Poziom lęku i depresji w okresie okołooperacyjnym a kategoria zabiegu operacyjnego w grupie kobiet leczonych z powodów ginekologicznych

Transkrypt

1 Praca ORYgINAlNa edycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 2, Poziom lęku i deresji w okresie okołooeracyjnym a kategoria zabiegu w gruie kobiet leczonych z owodów ginekologicznych agdalena Lewicka 1, arta akara Studzińska 2, Artur Wdowiak 1, agdalena Sulima 1, Katarzyna Kanadys 1, Henryk Wiktor 1 1 Zakład Położnictwa, Ginekologii i Pielęgniarstwa Położniczo Ginekologicznego, Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet edyczny w Lublinie 2 Samodzielna Pracownia Zdrowia Psychicznego, Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet edyczny w Lublinie Lewicka, akara Studzińska, Wdowiak A, Sulima, Kanadys K, Wiktor H. Poziom lęku i deresji w okresie okołooeracyjnym a kategoria zabiegu w gruie kobiet leczonych z owodów ginekologicznych. ed Og Nauk Zdr. 2012; 18(2): Streszczenie Wrowadzenie i cel racy: Lęk i deresja są czynnikami sychologicznymi kształtującymi reakcję ustroju kobiety na uraz chirurgiczny. Celem racy było określenie oziomu lęku i deresji w okresie okołooeracyjnym w zależności od kategorii zabiegu w gruie kobiet leczonych z owodów ginekologicznych. ateriał i metoda: Badaniami objęto 232 kobiety leczone oeracyjnie z różnych owodów ginekologicznych. Do badań zakwalifikowano kobiety, u których wcześniej nie stwierdzono zaburzeń sychicznych. Badania rzerowadzono w dwóch etaach: w dniu orzedzającym oerację oraz w trzeciej dobie o oeracji. Badania rzerowadzono rzy użyciu Inwentarza Stanu i Cechy Lęku STAI oraz Inwentarza Deresji Becka. Uzyskane wyniki badań oddano analizie statystycznej. Wyniki: Badania własne wykazały brak istotnie statystycznej różnicy (>0,05) omiędzy oziomem lęku i deresji a kategorią zabiegu w gruie kobiet w okresie okołooeracyjnym. Wnioski: Kobiety w okresie okołooeracyjnym osiadały wysoki oziom lęku-cechy i średni oziom lęku stanu oraz cechował je brak deresji lub minimalny oziom deresji. nie warunkowała nasilenia lęku-cechy oraz oziomu lęku stanu, a także oziomu deresji w gruie kobiet w okresie okołooeracyjnym leczonych z owodów ginekologicznych. Słowa kluczowe lęk, deresja, oeracje ginekologiczne, okres okołooeracyjny Wrowadzenie Lęk i deresja są czynnikami sychologicznymi kształtującymi reakcję ustroju kobiety na uraz chirurgiczny [1, 2, 3]. Oeracje ginekologiczne stanowią duże obciążenie dla zdrowia kobiet. W gruie acjentek leczonych chirurgicznie z owodów ginekologicznych obserwuje się w okresie okołooeracyjnym obniżenie nastroju, co może być wynikiem uświadomienia sobie rzez acjentkę konieczności leczenia, analizowania sensu życia oraz własnej sytuacji. Kobiety oerowane ginekologicznie uzależniają często dalsze lany życiowe od zakresu interwencji chirurgicznej [2, 4, 5, 6, 7, 8]. Wybór rodzaju oeracji ginekologicznej jest wynikiem zestawienia celów medycznych i zgody chorej, a także indywidualnej oceny stanu zdrowia i oczekiwań kobiety. Leczenie oeracyjne w ginekologii jest zwykle rzerowadzane drogą laarotomii albo laaroskoii zgodnie z aktualnie zalecanymi algorytmami i rekomendacjami. Zesół