(86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/EP94/03840

Transkrypt

1 R Z E C Z P O S P O L IT A PO LSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (21 ) Numer zgłoszenia: (13) B1 U rząd Patentow y R zeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/EP94/03840 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: , WO95/16695, PCT Gazette nr 26/95 (5 1 ) IntCl7: C07H 15/252 A61K 31/70 (54) Pochodne 3 -azyrydynoantracykliny (30) Pierwszeństwo: ,GB, (73) Uprawniony z patentu: PHARMACIA S.p.A., Mediolan, IT (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 24/95 (72) Twórcy wynalazku: Alberto Bargiotti, Mediolan, IT Michele Caruso, Mediolan, IT Maria Grandi, Mediolan, IT Marina Ripamonti, Mediolan, IT Antonino Suarato, Mediolan, IT (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 06/00 (74) Pełnomocnik: Michałowska Elżbieta, PATPOL Spółka z o.o. PL B1 (57) 1. Pochodne 3'-azyrydynoantracykliny o wzorze 1, w którym R 1oznacza wodór lub grupę metoksylową; R2 oznacza wodór, grupę hydroksylową lub oznacza resztę acyloksylową o wzorze 3, w którym R5 oznacza grupę pirydylową, R3 i R4 oznaczają obie wodór lub jedna z grup R3 i R4 oznacza wodór, a druga oznacza atom jodu lub grupę o wzorze -OSO2R8, w której R8 oznacza liniową lub rozgałęzioną grupę alkilową zawierającą od 1 do 6 atomów węgla lub jego farmaceutycznie dopuszczalne sole. WZÓR 1

2 Pochodne 3'-azyrydynoantracykliny Zastrzeżenia patentowe 1. Pochodne 3'-azyrydynoantracykliny o wzorze 1, w którym oznacza wodór lub grupę metoksylową: R2 oznacza wodór, grupę hydroksylową lub oznacza resztę acyloksylow ą o wzorze 3, w którym R5 oznacza grupę pirydylową, R3 i R4 oznaczają obie wodór lub jedna z grup R3 i R4 oznacza wodór, a druga oznacza atom jodu lub grupę o wzorze -O SO2R8, w której R8 oznacza liniową lub rozgałęzioną grupę alkilową zawierającą od 1 do 6 atomów węgla lub jego farmaceutycznie dopuszczalne sole. 2. Związek według zastrz. 1, w którym R8 oznacza metyl, etyl, n-propyl lub izopropyl. 3. Związek według zastrz. 1, którym jest 3'-deamino-3'-[ 1-azyiydynylo]-4'-O-metanosulfonylodaunorubicyna, 4-demetoksy-3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-4'-O-metanosulfonylodaunorubicyna, 3'-deamino-3'-[1-azyrydynylo]-daunorubicyna, 4-demetoksy-3/-deamino-3/- [ 1- azyrydynylo] -daunorubicyna, 3'-deaminoo-3/-[ 1 -azyrydynylo]-4'-0-metanosulfonylo-14-nikotyniano doksorubicyna, 3'-deamino-3'-[ 1 -azyrydynylo]-14-nikotyniano-doksorubicyna, 3'-deamino- 3'- [1-azyrydynylo]-4'-O-etanosulfonylodoksorubicyna, 4-demetoksy-3'-deamino-3'-[1 -azyrydynylo]-4'- O-metanosulfonylodoksorubicyna, 3'-deamino-3'-[1-azyrydynylo]-doksorubicyną, 4-demetoksy-3'-d e a m in o -3'-[1 -azyrydynylo]-doksorubicyna, 3'-deamino-3'-[1-azyrydynylo] -4' - jododoksorubicyna, 3'-deamino-3'-[1-azyrydynylo] -4'-deoksydoksorubicyna. 4. Związek według zastrz. 