kora - labirynt - promienie rdzenne rdzeń - zewnętrzny - wewnętrzny kielichy: - mniejsze - większe miedniczka

Transkrypt

1 Ogólna budowa nerki UKŁAD MOCZOWY kora - labirynt - promienie rdzenne rdzeń - zewnętrzny - wewnętrzny kielichy: - mniejsze - większe miedniczka Nerka zbudowana jest z gęsto ułożonych nabłonkowych, rurek - kanalików nerkowych. Ich regularny układ powoduje zróżnicowanie miąższu nerki na obszary kory i rdzenia. Przestrzenie międzykanalikowe zajmuje tkanka łączna z gęstą siecią naczyń krwionośnych (głównie włosowatych). Kanaliki nerkowe nefrony (nierozgałęzione, mają kolejne odcinki różniące się budową histologiczną i funkcją) cewki zbiorcze (rozgałęzione, do jednej cewki uchodzi klika nefronów) - otwierają się na szczytach brodawek nerkowych gdzie mocz przedostaje się do dróg wyprowadzających Rozwój nerki Nefron Odcinki: 1. Ciałko nerkowe 2. Kanalik proksymalny część kręta część prosta 3. Kanalik pośredni (część cienka pętli Henlego) 4. Kanalik dystalny część prosta część kręta Ciałko nerkowe kłębuszek nerkowy (pętle naczyń włosowatych, pomiędzy nimi kom. mezangialne) torebka Bowmana (blaszka zewnętrzna, blaszka wewnętrzna zbudowana z podocytów) naczynia kłębuszka to kapilary o ścianie okienkowej Pętla Henlego: proste odcinki nefronu - pętle krótkie nefrony korowe - pętle długie nefrony przyrdzeniowe biegun naczyniowy (tętniczka doprow. i wyprowadzająca) biegun moczowy (przejście w kanalik proksymalny) Funkcja: ultrafiltracja (filtracja osocza krwi do przestrzeni torebki Bowmana) i tworzenie moczu pierwotnego ok. 150 l/dobę 1

2 Okienkowe kapilary kłębuszka nerkowego są pokryte od zewnątrz przez zazębiające się wypustki podocytów śródbłonek błona podstawna (dwie zespolone blaszki podstawne) szczeliny filtracyjne pomiędzy wypustkami podocytów W barierze filtracyjnej: śródbłonek (z okienkami bez przeponek): zatrzymuje krwinki błona podstawna (dwie zespolone blaszki podstawne): sieciowy układ białek i liczne ujemnie naładowane grupy w proteoglikanach zwalniają cząsteczki duże i z ładunkiem elektrycznym (głównie białka) przestrzeń śródtorebkowa kierunek ultrafiltracji szczeliny filtracyjne pomiędzy wypustkami podocytów przesłonięte przeponkami z białka nefryny zatrzymują cząsteczki > 70 kda Błona podstawna z uwięzionymi cząsteczkami jest stale odnawiana: fagocytowana przez komórki mezangialne oraz produkowana przez śródbłonek i podocyty Komórki mezangialne: fagocytują błonę podstawną produkuja czynniki wspomagające regenerację ciałek nerkowych mają własności kurczliwe Przez barierę przechodzą wszystkie składniki osocza z wyjątkiem dużych białek (do moczu pierwotnego dostaje się jednak tylko niewielka ilość białek) krew kierunek ultrafiltracji Ściana naczynia i otaczające ją wypustki podocytów tworzą barierę filtracyjną ciałka nerkowego: Kanalik proksymalny nabłonek sześcienny Komórki kanalika proksymalnego: kwasochłonne wysoki brzeżek szczoteczkowy boczne i przypodstawne fałdy cytoplazmatyczne prążkowanie przypodstawne (w nim wydłużone mitochondria) liczne organelle (m.in. lizosomy, peroksysomy) 2