Eksertów Adres do koresondencji: agdalena Lewicka, Zakład Położnictwa, Ginekologii i Pielęgniarstwa Położniczo Ginekologicznego U, ul. Chodźki 6, Lublin. m.lewicka@umlub.l Nadesłano: 23 stycznia 2012; zaakcetowano do druku: 24 maja 2012 Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego oracował kategoryzację zabiegów oeracyjnych w ginekologii, biorąc od uwagę rozległość urazu tkanek. Wyróżniono cztery kategorie zabiegów oeracyjnych w ginekologii: I zabiegi oeracyjne ołączone z niewielkim urazem tkanek, II zabiegi oeracyjne ołączone z miernym urazem tkanek, III zabiegi oeracyjne ołączone ze znacznym urazem tkanek, IV zabiegi oeracyjne ołączone z rozległym urazem tkanek [9]. Duże nasilenie reakcji lękowo deresyjnych u acjentki, rzekraczające jej możliwości adatacyjne, może rzyczynić się do komlikacji w rzebiegu leczenia i rekonwalescencji [1, 2, 3]. Ocena oziomu lęku i deresji, zależnie od kategorii zabiegu, może umożliwić otymalizację rocesu diagnostyczno leczniczego. Cel racy Celem racy było określenie oziomu lęku i deresji w okresie okołooeracyjnym w zależności od kategorii zabiegu w gruie kobiet leczonych z owodów ginekologicznych.

2 108 edycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 2 agdalena Lewicka, arta akara Studzińska, Artur Wdowiak, agdalena Sulima, Katarzyna Kanadys, Henryk Wiktor. Poziom lęku i deresji w okresie ateriał i metodyka Badaniami objęto 232 kobiety leczone oeracyjnie z różnych owodów ginekologicznych w II i III Katedrze i Klinice Ginekologii SPSK Nr 4 w Lublinie, a także Oddziale Ginekologii i Położnictwa z Izbą Przyjęć Wojewódzkiego Szitala Secjalistycznego im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Lublinie. Na rzerowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Biotycznej Akademii edycznej w Lublinie Struktura badanej gruy od względem kategorii zabiegu rzedstawiała się nastęująco: w gruie 167 (71,98%) badanych acjentek rzerowadzono oerację ze znacznym urazem tkanek, natomiast u 65 (28,02%) badanych wykonano oerację z miernym urazem tkanek. Wśród oeracji rzerowadzonych z miernym urazem tkanek u 21 (32,31%) badanych wykonano histeroskoię oeracyjną, u 13 (20,0%) oerację z owodu zaburzenia statyki ochwy, również u 13 (20,0%) acjentek wykonano laaroskoię diagnostyczną. Amutację szyjki macicy wykonano u 10 (15,38%) badanych, natomiast kolosusensje Burcha miało 5 (7,69%) badanych, z kolei kolosusensje --K 3 (4,62%) badane. W gruie badanych acjentek najczęściej rzerowadzaną oeracją ze znacznym urazem tkanek była rosta histerektomia brzuszna 68 (40,72%) badanych. Inne rzerowadzone oeracje w tej gruie to: laaroskoia oeracyjna 31 (18,55%) badanych, usunięcie mięśniaków 26 (15,57%) badanych, jak również usunięcie części lub całego trzonu macicy 20 (11,98%) badanych. Oeracyjne leczenie endometriozy wykonano u 9 (5,39%) acjentek, oeracje rzydatkowe jednostronne miało 10 (5,99%) badanych, natomiast oeracje rzydatkowe obustronne wykonano u 3 (1,80%) badanych acjentek. Do badań zakwalifikowano kobiety, u których wcześniej nie stwierdzono zaburzeń sychicznych. Badania rzerowadzono w dwóch etaach: w dniu orzedzającym oerację oraz w trzeciej dobie o oeracji. W tych dniach badane wyełniały identyczną ankietę. Wszystkie badane kobiety wyraziły dobrowolną zgodę na wyełnianie ankiet o oinformowaniu o wykorzystaniu wyników badań tylko do celów naukowych oraz zaewnieniu o anonimowości. Badania rzerowadzono rzy użyciu Inwentarza Stanu i Cechy Lęku STAI (State-Trait Anxiety Inventory STAI) oraz Inwentarza Deresji Becka (Beck Deression Inventory BDI). Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI C. D. Silbergera służy do oceny lęku jako cechy i jako stanu (adatacja olska). Kwestionariusz Samooceny (w oryginale Self Evaluation Questionnaire) składa się z dwóch skal: skala X-1 służy do badania lęku stanu, zaś skala X-2 do badania lęku cechy. Każda z nich składa się z 20 stwierdzeń. Zadaniem badanego jest ustosunkowanie się do nich orzez wskazanie tej cyfry na skali od 1 do 4, która najleiej oisuje jego subiektywne odczucia. Wyniki oblicza się za omocą odowiedniego klucza. Badanie testem STAI daje dwa oddzielne wyniki, jeden dla X-1, a drugi dla X-2. Skala, która służy do omiaru lęku jako stanu, stosowana może być kilka razy u jednej osoby w krótkich odstęach czasu. Wyniki surowe w każdej ze skal mogą ulegać wahaniom od 20 unktów (niski lęk) do 80 (wysoki lęk). Wyniki surowe rzeliczane są na steny. W skali stenowej wynik od 1 do 4 oznacza niskie nasilenie lęku, od 5 do 6 nasilenie średnie, od 7 do 10 wysokie nasilenie lęku. W celu określenia oziomu nasilenia lęku w badaniach własnych rzeliczono wyniki surowe, jakie uzyskały acjentki w kwestionariuszu STAI, na normy stenowe. Do rzeliczeń użyto ochodzących z roku 2000 norm dla ogólnej róby dorosłych kobiet [10]. Narzędzie to sełnia wszystkie wymagania stawiane rzez wsółczesną sychometrię i jest owszechnie stosowane do oceny stanu sychicznego u chorych somatycznie, oczekujących na oerację. Inwentarz Deresji Becka (Beck Deression Inventory BDI) służy do oceny deresji. Pozwala na ocenę nasilenia deresji u osób chorych oraz odróżnienie osób zdrowych od chorych z objawami deresji [11, 12]. Polskie oracowanie skali zostało wykonane rzez T. Parnowskiego i W. Jernajczyka w 1977 roku. Składającą się z 21 ozycji skalę wyełnia acjent, dokonując wyboru jednego z czterech zdań twierdzących, oisujących samooczucie. Każdy symtom jest oisany rzy użyciu czterech alternatywnych odowiedzi, które są unktowane w skali od 0 do 3 unktów w zależności od ciężkości stanu. Suma unktów uzyskanych w ocenie oszczególnych symtomów stanowi wartość liczbową tzw. wskaźnika oziomu deresji mieszczącą się w zakresie 0-63 unktów. W interretacji wyników badań niniejszej racy oceniono nasilenie odczuć deresyjnych zależnie od wartości liczbowej wskaźnika nasilenia deresji: 0-9 brak deresji lub minimalna deresja (no or minimal), ogranicze deresji (on the border of a deression), słaba deresja (mild), deresja w stoniu lekko umiarkowanym (mild-moderate), deresja w stoniu umiarkowanie znacznym (moderate-severe), deresja w stoniu znacznym (severe) [11, 13]. W celu gromadzenia otrzymanych informacji oraz wnioskowania statystycznego, stworzony został odowiedni rogram oarty na rocedurach systemu statystycznego SPSS/PC. Do rogramu wrowadzone zostały dane