1, którym jest 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-4'-O-metanosulfonylodaunorubicyna, 4-demetoksy-3'-deamino-3'-[ 1 -azyrydynylo]-4'-o-metanosulfonylodaunorubicyna albo 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-4'-O-metanosulfonylo -14-nikotynianodoksorubicyna. 5. Związek według zastrz. 1 albo 2 albo 3 albo 4, w postaci soli chlorowodorkowej. 6. Sposób wytwarzania glikozydu antracykliny o wzorze 1 zdefiniowanym w zastrz. 1 lub jego farmaceutycznie dopuszczalnej soli, znamienny tym, że glikozyd antracykliny o wzorze ogólnym 6, w którym R 1, R2, R3 i R4 mają znaczenie podane w zastrz. 1, a R9 oznacza grupę hydroksylową lub atom chlorowca, rozpuszczony w bezwodnym polarnym rozpuszczalniku organicznym, będącym suchym chlorkiem metylenu, metanolem lub ich mieszaniną w stosunku od 1:1 do 1:3 objętościowo, traktuje się w trakcie mieszania, w temperaturze 0-30 C, w ciągu 15 minut do 2 godzin, żelem krzemionkowym, i w razie potrzeby przeprowadza konwersję otrzymanego glikozydu antracykliny o wzorze 1 w farmaceutycznie dopuszczalną sól. 7. Sposób według zastrz. 6, znam ienny tym, że stosuje się żel krzemionkowy o wymiarach cząstek od 230 do 400 mesh. 8. Sposób wytwarzania glikozydu antracykliny o wzorze 1zdefiniowanym w zastrz. 1 lub jego farmaceutycznie dopuszczalnej soli, znamienny tym, że pochodną o wzorze 5, w którym R 1, R3, R4 mają znaczenie podane w zastrz. 1, poddaje się hydrolizie z wytworzeniem glikozydu antracykliny o wzorze 1, w którym R2 oznacza grupę hydroksylową; albo związek o wzorze 5 poddaje się reakcji z solą o wzorze 3', w którym R5 ma znaczenie podane w zastrz. 1, a X+ oznacza jon potasu, a następnie ewentualnie przekształca się związek o wzorze 1 w farmaceutycznie dopuszczalną sól. 9. Kompozycja farmaceutyczna, znam ienna tym, że zawiera farmaceutycznie dopuszczalny rozcieńczalnik lub nośnik, i jako składnik aktywny, glikozyd antracykliny o wzorze 1, lub jego farmaceutycznie dopuszczalną sól, zdefiniowane w zastrz. 1. * * * Przedmiotem wynalazku są nowe glikozydy antracykliny wykazujące aktywność przeciwnowotworową, sposób ich wytwarzania i zawierające je kompozycje farmaceutyczne.

3 Przedmiotem wynalazku są glikozydy antracykliny, spokrewnione z daunorubicyną i doksorubicyną, w których grupa 3'-aminowa reszty cukrowej jest zamknięta w pierścieniu azyrydynowym i ewentualnie, grupa hydroksylowa w pozycji C-4' cukru może być zabezpieczona do postaci sulfonianu. Przedmiotem wynalazku są także rozpuszczalne w wodzie pochodne i ich farmaceutycznie dopuszczalne addycyjne sole kwasów. Przedmiotem wynalazku jest związek będący glikozydem antracykliny o wzorze 1 lub 2, w którym R 1oznacza wodór lub grupę metoksylową; R2 oznacza wodór, grupę hydroksylową lub oznacza resztę acyloksylową o wzorze 3, w którym R5 oznacza liniowy lub rozgałęziony C1-C8-alkil, mono- lub bicykliczny aryl, korzystnie fenyl, lub pierścień heteromono- lub bicykliczny, korzystnie pirydyl, przy czym każda z tych grup może być ewentualnie podstawiona (a) grupą aminową -NR6R7, w której R6 i R7 oznaczają niezależnie wodór lub C 1-C4-alkil albo (b) grupą