Ocena poziomu wiedzy położnic na temat okresu połogu

Transkrypt

1 Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 3, zeszyt 4, , 2010 Ocena oziomu wiedzy ołożnic na temat okresu ołogu MARZENA KAŹMIERCZAK 1, GRAŻYNA GEBUZA 1, MAŁGORZATA GIERSZEWSKA 1 MAŁGORZATA BANNACH 2, JANINA FAŁKOWSKA5 Streszczenie Wstę i cel racy: Połóg to okres oorodowy, odczas którego w organizmie kobiety nastęuje cofanie się zmian owstałych w związku z ciążą i orodem. Celem racy była ocena oziomu wiedzy ołożnic na temat okresu ołogu. Materiał i metody: Badaniem objęto 100 losowo wybranych ołożnic rzebywających w Oddziale Klinicznym Położnictwa Asetycznego, Katedry Położnictwa, Chorób Kobiecych i Ginekologii Onkologicznej, Szitala Uniwersyteckiego nr 2, im. dr J. Biziela w Bydgoszczy. Udział w badaniu był dobrowolny. Badania rzerowadzono od czerwca do września 2009 roku. Wyniki: W celu odowiedzi na ytanie, czy oziom wiedzy kobiet jest związany z wiekiem, zostały obliczone i orównane średnie wartości (oziomu wiedzy) w dwóch gruach wiekowych: do 30 r.ż. i o 30 r.ż. Wykryto, że średni oziom wiedzy kobiet w wieku # 30 lat jest istotnie większy, niż kobiet w wieku owyżej lat 30. Oznacza to, że kobiety młodsze osiadają większą wiedzę na temat ołogu, niż kobiety starsze. Zbadano zależność z wykształceniem ołożnic. Okazało się, że średni oziom wiedzy w orównywanych gruach rośnie wraz z wykształceniem. Zbadano również zależność od uczestnictwa w Szkole Rodzenia. Badana oulacja kobiet była odzielona na dwie gruy kobiety, które uczestniczyły w Szkole Rodzenia (12) i nie uczestniczyły (88). Nie wykryto istotnej różnicy między średnim w orównywanych gruach. Dokonano analizy w zależności od ilości orodów. Średni oziom wiedzy na temat ołogu jest większy u kobiet, które rodziły ierwsze dziecko, niż u kobiet, które rodziły dwa lub więcej razy. Wnioski: 1) Otrzymana średnia ocena świadczy o onadrzeciętnym oziomie wiedzy ankietowanych na temat okresu ołogu. 2) Średni oziom wiedzy kobiet w wieku # 30 lat jest istotnie większy, niż kobiet w wieku owyżej lat 30. 3) Średni oziom wiedzy w orównywanych gruach rośnie wraz z wykształceniem. 4) Średni oziom wiedzy na temat ołogu jest większy u kobiet, które rodziły ierwsze dziecko, niż u kobiet, które rodziły dwa lub więcej razy. Słowa kluczowe: ołóg, ocena wiedzy, edukacja Wstę i cel racy Połóg to okres oorodowy, odczas którego w organizmie kobiety nastęuje cofanie się zmian owstałych w związku z ciążą i orodem. Na ołóg składają się rocesy inwolucji, odnowy i gojenia się narządu rodnego, roces laktacji oraz onowne odjęcie funkcji generatywnej rzez jajniki. Zmiany ogólnoustrojowe obejmują zmiany hormonalne, w składzie krwi i układzie krążenia, w układzie moczowym, okarmowym, w obrębie skóry i owłok brzusznych [1, 2]. Okres ten dzieli się na bezośredni obejmujący ierwsze 24 godziny o orodzie, w którym mogą wystąić ostre owikłania oorodowe lub związane ze znieczuleniem, wczesny ołóg obejmujący ierwszy tydzień o orodzie oraz óźny ołóg trwający do 6 tygodni o orodzie, w którym zazwyczaj dokonują się rocesy inwolucyjne w narządzie rodnym [3]. Ciąża i narodziny dziecka to jedne z najważniejszych wydarzeń w życiu rodziny. Coraz częściej kobiety chcą świadomie i rofesjonalnie rzygotować się do nowej roli. Szczególnie cenną formą rzygotowania kobiety do orodu, rzyjęcia nowo narodzonego dziecka oraz ołogu, jest szkoła rodzenia. Jedną z definicji szkoły rodzenia jako formy