urzednio zakodowane według wcześniej rzygotowanej klasyfikacji. Dane te były nastęnie srawdzane i weryfikowane. W oarciu o uzyskane informacje zostały utworzone tablice statystyczne obrazujące rozkłady analizowanych cech (tablice liczebności i frakcji). W nastęnej kolejności oracowany rogram dokonywał obliczeń wsółzależności omiędzy analizowanymi zmiennymi. Wstęna analiza statystyczna wyników badań okazała, że małe liczebności w zakresie rodzaju oeracji oraz brak istotnych różnic omiędzy nimi dają logiczną odstawę do rzyjęcia odziału na dwie kategorie: oeracje z miernym urazem tkanek i oeracje ze znacznym urazem tkanek, co nie skutkuje zatarciem istoty analizowanego roblemu. Do analizy statystycznej zastosowano nastęujące testy: test c 2 do badania niezależności m 2 cech jakościowych wyrażonych na właściwych im skalach nominalnych, test t-studenta do określania rawdoodobieństwa istotności różnic omiędzy dwoma wartościami średnimi wyrażonymi w skalach rzedziałowych, analizę wsółczynnika korelacji liniowej Pearsona do określenia oziomu zależności liniowej. Weryfikacji testów c 2 oraz t-studenta dokonano orównując wartości wyliczonych funkcji z ostulowanymi rzez hiotezę zerową wartościami. Przyjęto 5% ryzyko błędu wnioskowania, <0,05 uznano za istotne statystycznie. Wyniki Analizę oziomu lęku-cechy (STAI X-2), zależnie od kategorii zabiegu, rzedstawiono w Tabeli 1. Wartość średnia oziomu lęku jako cechy w gruie badanych,

3 edycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 2 agdalena Lewicka, arta akara Studzińska, Artur Wdowiak, agdalena Sulima, Katarzyna Kanadys, Henryk Wiktor. Poziom lęku i deresji w okresie 109 Tabela 1. Wsółzależność omiędzy lękiem cechą (STAI X-2) a kategorią zabiegu ierny uraz tkanek ,540-0,413 7,00 7,09 1,85 Znaczny uraz tkanek ,326-0,737 8,00 7,12 1,94 t 0,139 które rzebyły oerację z miernym urazem tkanek wynosiła 7,09, natomiast w gruie kobiet o oeracji ze znacznym urazem tkanek 7,12. Różnica ta nie była istotna statystycznie (>0,05). Zaobserwowane w badaniach własnych wartości średnie lęku jako cechy, zależnie od kategorii zabiegu, wskazują na wysokie nasilenie lęku jako cechy w badanej gruie kobiet. Badania wykazały, że w okresie okołooeracyjnym kategoria zabiegu nie warunkowała oziomu lęku cechy badanych acjentek. W Tabeli 2. rzedstawiono wyniki analizy oziomu lęku- -stanu (STAI X-1) w okresie rzed- i ooeracyjnym w zależności od kategorii zabiegu. Tabela 2. Wsółzależność omiędzy nasileniem lęku-stanu (STAI X-1) w okresie rzedoeracyjnym i ooeracyjnym a kategorią zabiegu Wartość średnia oziomu lęku stanu rzed oeracją w gruie badanych, które rzebyły oerację z miernym urazem tkanek wynosiła 6,02, natomiast w gruie kobiet o oeracji ze znacznym urazem tkanek 6,17. Różnica ta nie była istotna statystycznie (>0,05). Zaobserwowane w badaniach własnych wartości średnie lęku jako stanu rzed oeracją, zależnie od kategorii zabiegu, wskazują na średnie nasilenie lęku-stanu w badanej gruie kobiet. Badania wykazały, że w okresie rzedoeracyjnym kategoria zabiegu nie warunkowała oziomu lęku stanu badanych acjentek. Średni wskaźnik oziomu lęku jako stanu o oeracji w gruie badanych, które