karboksylową; R3 i R4 oznaczają obie wodór lub jedna z grup R3 i R4 oznacza wodór, a druga oznacza grupę hydroksylową lub grupę o wzorze -OSO2R8, w której R8 może być liniową lub rozgałęzioną grupą alkilową zawierającą od 1 do 6 atomów węgla, np. od 1 do 4 atomów węgla; R8 może w szczególności oznaczać metyl, etyl, n-propyl lub izopropyl. Alternatywnie, R8 może być grupą arylową taką jak fenyl, niepodstawiony lub podstawiony od 1 do 3 podstawnikami, z których każdy może niezależnie być liniową lub rozgałęzioną grupą alkilową lub alkoksylową mającą od 1 do 6 atomów węgla np. od 1 do 3 atomów węgla, atomem chlorowca lub grupą nitrową. Przykłady atomów chlorowca obejmują fluor, chlor, brom i jod, korzystnie fluor lub chlor, korzystniej chlor. W niniejszym wynalazku grupa arylowa oznacza monocykliczny lub bicykliczny aromatyczny węglowodór mający od 6 do 10 atomów węgla, np. fenyl lub naftyl. Pierścień heterocykliczny oznacza 5- lub 6-członowy nasycony lub nienasycony pierścień heterocykliczny, zawierający co najmniej jeden heteroatom wybrany spośród O, S i N, ewentualnie skondensowany z drugą 5- lub 6-członową, nasyconą lub nienasyconą grupą heterocykliczną. Przykłady nasyconych i nienasyconych pierścieni heterocyklicznych obejmują pierścienie pirazolilowe, imidazolilowe, pirydylowe, pirazylowe, pirymidylowe, pirydazynylowe, morfolinylowe, tiomorfolinylowe, furylowe i tienylowe. Korzystnie R2 oznacza hydroksyl lub O-nikotynyl, R3 oznacza hydroksyl lub -OSO2R8, w której R8 oznacza C 1-C4-alkil, a R4 oznacza wodór. Przykłady związków według wynalazku obejmują: (la) 3'-deamino-3'-[1-azyiydynylo]-4'-O-metanosulfonylodaunorubicynę (R1=OCH3, R4=H, R3=OSO2CH3) ( 1b) 4-demetoksy-3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-4'-O-metanosulfonylodaunorubicynę (R1= R4=H, R3=OSO2CH3) ( 1c) 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-daunorubicynę (R 1=O C H 3, R4=H, R3=OH) ( 1d) 4-demetoksy-3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-daunorubicynę (R 1=R4=H, R3=OH) (2a) 3'-deamino-3'-[1 -azyrydynylo]-4'-o-metanosulfonylo-14-nikotyniano-doksorubicynę (R1=OCH3, R2=O-nikotynoil, R4=H, R3=OSO2CH3) (2b) 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-14-nikotyniano-doksorubicynę (R1=OCH3, R2=O-nikotynoil, R4=H, R3=OH) (2c) 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-4'-O-metanosulfonylodoksorubicynę (R1=OCH3, R2=OH, R4=H, R3=O SO2CH3) (2d) 4-demetoksy-3'-deamino-3'-[1-azyrydynylo]-4'-O-metanosulfonylo-doksorubicynę (R 1=R4=H, R2=OH, R3=OSO2CH3) (2e) 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-doksorubicynę (R 1=OCH3, R4=H, R2=R3=OH) (2f) 4-demetoksy-3'-deamino-3'-[1 -azyrydynyloj-doksorubicynę (R1=R4=H, R2=R3=OH) (2g) 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-4'-jododoksorubicynę (R1=OCH3, R2=OH, R 4=H, R3=I) (2h) 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-4'-deoksydoksorubicynę (R1=OCH3, R2=OH, R3=R4=H) oraz ich farmaceutycznie dopuszczalne sole, takie jak chlorowodorki.

