Program autorski Poznaję uczucia

Transkrypt

1 Dziecko chce być dobre, Jeśli nie umie naucz, Jeśli nie wie wytłumacz, Jeśli nie może pomóż. Janusz Korczak Program autorski Poznaję uczucia 1 Anna Major

2 Program Poznaję uczucia jest skierowany do dzieci uczęszczających na zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Pile. Jego celem jest wspieranie emocjonalnego i społecznego rozwoju dzieci na różnych etapach rozwoju, zaczynając od okresu wczesnego dzieciństwa. Inspiracją do napisania programu była praca autorki podczas terapii psychologicznej z małymi dziećmi, obserwacja ich zachowań oraz rozmowy z rodzicami na temat trudności przejawianych przez ich dzieci. Treści programu odpowiadają potrzebom rozwojowym dzieci w wieku wczesnego i średniego dzieciństwa. Dziecko od urodzenia ma kontakt z matką i innymi osobami, dlatego już w wieku niemowlęcym pojawiają się pierwsze interakcje dziecka ze światem społecznym. Już w tym okresie dzięki wnikliwej obserwacji stanów dziecka oraz elastycznemu reagowaniu na jego potrzeby możemy wspierać jego późniejszy rozwój emocjonalny i społeczny. Podstawą wzajemnej relacji dziecko dorosły jest umiejętność wyrażania przeżyć i odczytywania zewnętrznych oznak emocji partnera interakcji, dlatego tak ważne jest, aby jak najwcześniej rozpocząć wprowadzanie dziecka w świat emocji i robić to w sposób dla niego zrozumiały. Niezbędnym elementem prowadzącym dziecko ku rozumieniu świata społecznego jest również rozwój komunikacji najpierw niewerbalnej, później werbalnej. Z tego powodu u dzieci najmłodszych program będzie również zawierał elementy rozwijające komunikację. Wiek wczesnego dzieciństwa, a dokładnie jego druga faza przypadająca na 2. i 3. rok życia dziecka, charakteryzuje się kształtowaniem się rozwoju odrębności psychicznej i poczucia własnego Ja. Podstawowe poczucie siebie jako odrębnej jednostki oraz 2

3 podstawowa chęć dziecka do kontaktu z drugą osobą, wyrażana werbalnie lub niewerbalnie, jest warunkiem wstępnym dalszego rozwoju emocjonalno-społecznego dziecka. Program przeznaczony jest dla wszystkich dzieci uczęszczających na zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, niezależnie od wieku i poziomu rozwoju. Zajęcia zawierające treści programu będą prowadzone w ramach terapii psychologicznej. Autorka programu będzie diagnozować na jakim etapie rozwoju emocjonalno społecznego jest dziecko, wobec którego później będą stosowane oddziaływania programowe. Treści programowe będą stosowane wybiórczo w pracy z danym dzieckiem w zależności od jego potrzeb i możliwości rozwojowych. Po opanowaniu lub utrwaleniu danej umiejętności będzie podejmowana praca nad kolejnymi celami programu. Zaletą programu jest to, że jego treści są dostosowane do zmieniających się możliwości i potrzeb rozwojowych dziecka, doprowadzając je do poziomu, który umożliwia rozpoczęcie edukacji szkolnej oraz funkcjonowanie w grupie rówieśniczej. Dzieci reagują na inne osoby od pierwszych chwil życia, jednak na początku są to reakcje mimowolne i nieuświadomione. Muszą przejść przez wiele etapów, aby ich emocje były świadome i adekwatne do okoliczności. Bez pomocy osoby dorosłej dziecko nie jest w stanie nauczyć się rozpoznawania swoich uczuć oraz adekwatnego ich wyrażania. To dorosły wprowadza je w świat społeczny i funkcjonujące w nim reguły. Program Poznaję uczucia jest odpowiedzią na tę potrzebę dziecka, jaką jest bycie z innymi ludźmi. Program będzie realizowany w każdym roku szkolnym w zależności od potrzeb dzieci i ich rodziców, ponieważ treści w nim poruszane odpowiadają potrzebom 3

4 rozwojowym każdego dziecka. Cele programu Umiejętność nawiązywania kontaktu wzrokowego z drugą osobą. Budzenie zainteresowania kontaktem z drugą osobą. Uświadomienie dziecku jego odrębności jako osoby. Zapoznanie dziecka z pojęciem emocja, uczucie. Uświadomienie dzieciom przyczyn i skutków przeżywania różnych emocji. Rozwój zabawy tematycznej. Rozwijanie zachowań społecznych adekwatnych do sytuacji. Nauka stosowania zwrotów grzecznościowych związanych z różnymi sytuacjami. Nauka panowania nad emocjami takimi jak: złość, smutek, lęk. Rozwijanie umiejętności wyrażania swoich potrzeb w sposób akceptowany społecznie. Cele szczegółowe zajęć w postaci zoperacjonalizowanej: Dziecko: Rozpoznaje siebie w lustrze. Potrafi bawić się w zabawę w A ku-ku. Stosuje gest wskazywania na osoby z otoczenia. Używa słowa ja, moje wskazując na siebie. Potrafi współdziałać z drugą osoba wg zasady raz ja, raz ty. Potrafi krótko, po swojemu, wytłumaczyć sens pojęcia emocja. Potrafi nazwać emocję przezywaną przez osobę przedstawioną na 4

5 rysunku (radość, smutek, złość, lęk). Na podstawie rysunku określa przyczynę i skutki emocji przeżywanej przez osobę. Potrafi bawić się z drugą osobą, przyjmując znane role rodzinne lub zawodowe. Potrafi przywitać się i pożegnać. Stosuje zwroty grzecznościowe typu: proszę, dziękuję, przepraszam, adekwatnie do sytuacji. Potrafi coraz lepiej panować nad swoimi emocjami. Wyraża swoje potrzeby werbalnie lub niewerbalnie. Metody pracy: praktycznego działania: metoda ćwiczeń, samodzielnych doświadczeń, słowne: instrukcje i objaśnienia, elementy biblioterapii, zagadki, percepcyjne (oglądowe): analiza zdjęć, obrazków, metoda pokazu i obserwacji. Formy pracy: indywidualna Tematyka zajęć: Zabawy rozwijające zainteresowanie drugą osobą. Wzmacnianie komunikacji intencjonalnej. Rozwijanie umiejętności współdziałania z drugą osobą. Ćwiczenia w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego. 5

6 Ćwiczenia komunikowania się z drugą osobą. Nauka wyrażania swoich potrzeb zgodnie z normami społecznymi. Kształtowanie poczucia własnego Ja. Rozwijanie wiedzy na temat procesów emocjonalnych. Kształtowanie umiejętności z zakresu kontroli emocjonalnej. Zabawy tematyczne (zabawy w role). Ewaluacja: Po zakończeniu każdych zajęć zawierających treści programu prowadząca wypełni arkusz obserwacji dziecka przygotowany na potrzeby zajęć. Arkusz obserwacji będzie zawierał informację, czy dziecko podjęło współpracę z terapeutą oraz jaki jest stopień opanowania określonej umiejętności dziecka. 6