WPŁYW POWODZI NA STAN SANITARNY WODY Z RZEKI WISŁY W REJONIE DZIELNICY NOWODWORY W WARSZAWIE

Transkrypt

1 WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 9 (I III). T. 9. Z. (65) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS ISSN s pdf: Instytut Tehnologizno-Przyrodnizy w Flenth, 9 Wpłynęło r. Zreenzowno..9 r. Zkeptowno 5..9 r. A konepj B zestwienie dnyh C nlizy sttystyzne D interpretj wyników E przygotownie mszynopisu F przegląd litertury WPŁYW POWODZI NA STAN SANITARNY WODY Z RZEKI WISŁY W REJONIE DZIELNICY NOWODWORY W WARSZAWIE Ann PRĘDECKA ) ABF, Ew B. GÓRSKA ) DE, Stefn RUSSEL ) D, Jnusz AUGUSTYNOWICZ 4) C ) Szkoł Główn Służy Pożrnizej, Wydził Inżynierii Bezpiezeństw Cywilnego, Ktedr Inżynierii Bezpiezeństw ) orid.org/---74; Szkoł Główn Gospodrstw Wiejskiego, Wydził Rolnitw i Biologii, Smodzielny Zkłd Mikroorgnizmów ) Instytut Tehnologizno-Przyrodnizy w Flenth 4) Uniwersytet Gdński, Wydził Prw i Administrji, Ktedr Prw Gospodrzego Puliznego i Ohrony Środowisk, Zkłd Prw Ohrony Środowisk S t r e s z z e n i e Wody, które miły kontkt w wyniku powodzi z glemi z terenu zlewni, ze śiekmi ytowogospodrzymi zy odpdmi komunlnymi, mogą yć źródłem mikroorgnizmów horootwórzyh. Celem dń prezentownyh w pry ył oen stnu snitrnego wody z Wisły w rejonie dzielniy Nowodwory w Wrszwie po ustąpieniu drugiej fli powodziowej w zerwu r. orz w lipu i sierpniu. Próy wody poierno zgodnie z normą PN-ISO 5567 ezpośrednio z nurtu rzeki, w odległośi ok. 4 m od deptk sperowego, w trzeh punkth. Bdnimi ojęto nstępująe grupy mikroorgnizmów: kterie grupy oli, piorkowe kłowe, kterie psyhro- i mezofilne, kterie proteolityzne, kterie redukująe sirzny. Oen stnu snitrnego wody poległ n wykryiu i oznzeniu ilośiowym orgnizmów wskźnikowyh wg oowiązująyh norm prwnyh. Bdni wykzły, że stn snitrny rzeki Wisły po opdnięiu fli powodziowej hrkteryzowł się dużą zmiennośią. Lizeność dnyh grup fizjologiznyh dronoustrojów zleżł od terminu dń i miejs pooru pró. Indeks kterii grupy oli orz indeks kterii grupy oli typu kłowego przekrozył w zerwu wrtośi normtywne. Słow kluzowe: mikroiologizne wskźniki jkośi wody, powódź, wody powierzhniowe Do ytowni For ittion: Prędek A., Górsk E.B., Russel S., Augustynowiz J. 9. Wpływ powodzi n stn snitrny wody z rzeki Wisły w rejonie dzielniy Nowodwory w Wrszwie. Wod- Środowisko-Oszry Wiejskie. T. 9. Z. (65) s

