kora - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna promien. rdzenne kielichy mniejsze Kanaliki nerkowe

Transkrypt

1 UKŁAD Ogólna budowa nerki - labirynt - promienie rdzenne - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny zatoka MOCZOWY kolumna piramida promien. rdzenne kielichy mniejsze wewn. kielichy większe moczowód miedniczka zewn. Nerka zbudowana jest z gęsto ułożonych nabłonkowych, rurek - kanalików nerkowych. Ich regularny układ powoduje zróżnicowanie miąższu nerki na obszary kory i rdzenia. Przestrzenie międzykanalikowe zajmuje tkanka łączna z gęstą siecią naczyń krwionośnych (głównie włosowatych). Kanaliki nerkowe nefrony (nierozgałęzione, mają kolejne odcinki różniące się budową histologiczną i funkcją) cewki zbiorcze (rozgałęzione, do jednej cewki uchodzi klika nefronów) - otwierają się na szczytach brodawek nerkowych gdzie mocz przedostaje się do dróg wyprowadzających * nefrony korowe * nefrony przyrdzeniowe pas zewn. pas wewn. zewn. wewn. Nefron Odcinki: 1. Ciałko nerkowe 2. Kanalik proksymalny część kręta część prosta 3. Kanalik pośredni (część cienka pętli Henlego) 4. Kanalik dystalny część prosta część kręta Ciałko nerkowe kłębuszek nerkowy (pętle naczyń włosowatych, pomiędzy nimi kom. mezangialne) torebka Bowmana (blaszka zewnętrzna, blaszka wewnętrzna zbudowana z podocytów) * biegun naczyniowy (tętniczka doprow. i wyprowadzająca) * biegun moczowy (przejście w kanalik proksymalny) blaszka zewnętrzna torebki Bowmana przestrzeń torebki Bowmana kanalik proksymalny blaszka wewnętrzna torebki Bowmana blaszka podstawna Pętla Henlego: proste odcinki nefronu (*pętle krótkie i długie) Funkcja: ultrafiltracja (filtracja osocza krwi do przestrzeni torebki Bowmana) biegun moczowy biegun naczyniowy 1

2 Ciałko nerkowe Okienkowe kapilary kłębuszka nerkowego... Ściana naczynia i otaczające ją wypustki podocytów tworzą barierę filtracyjną ciałka nerkowego komórka mezangialna PODOCYT okienkowe naczynie włosowate przestrzeń t. Bowmana komórka blaszki zewnętrznej błona podstawna podocyt... są pokryte od zewnątrz przez zazębiające się wypustki podocytów Bariera filtracyjna ciałka nerkowego: śródbłonek błona podstawna (dwie zespolone blaszki podstawne) szczeliny filtracyjne pomiędzy wypustkami podocytów wypustki podocytu bariera filtracyjna śródbłonek śródbłonek (z okienkami bez przeponek): zatrzymuje krwinki błona podstawna (dwie zespolone blaszki podstawne): sieciowy układ białek i liczne ujemnie naładowane grupy w proteoglikanach zwalniają cząsteczki duże i z ładunkiem elektrycznym szczeliny filtracyjne pomiędzy wypustkami podocytów przesłonięte przeponkami z białka nefryny zatrzymują cząsteczki > 70 kda Przez barierę przechodzą wszystkie składniki osocza z wyjątkiem dużych białek 2