rzebyły oerację z miernym urazem tkanek wynosił 5,98, natomiast w gruie kobiet o oeracji ze znacznym urazem tkanek 6,14. Różnica ta nie była istotna statystycznie (>0,05). Zaobserwowane w badaniach własnych wartości średnie lęku jako stanu o oeracji zależnie od kategorii zabiegu wska- Przed oeracją ierny uraz tkanek ,132-0,147 6,00 6,02 1,68 Znaczny uraz tkanek ,812-0,511 7,00 6,17 1,72 t 0,896 Po oeracji ierny uraz tkanek ,274-0,918 6,00 5,98 1,52 Znaczny uraz tkanek ,607-1,026 7,00 6,14 1,71 t 0,894 zują na średnie nasilenie lęku-stanu w badanej gruie kobiet. Badania wykazały, że w okresie ooeracyjnym kategoria zabiegu nie warunkowała oziomu lęku stanu badanych acjentek. Analizę oziomu deresji (BDI) w okresie rzed- i ooeracyjnym, zależnie od kategorii zabiegu, rzedstawiono w Tabeli 3. Wartość średnia wskaźnika oziomu deresji rzed oeracją w gruie badanych, które rzebyły oerację z miernym urazem tkanek wynosiła 6,73, natomiast w gruie kobiet, u których wykonano oerację ze znacznym urazem tkanek 8,07. Różnica ta nie osiągnęła istotności statystycznej (>0,05). Zaobserwowane w badaniach własnych wartości średnie wskaźnika deresji rzed oeracją, zależnie od kategorii zabiegu, wskazują na brak deresji lub minimalną deresję. Badania wykazały, że w okresie rzedoeracyjnym kategoria zabiegu nie warunkowała oziomu deresji badanych acjentek. Tabela 3. Wsółzależność omiędzy oziomem deresji (BDI) w okresie rzedoeracyjnym i ooeracyjnym a kategorią zabiegu Średnia wartość wskaźnika oziomu deresji o oeracji w gruie badanych kobiet, u których wykonano oerację z miernym urazem tkanek wynosiła 5,66, zaś w gruie badanych, które rzebyły oerację ze znacznym urazem tkanek 6,76. Różnica ta nie osiągnęła istotności statystycznej (>0,05). Zaobserwowane w badaniach własnych wartości średnie wskaźnika deresji o oeracji, zależnie od kategorii zabiegu, wskazują na brak deresji lub minimalną deresję. Badania wykazały, że w okresie ooeracyjnym kategoria zabiegu nie warunkowała oziomu deresji badanych acjentek. Dyskusja Przed oeracją ierny uraz tkanek ,892 1,360 5,00 6,73 7,20 Znaczny uraz tkanek ,114 1,170 6,00 8,07 7,99 t 1,666 Wybór rodzaju leczenia wynika z oceny sytuacji klinicznej zarówno rzedoeracyjnej, jak również śródoeracyjnej [14]. Wsółcześnie referowany jest oszczędzający charakter oeracji, który nie odnosi się tylko do zakresu wycięcia tkanek, ale obejmuje również inne czynniki, takie jak: wiek, referencje rerodukcyjne, aktywność seksualną, schorzenia wsółistniejące. Zmniejszenie urazu wiąże się ze skróceniem czasu trwania oeracji oraz okresu hositalizacji i rekonwalescencji [15, 16]. Po oeracji ierny uraz tkanek ,219 2,169 2,00 5,66 7,49 Znaczy uraz tkanek ,591 1,480 5,00 6,76 7,33 t 1,440

