Pęcherz. Pęcherzyki nasienne. Gruczoł krokowy Część sterczowa cewki moczowej Część błoniasta cewki moczowej. Bańka nasieniowodu

Transkrypt

1 Męski układ płciowy

2 Produkcja, odżywianie i czasowe magazynowanie plemników Wprowadzenie zawiesiny nasienia do dróg rodnych żeńskich Produkcja hormonów płciowych męskich androgenów Jądra, miejsce powstawania plemników i wydzielania androgenów Najądrze, nasieniowód, przewód wytryskowy i część cewki moczowej układ przewodów przeprowadzających nasienie Pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy, gruczoły opuszkowo-cewkowe dostarczają płyn i czynniki odżywcze dla utrzymania i odżywiania plemników (główna masa nasienia) Prącie, narząd zdolny do wzwodu, umożliwiający wprowadzenie go do pochwy podczas aktu płciowego Gruczoł krokowy Część sterczowa cewki moczowej Część błoniasta cewki moczowej Część jamista cewki Ciała jamiste Ciało gąbczaste Żołądź prącia Skóra Osłonka kurczliwa Osłonka pochwowa Błona biaława Pęcherz Kanaliki proste Kanaliki plemnikotwórcze Gruczoł opuszkowocewkowy Pęcherzyki nasienne Bańka nasieniowodu Nasieniowód Przewodziki odprowadzające Najądrze Sieć jądra

3 Błona naczyniowa Błona biaława Międzybłonek Osłonka pochwowa ścienna Powięź Błona kurczliwa Moszna Skóra ze skośnymi mieszkami włosowymi Komórki mięśniowe gładkie, tworzące warstwę mięśniową kurczliwą, której skurcz powoduje marszczenie się skóry moszny Warstwa włókien kolagenowych (powięź Collesa) Pokład ścienny osłonki pochwowej, pokryty mezotelium Przestrzeń zawierająca wodnisty płyn Gruba torebka łącznotkankowa (błona biaława), pokryta mezotelium listek trzewny osłonki pochwowej Cienki pokład tkanki łącznej luźnej z powierzchownymi naczyniami krwionośnymi Jama moszny Pokład naczyniowy Błona biaława Kanalik plemnikotwórczy Osłonka pochwowa jądra

4 Kanaliki plemnikotwórcze Błona biaława Śródjądrze Tkanka interstycjalna (śródmiąższowa) komórki Leydiga komórki tuczne makrofagi (20%) naczynia krwionośne włosowate naczynia limfatyczne Jądro Tkanka śródmiąższowa

5 Kanalik plemnikotwórczy Komórka Sertoliego Komórki interstitium Naczynie krwionośne Nabłonek plemnikotwórczy Komórki Sertoliego (somatyczne komórki postmitotyczne) Komórki plemnikotwórcze, reprezentujące wszystkie etapy spermatogenezy Spermatydy Jądra komórek Sertoliego Spermatocyty Plemniki Jądra komórek Sertoliego Komórki mioidalne Naczynie krwionośne Komórki Leydiga Spermatogonia A d ciemne (macierzyste) Ap jasne B Spermatocyty I rzędu stadium preleptotenu leptotenu zygotenu pachytenu diplotenu Spermatocyty II rzędu Spermatydy

6 Ad ciemne Sper ma to go nie A jasne Spermatocyty I B Spermatocyty II Spermatydy Spermatogeneza Swoisty biologicznie i kontrolowany hormonalnie proces podziałów i transformacji, w którym z komórki macierzystej powstaje plemnik. Poszczególne etapy spermatogenezy przebiegają z regularnością, precyzyjnością i stabilnością. Plemniki Charakteryzuje się: stałym czasem trwania niezmiennością tego czasu niezdolnością komórek zatrzymanych na jednym z etapów spermatogenezy do kontynuowania tego procesu Procesu spermatogenezy nie można przyspieszyć ani zwolnić, tylko zahamować. Hormonalnie można jedynie zwiększyć liczbę komórek plemnikotwórczych, kończących ten proces (np. hamowanie apoptozy). Spermatogeneza obejmuje: spermatocytogeneza (1+2) i spermiogeneza (3) 1. proliferacja i odnowa układu komórek macierzystych Odnowa i proliferacja spermatogonii 2. podziały mejotyczne spermatocytów Mejoza czyli podziały dojrzewania 3. transformacja spermatyd w plemniki Spermiogeneza

