Zastosowanie systemu automatycznej detekcji i usuwania fali sonomotorycznej z zapisu słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu

Transkrypt

1 żyera bomedycza / bomedcal egeerg Zastosowae systemu automatyczej detekcj usuwaa fal soomotoryczej z zapsu słuchowych potecjałów wywołaych pa mózgu Applcato of the system of automatc detecto ad removal of soomotor wave from audtory brastem resposes Bartosz Trzaskowsk, W. Wktor Jędrzejczak, Edyta Płka, Krzysztof Kochaek, Heryk Skarżyńsk Istytut Fzjolog Patolog Słuchu, ul. Zgrupowaa AK Kampos, -93 Warszawa, tel , e mal: b.trzaskowsk@fps.org.pl Streszczee W pracy przedstawoo zastosowae systemu automatyczej detekcj usuwaa artefaktów w postac fal soomotoryczej z zapsu słuchowych potecjałów wywołaych pa mózgu (ABR Audtory Brastem Resposes). System te jest oparty a metodze dekompozycj przyblżoych, która umożlwa wyodrębee z aalzowaego sygału jego składowych a podstawe kryterów uwzględających wartośc latecj eerg oraz morfologę. Dzałae systemu zostało przetestowae a daych modelowaych rzeczywstych sygałach ABR. Słowa kluczowe: słuchowe potecjały wywołae pa mózgu, fala soomotorycza Abstract The applcato of automatc detecto ad removal of soomotor waves from Audtory Brastem Resposes (ABR), s preseted. The system s based o the method of adaptve approxmatos, whch eables the solato of the compoets from aalyzed sgal, basg o ther latecy, eergy ad the morphology. The performace of the system was evaluated o smulated sgals ad the real ABR recordgs. Key words: audtory brastem resposes, soomotor wave Słuchowe potecjały wywołae pa mózgu są obece wykorzystywae do obektywej ocey stau słuchu []. Główym parametram charakteryzującym odpowedź a bodzec słuchowy są ampltudy latecje poszczególych fal. Zależą oe od parametrów bodźca fzjologczych procesów zachodzących w drodze słuchowej. Spośród tych struktur ajwększe zaczee dagostycze ma fala V będąca przejawem sychroczej aktywośc euroów jądra wstęg boczej oraz częścowo wzgórków dolych. Metoda badaa słuchowych potecjałów wywołaych pa mózgu jest obarczoa czykem subektywym w postac wzrokowej ocey wyków przez osobę prowadzącą badae []. Iym elemetem zaburzającym jest spotacza elektrycza aktywość mózgu rejestrowaa za pomocą elektroecefalograf (EEG Electroecephalography). W celu wyróżea odpowedz ABR z tła EEG uśreda sę pojedycze rejestracje [3]. Potecjały wywołae pa mózgu, jako odpowedz sle zwązae z bodźcem, sumują sę w procese uśredaa, a wkład spotaczej aktywośc mózgu przypadkowej w tej skal czasowej zmejsza sę wraz z lczbą uśredeń. Kolejym rodzajem zakłóceń spotykaych przy rejestracjach słuchowych potecjałów wywołaych pa mózgu są odpowedz soomotorycze. Należą do ch mędzy ym: odruch męśa żwaczego (jaw reflex), potecjał męśa uszego tylego (PAM Postaurcular Muscle Potetal), potecjał potylczy (o potetal), a także mogee przedsokowe potecjały wywołae (VEMP Vestbular Evoked Myogec Potetals) [ ]. Potecjałem często akładającym sę a zaps ABR przy dużym atężeu bodźca jest odkryty w 93 roku potecjał geeroway w męśu uszym tylym [5]. Jest o rejestroway w zapsach ABR w postac fal soomotoryczej (SMW Soomotor Wave) o latecj ok. ms. Ze względu a możlwość wystąpea fal soomotoryczej o wartośc latecj ewele wększej ż latecja fal V, steje ryzyko błędego ozaczea tych fal. Opracowae metody oczyszczaa zapsu z fal soomotoryczej mogłoby wpłyąć a zmejszee ryzyka wystąpea takej