Kanaliki nerkowe. Ciałko nerkowe kłębuszek nerkowy (pętle naczyń włosowatych, pomiędzy nimi kom. mezangialne) torebka Bowmana. blaszka zewnętrzna

Transkrypt

1 Ogólna budowa nerki UKŁAD MOCZOWY kora - labirynt - promienie rdzenne rdzeń - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny Nerka zbudowana jest z gęsto ułożonych nabłonkowych, rurek - kanalików nerkowych. Ich regularny układ powoduje zróżnicowanie miąższu nerki na obszary kory i rdzenia. Przestrzenie międzykanalikowe zajmuje tkanka łączna z gęstą siecią naczyń krwionośnych (głównie włosowatych). kora rdzeń Kanaliki nerkowe nefrony (nierozgałęzione, mają kolejne odcinki różniące się budową histologiczną i funkcją) cewki zbiorcze (rozgałęzione, do jednej cewki uchodzi klika nefronów) - otwierają się na szczytach brodawek nerkowych gdzie mocz przedostaje się do dróg wyprowadzających * nefrony korowe * nefrony przyrdzeniowe pas zewn. pas wewn. kora rdzeń zewn. rdzeń wewn. Nefron Odcinki: 1. Ciałko nerkowe 2. Kanalik proksymalny część kręta część prosta 3. Kanalik pośredni (część cienka pętli Henlego) 4. Kanalik dystalny część prosta część kręta Ciałko nerkowe kłębuszek nerkowy (pętle naczyń włosowatych, pomiędzy nimi kom. mezangialne) torebka Bowmana (blaszka zewnętrzna, blaszka wewnętrzna zbudowana z podocytów) * biegun naczyniowy (tętniczka doprow. i wyprowadzająca) * biegun moczowy (przejście w kanalik proksymalny) blaszka zewnętrzna torebki Bowmana przestrzeń torebki Bowmana kanalik proksymalny blaszka wewnętrzna torebki Bowmana blaszka podstawna Pętla Henlego: proste odcinki nefronu (*pętle krótkie i długie) Funkcja: ultrafiltracja (filtracja osocza krwi do przestrzeni torebki Bowmana) biegun moczowy biegun naczyniowy 1

2 Okienkowe kapilary kłębuszka nerkowego... PODOCYT... są pokryte od zewnątrz przez zazębiające się wypustki podocytów Ściana naczynia i otaczające ją wypustki podocytów tworzą barierę filtracyjną ciałka nerkowego Bariera filtracyjna ciałka nerkowego: komórka mezangialna okienkowe naczynie włosowate przestrzeń t. Bowmana (śródtorebkowa) śródbłonek komórka blaszki zewnętrznej błona podstawna błona podstawna (dwie zespolone blaszki podstawne) szczeliny filtracyjne pomiędzy wypustkami podocytów podocyt wypustki podocytu bariera filtracyjna śródbłonek śródbłonek (z okienkami bez przeponek): zatrzymuje krwinki błona podstawna (dwie zespolone blaszki podstawne): sieciowy układ białek i liczne ujemnie naładowane grupy w proteoglikanach zwalniają cząsteczki duże i z ładunkiem elektrycznym Błona podstawna z uwięzionymi cząsteczkami jest stale odnawiana: fagocytowana przez komórki mezangialne oraz produkowana przez śródbłonek i podocyty Komórki mezangialne: fagocytują błonę podstawną produkuja czynniki wspomagające regenerację ciałek nerkowych mają własności kurczliwe podocyt błona podst. śródbłonek komórka mezangialna szczeliny filtracyjne pomiędzy wypustkami podocytów przesłonięte przeponkami z białka nefryny zatrzymują cząsteczki > 70 kda Przez barierę przechodzą wszystkie składniki osocza z wyjątkiem dużych białek 2

