Zarz¹dzanie i Finanse Journal of Management and Finance Vol. 13, No. 3/1/2015

Transkrypt

1 Zarz¹dzae Fase Joural of Maagemet ad Face Vol. 13, No. 3/1/2015 Adraa Mastalerz-Kodzs* Ewa Poœpech** Adraa Mastalerz-Kodzs, Ewa Poœpech Efektywoœæ westowaa a przyk³adze spó³ek ge³dowych z sektora eergetyczego, palwowego surowcowego Efektywoœæ westowaa a przyk³adze spó³ek ge³dowych Wstêp Proces decyzyjy zw¹zay z wyborem optymalego portfela westycyjego jest z³o oy zale y od welu czyków ekoomczych. Efektywoœæ podjêtych decyzj zale y mêdzy ym od odpowedego doboru zastosowaych metod badawczych od dyamcze stochastycze zmeaj¹cej sê sytuacj a ryku kapta³owym. W lteraturze aukowej mo a zaleÿæ wele ró ych model optymalzacyjych mog¹cych zaleÿæ zastosowae w kostruowau strateg westycyjych, w doborze walorów ustalau ch udza³ów w portfelach westycyjych [G¹sorkewcz, 2011; Go³êbowsk, T³acza³a 2009; JóŸwck, 2011; Przekota, Szczepañska-Przekota, 2008; Tarczyñsk, 2002]. Jedak e ka da decyzja westycyja jest zale a mêdzy ym od specyfk ryku, a którym sê westuje, od mo lwoœc wyboru strateg oraz zboru rozwa aych walorów wchodz¹cych w sk³ad portfela. Ryek efektywy (wg Lousa Bachelera Eugee Famy) to tak, a którym cea waloru odzwercedla wszystke dostêpe formacje a temat tego waloru. Jedak e w aalzowaych modelach oprócz szeregu ce bêd¹ aalzowae tak e hstorycze wartoœc wybraych wskaÿków fudametalych, aby w portfelach optymalych zalaz³y sê spó³k o slych fudametach [Tarczyñsk, 2002]. Celem zaprezetowaych w artykule badañ jest wskazae efektywych portfel westycyjych oraz ustalee rakgu walorów o slych fudametach za pomoc¹ metod aalzy fudametalej a przyk³adze spó³ek wchodz¹cych w sk³ad wybraych deksów sektorowych. Za pomoc¹ metod welowymarowej aalzy porówawczej skostruowao * Dr, Katedra Matematyk, Wydza³ Zarz¹dzaa, Uwersytet Ekoomczy w Katowcach, ul. 1 Maja 50, Katowce, adamast@ue.katowce.pl ** Dr., Katedra Matematyk, Wydza³ Zarz¹dzaa, Uwersytet Ekoomczy w Katowcach, ul. 1 Maja 50, Katowce, ewa.pospech@ue.katowce.pl

