Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

Transkrypt

1 Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

2 Układ moczowy Dwie nerki wydzielające mocz Dwa moczowody prowadzące mocz z nerek do pęcherza moczowego Pęcherz moczowy, gdzie jest zbierany i okresowo przechowywany mocz Cewka moczowa, przez którą mocz przepływa z pęcherza moczowego na zewnątrz

3 Układ moczowy Układ moczowy spełnia podstawową funkcję w utrzymaniu homeostazy stężenia wody i elektrolitów w ustroju. Nerki wytwarzają mocz zawierający odpadowe produkty przemiany materii, w tym związki azotowe mocznik i kwas moczowy, nadmiar jonów i niektóre ze stosowanych leków. Mocz jest przechowywany w pęcherzu i wydalany w procesie zwanym oddawaniem moczu albo mikcją.

4 Nerki Położone na tylnej ścianie brzucha, po jednej z każdej strony kręgosłupa, za otrzewną i poniżej przepony, rozciągają się od poziomu Th12 do L3, w pewnym stopniu chronione przez dolną część klatki piersiowej. Nerki, będące narządami o fasolowatym kształcie, mają długość około 11 cm, szerokość 6 cm, 3 cm grubości, ich masa wynosi około 150 g. Nerka i tłuszcz okołonerkowy są osłonięte pochewką z włóknistej tkanki łącznej, zwanej też powięzią nerkową.

5

6 Narządy sąsiadujące z nerkami Prawa nerka: Od góry prawe nadnercze. Od przodu prawy płat wątroby, dwunastnica i wątrobowe zgięcie okrężnicy Od tyłu przepona, mięśnie tylnej ściany brzucha Lewa nerka: Od góry lewe nadnercze Od przodu śledziona, żołądek, trzustka, jelito czcze i śledzionowe zgięcie okrężnicy Od tyłu przepona, mięśnie tylnej ściany brzucha

7

8 Makroskopowa budowa nerki Na podłużnym przekroju nerki, oglądanym okiem nieuzbrojonym, można wyróżnić trzy obszary tkanek: Zewnętrzna włóknista torebka otaczająca nerkę Kora, czerwonawo-brązowa warstwa tkanki tuż pod torebką, na zewnątrz piramid Rdzeń, warstwa najgłębsza, składająca się z bladych prążkowań o stożkowatym kształcie, zwanych piramidami nerkowymi.

9 Makroskopowa budowa nerki Wnęka jest wgłębionym przyśrodkowym brzegiem nerki, w miejscu wnikania do niej naczyń krwionośnych i chłonnych, moczowodu i nerwów. Miedniczka nerkowa jest lejkowatą strukturą, w której zbiera się wytwarzany przez nerkę mocz. Mocz przechodzi przez brodawkę nerki na szczycie piramidy do kielicha mniejszego, a potem do kielicha większego, skąd przez miedniczkę nerkową spływa do moczowodu.

10 Mikroskopowa budowa nerki. Nerka składa się z 1-2 mln jednostek czynnościowych, nefronów, oraz mniejszej liczby kanalików zbiorczych. Kanaliki transportują mocz przez piramidy do kielichów i miedniczki nerkowej, nadając piramidom ich prążkowaty wygląd. Kanaliki zbiorcze są podtrzymywane przez małą ilość tkanki łącznej, zawierającej naczynia krwionośne, nerwy i naczynia chłonne.

11

12 Nefron Nefron składa się z kanalika zamkniętego na jednym końcu, na drugim zaś otwierającego się do kanalika zbiorczego. Zamknięty czy ślepy koniec ma półkuliste zagłębienie, stanowiące torebkę kłębuszka (torebkę Bowmana), którą niemal w całości wypełnia sieć drobnych tętniczych włośniczek, czyli kłębuszków. Kłębuszki przypominają zwinięty kłębek.

13

14 Nefron Nefron, liczący około 3 cm długości, poczynając od torebki kłębuszka, składa się z trzech części: Proksymalny kanalik kręty Pętla rdzeniowa (pętla Henlego) Dystalny kanalik kręty, prowadzący do kanalika zbiorczego Kanaliki zbiorcze łączą się ze sobą, tworząc większe przewody, wiodące do kielichów mniejszych.