3 Kanalik proksymalny Kanalik pośredni Funkcje: resorpcja wody (70-80%) resorpcja jonów (Na+, Cl-), glukozy, aminokwasów - przez transportery błonowe resorpcja białek - przez endocytozę i trawienie w lizosomach (resorbowane substancje przekazywane są do pobliskich naczyń kapilarnych) resorpcja niektórych metabolitów, leków i trucizn wydzielanie niektórych substancji (kwas moczowy, kreatynina, leki, środki kontrastujące) do światła kanalika płaskie komórki ubogie w organelle część zstępująca: nieprzepuszczalna dla jonów, przepuszczalna dla wody część wstępująca: nieprzepuszczalna dla wody Funkcja: udział w procesie zagęszczania moczu Kanalik dystalny Kanalik łączący krótki kanalik łączący kanalik dystalny z cewką zbiorczą nabłonek sześcienny komórki główne (jasne) i wstawkowe (ciemne) nabłonek sześcienny Cewka zbiorcza odcinki: - korowy - rdzenny - brodawkowy Komórki kanalika dystalnego: nieliczne mikrokosmki jądro zlokalizowane przyszczytowo prążkowanie przypodstawne strefy zamykające Na+ Funkcje: - resorpcja (pod wpływem aldosteronu) i - wydzielanie K+ i H+ (zakwaszanie moczu) - udział w procesie zagęszczania moczu nabłonek: stopniowy wzrost wysokości od sześciennego do walcowatego Cl- Komórki kanalika łączącego i cewki zbiorczej komórki główne i wstawkowe Rozmieszczenie kanalików w różnych obszarach miąższu nerki Komórki główne (jasne) przypodstawne wpuklenia błony komórkowej ostateczne zagęszczenie moczu (akwaporyny kanały wodne w błonie komórkowej, regulowane przez poziom ADH) resorpcja Na+ (pod wpływem aldosteronu) i Cl- kora rdzeń zewn. - pas zewn. rdzeń zewn. - pas wewn. rdzeń wewn. rdzeń wewn. Komórki wstawkowe (ciemne) w cewce zbiorczej tylko w odcinku korowym liczne mitochondria monitorują zewnątrz- i wewnątrzkomórkowe ph transportują jony H+ lub HCO3do moczu odgrywają główną rolę w nerkowej regulacji równowagi kwasowozasadowej Kora - labirynt - ciałka nerkowe - kanaliki proksymalne (części kręte) - kanaliki dystalne (części kręte) Kora - promienie rdzenne - kanaliki proksymalne (cz. proste) - kanaliki dystalne (cz. proste) - cewki zbiorcze 3

4 Rozmieszczenie kanalików w różnych obszarach miąższu nerki (c.d.) tętnice nerkowe tętnice międzypłatowe tętnice łukowate tętnice promieniste tętniczki doprowadzające kapilary kłębuszka tętniczki wyprowadzające kapilary okołokanalikowe żyły promieniste żyły łukowate ( ) Układ naczyniowy nerki t. nerkowa Rdzeń zewnętrzny: Rdzeń zewnętrzny: Rdzeń wewnętrzny: pas zewnętrzny pas wewnętrzny - kan. proksymalne - kan. pośrednie - kan. pośrednie - kan. dystalne - kan. dystalne (długich pętli - cewki zbiorcze - cewki zbiorcze Henlego) - cewki zbiorcze ż. nerkowa Przez nerki przepływa ponad 20% krwi krążenia dużego Aparat przykłębuszkowy komórki przykłębuszkowe (ziarniste): zmodyfikowane komórki mięśniowe gładkie tętniczki doprowadzającej - produkują i wydzielają reninę komórki plamki gęstej: zmodyfikowane komórki kanalika dystalnego - monitorują przepływ moczu i stężenie Cl i Na + komórki mezangium pozakłębuszkowego: pośredniczą w wymianie sygnałów pomiędzy komórkami plamki gęstej i ziarnistymi (połączenia komunikacyjne) Funkcja: regulacja ciśnienia krwi (od którego zależy prawidłowa ultrafiltracja) Układ reninaangiotensynaaldosteron (RAA) Plamka gęsta: spadek przepływu moczu i spadek stęż. NaCl Komórki ziarniste wydzielanie reniny Angiotensynogen PGE 2, ATP, adenozyna renina Angiotensyna I Angiotensyna II Wydzielanie aldosteronu przez korę nadnerczy Resorpcja Na + i H 2 O w kanalikach dystalnych i cewkach zbiorczych Wzrost ciśnienia krwi konwertaza (ACE) Skurcz naczyń krwionośnych aparat przykłębuszkowy cd. Tkanka śródmiąższowa delikatna tkanka łączna zawierająca: - fibroblasty - makrofagi - kom. śródmiąższowe (tylko w rdzeniu) - naczynia włosowate Fibroblasty tkanki śródmiąższowej kory produkują erytropoetynę Moczowód Drogi moczowe Kielichy i miedniczki nerkowe błona śluzowa - nabłonek przejściowy dróg moczowych (urotelium) - cienka blaszka właściwa cienka warstwa mięśniówki gładkiej błona śluzowa - nabłonek przejściowy dróg moczowych - blaszka właściwa (bez gruczołów) błona mięśniowa (warstwy: podłużna okrężna podłużna warstwa włóknista 4