4 Ponadto przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania glikozydu azyrydyno-antracykliny o wzorze 1 lub 2 zdefiniowanym powyżej lub jego farmaceutycznie dopuszczalnej soli, obejmujący: (a) przekształcenie antracykliny o wzorze ogólnym 4, w którym R 1, R3 i R4 są takie, jak zdefiniowano powyżej, a R9 oznacza grupę sulfonianową lub atom chlorowca, korzystnie atom chloru, w antracyklinę o wzorze 1, przy czym związek o wzorze 4 korzystnie jest rozpuszczony w bezwodnym rozpuszczalniku organicznym w obecności bezwodnej soli metalu alkalicznego i łagodnej zasady; i, w razie potrzeby, (b) hydrolizę pochodnej o wzorze 5, w którym R1, R3, R, są takie, jak zdefiniowano powyżej (którą można wytworzyć ze związku o wzorze 1 według procedury opisanej w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr ) z wytworzeniem pochodnej azyrydyno-antracyklinowej o wzorze 2, w którym R2 oznacza grupę hydroksylową; i, w razie potrzeby, (c) reakcję związku o wzorze 5 zdefiniowanym powyżej z pochodną solną o wzorze 3', w którym R5 oznacza to samo, co powyżej, z zastrzeżeniem, że R5 nie oznacza reszty zawierającej pierwszorzędowągrupę aminową, a X+ oznacza jon, korzystnie sodu lub potasu, i, w razie potrzeby, przekształcenie związku o wzorze 2, otrzymanego w ten sposób, w farmaceutycznie dopuszczalną sól; albo (d) reakcję związku o wzorze 5 jak powyżej z pochodną solną o wzorze 3', w którym R5 oznacza pierwszorzędową grupę aminową zamaskowaną wrażliwą na kw as grupą zabezpieczającą, a następnie odblokowanie grupy zabezpieczającej, i, w razie potrzeby, przekształcenie związku o wzorze 2, otrzymanego w ten sposób, w jego farmaceutycznie dopuszczalną sól. Przedmiotem wynalazku jest także inny sposób wytwarzania glikozydu azyrydyno-antracyklinowego o wzorze 2 zdefiniowanym powyżej lub jego farmaceutycznie dopuszczalnej soli, który obejmuje: (a) potraktowanie antracykliny o wzorze ogólnym 6, w którym R 1, R2, R3, R4 i R9, s ą takie, jak zdefiniowano powyżej [związki takie opisano także w opisie W O 93/01201], z żelem krzemionkowym, i, w razie potrzeby, przetworzenie związku o wzorze 2, otrzymanego w ten sposób, w jego farmaceutycznie dopuszczalną sól. Należy zauważyć, że antracykliny o wzorze 4 lub 6 mogą także tworzyć pierścień azyrydynowy po potraktowaniu żelem krzemionkowym. Można w tym celu stosować łagodne warunki, pozwalające na wytworzenie związków o wzorze 2, rozpoczynając od zasadowych wrażliwych pochodnych estrowych takich jak te o wzorze 6. Według wynalazku korzystnie warunki reakcji wytwarzania azyrydyno-antracyklin o wzorze 1 obejmują rozpuszczenie związku o wzorze 4, jak zdefiniowano powyżej, w bezwodnym organicznym rozpuszczalniku, takim jak bezwodny chlorek metylenu, w obecności bezwodnej soli metalu alkalicznego np. węglanu lub wodorowęglanu potasu, z mieszaniem w temperaturze od 0 do 30 C, korzystnie w temperaturze pokojowej, w czasie od 15 minut do 2 godzin, korzystnie przez około 30 minut. W innym sposobie, związki o wzorze 4 rozpuszcza się w mieszaninie rozpuszczalników organicznych, takich jak suchy chlorek metylenu z metanolem w proporcji objętościowej od 1:1 do 1:3, a następnie traktuje się żelem krzemionkowym, korzystnie mesh, z mieszaniem w temperaturze od 0 do 30 C, korzystnie w temperaturze pokojowej, w czasie od 15 minut do 2 godzin, korzystnie przez około 30 minut. W podobnym sposobie warunki reakcji przekształcania związków o wzorze 6 zdefiniowanych powyżej w azyrydyno-antracykliny o wzorze 2 korzystnie obejmują rozpuszczenie związków o wzorze 6 w bezwodnym rozpuszczalniku organicznym takich jak suchy chlorek metylenu z metanolem, a następnie traktowanie żelem krzemionkowym, korzystnie mesh, z mieszaniem w temperaturze od 0 do 30 C, korzystnie w temperaturze pokojowej, w czasie od 15 minut do 2 godzin, korzystnie przez około 30 minut. Zastosowanie rozpuszczalnika polarnego, takiego jak metanol, wynika w procedurze z żelem krzemionkowym z potrzeby usunięcia antracykliny z krzemionki.