2 68 Wod-Środowisko-Oszry Wiejskie. T. 9. Z. (65) WSTĘP Fl powodziow, poz zniszzeniem infrstruktury komunlnej, drogowej, dużymi strtmi morlnymi, wywołuje zgrożeni żyi i zdrowi ludzi orz inwentrz żywego. Bezpośrednie lu pośrednie oddziływnie n orgnizm ludzki zynników horootwórzyh orz sustnji toksyznyh, wypłukiwnyh przez fle powodziowe między innymi z pól uprwnyh, skłdowisk odpdów komunlnyh, szm, ozyszzlni śieków, mentrzy powoduje wiele negtywnyh skutków. Do zynników szzególnie nieezpieznyh nleżą kterie z rodziny Enteroteriee, wywołująe horoy przewodu pokrmowego, w tym m.in. dur rzuszny, dur rzekomy, slmonellozę, zerwonkę, iegunki [BURZYŃSKA ; SMYŁŁA 5]. Szerzenie się horó infekyjnyh jest uwrunkowne istnieniem trzeh ogniw wzjemnie powiąznyh ze soą: źródł zkżeni, drogi wnikni do orgnizmu orz wrżliwośi osonizej orgnizmu złowiek. Powódź zurz równowgę między ptogenmi i ih potenjlnymi ofirmi. Okoliznośi towrzysząe klęskom żywiołowym sprzyjją oniżeniu sprwnośi fizjologiznej mehnizmów oronnyh. Brk wody pitnej, niedosttek wody do myi, środków higieny, niesprwność siei knlizyjnej, niedoór sustnji iłkowyh i witmin orz ndmierne przemęzenie orgnizmu oniżją nieswoistą odporność przeiwzkźną [MICHALSKA, BARTOSZEWICZ 998; PYTKA i in. ]. Celem niniejszej pry jest oen stnu snitrnego wody z Wisły w rejonie dzielniy Nowodwory w Wrszwie po ustąpieniu drugiej fli powodziowej w zerwu r. METODY BADAŃ Bdni mikroiologizne wody z rzeki Wisły prowdzono w r., po ustąpieniu drugiej fli powodziowej (fot. ). Powódź, któr wystąpił w Polse w drugiej połowie mj r., ył njwiększą od 6 lt. Fle wezrniowe n Wiśle w mju (I fl) i w zerwu (II fl) w wielu miejsh przekrozyły poziom lrmowy (65 m) i wynosiły odpowiednio 78 m i 75 m. Próy wody poierno ezpośrednio z nurtu rzeki, w odległośi ok. 4 m od deptk sperowego, w trzeh punkth rozmieszzonyh w rejonie dzielniy Nowodwory w Wrszwie: punkt nr n wysokośi ul. Mehoffer, punkt nr n wysokośi ul. Sprwnej, punkt nr n wysokośi uliy Dorzeze (rys. ). Próy wody z rzeki porno w trzeh terminh: w zerwu, ezpośrednio po ustąpieniu fli powodziowej orz w lipu i sierpniu. Próy porno zgodnie z normą PN-ISO 5567 i do zsu wykonni dń przehowywno w lodówe w temperturze 4 6 C. Oen stnu snitrnego wody poległ n wykryiu i oznzeniu ilośiowym orgnizmów wskźnikowyh: płezki okrężniy Esherihi oli [PN-EN ISO 98-:4], piorkowów kłowyh (Enterooi) [PN-EN ISO

3 A. Prędek i in.: Wpływ powodzi n stn snitrny wody z rzeki Wisły 69 Fot.. Rzek Wisł w rejonie dzielniy Nowodwory w zerwu r. (fot. A. Prędek) Photo. The Vistul River in the re of the Nowodwory distrit in June (phot. A. Prędek) Rys.. Loklizj punktów pooru pró wody (,, ); źródło: oprownie włsne Fig.. The lotion of smpling points wter (,, ); soure: own elortion