7 Spermiogeneza Kondensacja chromatyny jądra komórkowego spermatydy Wytworzenie akrosomu (m.in. akrozyna, hialuronidaza) Wytworzenie aparatu ruchowego plemnika Faza Golgiego Faza czapeczki Faza akrosomu Faza dojrzewania Spermiacja 6 postaci spermatyd: a b1 b2 c d1 d2

8

9 Cykl nabłonka plemnikotwórczego W nabłonku wyróżnić można określoną liczbę powtarzających się ugrupowań komórkowych. U człowieka wyróżniono 6 różnych powtarzających się ugrupowań komórek plemnikotwórczych zwanych stadiami cyklu nabłonka plemnikotwórczego. Stadia cyklu nabłonka przechodzą jedno w następne, przy czym komórki każdego następnego stadium są bardziej zaawansowane w spermatogenezie. Cykl nabłonka plemnikotwórczego 14 dni Spermatogonia A - dzielą się w stadium IV Spermatogonia B dzielą się w stadium II Podziały mejotyczne stadium VI Spermiacja zawsze stadium II Zespół przemian w nabłonku, polegający na kolejnej wymianie wszystkich sześciu stadiów nosi nazwę cyklu nabłonka plemnikotwórczego. Spermatogeneza 4,6 cykli nabłonka plemnikotwórczego Wydajność spermatogenezy jest zawsze mniejsza od szacowanej 74 dni

10 Układ stadiów cyklu wzdłuż kanalika Human VI Rat Segmentowy II IV Mozaikowy Stadia cyklu uporządkowane w sposób mozaikowy III

11 Komórki Sertoliego FSH-R Podporowa zaopatrzenie komórek germinalnych w składniki odżywcze Fagocytarna fagocytoza cytoplazmy resztkowej, powstałej w wyniku różnicowania spermatyd, fagocytoza resztek zdegradowanych komórek germinalnych, które nie ukończyły spermatogenezy Synteza białka wiążącego androgeny (ABP Androgen Binding Protein) Uwalnianie inhibiny Synteza testosteronu [T] (od stadium androstendionu) Uwalnianie dihydrotestosteronu [DHT] (T 5 -reduktaza DHT) Wytwarzanie licznych czynników lokalnego mechanizmu regulacji spermatogenezy na zasadzie parakrynnej, autokrynnej i jukstakrynnej Synteza w życiu płodowym MIS (Substancja Hamująca Przewody Müllera)

12 Bariera krew-jądro Ściana naczynia krwionośnego włosowatego Błona graniczna kanalika Błona podstawna nabłonka Istota podstawowa Włókna kolagenowe Fibroblasty Miofibroblasty (komórki mioidalne, peritubularne) Wyspecjalizowane połączenia pomiędzy komórkami Sertoliego Połączenia zamykające Połączenia zwierające Połączenia komunikacyjne (nexus)

13 Połączenia między komórkami Sertoliego i plemnikotwórczymi Przedział przypodstawny połączenia desmosomo-podobne Przedział adluminalny Specjalizacje powierzchniowe miejsca te ściśle łączą apozycyjnie komórki plemnikotwórcze z komórkami Sertoliego związanie danej generacji komórek gametogenicznych z tą samą komórką Sertoliego. Połączenia spermatyd z komórkami Sertoliego Połączenia kanalikowo-buławkowate zawierają enzymy lizosomalne. Złuszczanie komórek plemnikotwórczych

14 Tkanka śródmiąższowa * Tkanka łączna luźna, leżącą pomiędzy kanalikami plemnikotwórczymi i zawiera: Fibroblasty, makrofagi, komórki tuczne Kolagen i substancję podstawową Naczynia krwionośne i limfatyczne Grupy komórek gruczołu śródmiąższowego komórki Leydiga Gruczoł dokrewny jądra Synteza testosteronu Komórki Leydiga regulowana przez LH