2 96 Adraa Mastalerz-Kodzs, Ewa Poœpech dwa merk sytetycze, a astêpe rozw¹zao zadaa optymalzacyje okreœlaj¹ce efektywoœæ otrzymaych rozw¹zañ. 1. Metodyka badañ 1.1. Elemety aalzy fudametalej Aalza fudametala kocetruje sê a emtece paperu wartoœcowego oraz jego otoczeu ekoomczym. Bada kodycjê fasow¹ emteta, perspektywy rozwoju odpowada a pytae, czy warto zawestowaæ w jego papery wartoœcowe [G¹sorkewcz, 2011; Go³êbowsk, T³acza³a, 2009; Mcherda, 2004]. Celem aalzy jest wybór waloru ge³dowego o ajwêkszym zysku w przysz³oœc. Isteje wele ró ych wskaÿków fudametalych. W ejszym opracowau wybrao astêpuj¹ce: 1. WskaŸk retowoœc aktywów (Retur o Assets) ROA: (Zysk etto / aktywa ogó³em) 100%. WskaŸk ROA formuje, jak efektywe frma zarz¹dza swom maj¹tkem. Im wy szy pozom retowoœc aktywów, tym lepsza sytuacja fasowa frmy. 2. Stopa zwrotu z kapta³u w³asego (Retur o Equty) ROE: (Zysk etto / kapta³ w³asy) 100%. WskaŸk ROE okreœla welkoœæ zysku etto przypadaj¹cego a jedostkê zawestowaego kapta³u. Im wartoœæ tego wskaÿka jest wy sza, tym korzystejsza jest sytuacja fasowa frmy. 3. WskaŸk cey rykowej akcj do wartoœc ksêgowej a akcjê P/BV (Prce/Book Value): (Cea ge³dowa akcj / wartoœæ ksêgowa akcj). WskaŸk P/BV formuje, le razy wartoœæ spó³k a ryku jest wêksza (mejsza) od jej wartoœc ksêgowej. 4. WskaŸk cey akcj w stosuku do be ¹cych zysków P/E (Prce Earg Rato): (Cea rykowa akcj / zysk a 1 akcjê). Welkoœæ P/E okreœla, le razy wartoœæ rykowa frmy przewy sza wartoœæ wypracowaego w c¹gu roku zysku. Za pomoc¹ wskaÿków aalzy fudametalej mo a charakteryzowaæ dza³aloœæ przedsêborstwa. Pozwalaj¹ oe zdetyfkowaæ moce s³abe stroy fukcjoowaa przedsêborstwa, dostarczaj¹ formacj o zagro each szasach w jego dza³aloœc. Na podstawe merków

3 Efektywoœæ westowaa a przyk³adze spó³ek ge³dowych 97 aalzy fudametalej mo a kostruowaæ stratege westycyje [Tarczyñsk, 2002; JóŸwck, 2011; Przekota, Szczepañska-Przekota, 2008] Welowymarowa aalza porówawcza (WAP). Kostrukcja merków sytetyczych WAP umo lwa aalzê klku zmeych opsuj¹cych badae zjawsko. Mo a porówaæ ró e obekty (p. cey akcj, wartoœc deksów), które s¹ opsywae przez wele cech. Na podstawe macerzy daych opsuj¹cych obekty mo a kostruowaæ merk sytetycze [Gr, 2004; Recher, 2002; Ostasewcz, 1999; Paek, 2009] Taksoomczy merk wzorcowy Dla obektów opsaych za pomoc¹ m wskaÿków skostruowao macerz daych perwotych X [ x j ] m (1) Zameoo destymulaty a stymulaty, zormalzowao zmee. Do ormalzacj wykorzystao stadaryzacjê wartoœc dokoywa¹ wg wzoru: y j x j x gdze x j to œreda arytmetycza cechy j, zaœ s j jest odchyleem stadardowym cechy j. Uzyskao macerz: s j j (2) Y [ y j ] m (3) W macerzy zmeych (3) dla ka dej zmeej wybrao wartoœæ ajwêksz¹ zestaw tak dobraych daych staow wzorzec y oj. Nastêpe oblczoo odleg³oœæ ka dego obektu od wzorca wg wzoru Eukldesa: d m 2 ( yj yoj ) j 1 Im mejsza wartoœæ d, tym mejsza odleg³oœæ obektu od wzorca. Zmea d jest euormowaa. Przekszta³coo j¹, wykorzystuj¹c wzór: y m (4) d 1 (5) d gdze: y taksoomczy merk rozwoju dla -tego obektu, 0

