ZAŁĄCZNIK 13: Przykładowe regulacje jakości napięcia w wybranych krajach

Transkrypt

1 ZAŁĄCZNIK 13: Przyładowe regulacje jaośc napęca w wybranych rajach Podane nformacje należy tratować jedyne jao ogólne omówene wybranych aspetów regulacj jaośc zaslana w przyładowych rajach, atualne w ońcu 2012 rou. Ich źródłem były strony nternetowe operatorów, publacje nformacje uzysane przez autora w bezpośrednch ontatach z przedstawcelam energety zawodowej różnych rajów. Poprawność przedstawonych nformacj jest węc slne zależna od warygodnośc źródła. ARGENTYNA W latach 90. ubegłego weu Argentyna wprowadzła system ar w celu reducj lczby przerw w secach zaslających do pozomu mędzynarodowo aceptowanego. Projet mał dwa główne cele: zreompensowane odborcom ponesonych strat dane operatorom energetycznym slnego mpulsu do zwęszena pozomu nwestycj secowych. Satysfacjonującą reducję lczby przerw osągnęto w orese trzech lat, zwęszając w tym czase stopnowo wymagana pozom ar. W przypadu przeroczena gwarantowanego pozomu pewnośc zaslana ary były płacone na rzecz odborcy w wysoośc 1 $/W h. Obecne wynoszą one do 2,7 $/W h. W tym samym czase rozpoczęto systematyczny montorng przerw nnych wsaźnów jaośc - harmonczne wahana - na pozome średnego napęca. Dla tych zaburzeń Argentyna jest prawdopodobne perwszym rajem, tóry uruchomł slny system motywujący poprawę. Ich pozomy są gwarantowane zgodne z mędzynarodowym normam dla różnych rodzajów sec różnych ategor odborców. Przez perwsze dwa lata od stwerdzena przeroczena ne ma ar, to czas na poprawę warunów dostawy energ eletrycznej. Późnej wprowadzane są ary. Kontrola pozomu odształcena wahań napęca jest oparta na pomarze w PWP. Dostawca energ przeprowadza pomary w wybranych stałych puntach sec zaslającej za pomocą przyrządów spełnających wymagana IEC - w ażdym mesącu, przez mn. tydzeń. Dwa różne mern rejestrują pozom wahań harmonczne oraz merzą dostarczoną energę z czasem uśrednana 10 mn. Przeroczene pozomów dopuszczalnych powoduje opłatę arną płaconą przez dostawcę na rzecz odborcy. Jej wysoość zależna jest od stopna przeroczena pozomu dopuszczalnego wartośc energ dostarczonej w warunach złej jaośc zaslana. W przypadu przeroczena dopuszczalnego pozomu wahań napęca opłata arna (PCF wahana ) jest wyznaczana na podstawe zależnośc: 2 PCF C DPF E C E (Z13.1) wahana 1 IN 2 IN gdze E jest energą dostarczoną w przedzale czasu o numerze porządowym, a jest wahanem napęca poddanym arze: DPF DPF * Pst, Pst max 0, (Z14.2) Pst * 1 jest zborem przedzałów w tórych DPF 1, a 2 jest zborem przedzałów w tórych DPF 1. P st, jest wsaźnem rótooresowego mgotana śwatła zmerzonym podczas. * przedzału, P st jest jego wartoścą dopuszczalną, tóra w Argentyne na wszystch pozomach napęć wynos 1. Z13.1

2 DPF jest wyznaczane dla ażdego przedzału podczas tygodnowego oresu pomarów (=1,2,1008) przyjmuje wartość różną od zera tylo, jeżel przeroczony jest pozom dopuszczalny. Ja wyna z zależnośc (Z13.1), z ażdym. przedzałem podczas tórego występuje nadmerny pozom wahań napęca będze zwązana opłata arna w wysoośc: C DPF [US$/W h] gdy 0DPF 1 IN IN 2 C [US$/W h] gdy DPF 1 W pratyce wartość C IN jest przyjmowana na pozome przerw w zaslanu, co oznacza, że przedzały w tórych DPF 1 tratowane są jao neaceptowane warun zaslana. W przypadu wyższych harmoncznych, dla tórych nastąpło przeroczene dopuszczalnych pozomów funcja ary (PCF harmonczne ) przyjmuje postać: 2 PCF C DPH E C E (Z13.3) gdze harmonczne 3 IN 4 IN DPH jest pozomem odształcena napęca podlegającym arze: * 40 * THD THD 1 U h, U h DPH max 0, max 0, * (Z13.4) * THD 3 h2 U h 3 jest zborem przedzałów w tórych DPH 1, a 4 jest zborem przedzałów w tórych DPH 1. * THD jest wartoścą współczynna odształcena zarejestrowaną w. przedzale, a THD jego pozomem dopuszczalnym. * U h, jest wartoścą harmoncznej napęca h. rzędu zarejestrowaną w. przedzale, a U h jej pozomem dopuszczalnym. DPH jest wyznaczane dla ażdego przedzału podczas tygodnowego oresu pomarów (=1,2,1008) przyjmuje wartość różną od zera tylo, jeżel przeroczony jest pozom dopuszczalny. Ja wyna z zależnośc (Z13.3), z ażdym. przedzałem podczas tórego występuje nadmerne odształcene napęca będze zwązana opłata arna w wysoośc: C DPH [US$/W h] gdy 0DPH 1 IN IN 2 C [US$/W h] gdy DPH 1 Wartość C IN może być przyjmowana ja dla wahań napęca. Zgodne z [Z13.20] analogczną metodę zaproponowano taże w odnesenu do wolnych zman napęca. Przyjęto, że jeżel wartość ta przeracza dopuszczalne pozomy przez czas dłuższy nż 3% czasu pomaru, dostawca jest zobowązany zapłacć arę (PCV V ) zgodne z następującą formułą: PCV C (Z13.5) V 5 ΔUE gdze E jest energą dostarczaną podczas. przedzału, 5 jest zborem przedzałów w tórych: U U UN / UN 100% Ulm, gdze U U N są odpowedno zmerzonym Z13.2

3 znamonowym napęcem, a Ulm dopuszczalnym zaresem zmany napęca. C ΔU reprezentuje jednostowy oszt energ, tóry może wzrastać wraz ze wzrostem wartośc U Kary oreślone zależnoścam (Z13.1), (Z13.3) (Z13.5) (wynające z jednotygodnowego pomaru) płacone są w sposób cągły w ażdym olejnym tygodnu, do chwl, gdy pomarowo zostane wyazany bra przeroczena dopuszczalnych pozomów. Równocześne dostawca ontroluje spełnene przez odborcę przyznanego mu pozomu emsj z prawdopodobeństwem ne mnejszym nż 99% przez co najmnej tydzeń. Możlwe są trzy scenarusze postępowana: o jeżel dopuszczalny pozom emsj ne jest przeroczony, dostawca na warunach umowy może zaoferować wzrost pozomu emsj o jeżel dopuszczalny pozom emsj jest przeroczony odborca mus w oreślonym czase (np. sześć mesęcy) zastosować odpowedne sposoby jego reducj o jeżel dopuszczalny pozom emsj jest nadal przeroczony (ponad zadany czas poprawy) odborca płac arę, tórej wysoość zależy od stopna przeroczena dopuszczalnego pozomu. Formuła oreślana ary jest analogczna ja w przypadu dostawcy energ (zależnośc (Z13.1, Z13.3 Z13.5). Jeżel po upływe oreślonego czasu, odborca nadal ne zreduuje swojej emsj, dostawca może wystąpć do urzędu regulacyjnego o zgodę na jego odłączene. Przyładowe wartośc dopuszczalne: Napęce: CP95, 10 mn. tydzeń w secach napowetrznych nn SN wartość napęca pownna być zawarta w przedzale ±8% U N ±5% w secach ablowych; ±5% w secach WN ±10% w secach wejsch. Wahana napęca: Percentyl CP95 wsaźna P st w orese tygodna. AUSTRALIA Przyładowe wartośc dopuszczalne: Napęce: CP95, 10 mn., tydzeń Wartośc dopuszczalne różne dla różnych operatorów, np. Integraf Energy: +14,5-16% U N w secach nn; ±10% w secach SN; Energy Australa: 10 mnutowe wartośc suteczne napęć fazowych w przedzale od V (górna granca) V (dolna granca) dla sec o napęcu znamonowym 240 V. Wahana napęca: Percentyl CP95 wsaźna P st w orese tygodna. Wartość dopuszczana zgodna z IEC BELGIA Przed otwarcem rynu energ (perwszy etap w 1999 r.) dzałana regulatora w zarese jaośc energ ogranczały sę do wartośc napęca raportowana cągłośc zaslana w secach SN. Po otwarcu rynu, wprowadzono nowe zasady obejmujące węcej aspetów jaośc energ przyjmując normę EN jao referencję. W Belg urząd admnstracj państwowej zajmujący sę rozdzałem energ eletrycznej jest na pozome regonalnym (Brusela, Flandra Walona). Każdy z nch wprowadzł w różnym Z13.3