5 W innym sposobie wytwarzania glikozydu azyrydyno-antracykliny o wzorze 2 lub jego farmaceutycznie dopuszczalnej soli, w którym R2 oznacza grupę o wzorze 3, w której R5 nie oznacza reszty niosącej pierwszorzędowągrupę aminową, korzystnie warunki reakcji obejmują reakcję związku o wzorze 5 z pochodną, solą kwasu, o wzorze 3' zdefiniowanym powyżej, w bezwodnym rozpuszczalniku polarnym, korzystnie acetonie lub dimetyloformamidzie, w temperaturze od 20 do 60 C, korzystnie w temperaturze pokojowej, w czasie od 4 do 15 godzin, korzystnie od 5 do 12 godzin. Warunki reakcji wytwarzania glikozydu azyrydyno-antracykliny o wzorze ogólnym 2, w którym R2 oznacza grupę o wzorze 3, w której R5 oznacza pierwszorzędową grupę aminową, obejmują reakcję związków o wzorze 5, zdefiniowanym powyżej, z pochodną, solą kwasu, o wzorze 3', w którym grupa aminowa jest zabezpieczona grupą wrażliwą na kwas, np. zasadą Schiffa, w polarnym aprotonowym rozpuszczalniku takim jak aceton lub dimetyloformamid, w temperaturze od 20 do 60 C, korzystnie w temperaturze pokojowej, w czasie od 4 do 15 godzin, korzystnie od 5 do 12 godzin, następnie odblokowanie powstałej zabezpieczonej na atomie azotu pochodnej estrowej przez rozpuszczenie jej w np. chlorku metylenu i dodanie wody destylowanej i wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego, wody w tej samej ilości co chlorku metylenu, a roztworu kwasu w ilości odpowiadającej w przybliżeniu trzem równoważnikom 0, 1N HCl. Mieszaninę energicznie miesza się w temperaturze od 0 do 20 C, korzystnie około 15 C, przez czas od 30 minut do 2 godzin, korzystnie 45 do 90 minut, rozdziela i wymraża fazę wodną w celu wysuszenia, otrzymując rozpuszczalny chlorowodorek amoniowy pochodnej estrowej C-15 o wzorze 2. Korzystnie, pierwszorzędową grupę aminową zabezpiecza się grupą metyleriodifenylową. W kolejnym aspekcie przedmiotem wynalazku są farmaceutyczne kompozycje zawierające glikozyd antracykliny o wzorze 1 lub 2 albo jego farmaceutycznie dopuszczalną sól w połączeniu z farmaceutycznie dopuszczalnym rozcieńczalnikiem lub nośnikiem. Można stosować konwencjonalne rozcieńczalniki lub nośniki. Kompozycje można formować i podawać w konwencjonalny sposób. Odpowiednie sposoby podawania obejmują podawanie pozajelitowe. W tym celu można wytworzyć ciekłą kompozycję ze związku aktywnego ze sterylnym rozcieńczalnikiem lub nośnikiem, który może rozpuszczać związek aktywny lub umieszczać go w zawiesinie. Kompozycję pozajelitową można sporządzić w postaci sterylnego ciała stałego do rozprowadzenia przed podaniem w odpowiednim nośniku, takim jak solanka fizjologiczna, sterylna woda lub inny