4 110 edycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 2 agdalena Lewicka, arta akara Studzińska, Artur Wdowiak, agdalena Sulima, Katarzyna Kanadys, Henryk Wiktor. Poziom lęku i deresji w okresie Histerektomia jest najbardziej oularną metodą leczenia w ginekologii [6, 17, 18, 19]. Najczęściej wycięcie macicy wykonywane jest drogą laarotomii. W 1989 roku wrowadzono do leczenia w ginekologii histerektomię wykonywaną drogą laaroskoii. Wycięcie macicy drogą laaroskoii miało rzynieść kobiecie wymierne korzyści zwłaszcza w okresie rekonwalescencji. Szczególnie zwracano uwagę na sychologiczne skutki histerektomii. Uważano, że histerektomia wykonana drogą laaroskoową jest bardziej korzystna z sychologicznego unktu widzenia aniżeli histerektomia wykonana drogą brzuszną, zwłaszcza w zakresie nasilenia oziomu lęku i deresji [20]. Doniesienia z literatury nie otwierdzają jednoznacznie, że dobre sychiczne samooczucie kobiet o histerektomii w okresie ooeracyjnym ma związek z drogą rzerowadzenia oeracji. Alexander i ws. [21] rzerowadzili badania dotyczące oceny oziomu lęku i deresji w gruie 204 kobiet oddanych leczeniu oeracyjnemu z owodu nierawidłowych krwawień macicznych. W gruie 99 kobiet rzerowadzono wycięcie macicy, natomiast w gruie 105 kobiet resekcję endometrium drogą histeroskoii. W objętych badaniami gruach kobiet określono oziom lęku i deresji. Poziom lęku w gruie kobiet, u których dokonano wycięcia macicy wynosił 9,5, natomiast w gruie kobiet, które były leczone histeroskoowo wynosił 8,7 i różnica ta nie osiągnęła cech istotności statystycznej (>0,05). Z kolei oziom deresji wynosił odowiednio 5,8 (kobiety oddane wycięciu macicy) i 5,3 (kobiety leczone histeroskoowo) i różnica ta nie była istotna statystycznie (>0,05). Badania rzerowadzone rzez Kjerulffa i ws. [22] także wykazały, że sosób rzerowadzenia oeracji (wycięcie macicy drogą brzuszną lub ochwową) nie ma wływu na samooczucie acjentki. W badaniach tych autorów oziom rzedoeracyjnej deresji związany był z obawą badanych kobiet o nieomyślny wynik oeracji. Natomiast deresja w okresie ooeracyjnym miała istotny związek z ogorszeniem stanu zdrowia w stosunku do okresu rzed oeracją (<0,001). Należy jednak zauważyć, że odsetek badanych kobiet, u których zaobserwowano objawy deresji, zmniejszał się w kolejnych miesiącach o oeracji i wynosił: 2,8% w 6 miesięcy o oeracji, 2,6% w 12 miesięcy o oeracji, 2,0% w 18 miesięcy o oeracji oraz 1,7% w 24 miesiące o oeracji. Analizując kategorie zabiegów oeracyjnych rzerowadzanych w ginekologii, warto zwrócić uwagę na oglądy Jawor i ws. [23], którzy, owołując się na badania innych autorów, odają, że na zaburzenia deresyjne cieri około 70% kobiet, u których wykonano histarektomię. Autorzy zwracają uwagę na fakt, iż ujawnienie się zaburzeń deresyjno lękowych w okresie ooeracyjnym związane jest z wystęowaniem tych zaburzeń jeszcze w okresie rzedoeracyjnym. Reroń i Huras [24] na odstawie rzerowadzonej analizy badań wnioskują, że oeracyjne leczenie mięśniaków macicy związane jest ze wzrostem częstości wystęowania zaburzeń deresyjnych oraz że wycięcie macicy wraz z rzydatkami związane jest z największym odsetkiem zaburzeń deresyjnych w okresie rzedoeracyjnym i w 6 miesięcy o oeracji. Badania własne wykazały, że kategoria zabiegu nie warunkowała oziomu lęku-cechy w badanej gruie acjentek w okresie okołooereacyjnym (>0,05). Wartość średnia oziomu lęku jako cechy w gruie badanych, które rzebyły oerację z miernym urazem tkanek wynosiła 7,09, natomiast w gruie kobiet o oeracji ze znacznym urazem tkanek 7,12. W badaniach własnych stwierdzono także brak