FOLIA POMERANAE UNIVERSITATIS TECHNOLOGIAE STETINENSIS Folia Pomer. Univ. Technol. Stetin. 2011, Agric., Aliment., Pisc., Zootech.

Transkrypt

1 FOLIA POMERANAE UNIVERSITATIS TECHNOLOGIAE STETINENSIS Foli Pomer. Univ. Technol. Stetin. 20, Agric., Aliment., Pisc., Zootech. 28 (), 0 Igncy KUTYNA, Ktrzyn MALINOWSKA ) STRUKTURA GEOGRAFICZNO-HISTORYCZNA FLORY ZBIOROWISK UPRAW ZBÓś OZIMYCH I KILKUNASTOLETNICH ODŁOGÓW GEOGRAPHICAL AND HISTORICAL STRUCTURE OF THE FLORA COMMUNITIES OF WINTER CROPS CULTIVATION AND OF A DOZEN YEAR OLD FALLOWS Ktedr Ochrony i Ksztłtowni Środowisk, Zchodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie ul. Juliusz Słowckiego, - Szczecin ) Zkłd Fizjologii Roślin, Zchodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie ul. Juliusz Słowckiego, - Szczecin Astrct: The pper presents the geogrphicl nd historicl spectrum of grophytocoenoses flor of winter crops cultivtion nd dozen yer old fllows djcent to them, in the re of the south-western prt of the Szczecin Plin. A series of nthropogenic indices were determined. 22 phytosociologic releves tken within the re of differentited soil conditions were used in the description. The ffilition of individul txons to the geogrphicl nd historicl sttus ws determined nd then nthropogenic indices were clculted. In regrd to the scope of nturl chrcter of the exmined flor iotopes, the contriution of nonsynnthropic spontneophytes (S p ) is symolic, nd the indices re very smll wht results from the riculturl use of iotopes. The flor of oth differently exploited hitts is under strong nthropopression nd this is fvourle fctor for synnthropiztion of phytocoenoses. The vlues of (S w ) nd (S p ) re very lrge nd they confirm the process of restructure of the communities. A cler chnge is oserved in the floristic chrcter of fllows in which the contriution of pophytes increses. The process of pophyztion is confirmed y lrger vlues of indices (A w ) nd (A p ) in phytocoenoses of fllows. In segetl communities of winter crops mrkedly dominnt re rcheophytes nd the (A r ) index is significntly lrger thn tht in the flor of fllows. The influence of humn eing on the communities of winter crops cultivtion is lso confirmed y lrger index of flor generl nthropophytistion (A n ). The contriution of kenophytes nd diphytes is symolic nd the indices of kenophytiztion (K n ) nd fluctution chnges in the totl flor (FL C ) re very smll. The high indices of totl flor stility (T C ) confirm the stility of floristic composition of the studied phytocoenoses. Słow kluczowe: ntropofity, grupy geogrficzno-historyczne, jednostki gleowe, odłóg, spontneofity, oziminy, wskźniki ntropogeniczne. Key words: ntropophytes, the geogrphicl-historicl groups, soil units, spontneophytes, winter crops ntropogenic indices, fllow lnd. WSTĘP Synntropizcj flory określn jest jko cłość przemin w szcie roślinnej pod wpływem dziłlności człowiek (ntropopresj). Ojwi się on wypierniem elementów rodzimych przez oce, kosmopolityczne (Fliński 966). Skłd się z dwóch równolegle zchodzących procesów pofityzcji i ntropofityzcji. Wcześniejszym procesem zmin zchodzących w fitocenozch jest pofityzcj, poniewŝ jest on związn z pierwotnymi formmi ntropopresji. Jej istotą yło i jest przechodzenie gtunków rodzimych z siedlisk nturlnych n ntropogeniczne (Chmiel 99).