sytuacj. Usuwae fal soomotoryczej z zapsu ABR może meć także bardzo duże zaczee w przypadku coraz częścej stosowaych systemów automatyczej detekcj odpowedz [7 ]. Fala soomotorycza, podobe jak odpowedź ABR, jest zjawskem zwązaym z bodźcem, dlatego emożlwe jest zmejszee jej udzału w zapse poprzez odrzucae zapsów z artefaktam czy zastosowae procesu uśredaa pojedyczych rejestracj. Koecze jest zatem opracowae metody usuwaa fal soomotoryczej z uśredoego zapsu, bez gerecj w odpowedź ABR. Materał metoda Wstęp Dae modelowae Optymale parametry pracy systemu oraz jego maksymala zdolość do usuwaa fal soomotoryczej zostały wyzaczoe w wyku aalzy dużej lczby sygałów modelowaych (N = ). Dae modelowae geerowao poprzez dodae do wzorca odpowedz ABR sygału symulowaej fal soomotoryczej zapsu modelowaej spotaczej aktywośc mózgu. Wzorce odpowedz otrzymao, uśredając specjale wyselekcjoowae rejestracje ABR. Każdy wykorzystay zaps był wykem uśredaa pojedyczych odpowedz. Na rysuku przedstawoo wzorce odpowedz dla tesywośc db HL (Decbel Above Normal Adult Hearg Level). Wartość db HL została wyzaczoa jako średa progowa wartość atężea bodźca w grupe osób ze słuchem ormalym. W tabel przedstawoo lczbę uśredeń zapsów ABR użytych do wyzaczea wzorców odpowedz dla daej tesywośc bodźca. Tabela Lczba uśredeń zapsów ABR wzorców odpowedz w zależośc od atężea bodźca Natężee bodźca [db HL] Lczba uśredeń zapsów ABR Acta Bo-Optca et Iformatca Medca /, vol. 7

2 Falę soomotoryczą modelowao jako fukcję Gabora o specjale dobraych parametrach. Fukcja Gabora to fukcja sus modulowaa fukcją Gaussa, wyrażoa wzorem: t u π g s γ = A e s (πf (t u) + φ) () Fukcja Gabora opsaa jest przez astępujące parametry: ampltuda (A), czas (u), częstotlwość (f), szerokość (s) faza (ϕ). Ampltudę fal soomotoryczej staow wartość losowa podlegająca rozkładow płaskemu z przedzału od do wartośc wyzaczoej a podstawe aalzy daych klczych. Szerokość latecja fal to zmee losowe rozkładu ormalego wokół wartośc oczekwaych, wyzaczoych a podstawe wartośc średch tych parametrów z rzeczywstych zapsów fal soomotoryczej. Na potrzeby ejszej publkacj zdefowao welkość stosuku eerg sygału do eerg fal soomotoryczej (SWR Sgal to Wave Rato). Welkość tę (wyrażoą w decybelach) zdefowao za pomocą wzoru: (s s) (w m w m ) SWR = log () Ampltuda [μv] Lczebość,, -, -, Rys. Wzorce odpowedz ABR otrzymae poprzez welokrote uśredae wyselekcjoowaych zapsów o typowej latecj morfolog fal żyera bomedycza / bomedcal egeerg gdze s sygał modelowaego zapsu ABR zawerającego falę soomotoryczą, w m sygał modelowaej fal soomotoryczej. Rysuek przedstawa hstogram stosuku eerg sygału do eerg fal soomotoryczej (SWR) dla modelowaych zapsów ABR aalzowaych w pracy. Spotacza elektrycza aktywość mózgu (EEG) modelowaa była za pomocą modelu autoregresyjego opsaego rówaem [, ]: SWR [db] Rys. Hstogram stosuku eerg sygału do eerg fal soomotoryczej (SWR) wyrażoego w db dla modelowaych zapsów ABR e t =,5 e t,57 e t,39 e t 3,5 e t + w t gdze e t wartość modelowaej spotaczej aktywośc mózgu w dyskretej chwl czasu t, w t szum bały podlegający rozkładow ormalemu. W skal czasowej charakterystyczej w przypadku badań ABR zaps spotaczej aktywośc elektryczej mózgu powe być traktoway jako szum. Jego wkład w zaps słuchowych potecjałów wywołaych pa mózgu zależy od welu czyków (p. lczby uśredeń czy stopa zrelaksowaa osoby badaej) charakteryzuje sę dużym rozrzutem w