pdf: Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, 2017 , Magdalena RZESZOTARSKA-PAŁKA 3) AEF

Transkrypt

1 WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2017 (VII IX). T. 17. Z. 3 (59) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS ISSN s pdf: Instytut Tehnologizno-Przyrodnizy w Flenth, 2017 Wpłynęło r. Zreenzowno r. Zkeptowno r. A konepj B zestwienie dnyh C nlizy sttystyzne D interpretj wyników E przygotownie mszynopisu F przegląd litertury WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE I BIOCHEMICZNE GLEB NA WYBRANYCH TERENACH ZAŁOŻEŃ REZYDENCJONALNO-FOLWARCZNYCH POWIATU KAMIEŃSKIEGO, W KTÓRYCH FUNKCJONOWAŁY PAŃSTWOWE GOSPODARSTWA ROLNE Arkdiusz TELESIŃSKI 1) ABCDE, Brr FUTA 2) BDF, Mgdlen RZESZOTARSKA-PAŁKA 3) AEF, Mihł STRĘK 1) BD, Miej PŁATKOWSKI 1) BD 1) Zhodniopomorski Uniwersytet Tehnologizny w Szzeinie, Wydził Ksztłtowni Środowisk i Rolnitw, Ktedr Fizjologii Roślin i Biohemii 2) Uniwersytet Przyrodnizy w Lulinie, Wydził Agroioinżynierii, Instytut Gleoznwstw, Inżynierii i Ksztłtowni Środowisk 3) Zhodniopomorski Uniwersytet Tehnologizny w Szzeinie, Wydził Ksztłtowni Środowisk i Rolnitw, Ktedr Projektowni Krjorzu S t r e s z z e n i e Celem podjętyh dń yło określenie wpływu zmin w użytkowniu terenów złożeń rezydenjonlno-folwrznyh powitu kmieńskiego, w któryh funkjonowły pństwowe gospodrstw rolne, n włśiwośi hemizne i iohemizne gle. Bdni przeprowdzono n prókh gley pornyh z głęokośi 0 30 m przy wejśiu do dworku lu płu i n oszrze prku, w miejsowośih: Gdom, Smlino, Benie, Mrgowo, Stuhowo i Miłhowo. Wyrne oiekty różnią się sposoem użytkowni i zgospodrowni. W pornyh prókh oznzono: skłd grnulometryzny, zwrtość węgl orgniznego, zotu ogółem, zotu monowego, zotu zotnowego, ph orz ktywność dehydrogenz, fosftzy kwśnej, fosftzy zsdowej i urezy. Uzyskne wyniki wykzły rk wyrźnej zleżnośi między włśiwośimi gley loklizją miejs pooru próek. Możn jednk stwierdzić, że gle n terenh, n któryh rezydenje zhowne są w dorym Do ytowni For ittion: Telesiński A., Fut B., Rzeszotrsk-Płk M., Stręk M., Płtkowski M Włśiwośi hemizne i iohemizne gle n wyrnyh terenh złożeń rezydenjonlno-folwrznyh powitu kmieńskiego, w któryh funkjonowły pństwowe gospodrstw rolne. Wod-Środowisko-Oszry Wiejskie. T. 17. Z. 3 (59) s

2 114 Wod-Środowisko-Oszry Wiejskie. T. 17. Z. 3 (59) lu rdzo dorym stnie, złożeni prkowe zostły poddne rewloryzji hrkteryzowł się lepszymi włśiwośimi hemiznymi orz wyższą ktywnośią enzymtyzną. Słow kluzowe: ktywność enzymtyzn, zot, gle, węgiel orgnizny, złożeni rezydenjlno- -folwrzne WSTĘP Chrkterystyzną ehą krjorzu kulturowego Pomorz Zhodniego jest historyzn sieć wielkooszrowej gospodrki rolnej. Dominująą formą zudowy n przewżjąym oszrze ył, do 1945 r., wieś folwrzn z zespołem zudowy płowo-prkowej lu dworsko-prkowej, którą po zkońzeniu II wojny świtowej przejęły pństwowe gospodrstw rolne [RZESZOTARSKA-PAŁKA 2007]. Do pozątku lt 60. XX w. struktur PGR pokrywł się w większośi z sieią dwnyh mjątków ziemskih. Jednk intensyfikj ih dziłlnośi inwestyyjnej w lth 60. i 70. XX w. przyzynił się do wystąpieni wielu niekorzystnyh przeksztłeń historyznyh struktur przestrzennyh i krjorzowyh wsi [RZE- SZOTARSKA-PAŁKA 2016]. Zminy w użytkowniu zudowń folwrznyh, jk również elowe przeorżenie uksztłtowni terenu i stosunków wodnyh mogą powodowć dleko idąe zminy morfologii i włśiwośi gle [KABAŁA i in. 2010]. Uwż się, że stopień