3 Kanalik proksymalny Komórka kanalika proksymalnego nabłonek sześcienny Funkcje: resorpcja wody (70-80%) resorpcja jonów (Na +, Cl - ), glukozy, aminokwasów - przez transportery błonowe resorpcja białek - przez endocytozę i trawienie w lizosomach (resorbowane substancje przekazywane są do pobliskich naczyń kapilarnych) resorpcja niektórych metabolitów, leków i trucizn wydzielanie niektórych substancji (kwas moczowy, kreatynina, pewne leki) do światła kanalika brzeżek szczoteczkowy boczne i przypodstawne fałdy cytoplazmatyczne prążkowanie przypodstawne liczne organelle Kanalik pośredni Kanalik dystalny nabłonek sześcienny płaskie komórki ubogie w organelle część zstępująca: nieprzepuszczalna dla jonów, przepuszczalna dla wody część wstępująca: nieprzepuszczalna dla wody Funkcja: udział w procesie zagęszczania moczu Komórki kanalika dystalnego: nieliczne mikrokosmki jądro zlokalizowane przyszczytowo prążkowanie przypodstawne strefy zamykające Funkcje: - transport Na + i Cl - do przestrzeni śródmiąższowej - udział w procesie zagęszczania moczu Kanalik łączący krótki kanalik łączący kanalik dystalny z cewką zbiorczą nabłonek sześcienny komórki główne (jasne) i wstawkowe (ciemne) Cewka zbiorcza odcinki: - korowy - rdzenny - brodawkowy nabłonek: stopniowy wzrost wysokości od sześciennego do walcowatego komórki główne i wstawkowe Komórki kanalika łączącego i cewki zbiorczej Komórki główne (jasne) przypodstawne wpuklenia błony komórkowej ostateczne zagęszczenie moczu (akwaporyny kanały wodne w błonie komórkowej, regulowane przez poziom ADH) resorpcja Na+ (pod wpływem aldosteronu) i Cl- Komórki wstawkowe (ciemne) w cewce zbiorczej tylko w odcinku korowym liczne mitochondria monitorują zewnątrz- i wewnątrzkomórkowe ph transportują jony H+ i HCO 3 - odgrywają główną rolę w regulacji równowagi kwasowozasadowej 3

4 Rozmieszczenie kanalików nerkowych w różnych obszarach miąższu nerki kora Rozmieszczenie kanalików nerkowych w różnych obszarach miąższu nerki (c.d.) rdzeń zewn. - pas zewn. rdzeń zewn. - pas wewn. rdzeń wewn. Rdzeń zewnętrzny: Rdzeń zewnętrzny: Rdzeń wewnętrzny pas zewnętrzny pas wewnętrzny Kora - labirynt Kora - promienie rdzenne - ciałka nerkowe - kanaliki proksymalne (cz. proste) - kanaliki proksymalne (części kręte) - kanaliki dystalne (cz. proste) - kanaliki dystalne (części kręte) - cewki zbiorcze - kan. proksymalne - kan. pośrednie - kan. pośrednie - kan. dystalne - kan. dystalne (długich pętli - cewki zbiorcze - cewki zbiorcze Henlego) - cewki zbiorcze Układ naczyniowy Tętnice międzypłatowe tętnice łukowate tętnice promieniste tętniczki doprowadzające kapilary kłębuszka tętniczki wyprowadzające kapilary okołokanalikowe żyły promieniste żyły łukowate ( ) Aparat przykłębuszkowy komórki ziarniste (przykłębuszkowe): zmodyfikowane komórki mięśniowe gładkie tętniczki doprowadzającej - produkują i wydzielają reninę komórki plamki gęstej: zmodyfikowane komórki kanalika dystalnego - monitorują przepływ moczu i stężenie Cl i Na + komórki mezangium pozakłębuszkowego: pośredniczą w wymianie sygnałów pomiędzy komórkami plamki gęstej i ziarnistymi (połączenia szczelinowe) Funkcja: regulacja ciśnienia krwi (od którego zależy prawidłowa ultrafiltracja) Układ reninaangiotensynaaldosteron (RAA) Plamka gęsta: spadek przepływu moczu i zaburzenia jonowe PGE, PGF 2α Komórki ziarniste: wydzielanie reniny Angiotensynogen renina Angiotensyna I konwertaza (ACE) Angiotensyna II aparat przykłębuszkowy cd. Tkanka śródmiąższowa delikatna tkanka łączna zawierająca: - fibroblasty - makrofagi - kom. śródmiąższowe (tylko w rdzeniu) - naczynia włosowate Fibroblasty tkanki śródmiąższowej kory produkują erytropoetynę Wydzielanie aldosteronu przez korę nadnerczy Skurcz naczyń krwionośnych Resorpcja Na + i H 2 O w kanalikach dystalnych Wzrost ciśnienia krwi 4