grupe zapsów spotykaych w codzeej pracy klczej. Z tego powodu stosuek eerg EEG do eerg wzorca odpowedz był losowy podlegał rozkładow płaskemu w przedzale wartośc ustaloym a podstawe aalzy zapsów klczych. Rysuek 3 przedstawa przykład sytezy pojedyczego sygału z opsaych wyżej elemetów składowych. Dae klcze Dae klcze zarejestrowao za pomocą urządzea EPTEST v., dla stadardowo stosowaego bodźca typu trzask trwającego µs o wartośc atężea db HL, zmeaego skokowo co db. Bodzec geeroway był z częstotlwoścą 7 Hz podaway przez słuchawk TDH-39, przy zastosowau polaryzacj aprzemeej. Pasmo wzmacacza ustawoo w przedzale Hz. Odpowedz rejestrowao w oke ms. Zaps ABR każdej wartośc atężea bodźca był wykem lowego uśredea pojedyczych odpowedz. Aalze poddao 5 pełych zapsów szeregów atężeowych, w których występowała wyraźa fala soomotorycza, oraz 5 szeregów atężeowych bez fal soomotoryczej. Łącze przeaalzowao zapsów ABR. (3) Ampltuda [jed. arbtrale] Czas [ms] Rys. 3 Przykład sygału modelowaego zawerającego falę soomotoryczą. Wzorzec odpowedz ABR ozaczoo lą przerywaą, modelowaa fala soomotorycza (SMW) reprezetowaa jest przez lę kropkowaą, spotaczą aktywość elektryczą mózgu (EEG) ozaczoo lą kropka-kreska. Ostateczy sygał symuloway będący sumą wszystkch składowych ozaczoo lą cągłą. Dekompozycje przyblżoe Metody aalzy bazujące a dekompozycjach przyblżoych umożlwają przedstawee sygału w postac sumy fukcj wybraych z określoego zboru. Jedą z ajpopularejszych jest algorytm MP (Matchg Pursut), opsay w 993 [3]. Jest to elowa teracyja procedura poszukująca lowego rozwęca sygału w postac sumy zaych fukcj azywaych atomam, wyberaych z redudatego zboru słowka. Metoda ta bardzo szybko zalazła zastosowae w aalze sygałów elektrofzjologczych []. Dekompozycja MP jest rozwązaem suboptymalym. Na początku procedury ze słowka (D) wyberay jest atom odzwercedlający ajwększy procet eerg sygału (g γ ), a jego wkład odejmoway jest od sygału. Następe algorytm w sposób aalogczy wybera ze słowka atom odzwercedlający Acta Bo-Optca et Iformatca Medca /, vol. 7 39

3 żyera bomedycza / bomedcal egeerg ajwększą część eerg resduum (R ), pozostałego po odjęcu od sygału wyku dekompozycj w poprzedm kroku. Algorytm dzała teracyje do mometu odwzorowaa sygału z żądaą dokładoścą lub wykoaa określoej lczby powtórzeń. Proces te opsują rówaa: R f = g γ R f = f R f, g γ = arg max g γ gγ D + R + f R f, g γ gdze R f resduum sygału f w -tym powtórzeu, g γ fukcja Gabora. W przypadku kompletego słowka wraz ze wzrostem lczby powtórzeń do eskończoośc wartośc uzyskae w procedurze dekompozycj zblżają sę do wartośc sygału wejścowego. Atomy ze słowka mają postać fukcj Gabora g γ, czyl fukcj sus modulowaej obwedą Gaussa. Słuchowe potecjały wywołae pa mózgu są sygałam charakteryzującym sę olbrzymą różorodoścą morfolog odpowedz, co w zwązku z eoscylacyjym charakterem odpowedz ABR stwarza potrzebę modyfkacj orygalego algorytmu MP, p. za pomocą zmejszea wkładu składowej harmoczej atomów Gabora. W badaach opracowao metodę dekompozycj zapsów ABR a fukcje Gaussa: MP-Gauss. Metoda ta jest modyfkacją orygalego algorytmu dopasowaa kroczącego, zmeającą postać fukcj wykorzystywaej w dekompozycj. Zbór fukcj bazowych, które borą udzał w dekompozycj, staową w tym przypadku fukcje Gaussa, a e jak w przypadku klasyczego MP fukcje Gabora. Poeważ fukcja Gaussa staow obwedę fukcj Gabora, to modyfkacja ta pozwala pozbawć