przeksztłeni pokrywy gleowej w prkh wiejskih jest nieporównywlnie mniejszy niż w prkh miejskih, toteż dni ntropogeniznyh przeorżeń gle prkowyh prowdzone są nieml wyłąznie n oszrh intensywnie zurnizownyh [CARDELLI i in. 2014]. Jk podją BIELIŃSKA i MOCEK [2010], preyzyjną mirą stnu ekohemiznego gle, uwzględnijąą zrówno pojemność homeosttyzną dnego ekosystemu ekologiznego, jk i poziom zniezyszzeni środowisk, który zgrż orgnizmom żywym, jest ktywność enzymów gleowyh. Monitoring gle z wykorzystniem nliz iohemiznyh orz wskźników hemiznyh pozwl n kompleksową oenę zmin zhodząyh w środowisku gleowym pod wpływem zynników ntropogeniznyh [FUTA 2015]. Celem podjętyh dń yło określenie wpływu zmin w użytkowniu terenów złożeń rezydenjonlno-folwrznyh powitu kmieńskiego, w któryh funkjonowły pństwowe gospodrstw rolne, n włśiwośi hemizne i iohemizne gle. MATERIAŁ I METODY BADAŃ Próki gley porno z głęokośi 0 30 m n terenh złożeń rezydenjlno-folwrznyh, które yły włsnośią pństwowyh gospodrstw rolnyh. Tere-

3 A. Telesiński i in.: Włśiwośi hemizne i iohemizne gle n wyrnyh terenh 115 ny te zloklizowne są w powieie kmieńskim (województwo zhodniopomorskie). Wyrne oiekty różnią się sposoem użytkowni i zgospodrowni, ih krótką hrkterystykę przedstwiono w teli 1. Próki gleowe porno 15 zerw 2016 r. Do nliz wykorzystno ziorze próki gleowe porne z 10 punktów zloklizownyh n gzonh przy wejśiu do dworku lu płu (oznzone jko I) orz 10 punktów zloklizownyh n terenie prku (oznzone jko II). Próki gleowe przewieziono do Lortorium Dignostyznego Stnu Środowisk Przyrodnizego, Ktedry Fizjologii Roślin i Biohemii Zhodniopomorskiego Uniwersytetu Tehnologiznego w Szzeinie, przesino przez sito o śred- Tel 1. Chrkterystyk miejs porni próek Tle 1. Chrteristis of ples, where smples were olleted Miejsowość Lolity Gdom Smlino Benie Mrgowo Stuhowo Miłhowo Użytkownie w lth Using in the yers Rolniz Spółdzielni Produkyjn Agriulturl Prodution Coopertive PGR: iur, mieszkni prownize Stte Run Frms, offies, stff housing PGR, szkoł rolniz Stte Run Frms, griulturl shool PGR: iur, mieszkni prownize, stołówk Stte Run Frms, offies, stff housing, nteen PGR: iur, mieszkni prownize Stte Run Frms, offies, stff housing PGR: iur, mieszkni prownize Stte Run Frms, offies, stff housing Użytkownie oene Current using prywtny włśiiel; oiekt hotelowy privte owner; hotel fility ruin; znzn zęść płu rozern lrge prt of the ple is demolished Zespół Szkół Pondgimnzjlnyh High Shools wydzierżwiony prywtnej spółe lesed to privte ompny wyremontowny szkoł podstwow renovted Elementry Shool n sprzedż; pożr n pozątku 2016 r. for sle; fire t the eginning of 2016 Chrkterystyk prku Prk hrteristis powierzhni 6 h, zytkowy drzewostn, dwie leje: ksztnow i grow the re 6 of h, histori stnd, two venues: hestnut nd hornem prk z leją ksztnową, oenie z prku pozostły nielizne drzew prk with hestnut venue, urrently few tress remined in the prk powierzhni 8 h, ogty strodrzew złożony np. z uk pospolitego i gru pospolitego the re of 8 h, rih old trees, omposed, mong others, the ommon eeh nd hornem powierzhni 4,7 h, prk ze stwmi przehodząy w ls the re of 4.7 h, the prk with ponds pssing the forest prk w stylu ngielskim z ennymi okzmi, np. świerk sitkjskiego, topoli iłej English-style prk with vlule opportunities eg. Sitk sprue nd white poplrs niewielki prk połązony z sdem smll prk onneted to the orhrd Źródło: oprownie włsne. Soure: own elortion.

