Jerzy Buczkowski (red.) Łukasz Buczkowski Krzysztof Eckhardt

Transkrypt

1 Podręczniki uczelniane nr 125 Wyższa Szkoła Prawa i Administracji Rzeszów-Przemyśl Wydział Prawa i Administracji 105 (125) Jerzy Buczkowski (red.) Łukasz Buczkowski Krzysztof Eckhardt PRAWO KONSTYTUCYJNE RP (INSTYTUCJE WYBRANE) wydanie jedenaste poszerzone i uaktualnione Rzeszów-Przemyśl 2013

2 SPIS TREŚCI Rozdział I Zasady naczelne Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Pojęcie zasad naczelnych Zasada republikańskiej formy rządów Zasada demokratycznego państwa prawnego Zasada suwerenności narodu Zasada podziału władzy i równowagi władz Zasada pluralizmu politycznego Zasada parlamentarno-gabinetowego systemu rządów 32 Rozdział II Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela 43 l. Zagadnienia wstępne Podstawowe pojęcia Cele państwa a konstytucyjna ochrona praw jednostki Międzynarodowa ochrona praw człowieka Ogólne zasady konstytucyjnej ochrony praw i wolności jednostki Wolności i prawa osobiste Wolności i prawa polityczne Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne Środki ochrony wolności i praw jednostki Konstytucyjne obowiązki jednostki. 64 Rozdział III Źródła prawa 68 l. Zagadnienia wstępne Powszechnie obowiązujące akty prawne stanowione przez parlament Konstytucja Ustawa 73 3

3 3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe Powszechnie obowiązujące akty prawne pochodzące od centralnych organów władzy wykonawczej Powszechnie obowiązujące akty prawne pochodzące od organów o ograniczonym terytorialnie zakresie działania (prawo miej scowe) Konstytucyjny system źródeł prawa a przystąpienie Polski do Unii Europejskiej 78 Rozdział IV Podstawowe zasady prawa wyborczego Wyjaśnienia terminologiczne Zasada powszechności Zasada równości Zasada bezpośredniości Zasada tajności głosowania Systemy ustalania wyników wyborów Zasada wolności wyborów 114 Rozdział V Instytucje demokracji bezpośredniej Uwagi wprowadzające Współcześnie występujące formy demokracji bezpośredniej Zgromadzenie ludowe Weto ludowe Inicjatywa ludowa Plebiscyt Konsultacje ludowe Rodzaje referendum Ewolucja referendum w Polsce Prace w okresie II Rzeczypospolitej Referendum z 30 VI 1946 r Konstytucjonalizacja instytucji referendum. Referendum z 29 listopada 1987 r Referenda uwłaszczeniowe z 18 lutego 1996 r Referendum konstytucyjne z 25 maja 1997 r Aktualny stan prawny Referendum ogólnokrajowe 137 4

4 5.2. Referendum lokalne 144 Rozdział VI Sejm - Senat - Zgromadzenie Narodowe Uwagi wstępne Struktura parlamentu Podstawowe różnice występujące w wyborach do Sejmu i do Senatu RP Tryb fimkcjonowania izb Kadencja izb Posiedzenia izb Charakter prawny mandatu przedstawicielskiego Gwarancj e wolnego mandatu przedstawicielskiego Incompatibilitas parlamentarna Immunitet parlamentarny Immunitet materialny Immunitet formalny Ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej Formy organizowania się posłów i senatorów w parlamencie Organizacja wewnętrzna Sejmu i Senatu Marszałkowie izb Prezydia izb Konwenty Seniorów Komisje parlamentarne Funkcje parlamentu Funkcja ustrojodawcza Funkcja ustawodawcza Funkcja kontrolna Funkcja kreacyjna Funkcja współuczestniczenia w kształtowaniu podstawowych kierunków działalności państwa Zgromadzenie Narodowe 251 Rozdział VII Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Uwagi wstępne Wybory prezydenckie 259 5