2 2 Igncy Kutyn, Ktrzyn Mlinowsk Anliz flory oejmuje wiele ktegorii i elementów poznwczych, w tym tkŝe jej strukturę geogrficzno-historyczną. Poznnie struktury geogrficzno-historycznej flory fitocenoz zóŝ ozimych i przylegjących do nich kilkunstoletnich odłogów pozwl pełniej przedstwić udził poszczególnych grup w szcie roślinnej tych iotopów. N ogół nliz struktury geogrficzno-historycznej flory orz wskźników ntropogenicznych oejmuje jeden rodzj siedlisk lu oszr dń. W literturze rk jest tkŝe porównni struktury geogrficzno- -historycznej i wskźników ntropogenicznych flory róŝnych oszrów i iotopów. Bcieczko i in. (200) przeprowdzili nlizę flory występującej n pooczch przylegjących do Autostrdy Poznńskiej w Szczecinie i określili wskźniki. Oszerniej prolem ten potrktowł Chmiel (2006), przedstwijąc regionlne i loklne spektrum geogrficzno-historyczne flory NE Wielkopolski. W zkresie dwczym uwzględnił ogctwo gtunkowe, ofitość wystąpień (sumę notowń) orz stopień rozpowszechnini tksonów w regionie n podstwie liczy zjętych kwdrtów przez poszczególne gtunki. Trójspektow nliz struktury geogrficzno-historycznej flory pozwolił pełniej przedstwić zróŝnicownie poszczególnych grup w fitocenozch wyrnych iotopów tego regionu, określić stopień ich synntropizcji i moŝliwość wloryzcji porównywnych iotopów. Strukturę geogrficzno- -historyczną flory NE Wielkopolski określił on dl rezerwtów, uŝytków ekologicznych i prków krjorzowych orz dl oszrów nieojętych ochroną. Udził grup geogrficzno-historycznych we florze ziorowisk leśnych orz w fitocenozch ekotonów (n styku lsu z prkingiem) i n prkingch przedstwili Kutyn i Mlinowsk (200). Struktur geogrficzno-historyczn flory tych fitocenoz jest zncznie zróŝnicown. Potwierdzją to tkŝe wskźniki ntropogeniczne i stopień synntropizcji flory tych iotopów. Celem niniejszego oprcowni jest określenie spektrum geogrficzno-historycznego flory grofitocenoz uprw zóŝ ozimych orz przylegjących do nich kilkunstoletnich odłogów w oręie południowo-zchodniej części Niziny Szczecińskiej. Postnowiono tkŝe przedstwić relcje między grupmi geogrficzno-historycznymi, wyliczjąc wiele wskźników ntropogenicznych zmin we florze. UmoŜliwiły one oiektywnie opisć proces zchodzącej trnsformcji w ziorowiskch segetlnych zmierzjących w kierunku powstwni ziorowisk ruderlnych i seminturlnych. MATERIAŁ I METODY Do oprcowni wykorzystno łącznie 22 zdjęci fitosocjologiczne, wykonne w uprwch zóŝ ozimych (2 płtów) orz n sąsidujących z nimi wieloletnich odłogch (9 płtów). Zdjęci fitosocjologiczne wykonno n oszrze południowo-zchodniej części Niziny Szczecińskiej, powszechnie stosowną przez geootników w Polsce metodą Brun- -Blnquet. Wrunki gleowe dl kŝdego płtu roślinności określono n podstwie mp gleowo-rolniczych w skli :000. Bdni przeprowdzono n jednostkch gleowych kompleksów Ŝytnich ( Bw ps pl, 6 Bw ps : pl i Bw pgl : gl), pszennych (2 B gl (pgm) i B gl (pgm) orz zoŝowo-pstewnych (8 D gl i 9 M ps pl). Wykz flory grofitocenoz uprw zóŝ ozimych i wieloletnich odłogów orz ich przynleŝność do poszczególnych grup geogrficzno- -historycznych zwierją prce Kutyny i in. (200) orz Milejskiej (200). Sttus geogrficzno- -historyczny gtunków oprcowno wykorzystując prce Chmiel (2006) i Celki (200). Wskźniki ntropogeniczne wyliczono, uwzględnijąc liczę gtunków reprezentujących poszczególne ktegorie geogrficzno-historyczne i wzory znjdujące się w oprcowniu