4 czase lberalzację rynu, wspólny był natomast termn całowtej lberalzacj 1 styczna 2007 r. Taże dzałana regulatora mogą sę różnć. Generalne: (a) operator mus honorować postanowena normy EN 50160; (b) w przypadu sarg stosowana jest procedura opracowana przez loalnego regulatora. Wpsana jest w ną węszość postanoweń normy EN ; (c) w przypadu neuzasadnonej sarg na jaość zaslana sarżący porywa oszty, w przecwnym przypadu czyn to operator; (d) ustalono wzorzec raportowana dla loalnego regulatora. Regulator wymaga rocznego raportu dotyczącego: pewnośc zaslana w secach SN oraz nformacj o sposobe załatwena sarg. Węszość operatorów wyonuje systematyczne pomary w secach SN, a archwzowane danych dotyczących wsaźnów jaośc wprowadzło w swoje zadana operacyjne (od lu lat dla zapadów). We Flandr obowązuje procedura sarg ustalona przez loalnego regulatora w tórej są przewdzane etapy. Jeżel ne zostane pomędzy stronam osągnęte porozumene ostatnm etapem jest arbtraż oparty na doumence: Power Qualty vorschrften voor netgebruers aangesloten op hoogspannngsnetten, Jul 2003 Synergd, BE. Koszty są szacowane na podstawe pozomów planowanych oreślonych wspólne z regulatorem, neoneczne równych podanym w [Z13.27]. Te pozomy są taże podstawą oreślana loalnych prorytetów nwestycyjnych, lecz ze względu na struturę regulatora w Belg ne oznaczają automatyczne decyzj nwestycyjnej. Pozostaje ona w gest federalnego regulatora jest podejmowana w oparcu o rachune eonomczny. Ta samo jest w Walon, gdze dodatowo procedura sarg jest droga, jeżel zaangażuje regulatora jao arbtra. Dlatego sarg są załatwane na bardzo wczesnym etape, do czego wyorzystywane są przeprowadzane systematyczne pomary. CHILE Dopuszczalne lczby zapadów zostały oreślone w norme DS. 327/97 podobne ja w Połudnowej Afryce, lecz dla naczej zdefnowanych oen. CHINY Przyładowe wartośc dopuszczalne: Napęce: Masymalna wartość z pomarów 10-mnutowych. Wartość dopuszczalna w przedzale ±10% wartośc delarowanej. Wahana napęca: Percentyl CP95 wsaźna P st (wartość dopuszczalna 1,0) masymalna wartość wsaźna P lt w orese tygodna (wartość dopuszczalna 0,8). COLUMBIA W [Z13.5] przedstawono propozycje regulacj, tórej bezpośrednm celem jest ne reowane eonomcznych bodźców poprawy warunów dostawy energ eletrycznej, lecz rozpoznane optymalnego pozomu jaośc dla warunów występujących w Columb. Te ostatne rozumane są jao pozom mnmalzujący oszty społeczne zwązane z jaoścą energ, stanowące sumę osztów ponoszonych po strone dostawcy - na nwestycje w nfrastruturę sec, esploatację remonty w celu poprawy jaośc dostawy energ oraz osztów powstających po strone odborców jao onsewencja złych warunów zaslana. Kara PCF, tórą dostawca jest zobowązany ponosć na rzecz j-tego odborcy z tytułu j przeroczena przez -te zaburzene dopuszczalnego pozomu oreślona jest zależnoścą: PCF R w E (Z13.6) j V j Z13.4

5 gdze R V jest równoważnem osztowym przerwy w zaslanu, w współczynnem wag dla rozważanego zaburzena, a E energą dostarczoną do j-tego odborcy podczas złych warunów zaslana. Wartość współczynnów j w odzwercedla oszt sutów ja dośwadcza odborca w następstwe różnych zaburzeń napęca. Na podstawe badań przeprowadzonych wśród odborców przyłączonych do sec rozdzelczych, wprowadzono wartośc współczynnów przedstawone w tabel Z13.1. Tabela Z13.1. Wartośc wag stosowanych przy ocene różnych zaburzeń napęca [Z13.5] ZABURZENIE WSPÓŁCZYNNIK w Przerwy w zaslanu 1,0 Asymetra 0,1 Wahana napęca 0,4 THD 0,3 Harmonczne 0,2 Przyjmując jao bazę oszt przerwy w zaslanu, loczyn R V w reprezentuje jednostowy oszt [$/W h] -tego zaburzena. Jeżel z oznacza lczbę odborców, tórzy dośwadczyl sut -tego zaburzena, tórego wartość przeroczyła pozom dopuszczalny, ara płacona przez dostawcę na rzecz wszystch odborców wynos: P z z PCF j RV w E j (Z13.7) j1 j1 Jeżel n oznacza całowtą lczbę odborców zaslanych z rozważanego puntu sec zaslającej: z E UI n j j 1 j 1 E j (Z13.8) gdze UI jest współczynnem udzału w całowtej lczbe odborców tych, tórzy dośwadczyl sutów -tego zaburzena. Stąd na podstawe (Z13.8) całowta ara płacona przez dostawcę oreślona jest zwązem: P UI R FRANCJA w n E V j (Z13.9) j1 Jaość zaslana we Francj należy do najlepszych w Europe. Jest regulowana zarówno przez prawne derety o zasęgu ogólnorajowym ja poprzez ontraty, tóre mogą być negocjowane pomędzy odborcą operatorem. Regulacja jaośc napęca pratyczne ne stnała we Francj do lat 80. poprzednego weu. Przed przyjęcem nowego prawa energetycznego gwarancje jaoścowe ogranczano do wolnych zman napęca w secach nn (od maja 1986). Począte dały lata 80. wprowadzene ontratu CARDE zawerającego jaoścowe zobowązana dla odborców w secach SN. Po powołanu urzędu regulatora w 2000 rou ontrat ten stał sę ofcjalnym standardem jaośc zaslana. Wymagana zostały opracowane jao porozumene pomędzy użytownam sec, producentam operatoram, jeszcze przed powołanem regulatora. Ta węc regulator go przyjął, ne opracowywał. Obecne regulator Z13.5