sterylny nośnik. Związki według wynalazku są przydatne do leczenia ludzi i zwierząt. S ą przydatnymi środkami przeciwnowotworowymi, w szczególności do leczenia białaczki lub raka gruczołowego okrężnicy. Skuteczną leczniczo dawkę podaje się pacjentowi cierpiącemu na nowotwór, w celu polepszenia stanu pacjenta. Można podać ilość wystarczającą do inhibicji wzrostu nowotworu. Wielkość dawek można ustalić stosując znane dawki dla doksorubicyny i daunorubicyny zmodyfikowane po uwzględnieniu aktywności wykazanej przez niniejsze związki w testach przeciwnowotworowych in vitro i in vivo. Odpowiednie dawki wynoszą ogólnie od 1 do 200 mg/m2 powierzchni ciała, korzystnie od 1 do 100 mg/m2, w zależności od rodzaju i ostrości leczonej choroby i ogólnego stanu pacjenta. Poniższe przykłady ilustrują wynalazek. Przykład 1 Wytwarzanie 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-4'-O-metanosulfonylodaunorubicyny (R1= OCH3, R4=H, R3=O SO2CH3) 3/-N-(2-chloroetylo)-4'-O-metanosulfonylodaunorubicynę (4a, R 1=OCH3, R4=H, R3=OSO2CH3, R9=Cl) (0,33 g, 0,05 mmol), wytworzoną zgodnie z opisem w WO/93/ rozpuszczono w mieszaninie bezwodnego chlorku metylenu (10 ml) i metanolu (20 ml) i mieszano z żelem krzemionkowym (Merck, mesh, 2 g) w temperaturze pokojowej przez 30 minut. Roztwór przesączono, zatężono do suchej masy i surową substancję poddano chromatografii rzutowej na kolumnie z żelem krzemionkowym stosując mieszaninę chlorku metylenu i metanolu (95:5 objętościowo) jako eluenta, otrzymując związek tytułowy 1a (wydajność 0,22 g).

6 Chromatografia cienkowarstwowa na płytkach z żelem Kieselgel F254 (Merck), z elucją chlorkiem metylenu i metanolem (98:2 objętościowo) Rf=0,65. FD-MS: m/z [M+] H-NMR (400 MHz, CDCl3) δ; 1,16,1,25 (m,2h, wodory azyrydynowe); 1,36 (d, J=6,4Hz,3H,CH3-5'); 1,52 (m, 1H,H-3'); 1,73 (m, 2H, wodory azyrydynowe); 1,80 (m, 1H, H-2'eq); 2,09 (m, 1H, H -2'ax); 2,12 (m, 1H, H-8ax); 2,31 (m, 1H, H-8eq); 2,39 (s, 3H, COCH3); 2,98 (d, J-19,2 Hz, 1H, H-10ax); 3,21 (dd, J=1,7, 19,2 Hz, 1H, H-10eq); 3,22 (S, 3H, CH3SO2); 4,09 (q, J=6,4 Hz, 1H, H-5'); 4,10 (S, 3H, OCH3); 4,44 (s, 1H, OH-9); 4,75 (s, 1H,H-4'); 5,28 (m, 1H,H-7);5,55 (d,j=3,4hz, 1H,H -1"); 7,41 (d, J=8,1 Hz, 1H, H-3); 7,80 (dd, J=7, 7, 8,1 Hz, 1H, H-2); 8,05 (d, J=7,7 Hz, 1H, H -1); 13,30 (s, 1H, OH-11); 14,00 (s, 1H, OH-6). Przykład 2 Wytwarzanie 4-demetoksy-3'-deamino-3'-[ 1 -azyrydynylo]-4'-o-metanosulfonylodaunoru- bicyny ( 1b: R 1=R4=H, R3=OSO2CH3) 4-demetoksy-N-(2-hydroksyetylo)daunorubicynę (4b: R 1=R4=H, R3=OSO2CH3, R9=OH, 0,3 g, 0,5 mmol) rozpuszczono w mieszaninie chlorku metylenu (10 ml) i metanolu (5 ml) i wytrząsano w