3 Struktur geogrficzno-historyczn flory... Chmiel (2006). Określono: wskźnik nturlności flory (N), synntropizcji włściwej (S w ) i potencjlnej (S p ), pofityzcji włściwej (Ap w ) i potencjlnej (Ap p ), wskźnik włściwy (Aps w ) i potencjlny (Aps p ) pofityzmu spontneofitów, ntropofityzcji ogólnej (A n ), rcheofityzcji flory (A r ), kenofityzcji flory (K n ), modernizcji flory (M), trwłości ntropofitów (T A ), trwłości cłkowitej (T C ), zmin fluktucyjnych ntropofitów (FL A ) orz zmin fluktucyjnych flory cłkowitej (FL C ). Wskźniki ntropogeniczne wyliczono oddzielnie dl flory ogółem występującej w uprwch ozimin orz w fitocenozch wieloletnich odłogów, tkŝe dl fitocenoz zsiedljących poszczególne jednostki gleowe, równieŝ oddzielnie dl uprw ozimin i wieloletnich odłogów. WYNIKI I DYSKUSJA Loklne (południowo-zchodni część Niziny Szczecińskiej) zróŝnicowne spektrum geogrficzno-historyczne flory zprezentowno w odniesieniu do fitocenoz uprw zóŝ ozimych i wieloletnich odłogów przez określenie w nich ogctw gtunkowego. Njliczniejszą grupę w oręie ou iotopów, zróŝnicownych gleowo, stnowią spontneofity synntropijne (pofity), występujące głównie n odłogch i rcheofity zdecydownie częściej notowne w uprwch zóŝ ozimych, niezleŝnie od wrunków gleowych. Licz gtunków reprezentując grupy geogrficzno-historyczne z powodzeniem umoŝliwi jkościowy opis przeiegu procesu synntropizcji flory ziorowisk w oręie pól uprwnych i n kilkunstoletnich odłogch. Florę uprw zóŝ ozimych reprezentują 2 gtunki, zncznie więcej 286 tksonów występuje n oszrch wieloletnich odłogów sąsidujących ezpośrednio z polmi uprwnymi (t. ). W oręie oydwu rodzjch siedlisk, niezleŝnie od wrunków gleowych, przewŝją spontneofity. Ich licz w uprwch zóŝ jest mniejsz (0 tksonów) w porównniu z odłogmi (2 gtunków). Zncznie mniej we florze stwierdzono ntropofitów, odpowiednio 6 tksonów w uprwch ozimin i n oszrch wieloletnich odłogów (t. ). Wśród spontneofitów przewŝją pofity (spontneofity synntropijne), których jest więcej (68 tksonów) w fitocenozch odłogów w porównniu z florą uprw ozimin. Podonie jest w ktegorii ntropofitów, licz tksonów w ou siedliskch jest zliŝon (odpowiednio 6 gtunków w uprwch zóŝ i w ziorowiskch odłogów). Udził gtunków w oręie ntropofitów jest zróŝnicowny. Więcej rcheofitów notuje się w uprwie ozimin, ntomist więcej kenofitów i difitów stwierdzono w ziorowiskch n wieloletnich odłogch (t. ). W oręie tych smych jednostek gleowych zncznie ogtsz jest flor odłogów w porównniu z uprwmi ozimin (t. ). Njwiększe róŝnice zznczją się n jednostkch gleowych Bw pgl : gl (80 tksonów więcej n odłogch) i 2 B gl (pgm) tksonów więcej (t.). Zliczjąc florę do poszczególnych ktegorii sttusu geogrficzno- -historycznego stwierdzono, Ŝe w oręie dnych iotopów i ich fitocenozch njwiększy udził mją dwie grupy gtunków. W oręie spontneofitów dominują pofity (spontneofity synntropijne) w oręie fitocenoz wszystkich siedlisk zróŝnicownych edficznie. Zdecydownie jest ich więcej w oręie ziorowisk wieloletnich odłogów w porównniu z roślinnością uprw ozimych. Njwiększe róŝnice w liczie gtunków oserwujemy n jednostkch gleowych Bw pgl : gl (8 tksonów) i 2 B gl (pgm) tksony. Drugą grupą dominującą we florze dnych iotopów są rcheofity. Zncznie więcej ich występuje we florze uprw ozimin (t. ).