4 98 Adraa Mastalerz-Kodzs, Ewa Poœpech d odleg³oœæ -tego obektu od wzorca, d 0 orma zapewaj¹ca e wartoœc zmeej y bêd¹ z przedza³u [0, 1], (p. d 0 d 2 s d ), d œreda arytmetycza d oraz s d odchylee stadardowe d. Wêksza wartoœæ zmeej y formuje o wy szej pozycj w rakgu Bezwzorcowa mara sytetycza W ejszej pracy do ocey walorów wykorzystao tak e marê bezwzorcow¹ wyzacza¹ zgode ze wzorem: BMS y (6) 1 gdze wartoœc y j s¹ elemetam macerzy (3), wartoœc j to wag przypsae poszczególym cechom. Im wêksza wartoœæ mary BMS, tym wy sza pozycja w rakgu spó³ka atrakcyjejsza dla westora Postaæ modelu optymalzacyjego W aalzach empryczych pos³u oo sê modelem optymalzacyjym postac: Fukcja celu: f y x max lub f BMS x max (7) 1 1 Dla zadaych waruków ograczaj¹cych: R x 1 j R s ( R) x s( R) 1 x 1 1 x 0 1,,, N, gdze: x to udza³ -tej spó³k w portfelu, R stopa zwrotu dla -tej spó³k, s ( R) odchylee stadardowe stopy zwrotu, R, s( R) wartoœc œrede dla wszystkch badaych spó³ek. Dodao tak e waruk dotycz¹ce maksymalego udza³u walorów w portfelach optymalych. W poszczególych modelach przyjêto dodatkowe waruk ograczaj¹ce, odpowedo udza³ akcj e wêkszy od: 0,5; 0,4; 0,3; 0,2 0,1. j j

5 Efektywoœæ westowaa a przyk³adze spó³ek ge³dowych Badaa emprycze W pracy aalzowao dae dotycz¹ce spó³ek otowaych a GPW w Warszawe ale ¹ce do astêpuj¹cych deksów sektorowych: WIG eerga, WIG palwa WIG surowce. W tablcy 1 podao sk³ad deksów sektorowych a dzeñ Tablca 1. Sk³ad procetowy udza³ spó³ek w portfelach wybraych deksów sektorowych WIG eerga WIG palwa WIG surowce PGE 50,826 PKNOrle 59,559 KGHM 81,707 TauroPE 15,784 PGNG 30,079 Bogdaka 14,385 Eerga 15,584 Lotos 7,529 JSW 3,876 Eea 10,832 MOL 2,063 CoalEerg 0,032 CEZ 2,674 Duo 0,478 Zepak 1,851 Serus 0,294 Kogeera 1,305 Exllo 0,000 PEP 0,864 Iteraolt 0,232 Bêdz 0,049 ród³o: Opracowae w³ase. W sk³ad portfel wchodz klka spó³ek, jedak zacz¹ce udza³y (powy ej 10%) dla sektora eerga maj¹ tylko cztery spó³k, a dla sektora palwa surowce po dwe. Kurs zamkêca aalzowaych deksów w okrese przedstawoo a rysuku 1. Wykresy deksów ró ¹ sê mêdzy sob¹, e steje sla dodata zale oœæ mêdzy wartoœcam kursów zamkêca wybraych deksów. Dla ww. walorów ge³dowych oblczoo a podstawe sprawozdañ fasowych wybrae charakterystyk aalzy fudametalej za lata oraz wartoœc R s (R) za rok W dalszych aalzach e uwzglêdoo spó³k Exllo ze wzglêdu a brak kompletych daych. Bor¹c pod uwagê wybrae cztery wskaÿk aalzy fudametalej dla spó³ek, oblczoo wartoœc mar zgode ze wzoram (5) (6), marê bezwzorcow¹ oblczoo dla rówych wag wskaÿków. Wartoœc mar e uwzglêdaj¹ welkoœc R s (R) dla spó³ek. Wyk oblczeñ wraz z rakgam zawera tablca 2.

