństwa ruchu i występujących zagrożeniach. Zarządzanie BISD Zarządzanie bezpieczeństwem istniejącej sieci drogowej jest to systematyczna i powtarzalna procedura polegająca na: 11 Kontrola BID Kontrola bezpieczeństwa istniejących dróg (Kontrola BID) oznacza okresową identyfikację cech i usterek na istniejącej drodze, które wymagają prac utrzymaniowych ze względu na bezpieczeństwo. Kontrole te powinny być przeprowadzane przez zarządcę drogi na tyle często, żeby zagwarantować odpowiedni poziom bezpieczeństwa danej infrastruktury drogowej. Obejmują także prowadzanie systematycznych kontroli organizacji ruchu i zabezpieczenia miejsc prowadzenia robót drogowych, także badania ewentualnego wpływu robót drogowych na bezpieczeństwo ruchu drogowego. 12 6

7

8 Skuteczność i efektywność narzędzi Dobrze zorganizowany system bezpieczeństwa ruchu drogowego, wyposażony w odpowiednie struktury i procedury może przyczynić się do zwiększenia ochrony zdrowia i życia w ruchu drogowym. Do tego może przyczynić się każdy z omówionych elementów systemu zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego. Próba podziału efektów wprowadzania poszczególnych narzędzi zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej zmniejszenie liczby ofiar wypadków: Ocena wpływu na BRD 10 25%, Audyt BRD (łącznie wszystkie etapy) %, Zarządzanie BISD (okresowo) %, Kontrola BID (systematyczna) %. Wyższe wartości liczbowe skuteczności uzyskuje się na drogach, dla których nie były wykonywane procedury zarządzania BRD na wcześniejszych etapach (Ocena BRD, Audyt BRD czy Zarządzanie BISD) 15 Drogi w sieci TEN-T w Polsce Drogi w sieci TEN-T (o długości 4,8 tys. km) posiadają najlepsze w Polsce standardy bezpieczeństwa, ale mimo tego to generują prawie 8 % wypadków drogowych, 9 % ofiar rannych i 15 % wszystkich ofiar śmiertelnych oraz 9 % kosztów wypadków drogowych. W przypadku prawidłowego zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego na drogach znajdujących j się w sieci i TEN-T T w Polsce można ż będzie zmniejszyć liczbę ofiar o % tj. o 2400 osób śmiertelnych, 25 tys. osób rannych i kosztów wypadków drogowych o 10 mld zł. w ciągu kolejnych 10 lat. Biorąc pod uwagę 10 letnie koszty obsługi procedur i oszczędności kosztów wypadków to efektywność tych procedur łącznie może wynieść jak 195:1 to znaczy, że każda złotówka wydana na funkcjonowanie systemu zarządzania bezpieczeństwem ń przyniesie i 195 zł ł oszczędności ś w kosztach wypadków. 16 8

9 Drogi w sieci TEN-T w Polsce Wstępny szacunek możliwych do uratowanych od śmierci użytkowników sieci TEN-T w zależności od rodzaju zastosowanego narzędzia do zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej pokazuje, że każde z zastosowanych narzędzi dość istotnie wpływa na zmniejszenie liczby ofiar śmiertelnych na drogach położonych w sieci TEN-T w Polsce. Należy zwrócić uwagę na dwa fakty: zastosowanie audytu zewnętrznego może o zwiększyć liczbę uratowanych od śmierci osób na drogach, bardzo istotne znaczenie ma także, niedoceniana w przygotowywanej Ustawie, Kontrola bezpieczeństwa istniejących dróg. Liczba uratowanych osó ób (os./10 lat) Sieć dróg TEN T w Polsce Ocena wpływu na BRD Audyt BRD wewnętrzny Audyt BRD zewnętrzny Zarządzanie BISD Kontrola BID Narzędzie zarządzania bezpieczeństwem 17 Podsumowanie Przeprowadzone analizy potwierdziły wysoką skuteczność i efektywność proponowanego przez dyrektywę 2008/96/WE systemu zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej. Biorąc to pod uwagę należy: 1.Przygotować ć system organizacyjny i odpowiednie d i procedury do wdrożenia zintegrowanego systemu zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego w Polsce. Przygotowaną przez Ministerstwo Transportu BiGM i procedowaną przez Parlament ustawę (o zmianie ustawy o drogach publicznych i innych ustaw) należy traktować jako początek budowy takiego systemu. 2.Istotnym elementem tego systemu są narzędzia służące do zarządzania bezpieczeństwem, które wymagają doskonalenia z uwzględnieniem wymagań standaryzacji, wyników badań naukowych i przykładów dobrej praktyki. 18 9

10 Podsumowanie 3. Konieczne jest zatem: opracowanie na podstawie badań modeli służących do prognozowania miar brd, opracowanie metod oceny i szacowania efektywności najczęściej stosowanych działań zmniejszających ją ryzyko y na drogach, opracowanie metody oceny zagrożeń na istniejącej drodze na podstawie inspekcji terenowej, opracowanie zasad funkcjonowania systemu zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego (SZBRD) dla sieci dróg w Polsce, wdrożenie do praktyki SZBRD za pomocą specjalnie dedykowanej ustawy, wspartej szczegółowymi rozporządzeniami ministra właściwego do spraw transportu, przeprowadzenia p szkoleń inspektorów brd, audytorów brd, projektantów i zarządców drogi w zakresie stosowania wybranych narzędzi zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej. 19 Literatura: 1. Jamroz K.: Metoda zarządzania ryzykiem w inżynierii drogowej. Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej. Gdańsk Jamroz K., Michalski L: Systematyka narzędzi do zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej. Drogownictwo 4/

11 Dziękuję za uwagę 11