4 Tel. Licz spontneofitów (S) i ntropofitów (A) we florze ziorowisk segetlnych () i wieloletnich odłogów () n tle zróŝnicownych jednostek gleowych Tle. Numer of spontneophytes (S) nd nthropophytes (A) to the flor of the segetl communities nd multinnul fllows of differentited soil units Jednostki gleowe Soil units Licz zdjęć fitosocjologicznych Numer of phytosociologicl record spontneofity (S) spontneophytes Sp Sp/Ap Ap Sttus geogrficzno-historyczny The geogrphicl-historicl sttus rzem (S) totl róŝnic difference Ar Kn D ntropofity (A) ntropophytes rzem (A) totl róŝnic difference x) S+A róŝnic difference S+A Bw ps pl Bw ps : pl x) Bw pgl : gl x) B gl (pgm) B gl (pgm) x) D gl M ps pl Flor ogółem Flor totl Ojśnieni Explontions: Kompleksy gleowo-rolnicze Soil griculturl whet complexes: 2 kompleks pszenny dory good whet complex, kompleks pszenny wdliwy defective whet complex, kompleks Ŝytni dory good rye complex, 6 kompleks Ŝytni sły wek rye complex, kompleks Ŝytni rdzo sły very wek rye complex, 8 kompleks zoŝowo-pstewny mocny cerel-fodder strong complex (minly for whet), 9 kompleks zoŝowo-pstewny sły cerel-fodder wek complex (minly for rye). Typy i podtypy gle Types nd su-types of soil: Bw gley runtne wyługowne i kwśne leched nd cid rown soils, B gley runtne włściwe proper rown soils, D czrne ziemie włściwe proper medow lck erths, M gley murszowo-minerlne muck-minerl soils. Gtunki gle Soil species: pl pisek luźny loose snd, ps pisek słoglinisty slightly lomy snd, pgl pisek glinisty lekki light lomy snd, pgm pisek glinisty mocny hevy lomy snd, gl glin lekk light lom, podłoŝe zleg płytko (do 0 cm) susoil lies shllow (up-to 0 cm), : podłoŝe zleg średnio (0 00 cm) susoil lies medium deeply (0 00 cm).

5 Struktur geogrficzno-historyczn flory... Struktur geogrficzno-historyczn flory dnych iotopów jest zleŝn od wielu czynników. Znną prwidłowością ekologiczną jest zleŝność ogctw gtunkowego od wielkości oszru, n którym przeprowdz się dni, liczy zdjęć fitosocjologicznych, wykonnych n tym terenie i wrunków siedliskowych (głównie gleowych). Zdjęci fitosocjologiczne wykonno w uprwch ozimin i n odłogch ezpośrednio sąsidujących z nimi. Tk więc wrunki gleowe (jednostki gleowe) yły względnie ekologicznie jednorodne, róŝniły się jedynie sposoem zgospodrowni i uŝytkowni. Istotnym czynnikiem decydującym o ogctwie gtunkowym fitocenoz jest tkŝe Ŝyzność gley, jej odczyn i skłd grnulometryczny. Wrz ze wzrostem Ŝyzności gley, przewŝniem w niej odczynu zsdowego i oecnością sustrtu zwięzłego (glinistego), zwiększ się ogctwo florystyczne fitocenoz zrówno w oręie uprw ozimin, jk i n wieloletnich odłogch (t. ). Relcje między grupmi geogrficzno-historycznymi dnych iotopów określją wskźniki ntropogeniczne. Licz gtunków reprezentujących grupy geogrficzno- -historyczne i wskźniki umoŝliwi jkościowy opis przeiegu procesu synntropizcji flory i innych procesów zchodzących w ziorowiskch. Miernikiem zchodzących trendów zmin we florze jest oecność w niej gtunków, szczególnie spontneofitów niesynntropijnych. Reltywnie duŝ grup tych tksonów świdczy o florze mło przeorŝonej. Wskźnik nturlności (N) jest rdzo mły, co wiąŝe się z rodzjem