atomy Gabora elemetu oscylacyjego. Wyk () Rys. Krzywa ROC metody MP-Gauss (la cągła) wyzaczoa dla modelowaych zapsów ABR AUC,99 DP 9,353 Czułość,7 Specyfczość,93 Wartość predykcyja dodata,9 Wartość predykcyja ujema,77 Dae modelowae W celu wyzaczea parametrów pracy oraz ocey skuteczośc dzałaa systemu automatyczej detekcj usuwaa fal soomotoryczej użyto daych modelowaych. Pozwolło to zoptymalzować zestawy parametrów systemu poprzez geerowae dowole dużej lczby sygałów testowych o dokłade określoych właścwoścach, jak p. stosuek eerg sygału do szumu (SNR Sgal to Nose Rato). Eergetycza zawartość fal soomotoryczej w sygale, w sposób lczbowy opsywaa wartoścą współczyka SWR, przyjmuje dla kolejych daych modelowaych wartość losową. Hstogram współczyka SWR dla modelowaych zapsów ABR przedstawoo a rys.. Wartość progowa współczyka SWR, od której uzawao obecość w zapse ABR fal soomotoryczej, wyos SWR thr = 5 db. Wyzaczoo ją a podstawe aalzy modelowaych sygałów przyjęto jako wartość odesea przy wyzaczeu krzywych ROC (Recever Operatg Characterstc) oraz współczyków czułośc, specyfczośc wartośc predykcyjych metody. Rysuek przedstawa krzywą ROC opracowaej metody detekcj usuwaa fal soomotoryczej MP-Gauss. Krzywa została wyzaczoa w fukcj parametru detekcj (DP Detecto Parameter) fal soomotoryczej, będącego odsetkem wartośc eerg sygału ABR, odzwercedlaego przez składowy atom o ajwększej eerg przy dekompozycj, w oczekwaym przedzale latecj. W tabel podao pole powerzch pod krzywą (AUC Area Uder Curve) oraz wyzaczoy za pomocą krzywej ROC optymaly parametr detekcj fal soomotoryczej. Dla systemu optymalego wyzaczoo wartośc czułośc, specyfczośc parametrów predykcyjych, które przedstawoo w tabel 3. Usuwae fal soomotoryczej z zapsu ABR realzowae jest w wyku pełej dekompozycj sygału, określea występowaa fal soomotoryczej oraz jej latecj a podstawe kryterum eergetyczego, a astępe usuęca w otoczeu fal określoej lczby atomów w zdefowaym przedzale latecj. Optymaly względy przedzał latecj lczba usuwaych atomów zostały wyzaczoe a podstawe daych modelowaych. W celu loścowego określea jakośc usuęca fal soomotoryczej zdefowae zostały dwa współczyk jakośc usuęca fal (QoR Qualty of Removal): a podstawe kryterum eergetyczego QoR e kryterum korelacyjego QoR corr. Eergetyczy współczyk jakośc usuęca został skostruoway a podstawe wartośc usuętej eerg z całkowtej eerg fal soomotoryczej. Defoway jest za pomocą wzoru: ( r r ) QoR e = ( w ; r = w m w r (5) m w m ) gdze w m sygał modelowaej fal soomotoryczej, w r sygał zrekostruowaej fal soomotoryczej. Korelacyjy współczyk jakośc usuęca polega a loścowym określeu podobeństwa sygału ezakłócoego falą soomotoryczą do resduum sygału zaburzoego, pozostałego po usuęcu fal. Opsuje sę go wzorem: QoR corr = Tabela Pole powerzch pod krzywą ROC oraz wartość optymalego parametru detekcj fal soomotoryczej metody MP-Gauss, wyzaczoe dla modelowaych zapsów ABR ( r r )( r r ) ; r = s w m ; r = s w r ( r r ) ( r r ) Tabela 3 Wartośc czułośc, specyfczośc oraz dodate ujeme wartośc predykcyje metody MP-Gauss dla modelowaych zapsów ABR gdze s sygał modelowaego zapsu ABR zawerającego falę soomotoryczą, w m sygał modelowaej fal soomotoryczej, w r sygał zrekostruowaej fal soomotoryczej. Rysuk 5 przedstawają zależość QoR e QoR corr w metodze MP-Gauss od lczby usuętych atomów względego przedzału latecj, z którego usuwae są atomy. Jest to zależość uśredoa dla zapsów modelowaych. Obe mary QoR dostarczają podobą formację, szacując lczbowo jakość usuęca z zapsu ABR fal soomotoryczej, z tego powodu dają zblżoe wyk. Otrzymae optymale wartośc względego przedzału latecj lczby usuwaych () 3 Acta Bo-Optca et Iformatca Medca /, vol. 7