15 Regulacja hormonalna spermatogenezy Głównym hormonem jest testosteron Ośrodek toniczny Komórki Leydiga LH-R

16 Produkcja androgenów 7 tydzień życia płodowego Proces dojrzewania płciowego efekt syntezy androgenów w jądrach i ich działania na tkanki docelowe Zmiany ogólnoustrojowe: nagły, szybki wzrost dojrzewanie układu płciowego mutacja głosu przyrost masy mięśniowej zmiany rozmieszczenia tkanki tłuszczowej W okresie dojrzałości płciowej, androgeny wydzielane są przez: jądro testosteron (T), dihydrotestosteron (DHT) warstwa siatkowata kory nadnercza androstendion, dehydroepiandrosteron (DHEA) siarczan dehydroepiandrosteronu (DHEAS) Działają poprzez receptory androgenowe (AR), zlokalizowane: najliczniej w gruczołach i narządach płciowych w dużej ilości w mózgu w mięśniach szkieletowych, w układzie sercowo-naczyniowym w tkance kostnej, wątrobie, układzie immunologicznym w dużej ilości w skórze

17 Testosteron w życiu płodowym, rozwój narządów układu płciowego męskiego reguluje kształtowanie się drugorzędowych cech płciowych działa anabolicznie na syntezę białek utrzymuje prawidłowy przebieg spermatogenezy T 5 -reduktaza DHT (Dihydrotestosteron) T aromataza cytochromu P estradiol

18 Najądrze Przewodziki odprowadzające Reabsorpcja płynu kanalikowego, zagęszczenie plemników Ogon najądrza Magazynowanie i utrzymywanie w żywotności Stereocilia Przewód najądrza, pojedynczy, silnie skręcony Nasieniowód Głowa najądrza Dojrzewanie plemników

19 Nasieniowód Jest prostym kanałem biegnącym pionowo w górę z tyłu najądrza w obrębie powózka nasiennego Ścianę nasieniowodu stanowią: Błona własna wysłana nabłonkiem wielorzędowym ze stereociliami Gruba mięśniówka złożona z trzech pokładów: wewnętrznego i zewnętrznego o układzie podłużnym oraz środkowego o układzie okrężnym Błona własna wytwarza podłużne fałdy uwypuklone do światła światło gwiazdkowate

20 Główka Szyjka Wstawka Witka Odcinek końcowy Dojrzały plemnik

21 Parametry nasienia Normy WHO 2010 rok rok Objętość ejakulatu 1,5 ml (2,0 ml) Całkowita liczba plemników 39 mln (40 mln) Liczba plemników 15 mln/ml ejakulatu (20 mln/ml) Prawidłowa morfologia 4% (15%) Aspermia brak nasienia Azoospermia brak plemników Hypospermia mała objętość nasienia Oligozoospermia obniżona liczba plemników Astenozoospermia obniżona ruchliwość plemników Nieprawidłowości Teratozoospermia - zwiększona liczba plemników z defektami morfologicznymi I stopnia liczba względna plemników nieprawidłowych mieści się w przedziale 20-40% II stopnia liczba względna plemników nieprawidłowych mieści się w przedziale 40-60% III stopnia liczba względna plemników nieprawidłowych wynosi powyżej 60%

22 Układ płciowy żeński ( )

23 Układ płciowy żeński wytwarzanie komórek rozrodczych produkcja hormonów płciowych rozwój zarodka Jajowód Macica Jajnik Ściana macicy Narządy wewnętrzne Jajniki Jajowody Macica Pochwa Szyjka macicy Pochwa Narządy zewnętrzne Wargi sromowe większe i mniejsze Łechtaczka Przedsionek pochwy

24 Funkcje implantacja, ciążą, poród (macica) zapłodnienie (jajowód) Dojrzewanie oocytów i produkcja steroidów płciowych (jajnik)

25 Menarche Menopauza 15 45

26 Jajnik Błona biaława z nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym Zrąb tkanka łączna właściwa luźna Kora pęcherzyki jajnikowe na różnych etapach rozwoju, naczynia Rdzeń obfity zrąb, naczynia, nerwy

27 Stadia dojrzewania pęcherzyka jajnikowego Pęcherzyk pierwotny Pęcherzyk wzrastający Pęcherzyk Graafa (dojrzały) Pęcherzyk dojrzewający (antralny) Pęcherzyk atrezyjny Gruczoł śródmiąższowy

28 Pęcherzyk jajnikowy Oocyt Osłonka przejrzysta Zona pellucida Oocyt Zrąb komórki ziarniste Jama jama Theca externa (Nieliczne komórki i włókna) Theca interna (Liczne naczynia krwionośne włosowate i komórki produkujący steroidy) Osłonka pęcherzykowa