6 tylo proponuje modelowe ontraty lecz ne ustala standardów jaoścowych. Jeżel odborca wymaga lepszej jaośc napęca nż powszechne gwarantowana, zwraca sę do dostawcy o tzw. ontratowe pozomy jaośc. Regulator mus otrzymać opę ażdego nowego ontratu. Nawet jeżel ne jest to formalne mocna pozycja, w pratyce regulator ma znaczący wpływ na fnalną postać ontratu, jego uwag są zwyle uwzględnane przez operatora. Modelowe ontraty na pozome SN WN obejmują: wahana napęca, asymetrę, częstotlwość jej zmany oraz harmonczne napęca. Zawerają taże postanowene o możlwośc ponoszena przez odborcę dodatowych opłat w zaman za szczególne wymagana dotyczące lczby zapadów w cągu rou. Dotyczy to tylo zapadów o ampltudze węszej nż 30% czase trwana dłuższym nż 600 ms. Na początu lat 90. rosnące stosowane czułych odbornów sprawło, że odborcy zaczęl domagać sę coraz lepszej jaośc energ. W odpowedz EdF opracował pewną lczbę ontratów jaoścowych serwsowych dla dużych średnch odborców. W 1994 rou zaczęto stosować esperymentalne tzw. Kontrat Emeraude [Z13.11] dla grupy odborców. Został opracowany wspólne przez EdF przedstawcel odborców. Podstawą tego ontratu są płatnośc zwrotne na rzecz odborcy jeżel dostawca przeroczy uzgodnone wartośc granczne. EdF gwarantuje mnmalny pozom jaośc, a odborcy ne mogą przeroczyć masymalnego pozomu emsj. Jeżel odborca przeroczy ten pozom, może być zmuszony do rozwązana problemu, szczególne jeżel wpływa to na jaość zaslana nnych odborców. Kontrat Emeraude zawera trzy podstawowe częśc. Podstawowy ontrat z standardowym wartoścam dopuszczalnym. Jest stosowany przez EdF w odnesenu do węszośc odborców SN. Oreśla dopuszczalne pozomy dla dostawcy odborcy w normalnych warunach zaslana. Loalna wartość progowa oreślająca lczbę przerw podawana jest ażdego rou zależy od gęstośc populacj w czterech obszarach Francj. Jeżel EdF przeroczy te wartośc odborca może domagać sę reompensaty za udowodnone uszodzena ponesone straty. W ażdym rou dostawca jest zobowązany przedstawć raport na temat jaośc napęca w oparcu o przeprowadzane on-lne pomary. Odborca mus posadać system montorowana jaośc energ (własny lub będący własnoścą operatora). Kontraty spowodowały, że stneje relatywne duża lczba rejestratorów u ndywdualnych odborców na pozome SN, WN NN (lanaśce procent). W 2003 na pozome SN ontraty na cągłość zaslana (masymalną lczbę neplanowanych przerw w cągu rou) mało ooło 1000 odborców (na ), ale tylo 92 odborców mało ontrat na jaość napęca - zapady lub nne wsaźn jaośc. Dodatowo tae ontraty mało 12% odborców w systeme przesyłowym (dane dla rou 2003 wg. [Z13.3]). Podstawowy ontrat z wartoścam wsaźnów jaośc negocjowanym z odborcą. Ta umowa jest proponowana odborcom posadającym czułe odborn. Kontrat daje bardzej wszechstronne gwarancje, wprowadzając granczne wartośc dla lczby rótch przerw w zaslanu zapadów napęca zgodne z wymaganam odborcy. Umowa może być zawarta na czas dłuższy nż jeden ro osztuje ooło EUR roczne, jeżel obejmuje zapady napęca ooło 500 EUR jeżel zapady ne są objęte umową. Dodatowy ontrat (fran. Réseau plus). Kontrat dedyowany dla odborców z bardzo czułym urządzenam wymagających zaslana szczególne dobrej jaośc. W ramach ontratu EdF przeprowadza badana w celu zwęszena odpornośc nstalacj odborcy oreślena nezbędnych nwestycj po strone dostawcy. Koszty badań są porywane przez EdF odborcę w proporcj zależnej od potrzeb odborcy, charaterysty sec lczby Z13.6

7 zaburzeń generowanych przez odborcę EdF. Odborca aceptuje osztorys, na wyonane nezbędnych prac w sec w celu spełnena wymagań. Dodatowo do ontratu Emeraude EdF oferuje wele nnych usług z dzedzny jaośc energ dla dużych średnch odborców tj. Usługa Fabelec Z13.1, Prevenance Z13.2, Echo Roseau Z13.3 tp. W warunach francusch jednym z podstawowych celów dostawcy było umeszczene w ontrace postanowena zobowązującego odborcę do podjęca wszelch dzałań zmerzających do poprawy stanu techncznego jego nstalacj. Była to równeż oazja do współdzałana z odborcą w celu ustalena pożądanych pozomów jego emsj. Francuz poprzez wprowadzene ontratu jaoścowego chcel poprawć relację pomędzy energetyą zawodową odborcam, tóra w chwl tworzena ontratu ne była najlepsza. Istotnym był taże fat, że jaość zaslana defnowano w porozumenu z odborcam, ne narzucano m standardów. Po przyjęcu nowego prawa energetycznego (lpec 2005) wprowadzającego regulowaną jaość zaslana, przygotowywano nowy deret, tóry oreślł pozomy jaośc nezależne od ontratów. Pozomy jaośc mogą być modyfowane w zależnośc od obszaru geografcznego (np. od gęstośc zameszana). Ne podjęto decyzj co do norm techncznych, lecz pownny być one możlwe blse postanowenom EN Z13.4. W przypadu złej jaośc zaslana sporządzany jest przez właśccela sec raport po weryfacj sarg następuje płatność na rzecz odborcy. Dotyczy to jednaże tylo cągłośc zaslana. Przyładowe wartośc dopuszczalne: Napęce: ndesy puntowe na pozome SN zmany napęca pownny być zawarte w przedzale ±5% woół wartośc ontratowej przez 100% czasu. Wartość ontratowa napęca pownna być w przedzale ±5% wartośc znamonowej. Warun technczne przyłączena dotyczące wahań napęca: Zgodne z [Z13.11] dostawca jest zobowązany utrzymać wartość wsaźna P lt ponżej jeden. Wartośc ndywdualnych emsj są oreślane przy założenu mnmalnych (referencyjnych) wartośc mocy zwarcowych w punce przyłączena: 40 MV A dla sec 1-50 V, 400 MV A dla sec 63 V 90, 1500 MV A dla sec 225 V. Jeżel w pratyce moc zwarcowa w mejscu przyłączena odborcy jest mnejsza, dopuszczalny pozom jego emsj pownen być pomnożony przez wartość lorazu referencyjnej rzeczywstej mocy zwarcowej. Z13.1 Proponowana odborcom tórzy chcą zwęszyć odporność swoch nstalacj. Koszt usług zależy od złożonośc rozwązywanego problemu, wymagań odborcy charaterysty sec. Obejmuje ona medzy nnym: (a) analzy technczne eonomczne różnych rozwązań poprawających warun zaslana; (b) dagnozę dotyczącą nstalacj odborcy; (c) dostawę urządzeń do poprawy jaośc; (d) badana odborcze sprzętu po poprawe; (e) gwarancje na sprzęt, w tym taże jego wymanę w przypadu awar. Z13.2 Uzgadnane z odborcą najbardzej odpowednch dla nego termnów przeprowadzena onserwacj remontów w sec (bezpłatna). Z13.3 Informacja o warunach dostawy energ dla odborców planujących nowe nwestycje (bezpłatna). Z13.4 Przyładowo w zarese wartośc napęca postanowena są bardzej wymagające nż w norme EN Wartośc granczne obowązują przez 100% czasu pomaru. Z13.7