istotnej statystycznie wsółzależności omiędzy nasileniem lęku-stanu a kategorią zabiegu (>0,05) zarówno w okresie rzedoeracyjnym, jak również ooeracyjnym. Ponadto badania własne wykazały, że kategoria zabiegu nie wływa w istotny sosób na oziom deresji w okresie okołooeracyjnym (>0,05). Należy jednakże odkreślić, że średnie wartości oziomu wskaźnika deresji (BDI) różnią się w zależności od kategorii oeracji w okresie rzedoeracyjnym i ooeracyjnym. Wartość średnia wskaźnika oziomu deresji w okresie rzedoeracyjnym w gruie badanych, które rzebyły oerację z miernym urazem tkanek wynosiła 6,73, natomiast w gruie kobiet o oeracji ze znacznym urazem tkanek 8,07. Z kolei w okresie ooeracyjnym średnia wartość wskaźnika oziomu deresji w gruie badanych kobiet, u których wykonano oerację z miernym urazem tkanek wynosiła 5,66, zaś w gruie badanych, które rzebyły oerację ze znacznym urazem tkanek 6,76. Zaobserwowane w badaniach własnych wartości średnie wskaźnika oziomu deresji w okresie okołooeracyjnym, zależnie od kategorii zabiegu, wskazują na brak deresji lub minimalną deresję. Wnioski 1. Kobiety w okresie okołooeracyjnym osiadały wysoki oziom lęku-cechy i średni oziom lęku stanu oraz cechował je brak deresji lub minimalny oziom deresji. 2. nie warunkowała nasilenia lęku-cechy oraz oziomu lęku stanu w okresie rzedoeracyjnym i ooeracyjnym. 3. nie warunkowała oziomu deresji w gruie kobiet w okresie okołooeracyjnym leczonych z owodów ginekologicznych. Piśmiennictwo 1. Vachova D, artan A, Libalova Z, Ceicky P. Psychological asects of gynecologic oerations. Ceska Gynekol. 2001; 66 (4): Kain ZN, Sevarino F, Alexander G, Pincus S, ayes LC. Preoerative anxiety and ostoerative ain in women undergoing hysterectomy. A reeated-measures design. J Psychosom Res. 2000; 49 (6): Cosentino, Vidotto G, Ponchia R, Trovo S, agistris. Anxiety and accetance of gynecological laaroscoic oerations. inerva Ginecol. 2002; 54 (2): Lindberg CE, Nolan LB. Women s decision making regarding hysterectomy. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs. 2001; 30 (6): Hawighorst S, Schoenefuss G, Fusshoeller C, Franz C, Seufert R, Kelleher DK, Vauel P, Knastein PG, Koelbl H. The hysician atient relationshi before cancer treatment: a rosective longitudinal study. Gynecol Oncol. 2004; 94 (1): Flory N, Bissonnette F, Binik Y. Psychosocial effects of hysterectomy. Literature review. J Psychosom Res. 2005; 59: Ghulam AT, Kessler, Bachmann L, Haller U, Kessler T. Patients satisfaction with the reoerative informed consent rocedure: a multicenter questionnaire survey in Switzerland. ayo Clin Proc. 2006; 81 (3): Pietrzyk A. Obraz siebie a seksualne funkcjonowanie w małżeństwie kobiet o histerektomii. Persektywa acjentek i ersektywa ich zdrowych mężów. Ginekol Onkol. 2006; 4 (3): Rekomendacje dotyczące ostęowania rzeciwbólowego w ginekologii i ołożnictwie część ierwsza: leczenie bólu o zabiegach ginekologicznych. Lubelski Biuletyn Ginekologiczno Położniczy 2007; 2 (4): Wrześniewski K, Sosnowski T, atusik D. Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI. Polska adatacja STAI. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Warszawa 2002.