4 7 Wod-Środowisko-Oszry Wiejskie. T. 9. Z. (65) 7899-:4], kterii psyhro- i mezofilnyh [PN-C-465-5:98], kterii proteolityznyh [PN-75/C-465.7] orz kterii redukująyh sirzny (Desulfotomulum nigrifins) [PN-8/C-465.9]. Przed wykonniem nliz próy wody o ojętośi m przefiltrowno przez filtr memrnowy o średniy porów,45 µm z pomoą zestwu do filtrji memrnowej. Nstępnie wykonno odiski filtrów z osdzonymi n ih powierzhni kterimi n podłożu wyiórzym gr Endo. Bkterie hodowno n tym podłożu równolegle w temperturze 7 i 44 C przez 4 h. Po okresie inkuji lizono wyrosłe kolonie hrkterystyzne dl kterii l+ (E. oli). Płezk okrężniy tworzy n tym podłożu kolonie o hrkterystyznym krwistozerwonym zrwieniu z metliznym połyskiem. Enterokoki (piorkowe kłowe) izolowno n pożywe Slnetz Brtley. Hodowlę tyh kterii prowdzono w temperturze 7 C przez 48 h, nstępnie lizono wyrosłe kolonie hrkterystyznie zrwione n kolor zerwony, zerwony z iemniejszym środkiem lu różowy. Ogólną lizeność kterii psyhrofilnyh i mezofilnyh oznzono metodą płytkową, n podłożu growym MPA. Inkuję prowdzono odpowiednio w i 7 C przez 4 h. Dl wykzni różni w lizenośi poszzególnyh grup mikroorgnizmów między punktmi pooru pró i poszzególnymi terminmi dń zstosowno nlizę wrinji jednozynnikową, grupy jednorodne wyróżniono dl α =,5 testem Tukey. Do nliz sttystyznyh zstosowno progrm Sttgrhpis plus 4.. WYNIKI I DYSKUSJA Stn snitrny wody z rzeki Wisły po ustąpieniu fli powodziowej oeniono pod kątem lizenośi dronoustrojów wskźnikowyh: kterii grupy oli, piorkowów kłowyh, kterii mezofilnyh i psyhrofilnyh, kterii redukująyh sirzny orz kterii proteolityznyh. Przeprowdzone dni wykzły istotny sttystyznie wpływ terminu dń n lizeność grup fizjologiznyh dronoustrojów w wodzie z rzeki Wisły (rys. i ). Do kterii mezofilnyh nleży wiele sprofitów i ptogenów, w tym dronoustrojów horootwórzyh lu potenjlnie horootwórzyh dl złowiek [SI- KORSKI ]. Mezofile, to dronoustroje, które w zleżnośi od gtunku njlepiej rozmnżją się w temperturze od do 4 C. Lizeność kterii mezofilnyh w punkth pooru wody nr i nr uległ istotnemu zmniejszeniu w lipu i w sierpniu w porównniu ze stnem z zerw. Bezpośrednio po ustąpieniu fli powodziowej lizeność kterii mezofilnyh w punkie pomirowym nr wynosił jtk m. Z upływem zsu znotowno wyrźne zmniejszenie lizenośi kterii w wodzie z rzeki, do 8 jtk m w lipu i 9 jtk m w sierpniu. W punkie pomirowym nr lizeność dronoustrojów w zerwu i sierpniu wynosił odpowiednio 5 i jtk m.