8 Odborca może uzysać zgodę na przyłączene, jeżel parametry charateryzujące zmany napęca tzn. częstotlwość ampltuda zman wytwarzanych przez odborcę w PWP ne przeracza wartośc dopuszczalnych defnowanych na rysunu Ampltuda pojedynczej zmany napęca ne pownna przeroczyć 5% napęca delarowanego. W częśc techncznej ontratu podane są: lasa napęca, napęce delarowane, moc przyłączenowa oraz moc granczna. Moc przyłączenowa to oreślona przez odborcę masymalna przewdywana moc, wymagana przez nego w PWP, w cągu sześcu lat lcząc od daty zawarca umowy. Moc przyłączenowa ne pownna przeroczyć mocy grancznej oreślonej dla danej lasy napęca (Tabela Z13.2). Tabela Z13.2. Pozomy napęć granczne moce KLASA NAPIĘCIA SN WN NN PRZEDZIAŁ NAPIĘCIA [V] 1,0 < U < U < U MOC GRANICZNA [MVA] 100/d 1000/d 10000/d d jest odległoścą (w m sec) pomędzy PWP najblższą stacją transformatorową z tórej odborca pownen być zaslony wyższym napęcem HISZPANIA Gwarancje jaośc dostawy energ dotyczą cągłośc zaslana (wartość progowa przerwy 10% oraz czas dłuższy nż 3 mn, cztery dopuszczalne łączne czasy przerw zależne od lczby meszańców), jaośc napęca (wg normy EN ) oraz jaośc handlowej. W zamerzenu 10% szyn w secach SN ażdej prowncj pownno podlegać montorowanu (na oszt operatora). Funcjonuje taże forma ontratu, lecz ne jest ona powszechna. W przypadu nedotrzymana wymagań odnośne zman napęca operator mus podjąć dzałana naprawcze w zadanym czase (sześć mesęcy w przypadu nedotrzymana wartośc napęca). Przyładowe wartośc dopuszczalne: Napęce: ndes systemowy - dla ażdego puntu pomarowego oreślana jest lczba próbe 10-mnutowych, tóre przeroczyły wartośc dopuszczalne, a następne na tej podstawe wyznaczana jest ważona wartość średna z wszystch puntów pomarowych dla danego systemu. Podstawą ważena jest wartość mocy odbornów przyłączonych do rozdzeln sojarzonej z danym puntem pomarowym. pozomy dopuszczalne 95% wartośc 10-mnutowych w orese tygodna pownno być zawartych pomędzy (93-107) % wartośc ontratowej (±7%). Zgodne z [Z13.30] spełnene tego warunu ne jest w pratyce ontrolowane, ne ma taże oreślonej procedury ontrol. Z drugej strony operator ma prawo ontrolować pozom zaburzeń emtowanych przez odborców, tóry mus być zgodny z przyjętym wartoścam grancznym. Regulator może podjąć decyzję o odłączenu odborcy jeżel ne spełna on wymagań emsyjnych. Zapady napęca: Wyróżnono dwe ategore zapadów napęca [Z13.30]: o średne (< 1 s, napęce resztowe > 40 %). Dla tej ategor zaburzeń stosowana jest tzw. zastępcza lczba średnch zapadów napęca (ang. equvalent number of mnor voltage dps): Z13.8

9 NHEP = P P t a, o slne (> 1 s, napęce resztowe > 40%). Dla tej ategor zaburzeń stosowana jest tzw. zastępcza lczba slnych zapadów napęca (ang. equvalent number of severe voltage dps): gdze: P a NHEG = P t HOLANDIA P P t a, moc zanstalowana odbornów zaslanych z szyn rozdzeln SN, tóre dośwadczyły zaburzena; całowta mocy zanstalowana na pozome SN. Regulator opracował poradn technczny [Z13.23] opsujący procedury dotyczące jaośc zaslana, tóre pownen stosować operator. Procedury te odwołują sę do normy EN jao referencj oraz do mpedancj referencyjnej CENELEC [Z13.26] jao podstawowego parametru przy ocene pozomów wybranych zaburzeń. Dotyczy to przyładowo wahań napęca podlegających ocene z uwzględnenem mpedancj zastępczej sec zaslającej. Jeżel jest ona zbyt duża (węsza nż mpedancja referencyjna) w onsewencj taże pozom wahań jest zbyt duży za ten stan odpowedzalność ponos operator on podejmuje dzałana w celu poprawy stanu. Ten mechanzm stosowany przez węszość operatorów jest schematyczne przedstawony na rysunu Z13.1. W Holand od 1996 r. operatorzy merzą przez jeden tydzeń wsaźn jaośc w 150 puntach (50 WN, 50 SN 50 nn). W ażdym rou punty te są wyberane w sposób losowy, nezależny od poprzednch przypadów sarg. Urządzena pomarowe są własnoścą stowarzyszena operatorów (Federaton of Energy: EnergeNed). Poneważ ten system ne umożlwa montorowana zapadów napęca w zalecanym czase jednego rou, operatorzy uruchoml w 2005 rou cągłe pomary zapadów w 20 stacjach NN 20 stacjach WN. Holenderscy operatorzy wprowadzają lasyfację pozomów gwarantowanej jaośc energ, tórej deę przedstawono na rysunu Z13.2. Klasa zaslana A oznacza wyso, a F ns pozom jaośc. Ma to ułatwć operatorom rozmowy z odborcam, tórzy w ogromnej węszośc przypadów ne mają przygotowana techncznego lasyfacja jaośc pownna być węc prosta zrozumała. Przypomna ona lasyfację energooszczędnego sprzętu domowego. Dla ażdego zaburzena oblcza sę znormalzowany pozom jaośc na podstawe zależnośc: m (νν,qp) (νν,qp) 1 (Z13.9) l(q) r gdze: r (ννq, p) - znormalzowany pozom zaburzena q, w punce, dla fazy p m (ννq,p) - stnejący pozom zaburzena q, w punce, dla fazy p l - pozom ompatyblnośc zaburzena q. (q) Z13.9

10 Sarga na złą jaość zaslana (np. wahana napęca) Pomar wsaźna P lt w PWP (przyłączona nstalacja odborcy) Czy wartość zmerzonego współczynna P lt jest mnejsza od 1? Ne Sarga odrzucona Ta Sarga uznana Ocena rzeczywstego udzału odborcy w całowtym pozome zaburzena w PWP Przelczene rzeczywstego udzału odborcy w całowtym pozome zaburzena w PWP w odnesenu do mpedancj referencyjnej (PN EN ) (P lt ) * mnejsze od 0,8 (P st ) * mnejsza od 1? Dzałana podejmuje odborca Ta Dzałana podejmuje operator Czy wartość zmerzonego współczynna P lt jest węsza od 1? Ne Rysune Z13.1. Procedura reacj operatora na sarg odborcy dotyczące wahań napęca [Z13.23] Z13.10 Problem został rozwązany Ta

11 1,00 0,66 0,33 0,0-0,33-0,66-1,00 Wartość napęca Zapady napęca Wahana napęca A B C D E F bardzo wysoa jaość wysoa jaość normalny pozom jaośc nsa jaość Rysune Z13.2. Klasyfacja charaterysty jaośc energ (Holanda) bardzo nsa jaość szczególne nsa jaość W przypadu brau zaburzena wartość znormalzowana wynos 1 (m = 0). Jeżel pozom zaburzena jest równy wartośc dopuszczalnej, wartość znormalzowana wynos zero. Jeżel pozom zaburzena przeracza wartość dopuszczalną, ndes znormalzowany będze ujemny. Zares od stanu bra zaburzena do stanu podwójna wartość dopuszczalna został podzelony na sześć obszarów: od bardzo dobrej jaośc (ategora A) do estremalne złej jaośc (ategora F) Z13.5. Wadą tego sposobu opsu jest bra nformacj o rzeczywstym pozome np. wahań napęca. Dla tego zaburzena w punce przyłączena wartośc wsaźnów ne pownny przeroczyć Pst 10, Plt 0, 8. W przypadu odształcena napęca proponowana lasyfacja jest stosowana oddzelne dla ażdej harmoncznej dla współczynna THD. Dla oceny lasy harmoncznej, można przyjąć najgorsze zaszeregowane z pośród wszystch harmoncznych THD. Dla harmoncznych obowązują tae same regulacje ja w EN 50160, lecz dodano jeden warune: THD 12% przez 99,9%. IRAN Operatorzy systemów rozdzelczych są odpowedzaln za dostawę energ eletrycznej o odpowednm pozome jaośc oreślonym warunem ne przeroczena pozomów dopuszczalnych przez 95% czasu pomaru dla poszczególnych zaburzeń. Jeżel ten warune ne jest spełnony dostawca energ jest arany odpowedną opłatą ompensacyjna na rzecz odborcy. Funcja ary zaproponowana w Irane dla odborców przemysłowych omercyjnych oreślona jest zależnoścą [Z13.16]: PCF K1ESC 2IDC K3LPV K4EWC K5HWC K6HD (Z13.10) gdze: ESC - oszt dodatowej zmany IDC - oszt uszodzonych urządzeń sprzętu LPV - oszt utraconej producj EWC - oszt dodatowej pracy HWC - oszt przestoju w pracy HD - oszt społeczny Kara zależy od rodzaju odborcy, co odzwercedlają współczynn wag K. W Tabel Z13.3 przedstawono ch wartośc (0 lub 1) dla wyróżnonych grup odborców, a w Tabel Z13.4 Z13.5 Teoretyczne dolna granca ategor F może być mnejsza nż (-1). Z13.11