iotopów (pol uprwne, odłogi). Wskźniki te dl flory ogółem są nieco większe n odłogch (,%), w porównniu z polmi uprwnymi (2,9%). Zncznie większe róŝnice w wrtościch wskźnik N zznczją się we florze poszczególnych jednostek gleowych (t. 2). Zdecydownie wyŝszymi wskźnikmi nturlności (2,6%) chrkteryzuje się flor ogółem dl NE Wielkopolski, przy czym yły one zncznie wyŝsze (,%) w oręie flory rezerwtów (Chmiel 2006). ZliŜone wrtości N osiąg tkŝe flor ziorowisk siedlisk orowych (0,8%) i lsowych (,8%). Ntomist zdecydownie mniejszą wrtością wskźnik nturlności (,%) chrkteryzuje się flor fitocenoz prkingów przylegjących do lsów (Kutyn i Mlinowsk 200). Brdzo duŝymi wskźnikmi synntropizcji włściwej flory ogółem (9,%) orz potencjlnej (9,0%) chrkteryzują się ziorowisk uprw ozimin. Jest to zrozumiłe i uzsdnione, poniewŝ wynik z rolniczego uŝytkowni tych siedlisk (t. 2). Nieco mniejsze wrtości S w (8,%) i S p (9,%) odnoszą się do flory wieloletnich odłogów. Zmienność wrtości wskźników synntropizcji flory w poszczególnych jednostkch gleowych jest niewielk, tylko nieco mniejsze wrtości znotowno n jednostce gleowej 9 Mps pl (t. 2). Zncznie mniejsze wrtości wskźników synntropizcji wykzuje flor ogółem NE Wielkopolski (S w = 6,%, S p = 6,%). Flor oszrów chronionych chrkteryzuje się mniejszymi wrtościmi wskźników, w porównniu z oszrmi niechronionymi, njmniejsze wykzuje flor rezerwtów odpowiednio,8% i,6% (Chmiel 2006). Zdecydownie większe wskźniki synntropizcji (8,8 i 9,2%) określili Bcieczko i in. (200) we florze oszrów podmiejskich Szczecin w poliŝu Autostrdy Poznńskiej. ZróŜnicowne wrtości wskźników synntropizcji potwierdzją tkŝe dni Kutyny i Mlinowskiej (200). W głęi lsu są one młe i whją się w przedzile 6,0 9,0%. Zdecydownie wyŝsze wrtości stwierdzili w oręie flory przyleśnych prkingów, odpowiednio 68,% i 8,6%.

6 6 Igncy Kutyn, Ktrzyn Mlinowsk Tel 2. Wskźniki ntropogenicznych zmin skłdu flory w % ogółem orz w ziorowiskch segetlnych () i n wieloletnich odłogch () n tle zróŝnicownych wrunków gleowych Tle 2. Anthropogenic chnges in the flor in % totl nd of segetl communities () nd multiunul fllows () of differentited soil unite Jednostki gleowe Soil units Flor ogółem Flor totl Wskźniki: Indices: Bw ps pl 6 Bw ps : pl Bw pgl : gl 2 B gl (pgm) B gl (pgm) 8 D gl 9 M ps pl Nturlności N 0,0 0,0,, 0,0,,9 2,9 Of nturl chrcter 2,,6,9 2,8,6 2,0,8, Synntropizcji włściwej S w 98, 9,9 9, 9,6 98, 96,6 92,2 9, Proper synnthropiztion 92, 9,9 9, 9, 89,9 88,6 8,9 8, Synntropizcji potencjlnej S p 00,0 00,0 98, 98, 00,0 98,9 96, 9,0 Potentil synnthropiztion 9, 96, 98, 9,2 96, 92,6 9, 9, Apofityzcji włściwej Ap w 8, 8,,6,, 8,0 2,0, Proper pophyztion 68, 0,, 6, 68, 60, 66, 8, Apofityzcji potencjlnej Ap p 60,0, 6,8 0,0,6 60,2,9 9, Potentil pophyztion,,8,,2,6 69,8 6,6 0,6 Apofityzmu włściwego spontneofitów Aps w Proper pophytism of spontneophytes Apofityzmu potencjlnego spontneofitów Aps p Potentil pophytism of spontneophytes Antropofityzcji ogólnej A n 9,2 88,9 9, 9, 9, 9, 8,6 8,9 90, 89, 92, 88, 8,0 8, 8, 8, 00,0 00,0 9, 9, 00,0 98, 9, 9, 96, 9, 9,6 96, 9, 9,2 9, 9,9 0,0, 2,0 8,, 8,6 0,2, Generl nthropophytistion 2,2 2,6 22,6 2,8 2, 