temperaturze pokojowej z żelem krzemionkowym (3 g) przez 30 minut. Roztwór organiczny przesączono i rozpuszczalnik usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość poddano chromatografii rzutowej na kolumnie z żelem krzemionkowym stosując mieszaninę chlorku metylenu i metanolu (95:5 objętościowo) jako eluent i otrzymując związek tytułowy 1b (0,18 g). Chromatografia cienkowarstwowa na płytkach z żelem Kieselgel F254 (Merck), z elucją chlorkiem metylenu i metanolem (20:1 objętościowo) Rf=0,42. FD-MS: m/z [M+] 601. Przykład 3 Wytwarzanie 3'-deamino-3'-[ 1 -azyrydynylo]-4'-o-metanosulfonylo- 14-nikotynianodoksorubicyny (2a: R 1=OCH3, R2=O-nikotynoil, R4=H, R3=OSO2CH3) 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynyl]-4'-O-metanosulfonylo-daunorubicynę (1a, 0,63 g, 1 mmol), otrzymaną w sposób opisany w przykładzie 1, rozpuszczono w mieszaninie bezwodnego metanolu (6 ml) i dioksanie (13 ml), dodano ortomrówczan etylu (0,5 ml) was added i mieszaninę potraktowano roztworem bromu (1 g) w bezwodnym chlorku metylenu (5 ml) w temperaturze 10 C przez 1,5 godziny. Mieszaninę reakcyjną wytrącono następnie mieszaniną eteru etylowego (100 ml) i eteru naftowego (50 ml). Osad zebrano i rozpuszczono w mieszaninie acetonu (15 ml) i 0,25N wodnym roztworze bromowodoru (15 ml). Mieszaninę trzymano w temperaturze 30 C przez 20 godzin, następnie ekstrahowano n-butanolem (50 ml). Rozpuszczalnik organiczny usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem i pozostałość rozpuszczoną w suchym acetonie (200 ml) potraktowano nikotynianem potasu (2 g), ogrzewano w temperaturze wrzenia przez godzinę. Rozpuszczalnik usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem i surową substancję poddano chromatografii na kolumnie z żelem krzemionkowym stosując mieszaninę chlorku metylenu i metanolu (95:5 objętościowo) jako eluent otrzymując związek tytułowy 2a (0,35 g), temperatura topnienia C z rozkładem. Chromatografia cienkowarstwowa na płytkach z żelem Kieselgel F254 (Merck), z elucją chlorkiem metylenu i metanolem (10:1 objętościowo) Rf=0,37. FD-MS: m/z [M+] 752. Przykład 4 Wytwarzanie 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-4'-O-metanosulfonylodoksorubicyny (2c: R 1=OCH3, R2=OH, R4=H, R3=OSO2CH3) 3'-N-(2-chloroetylo)-4'-metanosulfonylodoksorubicynę (6a: R 1=OCH3, R2=OH, R9Cl, R3=OSO2CH3, R4=H), wytworzoną zgodnie z brytyjskim opisem patentowym GB , przekształca się w związek tytułowy 2c zgodnie z opisem z przykładu 1. Chromatografia cienkowarstwowa na płytkach z żelem Kieselgel F254 (Merck), z elucją chlorkiem metylenu i acetonem (8:2 objętościowo) Rf=0,35. FD-MS: m/z [M+] 647.