12 zasady lasyfacj odborców do poszczególnych grup przyjmując za ryterum rodzaj realzowanego procesu technologcznego. KANADA Przyładowe wartośc dopuszczalne: Napęce: CP95, 10 mn., tydzeń Wartośc dopuszczalne są różne dla sec nn SN (Hydro-Quebec). W secach nn w normalnych warunach pracy systemu (z wyłączenem przerw) wartośc 10-mnutowe pownny być przez 95% tygodna zawarte w przedzale od -11,7% do +5,8% wartośc znamonowej, a przez 99,9% tygodna muszą być w przedzale od -15% do +10% wartośc znamonowej. Tabela Z13.3. Współczynn wag dla wyróżnonych grup odborców [Z13.16] GRUPA ODBIORCÓW K 1 K 2 K 3 K 4 K 5 K 6 A 0 lub lub B C D CHARAKTER PRZEMYSŁU Procesy cągłe Precyzyjna obróba maszynowa Produty zaawansowanych technolog badana Technologa nformatyczna Bezpeczeństwo ochrona Tabela Z13.4. Kategoryzacja odborców [Z13.16] RODZAJ REALIZOWANEGO PROCESU przemysł papernczy, włóennczy testylny producja wyrobów plastowych gumowych przemysł motoryzacyjny uźne producja elementów półprzewodnowych duże centra badawcze cząste elementarnych centra przetwarzana danych ban teleomunacja stacje nadawcze procesy o wysom pozome ryzya procesy chemczne szptale jednost służby zdrowa obety wojsowe GRUPA ODBIORCÓW D W secach SN 10-mnutowe wartość suteczne pownny być przez 95% tygodna zawarte w przedzale ±6% napęca znamonowego, a przez 99,9% w przedzale ±10% napęca znamonowego. Szyba zmana napęca: Zgodne z reomendacjam Hydro-Quebec z Kanady w normalnych warunach pracy, szyba zmana napęca w secach nn SN ne pownna przeroczyć 8% napęca znamonowego. W szczególnych warunach może osągnąć wartość 10%. D B C A Z13.12

13 NIEMCY W 2005 rou nastąpła zmana uregulowań zgodne z wymogam UE. W nemecm prawe energetycznym została wprowadzona oncepcja nadzoru jaośc zaslana w szczególnośc w zarese aspetów techncznych. Istneje możlwość sutecznego oddzaływana na wymagana jaoścowe w ramach schematów bodźcowych. Trwają prace, prowadzone taże przez regulatora, nad rozwązanam szczegółowym Z13.6. VDEW Z13.7 VDN Z13.8 opracowały wspólne z operatoram secowym z Szwajcar, Austr Czech doument dotyczący jaośc zaslana procedur jej poprawy [Z13.29]. Istotnym problemem w Nemczech jest to, że prawe 650 operatorów systemowych stosuje swoje własne ne zharmonzowane mary lczbowe wsaźnów jaośc. Każdy operator ma taże swoją własną procedurę utrzymywana jaośc w oreślonych grancach (opartą w węszośc przypadów na norme EN ). Podobne ja w Holand może być stosowana (ne jest to oblgatoryjne) oncepcja mpedancj referencyjnej CENELEC do testowana ndywdualnej emsj urządzeń oraz w celu rozstrzygana odpowedzalnośc za złą jaość zaslana. Kontraty są opcjonalne. Kary za nedotrzymane standardów jaoścowych są negocjowane ndywdualne w ramach umowy pomędzy dostawcą odborcą. NORWEGIA Na rysunu Z13.3 przedstawono etapy wprowadzana regulacj jaośc zaslana w Norweg. Regulacje norwese zawerają zarówno mechanzmy bodźcowe ja ogólnorajowy standard jaośc obowązujący od 1 styczna 2005 [ System montorowana został wprowadzony wele lat temu, oblgatoryjne od 2006 r. Każdy operator (nawet najmnejszy) jest zobowązany do montorowana wsaźnów jaośc w sposób cągły w wyróżnonych charaterystycznych puntach systemu, na wszystch pozomach napęca. Muszą być montorowane co najmnej następujące zaburzena: długe (dłuższe nż 3 mn.) róte (1s-3 mn.) przerwy, zapady, przejścowe przepęca szybe zmany napęca (powyżej 3%). Jeżel odborca ma problemy ze względu na nne zaburzena (harmonczne, asymetra, zmany napęca czy wahana) ch wsaźn pownny być taże montorowane. Regulacja norwesa obejmuje: (a) częstotlwość; (b) szybe zmany; (c) wahana; (d) asymetrę oraz (e) harmonczne napęca. Przyładowo zachowano dopuszczalny pozom odształcena w secach nn SN - 8% dla wartośc uśrednanych w czase 10 mn. oraz 5% jao granczna wartość średna w cągu tygodna. Zarówno dla ndywdualnych wartośc harmoncznych ja dla współczynna THD zrezygnowano z percentyla CP95 na rzecz 100% czasu pomaru. W zarese ndywdualnych harmoncznych zmany względem normy EN dotyczą taże pozostałych pozomów napęca. Wprowadzono: o o uśrednane 1-mnutowego przy pomarze napęca. Przedzał ±10%U N obowązuje w całym orese pomaru w secach nn. ogranczono szybe zmany napęca w przedzale ±10%U N. Powodem wprowadzena tej regulacj była chęć reducj wahań powodowanych tym zaburzenem, tóre ne występują na tyle często, aby wywołać merzalny efet mgotana śwatła. Z14.6 Bra stosownej jaośc zaslana może być przyczyną reducj opłaty przesyłowej. Z14.7 Assocaton of German Electrcty Industry: Z14.8 Assocaton of German Grd Operators: Z13.13

14 o ne wprowadzono wartośc grancznych odnośne rótch długch przerw, zapadów wzrostów napęca, przepęć, nterharmoncznych oraz sygnałów sterowana nałożonych na przebeg czasowy napęca Prawo energetyczne Optymalzacja socjoeonomczna Obowązowa nformacja o jaośc zaslana Badana anetowe odborców 1995 Obowąze raportowana przerw w zaslanu o czase trwana dłuższym nż 3 mn Wprowadzene systemu FASIT (znormalzowany system raportowana zwarć przerw) 1997 Obowąze raportowana zwarć zaburzeń w secach V Wprowadzono regulację stopy zwrotu (revenue cap) Znormalzowana metoda estymacj energ ne dostarczonej (ENS) Obowąze raportowana ENS dla wyróżnonych grup odborców ońcowych Wprowadzene CENS (oszt energ ne dostarczonej) 2002 Nowy ores regulacyjny Rezultaty nowych badań w śród odborców 2003 Nowa specyfacja osztów energ ne dostarczonej stosowana w systeme CENS 2005 Nowe regulacje (szczególne wymagana w odnesenu do jaośc zaslana) Rejestracja rótch przerw w zaslanu 2006 Modyfacja regulacj dotyczących gromadzena raportowana danych dotyczących przerw Rejestracja raportowane rótch przerw w zaslanu zgodne z wymaganam FASIT Rysune Z13.3. Harmonogram regulacj jaośc zaslana w Norweg Z13.14