28,2 8, 2,8 Archeofityzcji flory A r,0,9,,2,,2, 0,8 Archeophytiztion of flor,,, 6,8,9 8,8,6 6,0 Kenofityzcji flory K n,0,,,9 6,8,,9,6 Kenophytiztion of flor,2,,8,9, 6,0,8,2 Modernizcji flory M 2, 0, 0, 2,,2, 2,, Moderniztion of flor 9,2 2, 9, 22, 2, 2, 29,2 2, Trwłości flory ntropofitów T A 00,0 9, 9, 9,0 9,6 9, 9,6 9,8 Stility of the flor of snthropophytes 89, 9, 88,9 9,2 96, 88, 88,9 8,9 Trwłości cłkowitej flory T C 00,0 9,0 9, 98, 9, 9, 99,0 9,6 Stility of totl flor 9, 98,2 96,9 9,9 99, 96,6 9,9 96, Zmin fluktucyjnych we florze ntropofitów FL A 0,0 6,,9,0,,9 2, 6, Fluctution chnges in the flor of nthropophytes 0, 8,,9 8,8,,9,,0 Zmin fluktucyjnych flory cłkowitej FL C Fluctution chnges in the totl flor 0,0,0 2,, 2,9 2,,0 2, 2,,8, 2, 0,, 2,, Wyrźnie większe róŝnice w wrtościch wskźników pofityzcji zrówno włściwej (Ap w ), jk i potencjlnej (Ap p ), istnieją między florą uprw ozimin i wieloletnich odłogów. Są one wyŝsze o około 0% dl flory wieloletnich odłogów (t. 2). Brk jest uzsdnionych róŝnic w wrtościch wskźników wyliczonych dl zróŝnicownych wrunków gleowych. WyŜsze wskźniki we florze wieloletnich odłogów potwierdzją zchodzący w tych fitocenozch proces pofityzcji. Ziorowisk segetlne są zncznie uoŝsze w tksony określne jko spontneofity synntropijne pofity (t.) i wrz z upływem czsu, od momentu porzuceni pól, gtunki te są eliminowne ze ziorowisk segetlnych w procesie zchodzącej n tych oszrch wtórnej sukcesji ekologicznej. Wrtości wskźników Ap w =,% i Ap p =,8% flory oszrów podmiejskich Szczecin (Bcieczko i in. 200) są zliŝone do wrtości wskźników flory ozimin i oszrów odłogujących. Ntomist zdecydownie mniejsze wskźniki pofityzcji flory określił Chmiel (2006). Dl flory ogółem NE Wielkopolski wrtości te ksztłtowły się n poziomie 26,% (Ap w ) i 8,0% (Ap p ). Wskźniki pofityzcji włściwej (2,6 2,%) dl flory ziorowisk leśnych określili Kutyn i Mlinowsk (200). Są one

7 Struktur geogrficzno-historyczn flory... zliŝone do wrtości wskźnik flory ogółem (Ap w = 26,%) NE Wielkopolski określonych przez Chmiel (2006). Zncznie większe są ntomist wskźniki dl flory ziorowisk ekotonu i prkingu (Kutyn i Mlinowsk 200). Brdzo interesujące wyniki dń uzyskno w odniesieniu do wskźników ntropofityzcji ogólnej (A n ) i rcheofityzcji flory (A r ). Pierwszy z nich jest większy o 20 0% dl flory uprw ozimin, co wynik ze zncznej liczy ntropofitów w ziorowiskch segetlnych. RównieŜ wskźniki rcheofityzcji (A r ) dl flory poszczególnych jednostek gleowych, jk i dl flory ogółem uprw ozimin (0,8%), są zdecydownie większe w porównniu z fitocenozmi wieloletnich odłogów (6,8%) t. 2. Chmiel (2006) w dnich stwierdził zncznie mniejszą wrtość wskźnik A n w fitocenozch rezerwtów, osiąg on wrtość,%, n uŝytkch ekologicznych,, dl flory Wielkopolski NE ogółem 29,%. ZliŜoną wrtość A n określili tkŝe Bcieczko i in. (200) dl flory oszrów podmiejskich. Młe wskźniki A r notowł Chmiel (2006) w oręie flory rezerwtów (0,8%) i uŝytków ekologicznych (,%). Nieco większy wskźnik rcheofityzcji (,0%) wykzuje flor występując n oszrze podmiejskim Szczecin w sąsiedztwie Autostrdy Poznńskiej (Bcieczko i in. 200). N prkingch śródleśnych i w strefie ekotonu