7 Przykład 5 Wytwarzanie 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-4'-jododoksorubicyny (2g: R 1=OCH3, R2=OH, R4=H, R3=I) 3'-N-(2-chloroetylo)-4'-jododoksorubicynę (6b: R 1=OCH3, R2=OH, R9=Cl, R3=I, R4=H), wytworzoną zgodnie z brytyjskim opisem patentowym GB , przekształca się w związek tytułowy 2g zgodnie z opisem z przykładu 1. Chromatografia cienkowarstwowa na płytkach z żelem Kieselgel F254 (Merck), z elucją chlorkiem metylenu i acetonem (9:1 objętościowo) Rf=0,45. FD-MS: m/z [M+] 679. Przykład 6 Wytwarzanie 3'-deamino-3'-[ 1-azyrydynylo]-4'-deoksydoksorubicyny (2h: R 1=OCH3, R2=OH, R3=R4=H) 3'-N-(2-chloroetylo)-4'-deoksydoksorubicynę (6c: R 1=OCH3, R2=OH, R9=C1, R3=R4=H), wytworzoną zgodnie z brytyjskim opisem patentowym GB , przekształca się w związek tytułowy 2h zgodnie z opisem z przykładu 1. Chromatografia cienkowarstwowa na płytkach z żelem Kieselgel F254 (Merck), z elucją chlorkiem metylenu i acetonem (20:1 objętościowo) Rf=0,33. FD-MS: m/z [M+] 553. Aktywność biologiczna 3'-deamino-3'-[ 1 -azyrydynylo]-4'-o-metanosulfonylodaunorubicynę (1 a), 4-demetoksy-3'-deamino-3'- [ 1 -azyrydynylo] -4'-O-metanosulfonylodaunorubicynę (1b), 3'-deamino-3'- [ 1-azyrydynylo]-4'-O-metanosulfonylo-14-nikotynianodoksorubicynę (2a) oraz 3'-deamino-3'- [ 1-azyrydynylo]-4'-O-metanosulfonylodoksorubicynę (2c), przetestowano in vitro na dwu liniach komórek ludzkich, LoVo (rak gruczołowy okrężnicy) i LoVo/DX (rak gruczołowy okrężnicy oporny na doksorubicynę) porównując go z doksorubicyną. Aktywność cytotoksyczną podaje się jako IC50, stężenie inhibitujące 50% tworzenia kolonii, obliczone na krzywych reakcji na stężenie. Indeks oporności R. I. jest stosunkiem pomiędzy IC50 opornych komórek i IC50 komórek wrażliwych. Związki 1a, 1b, 2a i 2c wykazały wysoką aktywność wobec obu linii komórek i miały niski indeks oporności (tabela 1). Oceniono działanie związków 1a, 1b, 2a i 2c in vivo wobec mysiej białaczki P388 opornej na doksorubicynę (105 komórek/mysz transplantowane dożylnie myszom BD2F1) w porównaniu z doksorubicyną. Związki 1 a, 1b, 2a i 2c wykazały także zaskakująco wyższą aktywność w porównaniu z doksorubicyną (tabela 2). Tabela 1 Aktywność cytotoksyczną in vitro (IC50) związków 1a, 1b, 2a i 2c wobec komórek LoVo i LoVo/DX w porównaniu z doksorubicyną Związek IC50 (ng/ml) (1) LoVo LoVo/DX R. I. (2) 1a ,7 1b ,9 2a ,9 2c 2,7 24 9,2 doksorubicyną 82, ,3 Test na kolonii: czterogodzinny (1) IC50 = stężenie inhibitujące 50% tworzenia kolonii (2) R. I. = indeks oporności = (IC50 LoVo/DX)/(IC50 LoVo)

8 Tabela 2 Aktywność przeciwnowotworowa związków 1a, 1b, 2a i 2c wobec komórek białaczki P388/DX w porównaniu z doksorubicyną Związek O.D. (1) T/C(2) (mg/kg) % 1a 2, b 3, a 2, c 1,8 195 doksorubicyną 16,9 106 Związki umieszczono w zawiesinie w Tween 80 (10%) i wstrzyknięto dożylnie w dzień po transplantacji nowotworu (1) optymalna dawka (2) mediana czasu przeżycia leczonych myszy/mediana czasu przeżycia myszy kontrolnych x 100 WZÓR 1 WZÓR 3

9 WZÓR 3' WZÓR 4 WZÓR 5

10 WZÓR 6 Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 60 egz. Cena 2,00 zł.