ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 365 SECTIO D 2005

Transkrypt

1 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.L, SUPPL. VI, 365 SECTIO D Wyższa Szkoła Pedagogiki Resocjalizacyjnej Pedagogium w Warszawie Higher School of Pedagogics in Warsaw, kier. Prof. dr Marek Konoczyński 2 Akademia Świętokrzyska w Kielcach - Instytut Kształcenia Medycznego Academy Świętokrzyska of Kielce Medical Study Deartament, kier. Prof. dr hab. Waldemar Dutkiewicz 3 Agencja Usług Medycznych i rehabilitacyjnych Mamed w Kielcach, Agency of Medical Services Mamed of Kielce, kier. Dr n. med. Grzegorz Gałuszka PAWEŁ OCHWANOWSKI 1, AGNIESZKA OCHWANOWSKA 3, GRZEGORZ GAŁUSZKA 2, RENATA GAŁUSZKA 2, MATEUSZ BORECKI 3 Assessment of effectiveness of art theray In sychotheray of atients addicted to sychoactive substances Ocena skuteczności arteteraii w sychoteraii osób uzależnionych od substancji sychoaktywnych MATERIAŁ I METODY BADAWCZE W badaniach brało udział 50 acjentów w wieku od 20 do 30 lat od trzech lat uzależnionych od amfetaminy. Pacjenci odzieleni zostali na dwie 25 osobowe gruy zbliżone od względem ochodzenia, wykształcenia i wieku. W obydwu gruach acjenci leczyli się w lacówce lecznictwa odwykowego o raz ierwszy. W niniejszej racy ekserymentalnej zastosowano nastęujące narzędzie badawcze: Kwestionariusz wywiadu Przed rozoczęciem badań ekserymentalnych rzerowadzano z ersonelem medycznym wywiad dotyczący warunków ekonomiczno sołecznych, w jakich żyją i wychowują się badani, stanu ich zdrowia oraz ogólnego rozwoju sychoruchowego. Niniejszy kwestionariusz składa się z nastęujących części: A I Podstawowe dane o acjencie. A II Dane kliniczne. B I Wiadomości o środowisku rodzinnym osoby badanej. B II Ogólne informacje na temat dojrzałości sychofizycznej badanego Arkusz do oceny oziomu rozwoju i zachowania się acjenta Dla uzyskania informacji dotyczących oziomu dojrzałości emocjonalno sołecznej osób objętych badaniem ekserymentalnym zastosowano na oczątku i na końcu ekserymentu Arkusz do oceny oziomu rozwoju i zachowania się acjenta M. Przetacznikowej. [1] Niniejszy arkusz ozwala na analizę osobowości od względem nastęujących cech: samooczucie, ruchliwość, obudliwość uczuciowa, lękliwość i nieokój, rozmowność, zainteresowanie, zasób słów i ojęć, nawiązywania kontaktów, wsółraca i wsółdziałanie z innymi, odorządkowanie się innym, stosunek do młodszych i słabszych, agresywność w kontaktach, zwracanie na siebie uwagi, wyrażanie uczuć innych, czystość i dbałość o wygląd zewnętrzny, orządek, samodzielność, inicjatywa, ewność decyzji, wytrwałość. Przy każdej z wymienionych cech odano ocenę w skali 5 - stoniowej. 129