5 A. Prędek i in.: Wpływ powodzi n stn snitrny wody z rzeki Wisły 7 Stwierdzon różni lizenośi pomiędzy terminmi ył istotn sttystyznie. W przypdku punktu pomirowego nr stwierdzono odwrotną tendenję, minowiie lizeność kterii w wodzie w lipu i sierpniu wyniosł odpowiednio 5 i jtk m i ył większ niż w zerwu, kiedy to znotowno jtk m (rys. ). Wzrost lizy kterii mezofilnyh w miesiąh wkyjnyh w punkie pomirowym nr może wynikć z większej ktywnośi rekreyjnej mieszkńów dzielniy orz funkjonowni lokli gstronomiznyh, które nie zwsze mją sprwną instlję knlizyjną. Bkterie psyhrofilne, to te któryh optimum rozwoju przeieg w temperturze ok. 5 C. Ih lizeność w wodh śródlądowyh świdzy o jej zniezyszzeniu sustnją orgnizną łtwo przyswjlną. W przypdku wszystkih punktów dwzyh lizeność tej grupy dronoustrojów uległ zmniejszeniu w lipu i w sierpniu w porównniu z lizenośią w zerwu. Świdzy to o skuteznośi proesów smoozyszzni wody przeprowdznyh w wyniku dopływu innyh wód, które rozieńzją skżoną wodę. Njwiększą lizeność kterii psyhrofilnyh stwierdzono w punkie nr, w zerwu r., wynosił on 5 jtk m, zś w sierpniu 5 jtk m różni istotn sttystyznie (rys. ). W punkie pooru nr lizeność nlizownyh dronoustrojów również uległ zmniejszeniu od zerw do sierpni i wynosił odpowiednio: 8, 9 orz 7 jtk m (rys. ). Duży wpływ n lizeność dronoustrojów w rzee mogły mieć tempertur wody, któr w nlizownym okresie wynosił 4,5 C, orz sustnje orgnizne, które trfiły wrz z flą powodziową ze śiekmi komunlnymi, przemysłowymi i rolnizymi [TYMCZYNA, GOŁUSZKA ]. W wodzie powodziowej znjduje się duż liz kterii heterotrofiznyh, które rdzo skuteznie rozkłdją różne związki orgnizne, n przykłd: iłk, węglowodny, tłuszze orz związki nieorgnizne. Bkterie proteolityzne mją zdolność hydrolityznego rozkłdu wiązń peptydowyh w iłkh i polipeptydh. Aktywność proteolityzn mikroorgnizmów jest różn, między innymi w zleżnośi od tempertury i ph wody. Liz kterii proteolityznyh występująyh w wodzie jest wskźnikiem stopni zniezyszzeni związkmi orgniznymi. Duż lizeność kterii proteolityznyh występuje w śiekh ytowo-gospodrzyh, które wypływją ze zniszzonej przez flę powodziową infrstruktury wodoiągowo-knlizyjnej [NOWAK ]. Njwiększą lizeność kterii proteolityznyh wykzno w punkie dwzym nr, w sierpniu r. 4 jtk m wody, ntomist njmniej liznie kterie te występowły w zerwu, n stnowisku dwzym nr 6 jtk m wody (rys. ). Bkterie redukująe sirzny występują w kżdym środowisku eztlenowym i zsonym w sustnję orgnizną i sirzny. Ih lizeność w wodzie w zerwu, ezpośrednio po ustąpieniu fli powodziowej ył njmniejsz

6 7 Wod-Środowisko-Oszry Wiejskie. T. 9. Z. (65) ) Liz jtk - kterii mezofilnyh w m wody The numer fu - of mesophili in m wter Terminy nliz Dte of mesurement ) Liz jtk - kterii psyhrofilnyh w m wody The numer fu - of psyhrophili in m wter Terminy nliz Dte of mesurement Rys.. Wpływ terminu dń n lizeność różnyh grup kterii w poszzególnyh punkth pooru wody z Wisły: ) mezofilnyh, ) psyhrofilnyh, ) redukująyh sirzny, d) proteolityznyh; źródło: wyniki włsne i wynosił 8 jtk m w punkie dwzym nr, zś njwiększą 45 jtk m ) odnotowno w lipu w punkie dwzym nr różni istotn sttystyznie (rys. ). Zoserwowno zmienność w lizenośi dnyh wskźników wrz z nurtem iegu rzeki i zsu przejśi fli powodziowej. Biorą pod uwgę olrzymie ilośi wody orz szykość, z jką fl powodziow przemieszzł się wrz z nurtem Wisły, prwdopodone jest, że zniezyszzeni ogte w związki orgnizne i nieorgnizne yły rozieńzone. Mikroorgnizmy występująe w wodh mogą yć przyzyną wielu horó ludzi i zwierząt. Mikroorgnizmy te to między innymi: kterie grupy oli, kterie