4 116 Wod-Środowisko-Oszry Wiejskie. T. 17. Z. 3 (59) niy ozek 2 mm i oznzono w nih ktywność dehydrogenz [THALMANN 1968], fosftzy kwśnej orz fosftzy zsdowej [TABATABAI, BREMNER 1969], tkże urezy [KANDELER, GERBER 1988]. Ntomist w Zkłdzie Biologii Gley Instytutu Gleoznwstw, Inżynierii i Ksztłtowni Środowisk Uniwersytetu Przyrodnizego w Lulinie oznzono skłd grnulometryzny, zwrtość węgl orgniznego, zotu ogółem, zotu monowego, zotu zotnowego i ph w wodzie orz w 1 M KCl [MOCEK, DRZYMAŁA 2010]. Otrzymne wyniki ktywnośi enzymtyznej oprowno sttystyznie z pomoą dwuzynnikowej nlizy wrinji, w której źródłem wrinji yły: miejse i loklizj porni próek, nstępnie porównno komplementrnie testem post-ho Tukey HSD. Olizono również współzynniki korelji liniowej Person. Do nliz sttystyznyh wykorzystno oprogrmownie Sttisti Przyjęty poziom istotnośi wynosił p < 0,05. WYNIKI I DYSKUSJA Porne próki gleowe hrkteryzowły się zmiennym skłdem grnulometryznym: od pisku glinistego do gliny zwykłej. W większośi przypdków skłd grnulometryzny próek gley sprzed wejśi do płu (I) orz terenu prku (II), w dnej miejsowośi, ył tki sm (t. 2). Jedynie w Gdomiu prók gley porn z terenu przed wejśiem do płu mił skłd grnulometryzny gliny lekkiej, z terenu prku gliny piszzysto-ilstej. Tel 2. Skłd grnulometryzny próek gley Tle 2. Grnulometri omposition of soil smples Miejsowość Lolity Punkt Point Pisek, % Snd, % Pył, % Silt, % Ił, % Cly, % Utwór gleowy Soil texture Gdom I glin lekk sndy lom II glin piszzysto-ilst sndy ly lom Smlino I glin zwykł lom II glin zwykł lom Benie I glin lekk sndy lom II glin lekk sndy lom Mrgowo I pisek glinisty lomy snd II pisek glinisty lomy snd Stuhowo I pisek glinisty lomy snd II pisek glinisty lomy snd Miłhowo I glin piszzyst sndy lom II glin piszzyst sndy lom Ojśnieni: I przy wejśiu do dworku lu płu, II n terenie prku. Explntions: I t the entrne to the mnor house or ple, II in the prk. Źródło: wyniki włsne. Soure: own study.