6 100 Adraa Mastalerz-Kodzs, Ewa Poœpech Rysuek 1. Wykres deksów WIG eerga, WIG palwa WIG surowce w okrese ród³o: Opracowae w³ase. Tablca 2. WskaŸk mar wzorcowej bezwzorcowej wraz z rakgam Spó³ka y Rakg wg y BMS Rakg wg BMS PGE 0, ,199 7 TauroPE 0, , Eerga 0, ,194 9 Eea 0, ,229 5 CEZ 0, ,270 3 Zepak 0, , Kogeera 0, , PEP 0, , Iteraolt 0, , Bêdz 0, ,487 1 PKNOrle 0, , PGNG 0, ,196 8 Lotos 0, , MOL 0, , Duo 0, ,236 4 Serus 0, , KGHM 0, ,218 6 Bogdaka 0, , JSW 0, , CoalEerg 0, ,446 2 ród³o: Opracowae w³ase.

7 Efektywoœæ westowaa a przyk³adze spó³ek ge³dowych 101 Uporz¹dkowaa (rakg) walorów zgode z mar¹ wzorcow¹ zmodyfkowa¹ bezwzorcow¹ ró ¹ sê mêdzy sob¹. Wspó³czyk korelacj rag Spearmaa pomêdzy pozycjam spó³ek wyos 0,73, co œwadczy o zacz¹cej zale oœc pomêdzy rakgam. Wed³ug mary wzorcowej ajatrakcyjejsze dla decydeta chc¹cego westowaæ w walory s¹ spó³k: Bêdz, Eerga, Duo, KGHM, Bogdaka, zaœ przekszta³coa mara BMS jako ajlepsze z puktu wdzea westowaa wy- ³o³a: Bêdz, Coaleerg, CEZ, Duo, Eea. Jako ajmej atrakcyje dla westora w obydwu marach uzao spó³k: Serus, MOL, Lotos. W tablcy 3 pokazao rozw¹zaa zadañ (7), czyl udza³y walorów w portfelach, dla fukcj celu zale ej od wzorcowej mary taksoomczej. Im bardzej zdywersyfkoway portfel, tym wartoœæ fukcj celu jest mejsza. Oczywœce, modele oprócz wartoœc mar taksoomczych uwzglêdaj¹ tak e welkoœc R s (R) dla spó³ek. Nastêpe oblczoo efektywoœæ otrzymaych portfel dla ce zamkêca akcj w dach oraz Uzyskae rocze stopy zwrotu a pozome 0,313 0,565 (czteromesêcze 0,104 0,188) œwadcz¹ o bardzo wysokej efektywoœc uzyskaych rozw¹zañ optymalych. Wœród rozwa aych model ajatrakcyjejszy dla westora okaza³ sê portfel z dodatkowym warukem ograczaj¹cym x 0, 3, dla którego rocza stopa zwrotu wyos³a 56,5%. Jest to portfel cechuj¹cy sê bardzo wysok¹ efektywoœc¹, ale tak e zaczym ryzykem zw¹zaym z westowaem a ge³dze. Bardzej bezpecze metody westowaa, a przyk³ad lokaty bakowe, w perwszym kwartale 2015 roku by³y oprocetowae oko³o 2,5 4% rocze (w zale oœc od baku). Aalogcze, tablca 4 zawera rozw¹zaa zadañ optymalzacyjych dla fukcj celu zale ej od mary bezwzorcowej. Efektywoœæ uzyskaych portfel jest tak e bardzo wysoka, a pozome 0,366 0,440 roczej stopy zwrotu. Spoœród aalzowaych model z tablcy 4 ajatrakcyjejszy dla westora jest portfel z dodatkowym warukem ograczaj¹cym x 0, 4, którego rocza stopa zwrotu wyos 44%. W ka dym z rozw¹zañ optymalych ezerowe udza³y posadaj¹ spó³k Bêdz CEZ. Porówuj¹c rozw¹zaa z tablc 3 4, mo a tak e wskazaæ spó³k ewchodz¹ce w sk³ad portfel optymalych ezale e od fukcj celu. To spó³k z zerowym udza³em w obu tablcach.