3 Błona podstawna z uwięzionymi cząsteczkami jest stale odnawiana: fagocytowana przez komórki mezangialne oraz produkowana przez śródbłonek i podocyty Komórki mezangialne: fagocytują błonę podstawną produkuja czynniki wspomagające regenerację ciałek nerkowych mają własności kurczliwe podocyt błona podst. śródbłonek komórka mezangialna Błona podstawna bariery filtracyjnej może niekiedy zostać zablokowana przez nadmiar białek, które dostały się do krążenia (np. mioglobina po rozległych urazach mięśni). Prowadzi to do zatrzymania ultrafiltracji (ostra niewydolność nerek). Krótkotrwała hemodializa pozwala na eliminację zablokowanej błony podstawnej przez komórki mezangialne i odbudowę nowej czynność nerek wraca do normy. Kanalik proksymalny Komórka kanalika proksymalnego nabłonek sześcienny Funkcje: resorpcja wody (70-80 %) resorpcja jonów (Na+, Cl- ), glukozy, aminokwasów - przez transportery błonowe resorpcja białek - przez endocytozę i trawienie w lizosomach (resorbowane substancje przekazywane są do pobliskich naczyń kapilarnych) resorpcja niektórych metabolitów, leków i trucizn wydzielanie niektórych substancji (kwas moczowy, kreatynina, pewne leki) do światła kanalika Kanalik pośredni płaskie komórki ubogie w organelle część zstępująca: nieprzepuszczalna dla jonów, przepuszczalna dla wody część wstępująca: nieprzepuszczalna dla wody Funkcja: udział w procesie zagęszczania moczu brzeżek szczoteczkowy boczne i przypodstawne fałdy cytoplazmatyczne prążkowanie przypodstawne liczne organelle (m.in. lizozomy, peroksysomy) Kanalik dystalny nabłonek sześcienny Komórki kanalika dystalnego: nieliczne mikrokosmki jądro zlokalizowane przyszczytowo prążkowanie przypodstawne strefy zamykające Funkcje: - transport Na+ i Cl- do przestrzeni śródmiąższowej - udział w procesie zagęszczania moczu 3

4 Kanalik łączący krótki kanalik łączący kanalik dystalny z cewką zbiorczą nabłonek sześcienny komórki główne (jasne) i wstawkowe (ciemne) Cewka zbiorcza odcinki: - korowy - rdzenny - brodawkowy nabłonek: stopniowy wzrost wysokości od sześciennego do walcowatego komórki główne i wstawkowe Komórki kanalika łączącego i cewki zbiorczej Komórki główne (jasne) przypodstawne wpuklenia błony komórkowej ostateczne zagęszczenie moczu (akwaporyny kanały wodne w błonie komórkowej, regulowane przez poziom ADH) resorpcja Na+ (pod wpływem aldosteronu) i Cl- Komórki wstawkowe (ciemne) w cewce zbiorczej tylko w odcinku korowym liczne mitochondria monitorują zewnątrz- i wewnątrzkomórkowe ph transportują jony H+ i HCO 3 - odgrywają główną rolę w regulacji równowagi kwasowozasadowej Zbyt niski poziom ADH powoduje wycofywanie akwaporyn z błony komórkowej do cytoplazmy komórek cewek zbiorczych. Stają się one nieprzepuszczalne dla wody, co uniemożliwia ostateczne zagęszczenie moczu (moczówka prosta) zewn. wewn. Zagęszczanie moczu jest wynikiem współpracy: pętli Henlego cewek zbiorczych pobliskich naczyń włosowatych Różne odcinki pętli Henlego charakteryzują się odmienną: zdolnością do transportu jonów (transportery błonowe) przepuszczalnością dla wody (strefy zamykające) Wytwarza to gradient osmotyczny w przestrzeniach międzykanalikowych, wzrastający od obwodu nerki do brodawek nerkowych. Wysokie ciśnienie osmotyczne wysysa wodę z końcowych odcinków cewek zbiorczych, co powoduje ostateczne zagęszczenie moczu. Rozmieszczenie kanalików nerkowych w różnych obszarach miąższu nerki Rozmieszczenie kanalików nerkowych w różnych obszarach miąższu nerki (c.d.) zewn. - pas zewn. zewn. - pas wewn. wewn. Rdzeń zewnętrzny: Rdzeń zewnętrzny: Rdzeń wewnętrzny pas zewnętrzny pas wewnętrzny Kora - labirynt Kora - promienie rdzenne - ciałka nerkowe - kanaliki proksymalne (cz. proste) - kanaliki proksymalne (części kręte) - kanaliki dystalne (cz. proste) - kanaliki dystalne (części kręte) - cewki zbiorcze - kan. proksymalne - kan. pośrednie - kan. pośrednie - kan. dystalne - kan. dystalne (długich pętli - cewki zbiorcze - cewki zbiorcze Henlego) - cewki zbiorcze 4