2 Wzięto od uwagę możliwość różnego stonia ich natężenia. Oceniając należało zdecydować się na odkreślenie jednej z 5 możliwości. Po zsumowaniu wszystkich unktów otrzymuje się informacje na temat oziomu dojrzałości emocjonalnej i sołecznej badanego. [2] Do ogólnej oceny aktywności emocjonalnej i sołecznej badanych wrowadzono także w trakcie zajęć z muzykoteraii aktywnej Arkusze obserwacyjne stosowane w czasie zajęć z muzykoteraii oracowane na odstawie arkuszy obserwacyjnych K. Lewandowskiej. Narzędzie to zawiera dwa arkusze: nr 1, nr 2 stosowane w czasie zajęć gruowych. W arkuszu nr 1 należało odnotować nastęujące informacje: nastrój, oziom koncentracji uwagi, motywacja, aktywność muzyczna, reakcje niewerbalne, reakcje werbalne, sontaniczność i wyobraźnia, wskaźniki fizjologiczne, sychomotoryka. W arkuszu nr 2 zaisano wszelkie sostrzeżenia dotyczące relacji acjent teraeuta, acjent grua uczestników zajęć. Zawiera on nastęujące unkty: zachowanie się odczas towarzyszenia na drugim instrumencie, kontakt wzrokowy, środki eksresji muzycznej, acjent a grua. U wszystkich badanych, którzy uczęszczali na zajęcia ruchowe rzerowadzono testy sychologiczne, analizując skalę ostaw badanych wobec zastosowanego rogramu aktywności ruchowej. Posłużono się tutaj skonstruowaną dla niniejszego celu Skalą Postaw tyu Lickerta. Skala składa się z kilkudziesięciu oisów sytuacji. Poszczególnym odowiedziom w sosób arbitralny rzyorządkowano wartości unktowe. Skala dotyczyła sytuacji oraz odczuć związanych z samooczuciem fizycznym i sychicznym rzed rozoczęciem ćwiczeń, w trakcie teraii oraz o jej zakończeniu. Skale dotyczące stanu fizycznego obejmowały samoocenę srawności, zaufanie do własnych sił, wytrzymałość it. natomiast te, które obejmowały samoocenę stanu sychicznego dotyczyły głównie sfery emocjonalnej, motywów skrytości oraz sfery motywacyjnej. Poszczególne oisy sytuacji dotyczyły konkretnych stanów jednostki w odniesieniu do stanu fizycznego, czy też (nieuzasadnionego nieokoju, lęku rzed nadmiernym wysiłkiem fizycznym, chęci dorównania innym it.) odniesieniu w skalach dotyczących stanu sychicznego. Nastęnie rzeanalizowano zależności omiędzy wyżej wymienionymi czynnikami, a wysiłkowym zużyciem tlenu. Techniki te miały już ustaloną rzetelność i trafność w dotychczasowych badaniach.[3] U acjentów oddanych kinezyteraii rzeanalizowano oziom lęku jawnego za omocą testu Zunga. Składa się on z dwudziestu zdań określających samooczucie. Każdemu ze zdań rzyisane są określone wartości unktowe. Maksymalna ich liczba wynosi 80. Wartości owyżej 35 unktów oznaczają nasilony oziom lęku. U acjentów uczęszczających na zajęcia teraii muzycznej rzerowadzono test oczucia rytmu R. Drake a. Zastosowano tutaj tzw. wersję B tego testu. Badany słyszy z taśmy magnetofonowej ierwsze cztery uderzenia z jednoczesnym liczeniem raz, dwa, trzy, cztery nastęujące w określonym temie. W tym temie owinien liczyć dalej aż do usłyszenia komendy sto, z tym, że o wstęnym liczeniu z taśmy ojawia się mylący rytm metronomu, srzeczny z rytmem orzednim. Chodzi tutaj o niezależność wyobrażeń od sytuacji zewnętrznej. O wyniku decyduje orawne wyczucie miar czasowych. Wyniki rzeliczane są na skalę centylową. Ten test może być zastosowany bez zastrzeżeń u osób nie osiadających wykształcenia muzycznego, co wykazane zostało w dotychczasowych badaniach. Po cyklu kinezyteraii zbadano zmiany dotyczące granicy tolerancji wysiłkowej dla oszczególnych zakresów skali testu. [4]. Kolejnym badaniem była analiza koordynacji wzrokowo ruchowej za omocą miernika czasu reakcji (ty Elektromed) badającego według rogramu II reakcję ruchową kończyn górnych i dolnych w stosunku do bodźców świetlnych i akustycznych. Jako wskaźnik rzyjęto tutaj iloczyn liczby błędów i sumarycznego czasu reakcji.[5] Ois rogramu teraeutycznego Zajęcia teraii rzez sztukę w dużym stoniu oierały się na elementach sychodramy, muzykoteraii recetywnej i aktywnej. Techniki te były stosowane na każdych zajęciach arteteraii. Podczas zajęć badane osoby za omocą muzyki, ruchu, ilustracji rzedstawiały swoją osobowość i roblemy, które były tematem oracowań sychoteraeutycznych. Wykorzystany był również trening relaksacyjny oraz techniki C. Orffa. Zajęcia rowadzone były rzez wykwalifikowanego muzykoteraeutę, secjalistę teraii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków. Seanse trwały ok. 50 min. regularnie 130

3 dwa razy w tygodniu. Dodatkowo acjenci z gruy badanej uczestniczyli dwa razy w tygodniu w teraii lastycznej, sychorysunku i teraii zajęciowej. WYNIKI Tabela 1 Skala ostaw dotycząca samooczucia acjentów badana kontrolna grua samooczucie badanych fizyczne sychiczne 3,20 2,15 0,65 0,49 4,50 4,27 0,72 0,63 0,05 0,05 3,10 2,07 0,59 0,59 4,15 3,10 0,71 0,76 0,05 0,05 U acjentów w gruie badanej i gruie kontrolnej stwierdzono znamiennie wyższy oziom samooczucia fizycznego o zakończonym cyklu zajęć. W gruie badanej wynosił on rzed badaniami = 3,20, o badaniach = 4,50 rzy oziomie istotności 0,05. W gruie kontrolnej wskaźniki te wynosiły odowiednio = 3,10 oraz = 4,15 rzy oziomie istotności 0,05. znamienny wzrost samooczucia sychicznego stwierdzono w gruie badanej, gdzie rzed teraię = 2,15, natomiast = 4,27 rzy oziomie istotności 0,05 Tabela 2. Poziom lęku jawnego w oszczególnych gruach grua badana grua kontrolna 39,5 5,1 29,4 6,7 0,05 36,7 6,9 35,4 6,8 nie IST. W gruie badanej stwierdzono istotne zmniejszenie się oziomu lęku jawnego z wartości = 39,5 rzed cyklem zajęć do = 29,4 o ich zakończeniu, rzy oziomie istotności 0,05. Nie stwierdzono istotnej statystycznie różnicy lęku jawnego w gruie kontrolnej (tab. 2). 131