5 2.1. Zalety i wady powszechnych wyborów prezydenckich Zarządzanie wyborów Prawne wanmki wybieralności na urząd Prezydenta RP Tryb zgłaszania kandydatów na urząd Prezydenta RP Zasady wyboru na urząd Prezydenta RP Stwierdzanie ważności wyboru Prezydenta RP Objęcie urzędu i wygaśnięcie mandatu Prezydenta RP Kontrasygnata aktów urzędowych Prezydenta RP oraz instytucja prerogatyw Odpowiedzialność Prezydenta RP Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Kompetencje Prezydenta RP jako "głowy państwa" Kompetencje Prezydenta RP związane z funkcjonowaniem parlamentu Kompetencje Prezydenta RP związane z funkcjonowaniem władzy wykonawczej Kompetencje Prezydenta RP związane z funkcjonowaniem władzy sądowniczej 281 Rozdział VIII Rada Ministrów Wyjaśnienia terminologiczne Skład Rady Ministrów Tryb powoływania i kompetencje Rady Ministrów Odpowiedzialność polityczna Rządu i ministrów Tryb dokonywania zmian w Radzie Ministrów Tryb funkcjonowania Rady Ministrów Organy wewnętrzne Rady Ministrów 311 Rozdział IX Samorząd terytorialny Uwagi wprowadzające Organy samorządu terytorialnego Tryb wyłaniania organów samorządu terytorialnego Organy stanowiące 326 6

6 3.2. Organy wykonawcze Wójt (burmistrz, prezydent miasta) Zarząd powiatu i zarząd województwa Zadania jednostek samorządu terytorialnego Akty prawa miej scowego stanowione przez organy jednostek samorządu terytorialnego Formy zrzeszania się jednostek samorządu terytorialnego Nadzór nad samorządem terytorialnym 350 Rozdział X Organy wymiaru sprawiedliwości Zagadnienia wstępne Wyjaśnienia terminologiczne Zasady organizacji sądownictwa Zasada niezależności sądownictwa Zasada jednolitości sądów Zasada instancyjności Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości Niezawisłość sędziów ijej gwarancje Sąd Najwyższy Sądy powszechne Sądy administracyjne Sądy woj skowe Krajowa Rada Sądownictwa 374 Rozdział XI Prokuratura Zagadnienia wstępne Organizacj a prokuratury Zadania prokuratury 387 Rozdział XII Trybunał Konstytucyjny Zagadnienia wstępne Pozycja ustrojowa i funkcje Trybunału Konstytucyjnego Charakter prawny Trybunału Konstytucyjnego Kontrola konstytucyjności i legalności prawa 394 7

7 2.3. Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych Orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych Stwierdzanie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP Skład i organizacja Trybunału Konstytucyjnego 404 Rozdział XIII Trybunał Stanu Pojęcie i geneza instytucji odpowiedzialności konstytucyjnej Status ustrojowy i organizacja Trybunału Stanu Podmiotowy i przedmiotowy zakres odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Tryb postępowania i sankcje orzekane przez Trybunał Stanu.421 Rozdział XIV Najwyższa Izba Kontroli Geneza i przekształcenia instytucji NIK w Polsce Pojęcie kontroli Pozycja ustrojowa Najwyższej Izby Kontroli Organizacja Najwyższej Izby Kontroli Kryteria oraz podmiotowy i przedmiotowy zakres kontroli NIK Postępowanie kontrolne i konsekwencje kontroli NIK 453 Rozdział XV Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka Rzecznik Praw Obywatelskich Geneza i istota instytucji ombudsmana Powstanie instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce Status ustrojowy Rzecznika Praw Obywatelskich Zakres i procedura działania Rzecznika Praw Obywatelskich Rzecznik Praw Dziecka Wstęp 477 8

8 2.2. Kompetencje oraz tryb realizacji zadań Rzecznika Praw Dziecka Tryb powoływania Rzecznika Praw Dziecka Gwarancje niezależności Rzecznika Praw Dziecka.488 Rozdział XVI Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.492 l. Wolność wypowiedzi a prowadzenie stacji radiowych i telewizyjnych Kompetencje Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Powoływanie i organizacja Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji 497 Rozdział XVII Stany nadzwyczajne 500 l. Pojęcie i rodzaje stanów nadzwyczajnych Procedura wprowadzania stanów nadzwyczajnych Skutki wprowadzenia stanów nadzwyczajnych Zmiany w układzie kompetencji organów władzy publicznej Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela Gwarancje praworządności przy wprowadzaniu i stosowaniu stanów nadzwyczajnych 513 9