4 atomów przedstawoo w tabel. Są to wartośc tych parametrów, dla których współczyk jakośc usuęca fal soomotoryczej QoR przyjmują wartośc maksymale. Ostatecze wartośc zoptymalzowaych parametrów zostały oblczoe jako średa arytmetycza wartośc wyzaczoych przy zastosowau obu mar QoR. Względy przedzał latecj dl to stosuek szerokośc przedzału latecj, z którego usuwae są atomy, do wartośc odchylea stadardowego fukcj Gaussa główego atomu dekompozycj fal soomotoryczej. Względy przedzał latecj Rys. 5 Mapa rozkładu eergetyczych współczyków jakośc usuęca fal soomotoryczej QoR e w fukcj lczby usuętych atomów względego przedzału usuwaa atomów w latecj w metodze MP-Gauss dla modelowaych zapsów ABR Względy przedzał latecj Rys. Mapa rozkładu korelacyjych współczyków jakośc usuęca fal soomotoryczej QoR corr w fukcj lczby usuętych atomów względego przedzału usuwaa atomów w latecj w metodze MP-Gauss dla modelowaych zapsów ABR Lczebość Lczba usuętych atomów Lczba usuętych atomów 5% 5% 75% % Procet usuęca eerg fal soomotoryczej Rys. 7 Hstogram przedstawający rozkład jakośc usuęca fal soomotoryczej wyrażoy w procetach usuętej eerg fal ocea eksperta,9,,7,,5,,3,,,9,,7,,5,,3,, Tabela Optymale wartośc względego przedzału latecj (dl) lczby usuwaych atomów (N), dla których wartośc współczyków jakośc usuęca fal soomotoryczej (QoR e QoR corr ) są maksymale, metoda MP-Gauss. W ostatm rzędze tabel przedstawoo maksymale wartośc współczyków QoR QoR corr Dae klcze Dzałae opracowaego systemu detekcj usuwaa fal soomotoryczej przetestowao a daych klczych zarejestrowaych u pacjetów z ormą słuchową. Ocea występowaa fal soomotoryczej została dokoaa przez eksperta dośwadczoego w aalzowau zapsów ABR. Zgode z tą oceą wśród zapsów ABR ( szeregów atężeowych dla tesywośc bodźca) fala soomotorycza występowała w 7 zapsach. W każdym zapse z falą soomotoryczą została oa wykryta przez algorytm usuęta. Wyk dzałaa systemu zostały przedstawoe ekspertow w celu ocey jakośc usuęca fal z zapsu. Hstogram oce usuęca eerg fal z sygału wyrażoych w procetach przedstawoo a rysuku 7. Główym celem dzałaa metody MP-Gauss było usuęce pku fal soomotoryczej. Za poprawe dzałae systemu uzawao usuęce przyajmej 5% eerg pku. Mało to mejsce w z 7 zapsów z falą, czyl w 9% przypadków. W przypadku 53 pozostałych zapsów ezawerających fal soomotoryczej system dokoał eprawdłowej detekcj usuęca w 9 przypadkach. Należy podkreślć, że tylko dwe spośród eprawdłowych detekcj astąpły w przypadku bodźca o atężeu wyższym ż db HL. Pozostałe 7 przypadków błędych detekcj fal soomotoryczej dotyczyło sygałów o słabej odpowedz lub jej braku a bodźce o atężeu db HL. Dwa take przypadk przedstawoo a rysuku. Dyskusja QoR e dl,5,5 N 3 3 maks. QoR,75,77 W sytuacj, gdy sygały elektrycze merzoe z powerzch głowy są zakłócoe przez artefakty, stadardową procedurą postępowaa jest odrzucae daego sygału poowe wykoae pomaru [5]. Coraz częścej jedak mędzy ym ze względu a astępujące w ostatch latach zwększae mocy oblczeowych komputerów propoowae są metody umożlwające usuęce artefaktów przy zachowau wększośc właścwośc merzoego sygału. Ogromy rozwój astąpł