15 o Needy trudno wsazać, w przypadu problemów jaoścowych, jednego sprawcę. Dlatego w norwesej regulacj odpowedzalność za złą jaość zaslana jest podzelona pomędzy operatora sec zaburzającego odborcę. Po mesącu od złożena sarg operator jest zobowązany psemne ponformować odborcę o postępach w dzałanu (w szczególnych uzasadnonych trudnoścam przypadach czas ten może być wydłużony). W cągu czterech mesęcy mus rozstrzygnąć, to ponos odpowedzalność oraz powadomć sprawcę. o Na życzena ażdego obecnego lub przyszłego odborcy operator mus w cągu mesąca dostarczyć nformacje o jaośc zaslana (bez dodatowych opłat). W zarese jaośc napęca są to nformacje o rótch przerwach, zapadach przepęcach. W przypadu nnych zaburzeń (wahana, odształcene, asymetra) może domagać sę opłaty za tę nformację. W Norweg obowąze przygotowana raportu opsującego jaość zaslana spoczywa na operatorach systemów zaslających odborców ońcowych. Dane dotyczą: (a) przerw w zaslanu; (b) czasu ch trwana; (c) mocy ne dostarczonej; (d) wsaźnów ENS, SAIDI, SAIFI, CAIDI, CTAIDI, CAIFI. POŁUDNIOWA AFRYKA Poneważ odległośc pomędzy eletrownam głównym odborcam są znaczące operator systemu frma Esom - mała poważny problem z jaoścą zaslana Z tego powodu w 1992 rou rozpoczęto ntensywne pomary w ponad 150 rozdzelnach w systeme przesyłowym dystrybucyjnym w celu oreślena pozomu jaośc zaslana odborców Z13.9. W tym samym czase zrealzowano dwa dodatowe projety. Perwszym była anetyzacja ponad 50% dużych odborców (powyżej 5 MV A) mająca na celu oreślene osztów złej jaośc zaslana. Efetem było opracowane model eonomcznych sześcu setorów przemysłu chemcznego, papernczego, górnczego (złoto węgel), testylnego, spożywczego metalurgcznego. Zastosowane tych model pozwala Esom przewdywać oszty odborcy dla ażdego rodzaju zaburzeń eletromagnetycznych modele te są wyorzystywane w przedsęborstwach dystrybucyjnych w ch planach rozwojowych. Drug projet dotyczył badań nad możlwoścą stosowana różnych rozwązań urządzeń służących poprawe warunów dostawy energ zarówno po strone dostawcy ja odborcy energ. Projet ten zapoczątował w Połudnowej Afryce rozwój rynu tach nstalacj. W 1995 rou Esom wprowadzł szczegółowe ontraty dotyczące jaośc energ dla dużych ndywdualnych odborców. Kontraty te - zawerające zarówno zobowązana dostawcy ja odborcy energ - obejmują: wartość napęca, harmonczne, asymetrę, wahana, szybe zmany napęca, częstotlwość, zapady napęca przerwy. W celu spełnena wymagań ontratów wprowadzono wewnętrzne umowy dotyczące jaośc energ w złączach pomędzy secam przesyłowym rozdzelczym. Esom oferuje trzy różne rodzaje ontratów jaoścowych : o zaslane zgodne z państwową normą jaoścową NRS 048 [Z13.24, Z13.25]. Operator gwarantuje mnmalne pozomy jaośc obowązujące w całym raju. Jeżel pozom ten ne jest spełnony Esom jest zobowązany do poprawy jaośc dostawy energ. Jeżel odborca mał lepszą jaość nż delarowana mnmalna przed wprowadzenem normy, ne płac dodatowej opłaty ne mus podpsywać umowy. Z14.9 Obecne w rozdzelnach NN/WN przynajmnej jeden punt jest montorowany. Montorowanu podlega ooło 50% odborców zaslonych z sec WN (wlczając złącza z nnym operatoram lecz wyłączając zaslane tracj) oraz rozdzeln WN/WN oraz WN/SN. Cągły montorng na pozome nsego napęca realzowany jest bardzo rzado. Z13.15

16 o specjalna opcja secowa (ang. networ specfc opton). Odborca ma zagwarantowaną jaość dostawy energ lepszą nż zdefnowana w norme NRS 048. Esom oreśla jaa jaość jest możlwa do zaoferowana z stnejącej sec. Porozumene zobowązuje odborcę do ponoszena dodatowych opłat z tytułu tej usług. o opcja premum power. Gwarantuje odborcy lepszą jaość nż oreślona w specjalnej opcj secowej. Esom nwestuje w swoją seć lub po strone odborcy. Poprawa jaośc jest zagwarantowana w zaman za stałą opłatę ponoszoną przez odborcę przez cały czas obowązywana ontratu. Jeżel Esom ne uzysa pozomu gwarantowanego w umowe wówczas ponos opłaty na rzecz odborcy w uzgodnonej wysoośc. Odborca może rozwązać umowę po uzgodnonym termne ma taże możlwość przedłużena czasu jej obowązywana. Opcja ta realzowana jest zgodne z następującą procedurą: 1. odborca domaga sę pozomu jaośc, tóry przeracza stnejące możlwośc operatora 2. Esom przeprowadza analzę technczną po strone odborcy w swojej sec w celu oreślena czułośc zanstalowanych urządzeń oraz częstotlwośc występowana zaburzeń 3. Esom projetuje rozwązana, tóre pozwalają spełnć oczewana odborcy 4. Obydwe strony negocjują uzgadnają wysoość mesęcznej staw za wymagany pozom jaośc 5. Esom zamawa, nstaluje uruchama potrzebny sprzęt po strone odborcy 6. Esom gwarantuje obsługę tych urządzeń przez uzgodnony w ontrace czas. Przyładowe wartośc dopuszczalne: Napęce: Zapady napęca CP95, 10 mn., tydzeń Wartośc dopuszczalne w secach nn (<500 V) ±10% napęca znamonowego ±5% napęca delarowanego w secach o nnych napęcach znamonowych (>500 V). Istneje dodatowe ryterum, tóre stanow, że ne węcej nż dwe olejne wartośc 10-mnutowe mogą przeroczyć wartośc dopuszczalne. Zgodne z [Z13.25] podano w forme tabel granczne lczby zapadów, tóre ne pownny być przeroczone przez % montorowanych puntów. Tabela Z13.5. Lczba zapadów dla 95% montorowanych puntów [Z13.25] WARTOŚĆ NAPIĘCIA LICZBA ZAPADÓW W CIĄGU ROKU Kategora zapadu X1 X2 T S Z1 Z2 (6,6-44) V (seć wejsa) (6,6-44) V (44-132) V ( ) V Tabela Z13.6. Lczba zapadów dla 50% montorowanych puntów [Z13.25] WARTOŚĆ NAPIĘCIA LICZBA ZAPADÓW W CIĄGU ROKU Kategora zapadu X1 X2 T S Z1 Z2 (6,6-44) V (seć wejsa) (6,6-44) V (44-132) V ( ) V Z13.16