7 A. Prędek i in.: Wpływ powodzi n stn snitrny wody z rzeki Wisły 7 ) Liz jtk - kterii redukująyh sirzny w m wody The numer fu - of sulphte-reduing in m wter Terminy nliz Dte of mesurement d) Liz jtk - kterii proteolityznyh w m wody The numer fu - of Proteolyti teri in m wter Terminy nliz Dte of mesurement Fig.. The influene of the reserh period on the numer of teri t prtiulr points of wter intke from the Vistul: ) mesophili, ) psyhrophili, ) sulphte-reduing, d) Proteolyti teri; soure: own study grupy oli typu kłowego (Esherihi oli) [NOWAK ; ŚLUSARCZYK, CZA- PLICKA-KOTAS ]. Lizeność omwinyh dronoustrojów w poszzególnyh punkth pomirowyh i terminh dń przedstwiono n rysunku. Indeks kterii grupy oli orz indeks kterii grupy oli typu kłowego przyjął njmniejsze wrtośi w zerwu we wszystkih punkth pomirowyh, o wskzuje n dużą konentrję zniezyszzeń kłowyh niesionyh przez flę powodziową. Wzrost indeksu wrz z upływem zsu wskzuje n skutezność proesów smoozyszzni wody i zmniejszenie zgrożeni ze strony kterii grupy oli typu kłowego.

8 74 Wod-Środowisko-Oszry Wiejskie. T. 9. Z. (65) ) 8 Index kterii grupy oli The index of oli group teri Terminy nliz Dte of mesurement ) Index kterii grupy oli typu kłowego The index of fel oliforms Terminy nliz Dte of mesurement Rys.. Indeks kterii w prókh wody pornyh z rzeki Wisły: ) grupy oli, ) grupy oli typu kłowego; źródło: wyniki włsne Fig.. The index of teri in wter smples tken from the Vistul River: ) oli group teri, ) of fel oliforms; soure: own study WNIOSKI. Stn snitrny rzeki Wisły po opdnięiu fli powodziowej hrkteryzowł się dużą zmiennośią.. Zoserwowno zmienność w lizenośi dnyh wskźników wrz z nurtem iegu rzeki i zsu przejśi fli powodziowej.. Indeks kterii grupy oli orz indeks kterii grupy oli typu kłowego przekrozyły wrtośi normtywne w zerwu.