w przypadku aalzy sygałów welokaałowych. Dzęk porówau sygałów z poszczególych kaałów możlwa jest separacja aktywośc pochodzących z różych źródeł []. Sygały ABR są merzoe stadardowo przy wykorzystau tylko jedego kaału, dlatego obektywe usuwae artefaktów staow wększy problem. Dodatkowym utrudeem w przypadku fal soomotoryczej jest fakt jej sychrozacj z bodźcem. Powoduje to, że uśredae stosowae w celu zmejszea wkładu artefaktów męśowych czy aktywośc EEG w zapse dodatkowo ją wzmaca. W prezetowaej pracy do rozpozaa fal soomotoryczej wykorzystao jej właścwośc, take jak: latecja ampltuda, a proces usuwaa odbywał sę dzęk metodze dekompozycj przyblżoych MP. Metody tego typu e były wcześej stosowae do aalzy ABR, ale już welokrote sprawdzły sę w wydobywau kokretych składowych z różych sygałów fzjologczych [7 9]. Przede wszystkm stosowao je do usuwaa artefaktów z sygałów EEG EKG [, ]. Istotym elemetem było wyzaczee optymalych parametrów pracy systemu automatyczej detekcj usuwaa fal soomotoryczej. Optymalzacja ta mała a celu maksymalzację poprawośc wykrywaa jakośc usuwaa tego artefaktu przy jedoczesej mmalzacj usuwaa z zapsu odpowedz ABR. Dla optymalych parametrów wyzaczoo maksymalą żyera bomedycza / bomedcal egeerg Acta Bo-Optca et Iformatca Medca /, vol. 7 3

5 żyera bomedycza / bomedcal egeerg db 7 db db 5 db db 3 db db db Rys. Przykłady dwóch szeregów atężeowych zawerających falę soomotoryczą (przed dzałaem algorytmu la przerywaa po dzałau algorytmu MP-Gauss la cągła; wystąpee fal soomotoryczej według eksperta czara kropka). zdolość systemu do usuwaa fal soomotoryczej loścowo charakteryzowaą przez współczyk QoR eergetyczy korelacyjy. Otrzymae wysoke wartośc tych współczyków (tabela ) pokazują, że jest możlwe usuęce zaczej eerg fal soomotoryczej przy zachowau odpowedz w zapse. Wyk dokoaej przez eksperta ocey dzałaa systemu w przypadku daych klczych (rys. 7), potwerdzają skuteczość metody w usuwau fal soomotoryczej z zapsów ABR. Wartośc czułośc specyfczośc otrzymae a podstawe aalzy wyków w przypadku daych modelowaych pokazują, że metoda dobrze rozpozaje fale soomotorycze, e geerując przy tym wysokej lczby detekcj fałszywe dodatch. Te wyk róweż zajdują odzwercedlee w rezultatach dzałaa systemu a daych klczych. Zapropoowaa w ejszej pracy metoda może staowć etap przygotowaa sygałów do ocey przez eksperta, podobe jak p. stadardowo stosowae fltrowae częstotlwośc sec. Poadto może być wykorzystaa w algorytmach automatyczej detekcj. Usuęce artefaktów czasam jest krytycze dla poprawego dzałaa tego typu systemów []. Wosk Otrzymae wyk pokazują, że jest możlwe usuęce zaczej częśc eerg fal soomotoryczej przy zachowau odpowedz w zapse ABR. Wysoke wartośc parametrów predykcyjych w przypadku aalzy daych modelowaych oraz dobre wyk oce eksperta w przypadku daych klczych sugerują, że metoda mogłaby zaleźć zastosowae w praktyce klczej. Zapotrzebowae a mplemetację takej metody jest szczególe duże w przypadku systemów automatyczej detekcj odpowedz ABR. Opracowaa metoda rozpozawaa usuwaa fal soomotoryczej z zapsu ABR dzała w przypadku uśredoych zapsów dla poszczególych tesywośc bodźca w szeregu atężeowym. Uwzględee dodatkowych waruków w postac formacj kotekstowej o występowau fal dla ych wartośc atężeń bodźca lub waruku kocydecj fal soomotoryczej w dwóch przebegach może w zaczy sposób przyczyć sę do poprawy efektywośc prezetowaej metody. db 7 db db 5 