17 Warun technczne przyłączena dotyczące wahań napęca [Z13.15]: Pomary (7 dn) są wyonywane we wszystch fazach. W przypadu transformatorów z uzemonym puntem neutralnym merzone są napęca fazowe, w przypadu transformatorów z zolowanym puntem neutralnym napęca mędzyfazowe. W ażdej dobe pomaru (od godzny 0:00 do 24:00) w ażdej faze, wyznaczany jest percentyl CP95 wsaźna P st. Najwęsza wartość ze zboru dobowych wartośc zmerzonych podczas tygodna oraz masymalna wartość wsaźna P lt są porównywane z pozomam dopuszczalnym (Tabela Z13.7). Tabela Z13.7 Reomendowane pozomy planowane PORTUGALIA POZIOM NAPIĘCIA P st,95% (WARTOŚĆ DOBOWA) P lt,max SN/WN 0,8 0,6 NN 0,9 0,7 Za jaość napęca odpowedzaln są operatorzy systemów: przesyłowego rozdzelczych. Ich obowązem jest oreślene pozomów jaośc montorowane: częstotlwośc, wartośc napęca, harmoncznych, zapadów, asymetr wahań napęca, przepęć przerw. Odborcy są odpowedzaln za swoja emsję. Montorowanu podlega 61 puntów w sec przesyłowej (40 przez 4 tygodne, pozostałe przez cały ro), w sec dystrybucyjnej wszyste rozdzelne (423) na pozome SN 1270 stacj transformatorowych na pozome nn. Koszty montorowana porywają operatorzy. Pomary muszą być wyonane na ażde życzene odborcy. Jeżel sarga na złą jaość zaslana ne zostane potwerdzona, wówczas odborca ponos oszty pomarów w wysoośc coroczne publowanej. W Tabel Z13.8 podano przyładowe wysoośc opłat za dodatowy pomar w Portugal. Tabela Z13.8. Przyładowe wysoośc opłat za pomar wsaźnów jaośc (Portugala) POZIOM NAPIĘCIA WYSOKOŚĆ OPŁATY [ ] nn (moc umowna 41,4 V A) 20,00 nn (moc umowna > 41,4 V A) 176,00 SN 1 560,00 WN 5 253,00 NN 5 253,00 Odborca może sam zanstalować przyrządy pomarowe. Jeżel ch nstalacja jest efetem porozumena stron, wyn pomarów są wążące dla obydwu partnerów są podstawą rozstrzygana ewentualnych sporów. Jao obowązujące w secach SN WN wprowadzono normy IEC: Ne wprowadzono ary dla dostawcy za przeroczene parametrów jaoścowych. Operator jest zobowązany do zdentyfowana przyczyny problemu, sposobu poprawy następne potwerdzena sutecznośc zastosowanych środów zaradczych. Podstawą rozlczeń za przerwy w zaslanu jest energa ne dostarczona. W stosunu do welośc planowanej wprowadzono przedzał tolerancj ne powodujący onsewencj fnansowych. Jeżel przedzał ten zostane przeroczony powoduje on zmany w taryfe w następnym rou. Przyładowe wartośc dopuszczalne: Wartość napęca delarowanego U c pownna być w przedzale ±7% U N. W normalnych warunach 95% wartośc 10 mn pownno być w przedzale ±5% U c. Z13.17

18 RUMUNIA [Z13.34] W 2004 r regulator wprowadzł nstrucję esploatacj sec przesyłowej włączają do nej pewne aspety jaośc zaslana. Od tego momentu: o o o o o o o o w 2004 r. system przesyłowy został połączony z UCTE w 2005 r w ażdym punce pomarowym zanstalowano przeładn prądowe oraz pojemnoścowe przeładn napęcowe o dobrych parametrach techncznych (mała nepewność pomaru, szeroe pasmo przenoszena) oraz dedyowane przetworn do montorowana wartośc napęca w 2006 r zanstalowano perwszy system montowana (7 mernów ION7650 na pozome 110V w sprzęgach pomędzy OSP OSD, analogowe modemy telefonczne, seć śwatłowodowa, zarządzane za pomocą środowsa ION management software). System został uruchomony dla oresowego, a późnej cągłego montorngu jaośc zaslana w sprzęgach pomędzy secą przesyłową rozdzelczą. W ramach rozbudowy zanstalowano 15 przyrządów ZMQ 202 z dedyowanym modułem PQ w złączach OSP odborców ońcowych, 110 V 220 V. Dane z mernów są odczytywane automatyczne co 6h z centralnego pozomu. Dodatowo system montorowana obejmuje 8 mernów przenośnych: TOPAS 100 (5x) FLUKE 1760 (3x) w raz z oprogramowanem (FLUKE Analyze software). Służą one do dentyfacj źródeł zaburzeń obszarów o złej jaośc zaslana - jeżel przyrząd stacjonarny wyazuje przeroczena rozpoczynają sę doładne pomary za pomocą mernów przenośnych. Montorowanu podlegają: częstotlwość, wartość napęca, asymetra, THD harmonczne wsaźn P lt. Operator systemu przesyłowego przesyła na podstawe uzysanych pomarów raporty dotyczące jaośc zaslana do mnsterstwa gospodar (co mesąc) regulatora (co wartał). Muszą być one taże publowane na strone nternetowej archwzowane przez ores 5 lat. w 2006 r. r zaczęto budowę ompetencj pracownów poprzez semnara roczne szolena w ramach europejsego projetu LPQIVES ( w 2007 r. regulator opracował rozporządzene w tórym zdefnowano standard jaośc na podstawe norm EN IEC w 2008 r. zdefnowano założena polty jaoścowej uwzględnając tae aspety ja jaość technczną, cągłość zaslana jaość handlową obejmującą nstytucję operatora pomarowego rynu energ, od 2008 r operator wprowadzł system certyfacj ompetencj zgodne ze schematem LPQIVE ( o w 2010 r. rozpoczęto nowy projet jaoścowy. Planowana jest nstalacja ooło 300 mernów lasy A wprowadzene nowej platformy ntegrującej. W dwóch puntach zastąpono stnejące nducyjne przeładn prądowe przeładnam optycznym współpracującym z mernam lasy A (plotażowe nstalacje do badana charaterysty częstotlwoścowych przetwornów pomarowych), o zgodne z obowązującym przepsam ażde rozproszone źródło mus być wyposażone w mern jaośc napęca. Za gwarancje jaoścowe względem odborcy ońcowego oddzelne odpowada operator sec przesyłowej dystrybucyjnej. Regulator może nałożyć arę za nedotrzymane standardów jaoścowych. SŁOWENIA W Słowen operatorzy sec rozdzelczych przesyłowej są zobowązan do przeprowadzena pomarów wsaźnów jaośc na pozome WN we wszystch rozdzelnach (8) ooło 10% (160) na pozome SN. Merzone są wszyste wsaźn zgodne z EN Z13.18

19 SZWECJA [Z13.22] W 1989 rou Vattenfall rozpoczął realzację programu dotyczącego jaośc dostawy energ. Zgodne z nm seć pownna być planowana z uwzględnenem osztów energ ne dostarczonej ustalanych jao średna na pozome rajowym publowanych przez Swedenergy AB. Jeżel odborca chce uzysać lepsze warun dostawy energ, mus poneść dodatowe oszty. Podstawowa usługa sformułowana na początu lat 90. poprzednego weu dotyczyła tylo przerw ne jaośc napęca, ale stnały taże nne regulacje, tóre mogły być przywołane jeżel wystąpły problemy. W zarese regulacj jaośc napęca Szwecja była ponerem tu sformułowano perwsze wartośc granczne dla harmoncznych. Były one wymuszone nstalacją perwszej generacj przeształtnów tracyjnych w secach WN. W 1989 rou wprowadzono rajowy standard dla sec nn. Przestał on obowązywać w chwl wprowadzena normy EN W 2007 rou Vattenfall wprowadzł pojęce tzw. sztywność sec (ang. Networ Strength NS, marą tórej jest moc zwarcowa) jao dodatowe ryterum. W początowym orese wartość NS dla węszośc odborców pownna być węsza nż ta, tóra jest nezbędna, aby w najblższej przyszłośc spełnć wszyste obecne przewdywalne potrzeby. Ne ma możlwośc zwymarowana sec zgodne z najbardzej wymagającym odborcam. W Szwecj, podobne ja w nnych rajach, oszty secowe są transferowane do odborców poprzez system taryf. Trudnym zadanem było znalezene pozomu NS, tóry będze częścą standardowej taryfy tzn. będze zawarty w podstawowej usłudze. Odborcy, tórzy chcą meć wyższy pozom NS otrzymywal taą ofertę jao usługę dodatowa. Jao generalną zasadę przyjęto, że ażdy odborca przyłączony do sec pownen móc załączyć wyłączyć całowtą swoją moc umowną (obcążena lub generacj) raz na dobę w warunach, tóre ne zaburzą pracy nnych odborców (tj. ne zostane wytworzona ne tolerowana zmana napęca). W czase wprowadzana tego ryterum regulacyjnego w Szwecj zmana napęca tóra wystąpła w cągu doby ne pownna przeroczyć 3% wartośc znamonowej. To stało sę podstawą wyznaczena NS. Dla sec SN WN można założyć, że mpedancja zastępcza jest główne nducyjna, ta węc przy stałej soowej zmane napęca - 3%, jest możlwe wyznaczene relacj pomędzy łączona mocą umowną potrzebną mocą zwarcowa lub NS. W secach tach zmana napęca jest wywołana główne zmanam mocy bernej. Udzał mocy czynnej jest mnejszy. Dlatego regulacje oreślają wartość masymalnej mocy bernej (MVAr) odborcy w procentach umownej mocy czynnej. Są one zawarte pomędzy 15% dla odborców w secach 132 V do 50% dla odborców nn SN z pomarem mocy bernej. Warun technczne przyłączena dotyczące wahań napęca [Z13.15]: Pozomy planowane w secach NN: P 1 P 0, 8 st lt Wsaźn merzone są zgodne z [Z13.18, Z13.19] przez jeden tydzeń. Wsaźn P st merzony jest przez 10 mn uatualnany co 1 mn. Wartośc wsaźna P lt są wyznaczane w czase 2 h uatualnane co 1 mn. Percentyle CP95 wyznaczone w ta otrzymanych zborach ne pownny przeroczyć pozomów dopuszczalnych. Dodatowo percentyl CP99 ze zboru wartośc P st ne pownen przeroczyć 150% pozomu dopuszczalnego. Tylo odborn nespoojne o masymalnej mocy pozornej mnejszej nż 0,1 mocy zwarcowej w mejscu ch przyłączena mogą być przyłączone bez oreślana ndywdualnych pozomów emsj. Jeżel wartość dopuszczalna wahań ne jest znacząco przeroczona, ne musza być podejmowane żadne dzałana do chwl w tórej pojawa sę sarg odborców. W Z13.19