5 Pęcherz moczowy błona śluzowa - nabłonek przejściowy dróg moczowych - blaszka właściwa błona podśluzowa gruba warstwa mięśniowa warstwa włóknista lub surowicza - bardzo bogate unerwienie autonomiczne Nabłonek przejściowy: wielowarstwowy z komórkami baldaszkowatymi na powierzchni, połączonymi strefami zamykającymi Funkcje: ochrona ściany dróg moczowych, bariera osmotyczna, adaptacja do zmieniającej się objętości pęcherza Szczytowa błona komórkowa komórek baldaszkowatych: sztywne białkowe płytki zbudowane z uroplakiny, połączone zawiasowymi obszarami normalnej błony. Błona jest nieprzepuszczalna dla wody i jonów, tworząc (wraz ze strefami zamykającymi) barierę osmotyczną normalna błona płytka Adaptacja ściany pęcherza moczowego do zmiennej pojemności pusty (ok. 0,04 l) pełny (do 0,6 l) A. Wygładzanie fałdów błony śluzowej i reorientacja pęczków mięśniowych B. Rozciągnięcie nabłonka przejściowego (zmniejszenie liczby warstw i spłaszczenie komórek baldaszkowatych) C. Zwiększenie powierzchni szczytowej błony komórkowej komórek baldaszkowatych przez jej wygładzenie i wbudowanie dodatkowych płytek Cewka moczowa żeńska nabłonek przejściowy walcowaty wielowarstwowy płaski blaszka właściwa z gruczołami Littre a (małe gr, śluzowe) warstwa mięśniowa (m. gładkie, zwieracz z m. szkieletowych) wzrost pola powierzchni do 15 x męska odcinki: sterczowy, błoniasty, gąbczasty nabłonek przejściowy wielowarstwowy walcowaty wielowarstwowy płaski blaszka właściwa z gruczołami Littre a w odc. gąbczastym otoczona przez ciało gąbczaste prącia Jądro i najądrze UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI 5

6 Kanalik nasienny Zrazik jądra: kanaliki nasienne międzykanalikowa (śródmiąższowa) tkanka łączna zawierająca naczynia krwionośne, włókna nerwowe, makrofagi i komórki Leydiga błona graniczna - blaszka podstawna - cienka warstwa fibryli kolagenowych - komórki mioidne (okołokanalikowe) - cienka warstwa naczyń chłonnych nabłonek plemnikotwórczy Spermatogeneza: Nabłonek plemnikotwórczy komórki plemnikotwórcze komórki Sertolego spermatocytogeneza mejoza Spermiogeneza: Komórki plemnikotwórcze: spermatogonie A, B spermatocyty I rzędu spermatocyty II rzędu spermatydy dojrzewające plemniki spermatocyty II rzędu spermatocyty I rzędu spermatydy kom.sertolego spermatocyty I rzędu spermatydy sp. I rzędu kom.sertolego spermatogonie A jasne A ciemne spermatogonie spermatogonie Wspólne cechy komórek plemnikotwórczych: - kulisty kształt, okrągłe jądra komórkowe, słabo rozwinięte organelle (wyjątek: spermatydy) komórki Sertolego ciemne spermatogonie A: macierzyste, ciemna, rozproszona chromatyna (macierzyste komórki spermatogenezy) jasne spermatogonie A: jasna, rozproszona chromatyna spermatogonie B: ciemne skupiska chromatyny, duże jąderko spermatocyty I rzędu: największe, często widoczne chromosomy (mejoza I) spermatocyty II rzędu: mniejsze, rzadko widoczne (krótki czas rozwoju) spermatydy: najmniejsze, małe, ciemne jądro, więcej organelli 6