9 A. Prędek i in.: Wpływ powodzi n stn snitrny wody z rzeki Wisły 75 BIBLIOGRAFIA BURZYŃSKA I.. Zniezyszzeni wód i ih wpływ n zdrowie ludzi [The wter pollution nd their impt on humn helth]. Widomośi Łąkrskie. Nr 5 s. 5. MICHALSKA M., BARTOSZEWICZ M The snitry stte of Pomernin By nd Gulf of Gdńsk wters during the flood of 997. Deutshe Hydrogrphishe Zeitshrift. Vol. 5. No / s NOWAK A.. Mikroiologi dl kierunków rolnizego, ogrodnizego i ohron środowisk [Miroiology for griulturl, grdening nd environmentl protetion]. Szzein. AR. ISBN ss.. PN-75/C Wod i śieki. Bdni mikroiologizne. Oznznie lizy kterii proteolityznyh metodą Frzier [Wter nd sewge. Miroiologil testing. Determintion of the numer of proteolyti teri y the Frzier method]. PN-8/C Wod i śieki. Bdni mikroiologizne. Wykrywnie eztlenowyh termofilnyh kterii przetrwlnikująyh, redukująyh sirzny (Desulfotomulum nigrifins) metodą hodowli n pożywe płynnej [Wter nd sewge. Miroiologil testing. Detetion of neroi thermophili spores tht redue sulftes (Desulfotomulum nigrifins) y ulturing on liquid medium]. PN-EN ISO 7899-:4. Jkość wody Wykrywnie i oznznie ilośiowe enterokoków kłowyh. Cz.. Metod filtrji memrnowej [Wter qulity Detetion nd quntifition of fel enterooi. P.. Method of memrne filtrtion]. PN-EN ISO 98-:4. Jkość wody. Wykrywnie i oznznie ilośiowe Esherihi oli i kterii grupy oli. Cz.. Metod filtrji memrnowej [Wter qulity. Detetion nd quntifition of Esherihi oli nd oliform teri. P.. Method of memrne filtrtion]. PN-C-465-5:98. Wod i śieki Bdni mikroiologizne Oznznie piorkowów kłowyh metodą filtrów memrnowyh (FM) i metodą proówkową [Wter nd sewge Miroiologil tests Determintion of fel streptooi y the memrne filter (FM) nd using the tue method]. PN-ISO Poiernie próek wody [Smpling of wter]. PYTKA A., JÓŹWIAKOWSKI K., MARZEC M., GIZIŃSKA M., SOSNOWSKA B.. Oen wpływu zniezyszzeń ntropogeniznyh n jkość wód rzeki Bohotniznki [The evlution of the impt of nthropogeni pollution on the wter qulity of the river Bohotniznk]. Infrstruktur i Ekologi Terenów Wiejskih. Nr /II s SIKORSKI M.. Jkość wód pitnyh [The qulity of drinking wter]. Widomośi Melioryjne i Łąkrskie. Nr s. 9. SMYŁŁA A. 5. Zgrożeni kteryjne wód powierzhniowyh [Bteril threts of surfe wters]. W: Środowisko zdrowie 5. VII Ogólnopolsk sesj populrnonukow..6.5 Częstohow. Częstohow. Wydw. DCZG s. 8. ŚLUSARCZYK Z., CZAPLICKA-KOTAS A.. Wpływ powodzi w n jkość wód Ziornik Gozłkowie [The impt of floods in on the qulity of Gozłkowie Reservoir wter]. Czsopismo Tehnizne. Z. s TYMCZYNA L., GOŁUSZKA J.. Antropogenizne zniezyszzeni wód pitnyh [Anthropogeni pollution of drinking wter]. Przegląd Hodowlny. Nr 8 s..

10 76 Wod-Środowisko-Oszry Wiejskie. T. 9. Z. (65) Ann PRĘDECKA, Ew B. GÓRSKA, Stefn RUSSEL, Jnusz AUGUSTYNOWICZ IMPACT OF FLOODS IN STATE OF SANITARY WATER FROM RIVER AREA VISTULA NOWODWORY DISTRICT IN WARSAW Key words: flood, miroiologil inditors of wter qulity, surfe wter S u m m r y Wters tht hve een ontt with floods from the thment re, domesti nd ommeril wstewter, muniipl wste nd vrious types of wste (spoiled food produts) n e soure of pthogeni miroorgnisms. The im of the study ws to ssess the hzrds of seleted pthogens on the helth of the residents of the Nowodwory distrit in Wrsw immeditely fter the seond flood wve esed in June nd in July nd August. The miroiologil tests of flood wter from the Vistul River were tken in ordne with the PN-ISO 5567 stndrd were olleted t three reserh points wlking with the river urrent, t distne of out 4 m from the pedestrin promende. The study involved the following groups of miroorgnisms: the index of oli group teri, the index of fel oliforms, psyhro- nd mesophili teri, proteolyti sulphte-reduing teri. The ssessment of the snitry stte of wter onsisted in the detetion nd quntifition of inditor orgnisms in ordne with pplile legl norms. Our results showed tht the snitry ondition of the Vistul River fter the flood wve susided ws hrterized y high vriility. The numer of respondents physiologil groups of miroorgnisms depend on the dte of the study nd ples of smpling. The index of oli group teri, the index of fel oliforms exeeded the normtive vlues in the month of June. Adres do korespondenji: dr inż. Ann Prędek, Szkoł Główn Służy Pożrnizej, Wydził Inżynierii Bezpiezeństw Cywilnego, Ktedr Inżynierii Bezpiezeństw, ul. Słowkiego 5/54, -69 Wrszw; tel , e-mil: predek@sgsp.edu.pl