20 ndywdualnych przypadach można uzysać aceptację na czasowe przeroczene pozomu dopuszczalnego (przez czas dłuższy nż 5% tygodna). USA W [Z13.1] zaproponowano prawdopodobne perwszy eonomczny mechanzm bodźcowy dla poprawy współczynna mocy wartośc generowanych harmoncznych. Autorzy zaproponowal rozwnęce oncepcj grancznego współczynna mocy, tworząc w tej sposób mechanzm mnmalzacj generowana harmoncznych. Dodatowym założenem była łatwość adaptacj nowej propozycj ta, aby ne powodowała ona zman w funcjonującej pratyce faturowana za energe eletryczną aby ne wymagała złożonych, a wec drogch urządzeń pomarowych. Autorzy proponują następujący współczynn: P hpf U * I * wh wh (Z13.11) gdze P jest mocą czynną zarówno dla harmoncznej podstawowej ja wyższych * * harmoncznych, a U wh I wh są ważonym w funcj częstotlwośc wartoścam sutecznym napęca prądu: 50 * 2 * U wh chu h I wh h1 50 h1 h I 2 h gdze c h h są współczynnam ważena, a U h I h są zmerzonym wartoścam sutecznym harmoncznych napęca prądu rzędu h. Współczynn ważene c h przyjmują najczęścej wartość 1, lecz w uzasadnonych przypadach mogą być wybrane z przedzału 0-1. Współczynn ważena harmoncznych prądu h mogą być wyznaczane przyładowo na podstawe jednej z ponższych zależnośc: h h 1,333 h h h h 1 xh 1 2 h gdze x jest stałą zawartą w przedzale 0,01-0,1. Ostatna z proponowanych zależnośc to współczynn wynający ze sposobu wymarowana transformatora poddanego wpływow odształconego prądu. WĘGRY Regulator posada 400 własnych rejestratorów jaośc (lasa B), tóre są nstalowane przez pół rou w sec jednego z sześcu operatorów dystrybucyjnych tylo na pozome nn (odpowada to 0,007% odborców w tych secach). Regulator wybera punty pomarowe w sposób losowy, bez zwązu z wcześnejszym przypadam lub sargam. Koszt montorngu jest dzelony pomędzy regulatora operatora - perwszy porywa oszt rejestratorów, a drug oszt nstalacj mernów ch demontażu. System wyorzystuje GPS do synchronzacj pomaru organzacj zdalnego odczytu. Wele węgersch postanoweń jaoścowych odbega od postanoweń normy EN I ta: o zmany napęca (10. mnutowe wartośc suteczne) pownny zawerać sę w przedzale ±7,5% U N dla CP95. z max. 115% dla wartośc 1 mn w secach nn SN o wszyste 10. mnutowe wartośc suteczne musza być w przedzale +10% -15% napęca znamonowego. Z13.20

21 o lczbę rótch przerw w zaslanu spowodowanych przez ułady elmnacj zwarć (SPZ) ogranczono do 70. W odnesenu do nnych parametrów stosuje sę postanowena normy EN Regulator może nałożyć arę za nedotrzymane standardów jaoścowych. Kara jest egzewowana poprzez reducję taryfy. Węgry (taże Irlanda) stosują tzw. procedurę poprawy (ang. standard of correcton) w odnesenu do problemów zwązanych z jaoścą zaslana. Dostawca zobowązany jest zapłacć na rzecz odborcy stosowną arę jeżel w oreślonym czase przyczyna sarg ne zostane usunęta. WŁOCHY Włos regulator jest odpowedzalny za ustalane taryf standardów jaoścowych. Pownen taże promować onurencję efetywność energetyczną oraz gwarantować odpowedne standardy jaośc w przemyśle eletrotechncznym gazowym. Aby to zrealzować został wyposażony w uprawnena do ustalana mnmalnych pozomów jaośc wraz odpowednm bodźcam. Mnmalne standardy system bodźców stneje w odnesenu dla cągłośc zaslana ch stosowane zaończyło sę spetaularnym sucesem (rozdzał 8). We Włoszech ne obowązuje jeszcze regulacja napęca, ale poczynono ro, aby ta system wprowadzć. Do tych dzałań należy: o wprowadzene w 2000 rou normy (ogólnej do 2003 r, obecne gwarantowanej) dotyczącej ontrol jaośc napęca na życzene odborców ońcowych w secach SN nn o wprowadzene w 2004 r ndywdualnych pomarów jaośc napęca, zgodnych z normam EN EN dla odborców ońcowych producentów energ na pozome SN, o wprowadzene w 2004 ontratów dotyczących jaośc dostawy energ (stneje możlwość ndywdualnych pomarów w celu ontrol spełnena wymagań umowy). Istneją prawne możlwośc zawerana ontratów. Regulator swom dzałanam promuje tę formę regulacj jaośc zaslana ustala mnmalne wymagana. Ne ontroluje ne zatwerdza ontratu. Istneją jednaże pewne reguły: (a) ontratowe pozomy jaośc lub cągłośc pownny być wyrażone jao wartośc progowe, (b) czas trwana ontratu ne może być rótszy nż jeden ro dłuższy nż cztery lata (c) ontrat może być zróżncowany w zależnośc od pozomu napęca atualnego wyjścowego pozomu jaośc loalnych uwarunowań secowych. Kontrat jest całowce dobrowolny dla odborcy dostawcy (taże na pozome sec przesyłowej). Dla operatora systemu dodatowe wpływy wynające z ontratów jaoścowych są tratowane jao usługa zwęszająca bezpośredno zys. Operator ma obowąze nformowana regulatora o lczbe warunach ontratów jaoścowych. Do lstopada 2010 rou nt taego ontratu ne podpsał [Z13.28]. o rozpoczęce w 2004/2005 montorowana jaośc napęca w secach WN (projet MONIQUE, ooło 165 puntów pomarowych) o rozpoczęce w 2005 r montorowana jaośc napęca w secach SN (projet QUEEN). Od 2006 w ramach projetu dostępne są dane dotyczące zapadów zman napęca w secach SN. o w 2006 r. sformułowano wymagana dotyczący możlwośc pomarowych mernów typu smart ta, aby mogły one rejestrować zmany napęca zgodne z normą EN 50160, w 2009 rou rozpoczęto pomary za pomocą tych przyrządów. Uzysane dane są dostępne z mernów [Z13.28]. Z13.21