edukacji rzedorodowej rzygotowującej do rodzicielstwa rzedstawił rofesor Bogdan Chazan. Według niego: Szkoły rodzenia są formą, która wsiera roces edukacyjny. Sełniają one rolę wsarcia, są miejscem wymiany doświadczeń, kreują otrzeby i zainteresowania, a onadto ozwalają uniknąć oczucia własnej wyjątkowości [4]. Szkoły rodzenia to kursy dla kobiet i ich artnerów rowadzone rzez wykwalifikowane ołożne, które mają wiedzę teoretyczną i raktyczną zdobytą w toku nauki i w trakcie racy zawodowej. Orócz nich w działalność szkół rodzenia zaangażowani są inni secjaliści: lekarze, fizjoteraeuci, konsultanci laktacyjni, edagodzy, sycholodzy. Zadaniem tego interdyscylinarnego zesołu jest rzygotowanie rodziców/artnerów do orodu i wrowadzenie ich w świat rodzicielstwa. Sotkania w szkołach rodzenia są szansą dla ar na zdobycie odowiedniej wiedzy i umiejętności raktycznych [5]. Często na decyzję o uczestniczeniu w kursach szkół rodzenia ma wływ lęk związany z zagrożeniami w okresie okołoorodowym. Obawa, że wystąią jakieś zaburzenia mobilizuje kobiety do oznania zachowań rozdrowotnych. Bogatym i różnorodnym źródłem informacji jest również Internet, gdzie owstaje wiele stron, forów internetowych, na których kobiety mogą wymieniać swoje doświadczenia, szukać orad, dzielić się obawami i radościami. W księgarniach można znaleźć wiele książek oradników dla rzyszłych rodziców. Szczególnie cenna wydaje się edukacyjna rola ołożnych racujących na oddziałach ołożniczych. Jednym z najważniejszych obowiązków ołożnej jest nauczenie 1 Pracownia Podstaw Oieki Położniczej, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Koernika, Toruń 2 Zakład Pielęgniarstwa Położniczego, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Koernika, Toruń

2 Ocena oziomu wiedzy ołożnic na temat okresu ołogu 297 ołożnicy samodzielności w zakresie higieny w okresie ołogu, higieny noworodka oraz omoc w zagadnieniach sychosocjalnych. Rola edukacyjna ołożnej owinna olegać między innymi na rzekazaniu ołożnicy wiadomości na temat: inwolucji macicy, odchodów ołogowych, bólu oorodowym, higieny krocza, higieny karmienia iersią, śnu i odoczynku, odżywiania i rzyjmowania łynów, ćwiczeń fizycznych oraz wczesnego uruchamianiu o orodzie. W zakresie oieki nad noworodkiem ołożnica owinna otrzymać wiadomości od ołożnej o karmieniu iersią, ozycji rzy karmieniu, kąieli i higienie noworodka, zaoatrzeniu kikuta ęowiny, ubiorze i okryciu noworodka, rawidłowym zachowaniu się dziecka oraz objawach nieokojących. Położna owinna szczególnie zwrócić uwagę ołożnicy na objawy nierawidłowego rzebiegu ołogu, które wymagają natychmiastowego zgłoszenia, n. silne krwawienie z dróg rodnych, gorączka i dreszcze, cuchnące odchody ołogowe, obrzęk, zaczerwienienie i tkliwość kończyn dolnych, obrzęk i ból krocza, ieczenie i ból rzy oddawaniu moczu [6]. Młoda matka owinna nauczyć się obserwować swoje ciało i sychikę, szczególnie w ierwszej ciąży, aby nie miała wątliwości, czy jest to fizjologia, czy już atologia. Bardzo ważne jest, aby kobieta znała zagrażające owikłania i umiała odróżnić je od objawów fizjologicznych, n. krwiste odchody atologiczne krwawienie, nawał mleczny ołogowe zaalenie iersi. Należy informować rzyszłe matki, że ewnym owikłaniom w ołogu można zaobiegać, stosując odowiednią rofilaktykę, n. częsta wymiana wkładek, raca nad laktacją, wczesne uruchamianie, walka z bólem. Wszyscy jednak wiemy, że oziom wiedzy i oczekiwania ołożnic są bardzo