7 szyjka Spermiogeneza aparat Golgiego obejmuje następujące procesy: wytworzenie akrosomu (fuzja pęcherzyków pochodzących z aparatu Golgiego) Dojrzały plemnik mankiet mitochondrialny akrosom główka: jądro + akrosom witka wytworzenie witki aksonemy i otaczających ją struktur włóknistych (pochodne cytoszkieletu) akrosom zagęszczenie i zmiana kształtu jądra osłonka włóknista utworzenie mankietu mitochondrialnego utworzenie wyspecjalizowanych obszarów błony komórkowej usunięcie zbędnej cytoplazmy (ciałko resztkowe, kropla cytoplazmatyczna) witka: - szyjka: centriole otoczone część przez 9 kolumn końcowa białkowych - część pośrednia (wstawka): aksonema, 9 gęstych włókien zewn., mankiet mitochondrialny - część główna: aksonema, 7 gęstych włókien zewn., osłonka włóknista - część końcowa: aksonema (przy końcu witki pojedyncze mikrotubule) osłonka włóknista Komórki Sertolego wstawka część główna część końcowa aksonema gęste włókna zewn. mitochondria Bariera krew-jądro osłonka włóknista wysokie boczne i przyszczytowe fałdy cytoplazmatyczne nieregularne jądro siateczka gładka i szorstka, Golgi cytoszkielet specjalizacje ektoplazmatyczne i połączenia zamykające krople lipidowe i małe kryształki białkowe Funkcje: wspomaganie (strukturalne i metaboliczne) komórek plemnikotwórczych fagocytoza ciałek resztkowych tworzenia bariery krew-jądro synteza: - białka wiążącego androgeny - inhibiny, - transferyny jądrowej - w rozwoju płodowym: czynnik hamujący rozwój przewodów Müllera Komórki Leydiga... strefy zamykające pomiędzy fałdami komórek Sertolego w kanaliku nasiennym bariera oddziela: - przedział przypodstawny (spermatogonie i wczesne spermatocyty I rzędu) - przedział przyszczytowy (pozostałe stadia komórek plemnikotwórczych) komórki Leydiga naczynie bariera chroni dojrzewające komórki plemnikotwórcze przed atakiem układu immunologicznego komórki Leydiga 7

8 ...są typowymi komórkami steroidogennymi. - cecha szczególna: kryształy Reinkego Drogi wyprowadzające nasienie Produkują: testosteron inne substancje czynne Kanaliki proste nabłonek walcowaty komórki mioidne i sieć jądra nabłonek sześcienny Trzon i ogon najądrza tworzy pojedynczy, zespiralizowany przewód najadrza nabłonek wielorzędowy warstwa mięśniówki gładkiej Najądrze Głowa najądrza zawiera przewodzików wyprowadzających: nabłonek wielorzędowy o zmiennej wysokości (sześcienny/walcowaty) cienka warstwa kom. mięśniowych gładkich Nabłonek: komórki z migawkami komórki z mikrokosmkami (resorbcyjne/wydzielnicze) komórki podstawne (macierzyste) Nabłonek: kom. główne kom. podstawne Komórki główne: stereocylia siateczka, Golgi lizosomy strefy zamykające 8

9 Nasieniowód 1. Błona śluzowa nabłonek wielorzędowy (taki jak w przewodzie najądrza) blaszka właściwa 2. Warstwa mięśniowa (b. gruba) warstwa podłużna warstwa okrężna warstwa podłużna 3. Warstwa włóknista nabłonek wielorzędowy zrąb łącznotkankowy (blaszka właściwa) warstwa mięśniówki gładkiej zewnętrzna warstwa włóknista Produkują ok. 70% płynu nasiennego Główne produkty: fruktoza prostaglandyny białka Pęcherzyki nasienne (parzyste, rozgałęzione gruczoły cewkowe) torebka Gruczoł krokowy strona przednia Gruczoł krokowy budowa strefowa gruczoły podśluzówkowe gruczoły śluzówkowe cewka moczowa gruczoły główne tył przód mięśniówka gładka zrąb przegrody łącznotkankowe przewody wytryskowe strefa obwodowa tu ok. 60 % raków stercza nabłonek walcowaty/sześcienny zrąb łącznotkankowy z licznymi komórkami mięśniowymi gładkimi kamyki sterczowe tkanka łączna Gruczoły opuszkowo-cewkowe (Cowpera) odcinki wydzielnicze włókna mięśniowe szkieletowe odcinki wydzielnicze Produkują ok. 20% płynu nasiennego przegrody międzyzrazikowe przewód wyprowadzający Główne produkty: enzymy proteolityczne kwaśna fosfataza lipidy kwas cytrynowy PSA (prostate-specific antigen) budowa zrazikowa odcinki wydzielnicze: cewki śluzowe (nabł. walcowaty, blaszka podstawna) przewody wyprowadzające nabł. sześcienny torebka i przegrody z tkanki łącznej zawierającej włókna mięśniowe szkieletowe 9

10 Tkanka erekcyjna ciała jamiste i gąbczaste Sieć nieregularnych, zatokowych przestrzeni naczyniowych wyścielonych śródbłonkiem, pomiędzy nimi beleczki/przegrody łącznotkankowe zawierające liczne komórki mięśniowe gładkie 10