5 Układ naczyniowy kanalik dystalny Aparat przykłębuszkowy Tętnice międzypłatowe tętnice łukowate tętnice promieniste tętniczki doprowadzające kapilary kłębuszka tętniczki wyprowadzające kapilary okołokanalikowe żyły promieniste żyły łukowate ( ) tętniczka doprow. komórki ziarniste komórki mezangium podocyt przestrzeń t. Bowmana komórki mezangium plamka gęsta tętniczka wyprow. kapilary komórki przykłębuszkowe (ziarniste): zmodyfikowane komórki mięśniowe gładkie tętniczki doprowadzającej - produkują i wydzielają reninę komórki plamki gęstej: zmodyfikowane komórki kanalika dystalnego - monitorują stężenie Na + i Cl oraz przepływ moczu komórki mezangium pozakłębuszkowego: pośredniczą w wymianie sygnałów pomiędzy komórkami plamki gęstej i ziarnistymi (połączenia szczelinowe) Funkcja: regulacja ciśnienia krwi (od którego zależy prawidłowa ultrafiltracja) Aparat przykłębuszkowy Plamka gęsta: spadek przepływu moczu i zaburzenia jonowe ATP Komórki ziarniste: wydzielanie reniny kom. plamki gęstej kom. przykłębuszkowa Angiotensynogen renina Układ reninaangiotensyna-aldosteron Angiotensyna I konwertaza (ACE) Angiotensyna II Wydzielanie aldosteronu przez korę nadnerczy Skurcz naczyń krwionośnych plamka gęsta Resorpcja Na + i H 2 O w kanalikach dystalnych kom. mezangialna Wzrost ciśnienia krwi Tkanka śródmiąższowa Drogi moczowe delikatna tkanka łączna zawierająca: - fibroblasty - makrofagi - kom. śródmiąższowe (tylko w rdzeniu) naczynia włosowate Kielichy i miedniczki nerkowe błona śluzowa - nabłonek przejściowy dróg moczowych (urotelium) - cienka blaszka właściwa cienka warstwa mięśniówki gładkiej Fibroblasty tkanki śródmiąższowej kory produkują erytropoetynę Komórki śródmiąższowe rdzenia: specyficzny rodzaj miofibroblastów wydłużone, zawierają krople lipidowe układają się w drabinę kurcząc się regulują przepływ krwi produkują medulipinę (poszerza naczynia) i prostaglandyny w warunkach patologicznych wytwarzają włókna kolagenowe Moczowód błona śluzowa - nabłonek przejściowy dróg moczowych - blaszka właściwa (bez gruczołów) błona mięśniowa (warstwy: podłużna okrężna podłużna warstwa włóknista blaszka właściwa nabłonek mięśniówka 5

6 Pęcherz moczowy błona śluzowa - nabłonek przejściowy dróg moczowych - blaszka właściwa błona podśluzowa gruba warstwa mięśniowa warstwa włóknista lub surowicza Nabłonek przejściowy: wielowarstwowy z komórkami baldaszkowatymi na powierzchni, połączonymi strefami zamykającymi Funkcje: ochrona ściany dróg moczowych, bariera osmotyczna, adaptacja do zmieniającej się powierzchni Szczytowa błona komórkowa komórek baldaszkowatych: sztywne białkowe płytki zbudowane z uroplakiny, połączone zawiasowymi obszarami normalnej błony. Błona jest nieprzepuszczalna dla wody i jonów, tworząc (wraz ze strefami zamykającymi) barierę osmotyczną normalna błona płytka Adaptacja ściany pęcherza moczowego do zmiennej pojemności pusty (ok. 0,04 l) pełny (do 0,6 l) A. Wygładzanie fałdów błony śluzowej i reorientacja pęczków mięśniowych B. Rozciągnięcie nabłonka przejściowego (zmniejszenie liczby warstw i spłaszczenie komórek baldaszkowatych) Cewka moczowa żeńska męska C. Zwiększenie powierzchni szczytowej błony komórkowej komórek baldaszkowatych przez jej wygładzenie i wbudowanie dodatkowych płytek wzrost pola powierzchni do 15 x nabłonek przejściowy walcowaty odcinki: sterczowy, błoniasty, wielowarstwowy płaski gąbczasty blaszka właściwa z gruczołami nabłonek przejściowy Littre a (małe gruczoły śluzowe) wielowarstwowy walcowaty warstwa mięśniowa (m. gładkie, wielowarstwowy płaski zwieracz z m. szkieletowych) blaszka właściwa z gruczołami Littre a w odc. gąbczastym otoczona przez ciało gąbczaste prącia 6