15 Nefron Do nerek trafia około 20% pojemności wyrzutowej serca. Po wniknięciu di nerki, w miejscu jej wnęki, tętnica nerkowa dzieli się na mniejsze tętnice i tętniczki. W korze tętniczka, zwana tętniczką doprowadzającą, wchodzi do torebki kłębuszka i dalej rozdziela się na skupisko drobniutkich włośniczek tętniczych, które tworzą kłębuszek. Z kłębuszka wychodzą naczynie krwionośne, zwane tętniczką odprowadzającą, która rozdziela się na drugą okołokanalikową sieć włośniczek, która owija się wokół pozostałej części kanalika. Zapewnia to zarówno dostawę tlenu i składników odżywczych do miejscowych tkanek, jak też usuwanie produktów odpadowych.

16 Moczowody Moczowody są przewodami przenoszącymi mocz z nerek do pęcherza moczowego. Ich długość wynosi około cm, a średnica około 3 mm. Moczowód stanowi przedłużenie lejkowatej miedniczki nerkowej. Biegnie on w dół w jamie brzusznej i skośnie wnika w tylną ścianę pęcherza.

17 Moczowody Taki układ sprawia, że gdy ciśnienie w pęcherzu narasta wskutek gromadzenia się w nim moczu, moczowody zostają uciśnięte, a ich ujścia się zamykają. Zapobiega to wstecznemu przedostawaniu się moczu do moczowodów (a więc w kierunku nerek) zarówno przy wypełnieniu się pęcherza, jak i podczas jego oddawania (mikcji), gdy ciśnienie w pęcherzu wzrasta pod wpływem skurczu mięśni w jego ścianie.

18 Pęcherz moczowy Pęcherz moczowy jest zbiornikiem moczu. Leży w jamie miednicy, a jego wielkość i lokalizacja zmieniają się zależnie od objętości zawartego w nim moczu. Po rozciągnięciu unosi się on do jamy brzusznej.

19 Pęcherz moczowy Pęcherz ma zazwyczaj kształt gruszkowaty, ale staje się bardziej okrągły, gdy wypełnia go mocz. Tylna powierzchnia stanowi jego podstawę. Ujście pęcherza do cewki moczowej znajduje się w jego najniższym punkcie, zwanym szyjką.

20 Pęcherz moczowy Gdy pęcherz jest pusty, jego wyściółka wewnętrzna tworzy fałdy, stopniowo znikające w miarę jego wypełnienia. Pęcherz jest rozciągany, jednak gdy zgromadzi się w nim ml moczu, pojawia się chęć jego opróżnienia. Całkowita objętość pęcherza rzadko przekracza 600 ml.

21 Pęcherz moczowy Trzy ujścia w ścianie pęcherza tworzą jego trójkąt. Dwa górne otwory na jego ścianie tylnej są ujściami moczowodów. Dolny wiedzie do cewki moczowej. W górnej części cewki moczowej znajduje się wewnętrzny zwieracz cewki, tj. zgrubienie warstwy mięśnia w górnym odcinku cewki moczowej, które kontroluje wypływ moczu z pęcherza. Zwieracz ten działa niezależnie od woli.

22

23

24 Cewka moczowa Cewka moczowa jest przewodem rozciągającym się od szyjki pęcherza na zewnątrz, kończącym się zaś zewnętrznym ujściem cewki moczowej. Jest ona dłuższa u mężczyzn niż u kobiet. Cewka moczowa kobiety ma około 4 cm długości i 6 mm średnicy. Biegnie ona ku dołowi i w przód za spojeniem łonowym i otwiera się zewnętrznym ujściem cewki moczowej blisko przodu pochwy. Zewnętrzne ujście cewki moczowej jest chronione przez zewnętrzny zwieracz cewki moczowej, pozostający pod świadomą kontrolą. Cewka moczowa mężczyzn spełnia funkcje w układzie moczowym i rozrodczym.

25 Oddawanie moczu Gdy w pęcherzu nagromadzi się ml moczu, stymuluje to wrażliwe na rozciąganie autonomiczne włókna nerwowe w jego ścianie. W niemowląt inicjuje to odruch rdzeniowy i następuje wydalanie moczu. Mocz jest oddawany pod wpływem przywspółczulnej stymulacji pęcherza, prowadzącej do skurczu mięśnia wypierającego i relaksacji wewnętrznego zwieracza cewki moczowej.

26 Oddawanie moczu Po pełnym wykształceniu się układu nerwowego odruch mikcji jest nadal wzbudzany, ale impulsy czuciowe trafiają też w górę do mózgu, wywołując uczucie parcia na mocz. Dzięki wyuczonemu i świadomemu wysiłkowi skurcz zewnętrznego zwieracza cewki i mięśnia dna miednicy może doprowadzić do zahamowania mikcji aż do stosownego momentu opróżnienia pęcherza.

27

28 Zapraszam do dyskusji