5 A. Telesiński i in.: Włśiwośi hemizne i iohemizne gle n wyrnyh terenh 117 Wśród pornyh próek njwiększym ph (7,34 w wodzie i 7,18 w 1 M KCl), tkże stosunkiem C:N (12,21:1) hrkteryzowł się prók porn przed wejśiem do płu w miejsowośi Gdom (t. 3). Ntomist njwiększą zwrtość węgl orgniznego orz zotu ogółem stwierdzono w prókh pornyh z oszru prku w Stuhowie (odpowiednio: 33,04 mg kg 1 i 3,24 mg kg 1 ), zwrtość zotu monowego i zotnowego w prókh z prku w Benih (odpowiednio: 38,75 mg kg 1 i 204,46 mg kg 1 ). BIELIŃSKA i in. [2012], dją gley prków miejskih poddnyh w różnym stopniu ntropopresji wykzli lklizję gle położonyh w strefh śródmiejskih, o związne jest z wielowiekowym, użytkowniem gle miejskih i nnoszeniem sustrtów nturlnyh orz tehnogennyh, zwierjąyh wpno orz odpdy poudowlne, tkże z opdem pyłów lkliznyh i stosowniem środków do odśnieżni. Pondto w efekie zwiększonego dopływu do środowisk gleowego C pohodzeni ntropogeniznego, wrtośi stosunku C:N yły znząo szersze w gleie n oszrze prków śródmiejskih niż w gleh n peryferih mist. Tel 3. Niektóre włśiwośi hemizne dnyh gle Tle 3. Some hemil properties of exmined soils Miejsowość Lolity Gdom Smlino Benie Mrgowo Stuhowo Miłhowo Punkt Point H 2 O ph 1 M KCl C org g kg 1 N tot g kg 1 C:N + N-NH 4 - N-NO 3 mg kg 1 mg kg 1 I 7,34 7,18 10,01 0,82 12,21 19,66 154,13 II 6,60 6,16 16,52 1,52 10,87 35,28 169,94 I 6,83 6,64 14,02 1,11 12,63 15,04 171,39 II 7,28 7,21 17,98 1,67 10,77 20,24 173,68 I 7,08 6,99 25,48 2,27 11,22 19,66 165,15 II 5,09 4,55 20,72 1,75 11,84 38,75 204,46 I 7,13 7,01 10,51 0,95 11,06 23,13 153,30 II 6,74 6,45 19,53 1,78 10,97 19,66 158,08 I 6,94 6,70 24,30 2,09 11,63 21,97 146,43 II 6,83 6,65 33,04 3,24 10,20 24,29 162,45 I 7,06 6,86 23,21 2,06 11,27 23,13 163,90 II 7,07 6,89 14,38 1,24 11,60 31,81 137,07 Ojśnieni, jk w teli 2. Explntions s in Tle 2. Źródło: wyniki włsne. Soure: own study. Aktywność enzymtyzn nlizownyh próek gle ył istotnie zróżniown w zleżnośi od miejs porni. Njwiększą ktywność dehydrogenz wykzno w gleie pornej w prku w Stuhowie, fosftzy kwśnej w prku w Benih (gle o njniższym ph), fosftzy zsdowej przy wejśiu w Gdomiu. Wymienione trzy loklizje ehowły się również njwyższą ktywnośią urezy (rys. 1). Nleży podkreślić, że w większośi przypdków gle porn

6 118 Wod-Środowisko-Oszry Wiejskie. T. 17. Z. 3 (59) A I II mg TPF (kg s.m. 16h) -1 mg TPF (kg dm. 16h) g d f e Gdom Smlino Benie Mrgowo Stuhowo Miłhowo g e d e B I II mg p-np (kg s.m. h) -1 mg p-np (kg dm. h) d 0 Gdom Smlino Benie Mrgowo Stuhowo Miłhowo C I II mg p-np (kg s.m. h) -1 mg p-np (kg dm. h) Gdom Smlino Benie Mrgowo Stuhowo Miłhowo D I II mg N-NH 4 (kg s.m. 2h) -1 mg N-NH 4 (kg dm. 2h) d d Gdom Smlino Benie Mrgowo Stuhowo Miłhowo Rys. 1. Aktywność dehydrogenz (A), fosftzy kwśnej (B), fosftzy zsdowej (C) i urezy (D) w dnyh gleh; dl kżdego enzymu te różne litery oznzją istotne różnie (test post-ho Tukey HSD, p < 0,05); ojśnieni, jk w teli 2.; źródło: wyniki włsne Fig. 1. Ativity of dehydrogenses (A), id phosphtse (B), lkline phosphtse (C) nd urese (D) in exmined soils; different letters orrespond to signifint differenes (post-ho Tukey-HSD test, p < 0.05); explntions s in Tle 2; soure: own study