8 102 Adraa Mastalerz-Kodzs, Ewa Poœpech Tablca 3. Rozw¹zaa zadañ optymalzacyjych dla fukcj celu zale ej od y, udza³y x spó³ek w portfelach. Efektywoœæ uzyskaych rozw¹zañ Spó³ka x 1 x 0, 5 x 0, 4 x 0, 3 x 0, 2 x 0, 1 PGE 0, ,1 TauroPE ,1 Eerga 0,998 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 Eea ,1 CEZ ,1 Zepak Kogeera PEP Iteraolt Bêdz 0 0,454 0,4 0,3 0,2 0,1 PKNOrle PGNG ,1 Lotos MOL Duo 0 0 0,084 0,263 0,2 0,1 Serus KGHM ,2 0,1 Bogdaka 0 0,046 0,116 0,137 0,2 0,1 JSW CoalEerg Stopa zwrotu portfela w okrese Rocza stopa zwrotu portfela ród³o: Opracowae w³ase. 0,104 0,177 0,173 0,188 0,163 0,146 0,313 0,532 0,519 0,565 0,490 0,439 Z przeprowadzoych aalz mo a wywoskowaæ: 1. Zastosowae wybraej mary WAP oraz zmodyfkowaej mary BMS pozwala a wy³oee spó³ek ajatrakcyjejszych dla westora przy uwzglêdeu wy³¹cze wskaÿków fudametalych. 2. Portfele optymale uzyskae poprzez rozw¹zae model (7) cechuj¹ sê zacz¹c¹ efektywoœc¹ merzo¹ rocz¹ stop¹ zysku.

9 3. Dla portfela uwzglêdaj¹cego marê WAP uzyskao maksymal¹, rocz¹ stopê zwrotu rów¹ 0,565, westuj¹c w spó³k: Eerga, Bêdz, Duo, Bogdaka. 4. Dla mary BMS model optymalzacyjy wskaza³ spó³k: Eerga, CEZ, Bêdz, które pozwol³y a os¹gêce roczej stopy zysku a pozome 0, Iwestowae w spó³k z sektorów eergetyczego, palwowego surowcowego daje zdywersyfkowae portfele z trzech sektorów o wysokej stope zysku. Tablca 4. Rozw¹zaa zadañ optymalzacyjych dla fukcj celu zale ej od BMS, udza³y x spó³ek w portfelach. Efektywoœæ uzyskaych rozw¹zañ Spó³ka x 1 x 0, 5 x 0, 4 x 0, 3 x 0, 2 x 0, 1 PGE ,1 TauroPE ,1 Eerga 0 0,127 0, ,141 0,1 Eea ,3 0,2 0,1 CEZ 0,653 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 Zepak Kogeera PEP Iteraolt Bêdz 0,347 0,373 0,390 0,3 0,2 0,1 PKNOrle PGNG ,1 Lotos MOL Duo ,1 Serus KGHM ,091 0,2 0,1 Bogdaka ,021 JSW CoalEerg ,009 0,059 0,079 Stopa zwrotu portfela w okrese Rocza stopa zwrotu portfela Efektywoœæ westowaa a przyk³adze spó³ek ge³dowych 103 ród³o: Opracowae w³ase. 0,122 0,137 0,147 0,118 0,113 0,141 0,366 0,411 0,440 0,354 0,338 0,424