różne. Celem racy była ocena oziomu wiedzy ołożnic na temat okresu ołogu. Materiał i metody Badaniem objęto 100 losowo wybranych ołożnic rzebywających w Oddziale Klinicznym Położnictwa Asetycznego, Katedry Położnictwa, Chorób Kobiecych i Ginekologii Onkologicznej, Szitala Uniwersyteckiego nr 2, im. dr J. Biziela w Bydgoszczy. Udział w badaniu był dobrowolny. Badania rzerowadzono od czerwca do września 2009 roku. Na wykonanie badania uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej KB 328/2009 Uniwersytetu Mikołaja Koernika w Toruniu rzy Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy. Materiał zebrano w oarciu o analizę kwestionariusza ankietowego secjalnie skonstruowanego dla otrzeb obecnego badania. Pierwsza część ankiety zawierała ytania metryczkowe (wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania). Kolejne ytania srawdzały wiedzę kobiet na temat okresu ołogu. Dotyczyły między innymi: czasu trwania okresu ołogu i rocesów w nim zachodzących, higieny, odżywiania, laktacji, ćwiczeń fizycznych i nierawidłowego rzebiegu ołogu. Zebrany materiał został oddany analizie statystycznej. Metoda oceniania oziomu wiedzy zastosowana w racy Na każde ytanie było udostęnionych kilka odowiedzi, z których należało wybrać (zaznaczyć) odowiedź rawidłową. Jeżeli ytanie miało tylko jedną rawidłową odowiedź to osoba, która ją zaznaczała otrzymywała ocenę 1, inne odowiedzi (nierawidłowe) były oceniane rzez 0. (n. Jak długo trwa okres ołogu? ) Na ytania: Jakie rocesy zachodzą w okresie ołogu?, Jak często należy wykonywać toaletę krocza?, Jak często należy zmieniać wkładki higieniczne o orodzie?, Czym według Pani sowodowany jest ból odbrzusza w ierwszych dniach o orodzie?, Jakie objawy według Pani mogą świadczyć o nierawidłowym rzebiegu ołogu?, W jaki sosób według Pani należy ielęgnować uszkodzone i bolesne brodawki?, Jakie działania odejmie Pani z chwilą wystąienia nawału okarmu? były rzygotowane wszystkie rawidłowe odowiedzi. Wtedy o oziomie wiedzy świadczyła ilość zaznaczonych odowiedzi. Osoba, która zaznaczyła wszystkie odowiedzi, otrzymywała w tym rzyadku najwyższą ocenę 1, brak zaznaczonych odowiedzi oznaczał jednocześnie brak wiedzy i w tym rzyadku ankietowana osoba za to ytanie dostawała ocenę 0. Ogólnie ocena oziomu wiedzy w tym rzyadku była oceniana wg wzoru: Oc i = m i /n i gdzie: m i liczba zaznaczonych odowiedzi na i-te ytanie, n i liczba wszystkich możliwych odowiedzi na i-te ytanie. Pytanie: Jaki wływ według Pani mają ćwiczenia fizyczne na rzebieg ołogu? zawierało 4 odowiedzi, z których 3 były rawidłowe i jedna odowiedź nierawidłowa. Jeżeli osoba zaznaczała odowiedź nierawidłową, to otrzymywała ocenę 0, za odowiedzi rawidłowe ocena była liczona wg wzoru: OC = m /3 gdzie m liczba zaznaczonych rawidłowych odowiedzi. Jak widać, w wyniku transformacji każda ankietowana osoba za odowiedzi na oszczególne ytania otrzymywała ocenę w skali unormowanej od 0 do 1. Nastęnie wszystkie oceny każdej ankietowanej osoby były zsumowane i oliczono średnią z oszczególnych ocen: 1 = 8 8 i= 1 OC i W wyniku dokonanych rzekształceń oziom wiedzy () każdej ankietowanej osoby leżał w skali unormowanej w granicach od 0 (całkowity brak wiedzy) do 1 (wiedza doskonała). Najniższa ocena oziomu wiedzy w badanej oulacji okazała się równa 0,22, najwyższa 1, średnia ocena wyniosła 0,64 ± 0,17. Otrzymana średnia ocena świadczy o onadrzeciętnym oziomie wiedzy ankietowanych na temat okresu ołogu.