4 Tabela 3. Średnie wartości wskaźników koordynacji wzrokowo ruchowej w badanej gruie rzed i 132 grua badana grua kontrolna 62,7 8,3 74,5 9,7 0,05 62,5 8,4 67,3 9,7 nie IST. Zaobserwowano istotny wzrost wskaźników koordynacji wzrokowo - ruchowej w gruie badanej i gruie kontrolnej. Odowiednie wartości wynosiły tutaj rzed cyklem zajęć w gruie badanej = 62,7 w gruie kontrolnej I = 62,5, a o cyklu zajęć w gruie badanej = 74,5, rzy oziomie istotności 0,05, w gruie kontrolnej = 67,3, rzy oziomie istotności 0,05 (tab. 3). DYSKUSJA W obecnych czasach roblem uzależnienia od środków sychoaktywnych ojawia się coraz częściej w doniesieniach naukowych, jednakże wykorzystanie otencjału, jakie w sobie niosą techniki arteteraii jest nadal niedoceniane. Autorzy rzerowadzili nowatorskie badania nad wykorzystaniem teraii muzycznej w oarciu o rogram autorski Ochwanowskiego Pawła w rehabilitacji sychoteraeutycznej osób uzależnionych od amfetaminy. Na odstawie rzerowadzonych badań i otrzymanych wyników można stwierdzić, iż wykorzystując teraię rzez sztukę w komleksowym leczeniu uzależnień możemy otrzymać korzystniejsze wyniki nie tylko w zdrowiu fizycznym, lecz również sychicznym leczonych osób. Prowadzenie dalszych badań dotyczących stosowania arteteraii w lecznictwie uzależnień jest niezbędne w celu efektywniejszego lanowania sychoteraii acjentów uzależnionych od substancji sychoaktywnych. WNIOSKI Zajęcia arteraii w dużym stoniu rzyczyniają się do orawy samooczucia sychicznego i fizycznego acjentów uzależnionych od środków sychoaktywnych. Teraia z wykorzystaniem muzyki ozytywnie wływa na zmniejszenie oziomu lęku jawnego u osób uzależnionych od amfetaminy. Właściwie zaordynowana muzykoteraia w istotny sosób olesza koordynację wzrokoworuchową acjentów uzależnionych od narkotyków. Seanse arteteraii wzmacniają rozwój sychomotoryczny acjentów uzależnionych od środków sychoaktywnych. LITERATURA 1. Janiszewski M. Muzyka w rofilaktyce, leczeniu i rehabilitacji Akademia Muzyczna Łódź 1998 r. s Janiszewski M. Podstawy muzykoteraii. FW Anna 1997 Łódź. s Łobocki M., Metody badań edagogicznych. Warszawa s Natanson T., Wstę do nauki o muzykoteraii. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław s. 131

5 5. Przetacznikowa M., : Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży (red. M. Żebrowska), Warszawa s. 271 STRESZCZENIE Badania dotyczące oceny skuteczności muzykoteraii w sychoteraii osób uzależnionych od substancji sychoaktywnych rzerowadzone zostały w Wojewódzkim Secjalistycznym Szitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Morawicy w okresie od stycznia do kwietnia 2004r. Brało w nich udział 50 acjentów, odzielonych na dwie 25 osobowe gruy (grua badana i kontrolna). Obie gruy oddane były sychoteraii uzależnień zaordynowanej rzez lekarza secjalistę, dodatkowo jednak do rogramu teraeutycznego gruy badanej dołączono techniki arteteraii. Ocenę skuteczności teraii rzez sztukę rowadzono za omocą Arkusza do Oceny Poziomu Rozwoju i Zachowania, Skali Postaw tyu Lickerta, testu Junga oraz dokonano analizy koordynacji wzrokowo ruchowej za omocą miernika czasu reakcji. Z rzerowadzonych badań wynika, iż zajęcia muzykoteraeutyczne odgrywają dużą rolę w komleksowej rehabilitacji sychoteraeutycznej acjentów uzależnionych od narkotyków. SUMMARY Research concerning assessment of effectiveness of musicotheray in sychotheray of atients addicted to sychoactive substances was carried out in the Provincial Hosital for the Neurotic and Insane Patients in Morawica from January to Aril The research included 50 atients, divided into two grous of 25 (research grou and control grou). Both grous were undergoing addiction sychotheray rescribed by a secialist, whereas the theraeutic rogramme of the research grou additionally included some techniques of art theray. Assessment of effectiveness of the art theray was carried out through the Assessment Sheet for Level of Develoment and Behaviour, Lickert tye Scale of Attitudes, Jung s tests, and through an analysis of sight and movement co-ordination using a meter of resonse time. The research roves that activities in musical theray lay an imortant role in comle sychotheraeutic rehabilitation of atients addicted to drugs. 133