7 A. Telesiński i in.: Włśiwośi hemizne i iohemizne gle n wyrnyh terenh 119 z terenu przed wejśiem do płu lu dworku hrkteryzowł się istotną sttystyznie n poziomie p < 0,05 niższą ktywnośią oznznyh enzymów niż gle n terenie prku. Jk podje GUBAŃSKA [2008], zespoły dworsko- lu płowo-folwrzne od pozątku istnieni wywierły wpływ zrówno n środowisko, jk i społezność wiejską. Po II wojnie świtowej do 1989 r. rk świdomośi dotyząy wrtośi historyznej i kompozyyjnej zespołów zudowy i ukłdów przestrzennyh lu rk posznowni ih wlorów spowodowły w wielu przypdkh dewstję i zniednie, które mogły istotnie wpływć n włśiwośi gle [WILKANIEC i in. 2015]. N podstwie otrzymnyh wyników możn stwierdzić, że gle n terenh, n któryh rezydenje zhowne są w dorym lu rdzo dorym stnie, złożeni prkowe zostły poddne rewloryzji hrkteryzowł się lepszymi włśiwośimi hemiznymi orz wyższą ktywnośią enzymtyzną. BRAUN [2011] wykzł, że gley rolnize, ędąe kiedyś w użytkowniu PGR-ów, wykzywły n ogół nieo większe wrtośi ph niż gley ędąe w użytkowniu rolników indywidulnyh. Ntomist BIELIŃSKA i in. [2015], dją ekosystemy leśne w oszrze oddziływni Zkłdów Azotowyh Pułwy S.A., wykzli, że zynnikiem modyfikująym ktywność enzymów gleowyh ył gtunek drzew. Njniższą ktywność wykzli w uprwh dęu szypułkowego (Querus rour L.). Ntomist OLSZOWSKA [2016] stwierdził, że ktywność urezy i dehydrogenz ył wyższ n oszrh nturlnej regenerji lsu, o może wskzywć n poprwę wrunków siedliskowyh. Wrtośi dnyh prmetrów iohemiznyh pozostwły w śisłym związku ze sposoem odnowieni lsu, korzystniejszy wpływ n tempo regenerji gle m odnowienie sztuzne niż nturlne. Pondto BIELIŃSKA i in. [2012] podją, że testy enzymtyzne są rdzo dorymi wskźnikmi różniująymi ogrody prkowe w zleżnośi od ih loklizji. Autorki stwierdziły, że wrz z upływem lt dń zznzył się wyrźn tendenj do oniżeni ktywnośi enzymtyznej dnyh gle, o świdzy o wzrstjąej presji ntropogeniznej n terenh zurnizownyh. Olizone wskźniki korelji Person wykzły istotną dodtnią zleżność między ktywnośią dehydrogenz zwrtośią węgl orgniznego i zotu ogółem (t. 4). Podone zleżnośi wykzne zostły przez liznyh utorów [BIE- LIŃSKA i in. 2015; MUHLBACHOVA i in. 2015; MERINO i in. 2016]. AON i COLA- NERI [2001] podją nwet, że poziom ktywnośi wszystkih enzymów gleowyh jest determinowny głównie zwrtośią węgl orgniznego w gleie. Odnotowno również, że ktywność fosftzy kwśnej ył istotnie sttystyznie ujemnie skorelown z ph i istotnie dodtnio skorelown z zwrtośią zotu zotnowego. W przypdku fosftzy zsdowej wykzno odwrotne zleżnośi. Według BIELIŃSKIEJ i in. [2012], dni z tego zkresu powinny yć kontynuowne, poniewż pozwolą oenić ekologizne skutki nrstjąej presji ntropogeniznej n terenh zurnizownyh. Wskźniki enzymtyzne, odzwieriedljąe metolizm ekosystemu gleowego, umożliwiją szyką oenę jkośi i zdrowotnośi

8 120 Wod-Środowisko-Oszry Wiejskie. T. 17. Z. 3 (59) Tel 4. Współzynniki korelji liniowej pomiędzy prmetrmi hemiznymi i iohemiznymi w dnyh gleh Tle 4. Liner orreltion oeffiients etween hemil nd iohemil prmeters in exmined soils Prmetr Prmeter DHA Fk Fz Ure ph -H 2 O ph -KCl C org N t N-NH 4 N-NO 3 DHA 0,46 0,39 0,50 0,27 0,24 0,93 0,93 0,15 0,22 Fk 0,89 0,17 0,91 0,90 0,35 0,32 0,55 0,79 Fz 0,08 0,69 0,67 0,30 0,30 0,41 0,70 Ure 0,29 0,25 0,37 0,37 0,16 0,24 ph-h 2 O * * 0,99 0,18 0,13 0,68 0,76 ph-kcl * * * 0,16 0,11 0,71 0,74 C org * 0,99 0,03 0,16 N t * * 0,03 0,13 N-NH 4 * * 0,35 N-NO 3 * * * * * istotne n poziomie p < 0,05. * signifint t level p < Źródło: wyniki włsne. Soure: own study. gle, tkże kwntyfikję ekologiznyh efektów wpływu oddziływni złowiek [FUTA 2016]. WNIOSKI 1. Włśiwośi hemizne orz ktywność enzymtyzn gle n terenh złożeń rezydenjlno-folwrznyh powitu kmieńskiego, w któryh funkjonowły pństwowe gospodrstw rolne, wykzywły dużą zmienność. 