5 Drogi moczowe Kielichy i miedniczki nerkowe błona śluzowa - nabłonek przejściowy dróg moczowych (urotelium) - cienka blaszka właściwa cienka warstwa mięśniówki gładkiej Moczowód błona śluzowa - nabłonek przejściowy dróg moczowych - blaszka właściwa (bez gruczołów) błona mięśniowa (warstwy: podłużna okrężna podłużna warstwa włóknista Pęcherz moczowy błona śluzowa - nabłonek przejściowy dróg moczowych - blaszka właściwa błona podśluzowa gruba warstwa mięśniowa warstwa włóknista lub surowicza - bardzo bogate unerwienie autonomiczne Nabłonek przejściowy: wielowarstwowy z komórkami baldaszkowatymi na powierzchni, połączonymi strefami zamykającymi Funkcje: ochrona ściany dróg moczowych, bariera osmotyczna, adaptacja do zmieniającej się powierzchni Adaptacja ściany pęcherza moczowego do zmiennej pojemności pusty (ok. 0,04 l) pełny (do 0,6 l) A. Wygładzanie fałdów błony śluzowej i reorientacja pęczków mięśniowych Szczytowa błona komórkowa komórek baldaszkowatych: sztywne białkowe płytki zbudowane z uroplakiny, połączone zawiasowymi obszarami normalnej błony. Błona jest nieprzepuszczalna dla wody i jonów, tworząc (wraz ze strefami zamykającymi) barierę osmotyczną normalna błona płytka B. Rozciągnięcie nabłonka przejściowego (zmniejszenie liczby warstw i spłaszczenie komórek baldaszkowatych) C. Zwiększenie powierzchni szczytowej błony komórkowej komórek baldaszkowatych przez jej wygładzenie i wbudowanie dodatkowych płytek wzrost pola powierzchni do 15 x Jądro i najądrze UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI nasieniowód trzon najądrza głowa najądrza przewodziki wyprowadzające kanalik nasienny przegroda łącznotkankowa śródjądrze osłonka biaława sieć jądra błona surowicza ogon najądrza kanaliki proste 5

6 Kanalik nasienny Zrazik jądra: kanaliki nasienne międzykanalikowa (śródmiąższowa) tkanka łączna zawierająca naczynia krwionośne, włókna nerwowe, makrofagi i komórki Leydiga błona graniczna - blaszka podstawna - cienka warstwa fibryli kolagenowych - komórki mioidne (okołokanalikowe) - cienka warstwa naczyń chłonnych nabłonek plemnikotwórczy Nabłonek plemnikotwórczy komórki plemnikotwórcze komórki Sertolego Spermatogeneza: spermatocytogeneza spermatogonie A mejoza spermatocyty I rzędu spermatogonie B spermiogeneza spermatocyty II rzędu Komórki plemnikotwórcze: spermatogonie A, B spermatocyty I rzędu spermatocyty II rzędu spermatydy spermatydy ciałka resztkowe plemniki dojrzewające plemniki spermatocyty II rzędu spermatydy spermatocyty I rzędu kom.sertolego spermatocyty I rzędu spermatogonie A jasne A ciemne sp. I rzędu kom.sertolego spermatogonie spermatydy spermatogonie Wspólne cechy komórek plemnikotwórczych: kulisty kształt, okrągłe jadra komórkowe, słabo rozwinięte organelle (wyjątek: spermatydy) ciemne spermatogonie A: macierzyste, ciemna, rozproszona chromatyna (macierzyste komórki spermatogenezy) jasne spermatogonie A: jasna, rozproszona chromatyna spermatogonie B: ciemne skupiska chromatyny, duże jąderko spermatocyty I rzędu: największe, często widoczne chromosomy (mejoza I) spermatocyty II rzędu: mniejsze, rzadko widoczne (krótki czas rozwoju) spermatydy: najmniejsze, małe, ciemne jądro, więcej organelli komórki Sertolego 6