db db 3 db db db Lteratura. D.L. Jewett, J.S. Wllsto: Audtory-evoked far felds averaged from the scalp of humas, Bra, vol. 9, 97, s M. Vdler, D. Parkert: Audtory brastem respose threshold estmato: subjectve threshold estmato by expereced clcas a computer smulato of the clcal test, It J Audol, vol. 3,, s M. Do, C. Elberlg: Evaluatg resdual backgroud ose huma audtory bra-stem resposes, J Acoust Soc Am, vol. 9, 99, s K. Meer-Ewert, K. Gletsma, F. Reter: Acoustc jaw reflex ma: ts relatoshp to other bra-stem ad mcroreflexes, Electroecephalogr Cl Neurophysol, vol. 3, 97, s N.Y.-S. Kag, A.H. Chrst, M. Frech, A. Edwards: Postaurcular electrc respose to acoustc stmul humas, Q Prog Rep Res Laboratory Elec MIT, vol., 93, s D.T. Cody, J.N. Jacobso, J.C. Walker, R.G. Bckford: Averaged evoked myogec ad cortcal potetals to soud ma, A Otol Rhol Larygol, vol. 73, 9, s S. Iwasak, Y. Hayash, A. Sek, M. Nagura, Y. Hashmoto, G. Oshma, T. Hosho: A model of two-stage ewbor hearg screeg wth automated audtory brastem respose, It J Pedatr Otorholarygol, vol. 7(), 3, s B.M. Keohae, S.M. Maso, D.M. Baguley: Clcal evaluato of the vector algorthm for eoatal hearg screeg usg automated audtory brastem respose, J Larygol Otol, vol.,, s A.P. Bradley, W.J. Wlso: Automated aalyss of the audtory brastem respose usg dervatve estmato wavelets, Audol Neurootol, vol., 5, s. -.. S.G. Korres, D.G. Balatsouras, C. Lyra, D. Kadloros, E. Ferekds: A comparso of automated audtory brastem resposes ad trasetly evoked otoacoustc emssos for uversal ewbor hearg screeg, Med Sc Mot, vol.,, s X.H. Yu, Z.Y. He, Y.S. Zhag: Tme-varyg adaptve flters for evoked potetal estmato, IEEE Tras Bomed Eg, vol., 99, s X.H. Yu, Z.Y. He, Y.S. Zhag: Peak compoet latecy-corrected average method for evoked potetal waveform estmato, IEEE Tras Bomed Eg, vol., 99, s S.G. Mallat, Z. Zhag: Matchg pursut wth tme-frequecy dctoares, IEEE Sgal Processg Socety, vol., 993, s K. Blowska, P. Durka: The applcato of wavelet trasform ad matchg pursut to the tme-varyg EEG sgals, ASME Press, vol., 99, s C. Patev, R. Khvoles: Comparso of the effcecy of varous crtera for artfact rejecto the recordg of audtory bra-stem resposes (ABR), Scad Audol, vol. 3, 9, s G.D. Brow, S. Yamada, T.J. Sejowsk: Idepedet compoet aalyss at the eural cocktal party, Treds Neurosc, vol.,, s C.C. Jouy, P.J. Fraaszczuk, G.K. Bergey: Characterzato of epleptc sezure dyamcs usg Gabor atom desty, Cl Neurophysol, vol., 3, s W.W. Jedrzejczak, K.J. Blowska, K. Kochaek, H. Skarżysk: Sychrozed spotaeous otoacoustc emssos aalyzed a tme-frequecy doma, J Acoust Soc Am, vol.,, s Y. Lu, J.E. Mchaels: Numercal mplemetato of matchg pursut for the aalyss of complex ultrasoc sgal, IEEE Tras Ultraso Ferroelectr Freq Cotrol, vol. 55,, s M. Akay, J.A. Daubespeck: Ivestgatg the cotamato of electroecephalograms by facal muscle electromyographc actvty usg matchg pursut, Bra Lag, vol., 999, s. -.. J.H. Husøy, J. Elevstjø, T. Eftestøl, S.O. Aase, H. Myklebust, P.A. Stee: Removal of cardopulmoary resusctato artfacts from huma ECG usg a effcet matchg pursut-lke algorthm, IEEE Tras Bomed Eg, vol. 9,, s K.D. Pool, T. Ftzo: Evaluato of a computer-automated program for clcal assessmet of the audtory bra stem respose, Ear Hear, vol., 99, s otrzymao / receved:.3. wersja poprawoa / revsed verso:.9. zaakceptowao / accepted:.. 3 Acta Bo-Optca et Iformatca Medca /, vol. 7