udził rcheofitów w florze jest niewielki. Wrtości wskźników rcheofityzcji whją się od, do 6,% (Kutyn i Mlinowsk 200). Gtunki, które przyyły do nszego krju po 00 roku to kenofity. W skli krju oserwujemy ciągłą ich ekspnsję, rdzo często wnikją do ziorowisk nturlnych. Wrtości wskźników kenofityzcji flory, niezleŝnie od wrunków gleowych, wykzują wyrównny poziom. Są nieco wyŝsze (,2%) we florze wieloletnich odłogów, w porównniu z fitocenozmi uprw ozimin (,6%) t. 2. ZliŜonymi wskźnikmi K n chrkteryzuje się tkŝe flor ogółem NE Wielkopolski (Chmiel 2006) i oszrów podmiejskich Szczecin (Bcieczko i in. 200), tkŝe lsów i prkingów przydroŝnych (Kutyn i Mlinowsk 200). Wśród gtunków ocych przewgę liczową mją gtunki reprezentujące grupę strszych przyyszów. Potwierdz to wielkość wskźników modernizcji M, które są młe w oręie flory ziorowisk segetlnych (nie przekrczją,0%) i są nieco większe (od 9,2 do 29,%) dl flory wieloletnich odłogów. Oszry te chrkteryzują się znczną lilnością florystyczną fitocenoz. WyŜszymi wrtościmi M chrkteryzuje się ntomist flor ogółem NE Wielkopolski (Chmiel 2006) orz flor prkingów i strefy styku lsu z prkingiem (Kutyn i Mlinowsk 200). Nieco większe (,%) wrtości M wykzuje tkŝe flor oszrów podmiejskich Szczecin (Bcieczko i in. 200). Wskźnik trwłości flory oejmuje dw prmetry. Pierwszy, to wskźnik trwłości ntropofitów (T A ), drugi trwłości cłkowitej flory (T C ), który określ procentowy udził ntropofitów trwle zdomowionych (Ar + Kn) w grupie wszystkich ntropofitów (A). Wrtości ich są rdzo duŝe, w większości przekrczją 90,0% (t. 2) i świdczą o względnej stilności skłdu gtunkowego dnych fitocenoz. ZliŜoną trwłość florystyczną wykzuje tkŝe flor fitocenoz rezerwtów i uŝytków ekologicznych orz prków krjorzowych NE Wielkopolski (Chmiel 2006), jk równieŝ ziorowisk leśne siedlisk orowych i lsowych orz występujących w strefie ekotonowej i n prkingch (Kutyn i Mlinowsk 200). Wskźniki zmin fluktucyjnych we florze ntropofitów (FL A ) są wyrźnie większe w stosunku do zmin oejmujących cłkowitą florę (FL C ). Wrtości tych prmetrów są młe, o ich skli decyduje licz difitów w ziorowiskch, których jest niewiele, nieco więcej w fitocenozch

8 8 Igncy Kutyn, Ktrzyn Mlinowsk wieloletnich odłogów. Gtunki te stnowią efemeryczną część flory pod względem ilościowym i mją n ogół znikome znczenie w szcie roślinnej. Wskźniki zmin fluktucyjnych FL C uzyskują minimlne wrtości. ZliŜone wskźniki określił Chmiel (2006) w odniesieniu do flory uŝytków ekologicznych (0,%) i rezerwtów przyrody (0,8%), nieco większe (,8%) zrejestrowli Bcieczko i in. (200) w oręie oszrów przylegjących do Autostrdy Poznńskiej orz dosyć znczne (,%) Kutyn i Mlinowsk (200) w ziorowiskch n prkingch zloklizownych w siedliskch lsowych. Pomimo rdzo zliŝonych wrunków ekologicznych dwóch iotopów (pol uprwne z oziminmi orz porzucone oszry rolnicze), ich fitocenozy zncznie się róŝnią między soą skłdem florystycznym. Potwierdz to zróŝnicown struktur geogrficzno-historyczn tych flor orz wskźniki ntropogeniczne. Flor odłogów posid zncznie więcej tksonów ziorowisk ruderlnych i seminturlnych w porównniu ze ziorowiskmi segetlnymi uprw ozimin, w których przewŝją terofity. WNIOSKI. Anliz przestrzenn struktury geogrficzno-historycznej flory orz wskźniki ntropogeniczne mją istotne znczenie poznwcze w procesie trnsformcji ziorowisk. 