10 104 Adraa Mastalerz-Kodzs, Ewa Poœpech Zakoñczee W artykule pokazao, e westowae w sektorach eergetyczym, palwowym surowcowym w badaym okrese daje wysoke stopy zysku, zatem jest atrakcyje dla westora. W celu wyboru strateg westycyjej decydet mo e pos³u yæ sê zapropoowa¹ w pracy metodyk¹, wymaga to jedak dok³adej aalzy daych hstoryczych (wskaÿków fudametalych hstoryczych ce ge³dowych). Ryek ge³dowy zmea sê w sposób dyamczy stochastyczy, zatem zawsze ale y braæ pod uwagê ryzyko zw¹zae z podejmowaem decyzj westycyjych. Portfele optymale, w których sk³ad wchodz¹ spó³k z trzech wybraych sektorów, cechuj¹ sê wysok¹ efektywoœc¹. Mo a zatem stwerdzæ, e spó³k z sektora eergetyczego, palwowego surowcowego s¹ atrakcyje dla westora. Lteratura 1. G¹sorkewcz L. (2011), Aalza ekoomczo-fasowa przedsêborstw, Ofcya Wydawcza Poltechk Warszawskej, Warszawa. 2. Gr C. N. (2004), Multvarate Statstcal Aalyss, USA Marcel Dekker. 3. Go³êbowsk G., T³acza³a A. (2009), Aalza fasowa w teor w praktyce, Df, Warszawa. 4. JóŸwck R. (2011), Stratege westycyje, CeDeWu, Warszawa. 5. Mcherda B. (2004), Wspó³czesa aalza fasowa, Zakamycze, Kraków. 6. Ostasewcz W. (red.) (1999), Statystycze metody aalzy daych, Wydawctwo AE we Wroc³awu, Wroc³aw. 7. Paek T. (2009), Statystycze metody welowymarowej aalzy porówawczej, SGH, Warszawa. 8. Przekota G., Szczepañska-Przekota A. (2008), Aalza emprycza efektywoœc polskego ryku akcj, Oœrodek Aalz Statystyczych, Warszawa. 9. Recher A. C. (2002), Methods of Multvarate Aalyss, Joh Wley & Sos, New York. 10. Tarczyñsk W. (2002), Fudametaly portfel paperów wartoœcowych, Polske Wydawctwo Ekoomcze, Warszawa dostêp da , dostêp da , dostêp da ,

11 Efektywoœæ westowaa a przyk³adze spó³ek ge³dowych 105 Streszczee Celem artyku³u by³o zbadae efektywoœc westowaa a GPW w Warszawe a przyk³adze spó³ek wchodz¹cych w sk³ad deksów sektorowych: WIG eerga, WIG palwa WIG surowce. Za pomoc¹ wybraych metod welowymarowej aalzy porówawczej skostruowao merk sytetycze (wzorcowy bezwzorcowy), a astêpe rozw¹zao zadaa optymalzacyje okreœlaj¹ce efektywoœæ badaych metod westycyjych. Iwestowae w sektorach eergetyczym, palwowym surowcowym daje wysoke stopy zysku, zatem jest atrakcyje dla westora. Nezbêda jest jedak dog³êba aalza daych hstoryczych, zarówo fudametalych, jak hstoryczych ce ge³dowych w celu wyboru walorów ajbardzej atrakcyjych, bezpeczych zyskowych. Iwestor ma do wyboru wele ró ych strateg westycyjych, w szczególoœc mo e pos³u yæ sê metodolog¹ WAP, maram taksoomczym mar¹ bezwzorcow¹. Zastosowae ww. mar daje porówywale stopy zysku. S³owa kluczowe welowymarowa aalza porówawcza, aalza fudametala, portfel westycyjy, stratege westycyje, efektywoœæ westowaa Ivestmet Effcecy o the Example of Stock Compaes of Eergy, Ol&Gas Idustry ad Basc Materals Idustry Sectors (Summary) The am of the paper was to aalyze the effcecy of vestg o Warsaw Stock Exchage o the example of jot-stock compaes whch are cluded the followg market dces: WIG-eergy, WIG-ol&gas ad WIG-basc materals. By meas of multvarate comparatve aalyss two sythetc measures for selected compaes were costructed: taxoomc module oe ad o-module oe. Besdes, optmzato problems were solved whch aalyzed the effcecy of selected vestmet methods. The research showed that both appled methods gave comparable results ad vestg cosdered sectors brought hgh proft rates, therefore the sectors are attractve to the vestors. However, precse aalyses of hstorcal fudametal data ad hstorcal share prces of the compaes should be made to acheve such good results. Keywords multvarate comparatve aalyss, fudametal aalyss, securtes portfolo, vestmet strateges, vestmet effcecy