2. Wielokrotnie gle porn z terenu przed wejśiem do płu lu dworku hrkteryzowł się istotną sttystyznie niższą ktywnośią oznznyh enzymów niż gle n terenie prku, o uwidozniło się zwłszz w ktywnośi fosftzy kwśnej. 3. Gle n terenh, n któryh rezydenje zhowne są w dorym lu rdzo dorym stnie, złożeni prkowe zostły poddne rewloryzji hrkteryzowł się lepszymi włśiwośimi hemiznymi orz wyższą ktywnośią enzymtyzną. BIBLIOGRAFIA AON M.A., COLANERI A.C Temporl nd sptil evolution of enzymti tivities nd physiohemil properties in n griulturl soil. Applied Soil Eology. Vol. 18 s BIELIŃSKA E.J., MOCEK A Włśiwośi sorpyjne i ktywność enzymtyzn gle prków miejskih n terenh o zróżniownym wpływie ntropopresji [Sorption properties nd enzym-

9 A. Telesiński i in.: Włśiwośi hemizne i iohemizne gle n wyrnyh terenh 121 ti tivity of muniipl prk soils in regions of vrying impt of nthropologi pressure]. Journl of Reserh nd Applitions in Agriulturl Engineering. Vol. 55(3) s BIELIŃSKA E.J., PUCHAŁA A., WNUCZEK A Enzymtyzne wskźniki przeorżeń gle n terenh zurnizownyh [Enzymti inditors of nthropogeni trnsformtion of soils in suurn res]. Journl of Reserh nd Applitions in Agriulturl Engineering. Vol. 57(3) s BIELIŃSKA E.J., FUTA B., BARAN S., ŻUKOWSKA G., OLENDEREK H Enzymy gleowe jko ioindyktory jkośi i zdrowotnośi gle leśnyh w oszrze oddziływni Zkłdów Azotowyh Pułwy S.A. [Soils enzymes s io-inditors of forest soils helth nd qulity within the rnge of impt of Zkłdy Azotowe Pułwy S.A.]. Sylwn. Nr 159(11) s BRAUN B Współzesne zminy włśiwośi gle rolnizyh w krjorzie młodogljlnym [Contemporry hnges of griulturl soil s hrteristi in the young glil lndspe]. Pre i Studi Geogrfizne. Nr 46 s CARDELLI R., VANNI G., GUIDI L., MARCHINI F., SAVIOZZI A Antioxidnt pity in urn soils. Lndspe nd Urn Plnning. Vol. 124 s FUTA B Wpływ śmietników miejskih n włśiwośi hemizne i iohemizne gle [Effets of muniipl refuse ontiner sheds on eohemil ondition of soils]. Inżynieri Ekologizn. Nr 43 s FUTA B The use of enzymti tests for qulity ssessment of soils in remedied post-industril res. Foli Pomerne Universittis Tehnologie Stetinensis. Ser. Agriultur, Alimentri, Pisri, Zootehni. Vol. 328(39). Iss. 3 s GUBAŃSKA R Zgospodrownie turystyzne złożeń płowo-folwrznyh sznsą ktywizji dolnośląskiej wsi [Tourist development of mnsion/grnge omplexes s the odds in fvour of tivtion of lower Silesin s villges]. Nuk. Przyrod. Tehnologie. Nr 2(4) #40. KABAŁA C., BUCZAK M., GAŁKA B., CHODAK T Antropogenizne przeksztłeni i klsyfikj gle prku dworskiego we Wrołwiu-Pwłowih [Anthropogeni trnsformtions nd lssifition of soils in rurl prk in Wrołw-Pwłowie]. Rozniki Gleoznwze. Nr 61(4) s KANDELER E., GERBER H Short-term ssy of soil urese tivity using olorimetri determintion of mmonium. Biology nd Fertility of Soils. Vol. 6 s MERINO C., GODOY R., MATUS F Soil enzymes