7 Spermiogeneza obejmuje następujące procesy: aparat Golgiego Dojrzały plemnik akrosom szyjka mankiet mitochondrialny wytworzenie akrosomu (fuzja pęcherzyków pochodzących z aparatu Golgiego) wytworzenie witki aksonemy witka i otaczających ją struktur włóknistych (pochodne cytoszkieletu) zagęszczenie i zmiana kształtu jądra utworzenie mankietu mitochondrialnego utworzenie wyspecjalizowanych obszarów błony komórkowej usunięcie zbędnej cytoplazmy (ciałko resztkowe, kropla cytoplazmatyczna) akrosom osłonka włóknista główka: jądro + akrosom witka: - szyjka: centriole otoczone część przez 9 kolumn końcowa białkowych - część pośrednia (wstawka): aksonema, 9 gęstych włókien zewn., mankiet mitochondrialny - część główna: aksonema, 7 gęstych włókien zewn., osłonka włóknista - część końcowa: aksonema (przy końcu witki pojedyncze mikrotubule) osłonka włóknista Komórki Sertolego mitochondria wstawka część główna część końcowa aksonema gęste włókna zewn. osłonka włóknista wysokie boczne i przyszczytowe fałdy cytoplazmatyczne nieregularne jądro siateczka gładka i szorstka, Golgi cytoszkielet specjalizacje ektoplazmatyczne krople lipidowe i małe kryształki białkowe Funkcje: wspomaganie (strukturalne i metaboliczne) komórek plemnikotwórczych fagocytoza ciałek resztkowych bariera krew-jądro synteza: - białka wiążącego androgeny - inhibiny - transferyny jądrowej - w rozwoju płodowym: czynnik hamujący rozwój przewodów Müllera Bariera krew-jądro strefy zamykające pomiędzy fałdami komórek Sertolego w kanaliku nasiennym bariera oddziela: - przedział przypodstawny (spermatogonie i wczesne spermatocyty I rzędu) - przedział przyszczytowy (pozostałe stadia komórek plemnikotwórczych) Komórki Leydiga... naczynie komórki Leydiga bariera chroni dojrzewające komórki plemnikotwórcze przed atakiem układu immunologicznego komórki Leydiga 7

8 Kanaliki proste...są typowymi komórkami steroidogennymi. - cecha szczególna: kryształy Reinkego nabłonek walcowaty komórki mioidne Produkują: testosteron inne substancje czynne Najądrze Głowa najądrza zawiera przewodzików wyprowadzających: nabłonek wielorzędowy o zmiennej wysokości (sześcienny/walcowaty) cienka warstwa kom. mięśniowych gładkich i sieć jądra nabłonek sześcienny Trzon i ogon najądrza tworzy pojedynczy, zespiralizowany przewód najadrza nabłonek wielorzędowy warstwa mięśniówki gładkiej Nabłonek: komórki z rzęskami komórki z mikrokosmkami (resorbcyjne/wydzielnicze) komórki podstawne (macierzyste) Nabłonek: kom. główne kom. podstawne Komórki główne: stereocylia siateczka, Golgi lizosomy strefy zamykające Nasieniowód 1. Błona śluzowa nabłonek wielorzędowy (taki jak w przewodzie najądrza) błaszka właściwa 2. Warstwa mięśniowa (b. gruba) warstwa podłużna warstwa okrężna warstwa podłużna 3. Warstwa włóknista 8

9 nabłonek wielorzędowy zrąb łącznotkankowy (blaszka właściwa) warstwa mięśniówki gładkiej zewnętrzna warstwa włóknista Pęcherzyki nasienne (parzyste, rozgałęzione gruczoły cewkowe) torebka gruczoły podśluzówkowe Gruczoł krokowy strona przednia gruczoły śluzówkowe cewka moczowa Produkują ok. 70% płynu nasiennego gruczoły główne Główne produkty: fruktoza prostaglandyny białka mięśniówka gładka zrąb przegrody łącznotkankowe przewody wytryskowe nabłonek walcowaty/sześcienny zrąb łącznotkankowy z licznymi komórkami mięśniowymi gładkimi kamyczki sterczowe Gruczoły opuszkowo-cewkowe (Cowpera) odcinki tkanka łączna wydzielnicze włókna mięśniowe szkieletowe odcinki wydzielnicze Produkują ok. 20% płynu nasiennego przegrody międzyzrazikowe przewód wyprowadzający Główne produkty: enzymy proteolityczne kwaśna fosfataza lipidy kwas cytrynowy PSA (prostate-specific antigen) budowa zrazikowa odcinki wydzielnicze: cewki śluzowe (nabł. walcowaty, blaszka podstawna) przewody wyprowadzające nabł. sześcienny torebka i przegrody z tkanki łącznej zawierającej włókna mięśniowe szkieletowe Tkanka erekcyjna ciała jamiste i gąbczaste Sieć nieregularnych, zatokowych przestrzeni naczyniowych wyścielonych śródbłonkiem, pomiędzy nimi beleczki/przegrody łącznotkankowe zawierające liczne komórki mięśniowe gładkie 9