5 edycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 2 agdalena Lewicka, arta akara Studzińska, Artur Wdowiak, agdalena Sulima, Katarzyna Kanadys, Henryk Wiktor. Poziom lęku i deresji w okresie Beck AT, Ward CH, endelson, ock J, Erbaugh J. An inventory for measuring deression. Arch Gen Psychiatry 1961; 4: Beck AT. Deression: Clinical, Exerimental, and Theoretical Asects. Harer and Row, New York Vandeutte, de Weerd A. Slee disorders and deressive feelings: a global survery with the Beck deression scale. Slee ed. 2003; 4: Bidzan, Smutek J, Zielonka A, ielnik J, Jurczak-Czalicka. Strategie radzenia sobie ze stresem u kobiet leczonych oeracyjnie z owodu nowotworu narządów rodnych. Psychoonkologia 1998; 3: Kotarski J. Leczenie mięśniaków macicy metodą embolizacji tętnic macicznych. W: Saczyński. (red.): Postęy w ginekologii i ołożnictwie. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne, Poznań Skręt A. Wsółczesne oeracje ginekologiczne. W: Saczyński. (red.): Postęy w ginekologii i ołożnictwie. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne, Poznań Ceausu I, Shakir YA, Lidfeldt J, Samsioe G, Nerbrand Ch. The hysterectomized woman. Is she secial? The women s health in the Lund area (WHILA) study. aturitas 2006; 53: Vomvolaki E, Kalmantis K, Kioses E, Antsaklis A. The effect of hysterectomy on sexuality and sychological changes. Eur J Contracet Rerod Health Care 2006; 11 (1): Helmy YA, Hassanin IA, Elraheem TA, Bedaiwy AA, Peterson RS, Bedaiwy A. Psychiatric morbidity following hysterectomy in Egit. International J Gynecol Obstet. 2008; 102: Persson P, Wijma K, Hammar, Kjflhede P. Psychological wellbeing after laaroscoic and abdominal hysterectomy a randomized controlled multicentre study. Int J Obstet Gynaecol. 2006; 113 (9): Alexander D, Naji A, Pinion S, et al. Randomised trial comaring hysterectomy with endometrial ablation for dysfunctional uterine bleeding: sychiatric and sychosocial asects. Br ed J. 1996; 312: Kjerulff K, Rhodes J, Langenberg P, Harvey L. Patient satisfaction with results of hysterectomy. Am J Obstet Gynecol. 2000; 183 (6): Jawor, Dimter A, arek K, Dudek D, Wojtyś A, Szroch A. Zaburzenia deresyjno lękowe u kobiet o histerektomii badania własne. Psychiatr Pol. 2001; 35 (5): Reroń A, Huras H. Oeracyjne leczenie mięśniaków macicy a zaburzenia deresyjne. Ginekol Pol 2006; sul.1: 127. Level of anxiety and deression in the erioerative eriod and category of surgical rocedure in a grou of women treated for gynaecological reasons Abstract Introduction and the urose of the study: Fear and deression are sychological factors shaing the reaction of female atients to surgical trauma. The objective of the study was determination of the level of anxiety and deression during the erioerative eriod, according to the category of surgical rocedure in a grou of women treated for gynaecological reasons. aterials and the methods: The study covered 232 women who received surgical treatment due to various gynaecological reasons. For the examinations, only women were categorised in whom no earlier sychic disturbances had been stated,. The research was conducted in two stages: on the day receding the oeration and in the third twenty-four hour eriod after the oeration. The research was conducted using the State-Trait Anxiety Inventory (STAI) and Beck s Deression Inventory. The findings obtained were subjected to statistical analysis. Results: Own examinations showed the lack of statistically significant difference ( > 0.05) between the level of anxiety and deression, and the category of the oeration treatment in the grou of women in the erioerative eriod. Conclusions: Women in the erioerative eriod had the highest level of anxiety and average level of fear-state, and a lack of deression or a minimum level of deression. The category of the oeration treatment did not condition escalation of the states of anxiety and fear, nor the level of deression in the grou of women in the erioerative eriod treated for gynaecological reasons. Key words anxiety, deression, gynaecological oerations, erioerative eriod