nd iologil tivity t different levels of orgni mtter stility. Journl of Soil Siene nd Plnt Nutrition. Vol. 16(1) s MOCEK A., DRZYMAŁA S Genez, nliz i klsyfikj gle [Genesis, nlysis nd lssifition of soils]. Poznń. Wydw. UP Poznń. ISBN ss MUHLBACHOVA G., SAGOVA-MARECKOVA M., OMELKA M., SZAKOVA J., TLUSTOS P The influene of soil orgni ron on intertions etween miroil prmeters nd metl onentrtions t long-term ontminted site. Siene of the Totl Environment. Vol. 502 s OLSZOWSKA G Aktywność enzymtyzn gle n oszrh sztuznej i nturlnej regenerji lsu po klęse hurgnu w półnono-wshodniej Polse [Soil enzymti tivity in rtifiilly nd nturlly regenerted forests fter wind dmge in north-estern Polnd]. Leśne Pre Bdwze. Vol. 77(2) s RZESZOTARSKA-PAŁKA M Typologi wyrnyh wsi folwrznyh Pomorz Zhodniego dewstj krjorzu kulturowego [Typology of seleted mnor villges in the Western Pomerni Region nd the devsttion of ulturl lnspe]. Czsopismo Tehnizne. Arhitektur. Z. 104(5-A) s RZESZOTARSKA-PAŁKA M Wloryzj krjorzu wsi popegeerowskih z terenu Pomorz Zhodniego [The lndspe of former stte run frm villges on the re of Western Pomerni]. Przestrzeń i Form. Z. 26 s TABATABAI M.A., BREMNER J.M Use of p-nitrophenyl phosphte for ssy soil phosphtse tivity. Soil Biology nd Biohemistry. Vol. 1(4) s

10 122 Wod-Środowisko-Oszry Wiejskie. T. 17. Z. 3 (59) THALMANN A Zur Methodik der Bestimmung der Dehydrogensektivität im Boden mittels Triphenyltetrzoliumhlorid (TTC). Lndwirtshftlihe Forshung. No. 21 s WILKANIEC, A., WALERZAK, M., GŁADCZAK, Z Kompozyj i ukłd przestrzenny prku historyznego n tle historii i przeksztłeń mjątku i wsi Dąrówk w powieie poznńskim [Composition nd spe rrngement of historil prk in reltion to the history nd trnsformtion of the domin nd villge of dąrówk (Poznń Distrit)]. Nuk. Przyrod. Tehnologie. Nr 9(4) #48. Arkdiusz TELESIŃSKI, Brr FUTA, Mgdlen RZESZOTARSKA-PAŁKA, Mihł STRĘK, Miej PŁATKOWSKI CHEMICAL AND BIOCHEMICAL SOIL PROPERTIES IN SELECTED RESIDENTIAL AND MANOR ESTATES AREAS OF KAMIEŃSKI DISTRICT, IN WHICH STATE RUN FARMS (PGR) HAVE FUNCTIONED Key words: enzymti tivity, nitrogen, orgni ron, residentl nd mnor esttes, soil S u m m r y The im of study ws to ssess of hemil properties nd enzymti tivity in soil of residentil nd mnor esttes res of Kmieński distrit, in whih Stte Run Frms (PGR) hve funtioned. The study ws rried out on soil smples olleted from 0 30 m depth t the entrne to the mnor house or ple, nd in the prk in lolities: Gdom, Smlino, Benie, Mrgowo, Stuhowo i Miłhowo. Seleted res differ in the wy the use nd development. In soil smples grnulometri omposition, ontent of orgni ron, nitrogen totl, mmonium nitrogen, nitrte mmonium, ph, nd tivity of dehydrogenses, id phosphtse, lkline phosphtse, urese were determined. Otined results showed no reltionships etween the properties of the soil nd the ple of smpling lotion. However, the soil in res, where residenes re kept in good or very good ondition nd ssumptions prks hve een sujeted to restortion, hrterized y etter hemil properties nd higher enzymti tivity. Adres do korespondenji: dr h. inż. Arkdiusz Telesiński, Zhodniopomorski Uniwersytet Tehnologizny w Szzeinie, Ktedr Fizjologii Roślin i Biohemii, ul. Słowkiego 17, Szzein; tel , e-mil: rkdiusz.telesinski@zut.edu.pl