2. W zkresie nturlności flory dnych iotopów udził w niej spontneofitów niesynntropijnych jest symoliczny, wskźniki nturlności są rdzo młe, co jest zrozumiłe, wynikją one z rolniczego uŝytkowni tych oszrów.. Flor ou odmiennych iotopów znjduje się ktulnie pod silną ntropopresją, co sprzyj synntropizcji ziorowisk. Wskźniki synntropizcji włściwej (S w ) i potencjlnej (S p ) są rdzo duŝe i w większości przypdków przekrczją 90%.. Wyrźn jest przeudow flory fitocenoz wieloletnich odłogów, co potwierdz większy w nich udził pofitów. Większe są tkŝe wskźniki pofityzcji włściwej (A w ) i potencjlnej (A p ) w porównniu z fitocenozmi uprw ozimin.. Wyrźniejsze oddziływnie człowiek (silniejsz ntropopresj) n ziorowisku uprw ozimin znjduje potwierdzenie w ich florze. Zdecydownie przewŝją w niej rcheofity, potwierdzją to zncznie większe wskźniki rcheofityzcji i ntropofityzcji flory. 6. Udził kenofitów orz młe wskźniki kenofityzcji, podonie jk i zminy fluktucyjne flory cłkowitej, mją n ogół znikome znczenie w skłdzie ziorowisk dnych iotopów.. O względnej stilności skłdu florystycznego ziorowisk uprw ozimin i wieloletnich odłogów świdczą duŝe wrtości (przekrczjące n ogół 90%) wskźnik trwłości flory cłkowitej (T C ). PIŚMIENNICTWO Bcieczko W., Kler M., Soiesik I Autostrd Poznńsk w Szczecinie jko siedlisko specyficznej flory synntropijnej w krjorzie podmiejskim. Foli Pomer. Univ. Technol. Stetin. Agric., Aliment., Pisc., Zootech. 2(), 22. Celk Z Atls rozmieszczeni roślin nczyniowych n grodziskch Wielkopolski. Prce Zkłdu Tksonomii Roślin Uniwersytetu im. A. Mickiewicz w Poznniu. Bogucki, Wydw. Nuk. Poznń., 8.

9 Struktur geogrficzno-historyczn flory... 9 Chmiel J. 99. Flor roślin nczyniowych wschodniej części Pojezierz Gnieźnieńskiego i jej ntropogeniczne przeorŝeni w wieku XIX i XX. Część I i II. Prce Zkłdu Tksonomii Roślin Uniwersytetu im. A. Mickiewicz w Poznniu. Bogucki Wydw. Nuk. Poznń. T. I, 202, T. II, 22. Chmiel J ZróŜnicownie przestrzenne flory jko podstw ochrony przyrody w krjorzie rolniczym. Prce Zkłdu Tksonomii Roślin Uniwersytetu im. A. Mickiewicz w Poznniu. Bogucki Wydw. Nuk. Poznń,, 20. Fliński J.B Antropogeniczn roślinność Puszczy Biłowieskiej jko wynik synntropizcji nturlnego kompleksu leśnego. Rozpr. Uniw. Wrsz., 26. Kutyn I., Mlinowsk K Struktur geogrficzno-historyczn flory orz jej stopień synntropizcji w fitocenozch leśnych przylegjących do prkingów orz występujących w ich oręie. Foli Pomer. Univ. Technol. Stetin. Agric., Aliment., Pisc., Zootech. 29 (), 2. Kutyn I., Młynkowik E., Leśnik T Udził gtunków chrkterystycznych kls fitosocjologicznych orz tksonów towrzyszących w grofitocenozch zóŝ ozimych n oszrze południowo-zchodniej części Niziny Szczecińskiej i terench do niej przyległych. Frgm. Agron. 2 (), Milejsk S Stłość fitosocjologiczn i współczynniki pokryci gtunków orz struktur geogrficzno-historyczn flory fitocenoz n tle zróŝnicownych wrunków gleowych. Prc mgistersk. Kted. Ochr. Ksztłt. Środ. ZUT w Szczecinie mszynopis.