29 Teoria dwóch komórek cholesterol theca interna etap LH-zależny Androstendion Testosteron estradiol Estradiol aromataza T, A Komórka ziarnista etap FSH-zależny

30 Oś podwzgórze-przysadka-jajnik CUN Podwzgórze GnRH Ośrodek cykliczny i ośrodek toniczny Przysadka FSH, LH Jajnik Estradiol, Progesteron (-) (+) Narządy docelowe (Macica, Jajowody, Pochwa)

31 Regulacja cyklu Owulacja jest kluczowym zdarzeniem w cyklu menstruacyjnym Regulacja całego układu jest nastawiona na doprowadzenie do jajeczkowania w każdym cyklu Przed owulacją gameta dojrzewa faza folikularna Po owulacji komórka jajowa jest gotowa do zapłodnienia faza lutealna

32 Cykl jajnikowy GnRH FSH LH E2 P Faza folikularna FSH Owulacja LH Faza lutealna P i E2 brak implantacji

33 GnRH FSH LH E2 P hcg Faza folikularna Owulacja Faza lutealna implantacja

34 Pik LH Owulacja Lokalny wzrost uwalniania prostaglandyn niedokrwienie tkanki pokrywającej pęcherzyk Wzrost produkcji płynu pęcherzykowego Aktywacja enzymów tpa (tissue plasminogen activator) Plazmina Kolagenaza - trawienie kolagenu w ścianie pęcherzyka Pęknięcie pęcherzyka i uwolnienie oocyta

35 Atrezja pęcherzyków jajnikowych

36 Do 6 m-ca ż. płodowego oogonie dzielą się mitotycznie oocyty I rzędu Pęcherzyk pierwotny i wzrastający zawiera oocyt I rzędu zatrzymany w profazie mejozy I. OMI inhibitor dojrzewania oocytów (Oocyte Maturation Inhibitor) Pęcherzyk Graafa dojrzały oocyt II rzędu + ciałko kierunkowe I. Oocyt II rzędu zatrzymany w metafazie mejozy II. Zapłodnienie zakończenie mejozy II (anafaza, telofaza, cytokineza) 23,X + ciałko kierunkowe II.

37

38 Jajnik ciałko żółte Pęcherzyk Graafa Ciałko krwotoczne Ciałko żółte Ciałko ciążowe? Ciałko białawe Komórki luteinowe Komórki paraluteinowe syntetyzujące steroidy progesteron i estrogeny pod kontrolą LH

39 Jajowód Cześć maciczna (0,6mm) Cieśń (4 cm) Bańka (7 8 cm) Lejek ze strzępkami Błona surowicza Błona mięśniowa Błona śluzowa Funkcja transport plemników z macicy zapłodnienie komórki jajowej w bańce udział w kapacytacji plemników odżywianie transportowanego zarodka

40 Jajowód Błona śluzowa nabłonek jednowarstwowy walcowaty komórki urzęsione komórki wydzielnicze błona śluzowa właściwa Błona mięśniowa wewnętrzna okrężna warstwa miocytów gładkich zewnętrzna podłużna warstwa miocytów gładkich Błona surowicza listek otrzewnej pokryty mezotelium Funkcja transport plemników z macicy zapłodnienie komórki jajowej w bańce udział w kapacytacji plemników odżywianie transportowanego zarodka

41 Jajowód zmiany zależne od steroidów płciowych Estradiol nasila ruchy perystaltyczne jajowodu max. okres okoloowulacyjny Progesteron zwiększa aktywność sekrecyjną komórek wydzielniczych Kapacytacja Odżywianie zarodka Regulacja wzrostu zarodka zwiększa aktywność komórek urzęsionych

42 Macica Błona śluzowa (endometrium) nabłonek jednowarstwowy walcowaty blaszka właściwa błony śluzowej warstwa czynnościowa warstwa podstawna Błona mięśniowa (myometrium) Błona surowicza (perimetrium) Trzon Szyjka

43 Cykl menstruacyjny

44

45 Pochwa Błona śluzowa Błona mięśniowa Przydanka

46 Nabłonek wielowarstwowy płaski warstwa podstawna warstwa pośrednia warstwa powierzchowna