3 298 M. Kaźmierczak, G. Gebuza, M. Gierszewska i ws. Rozkład oziomu wiedzy badanej oulacji ilustruje rycina 1. Informuje ona o tym, że 80% ołożnic osiada oziom wiedzy () owyżej 0,50. N Rozkład oziomu wiedzy badanej oulacji kobiet ,25 >0,25-0,50 >0,50-0,75 >0,75-1,0 Przedziały Ryc. 1. Rozkład oziomu wiedzy badanej oulacji kobiet Metody stosowane w racy W racy zastosowano nastęujące testy statystyczne. 1) Niearametryczny test Shairo-Wilka w celu weryfikacji hiotez o normalności rozkładów w orównywanych gruach. W rzyadkach, gdzie wartości obliczonej W-statystyki były większe od wartości krytycznej W kr obranej z tabeli odowiedniego rozkładu rzy oziomie istotności = 0,05, należało stwierdzić, że rozkłady badanej cechy () nie odbiegają istotnie od rozkładu normalnego. 2) Test F Snedecora w celu weryfikacji hiotezy o jednorodności wariancji w dwóch orównywanych gruach. Od wyników testowania zależy wybór odowiedniego testu do orównania wartości średnich. 3) czny test t-studenta w celu orównania wartości średnich w dwóch niezależnych gruach rzy sełnieniu warunków normalności rozkładów i jednorodności wariancji. 4) Niearametryczny test niezależności chi-kwadrat w celu ustalenia zależności korelacyjnej między cechami niemierzalnymi, jakościowymi. 5) Test Bartletta orównujący wariancje w więcej niż w dwóch gruach. 6) czny test jednoczynnikowej analizy wariancji ANOVA orównujący wartości średnie w więcej niż w dwóch gruach w rzyadkach normalności rozkładów badanych cech i jednorodności wariancji. Wyniki 1) Zależność oziomu wiedzy () od wieku Z danych ankietowania wynika, że rozkład wieku badanej oulacji kobiet rzedstawia się nastęująco; największą gruę badanych (60) stanowiły ołożnice między rokiem życia, 31 resondentek stanowiły ołożnice między rokiem życia, najmniejszą gruę stanowiły kobiety w wieku do lat 20 (5) i owyżej 40. roku życia (4). Przedziały wiekowe ilustruje (tabela 1). Za omocą testu t -Studenta wykryto, że średni oziom wiedzy kobiet w wieku # 30 lat jest istotnie większy, niż kobiet w wieku owyżej lat 30. Oznacza to, że kobiety młodsze mają większą wiedzę na temat ołogu, niż kobiety starsze. (Wynik ten można wytłumaczyć tym, że młodsze kobiety mają obecnie większą skłonność do obierania informacji, m.in. z Internetu.) Tabela 1. Przedziały wiekowe badanej gruy ołożnic Przedziały wiekowe Liczebność do 20 lat lat lat 31 owyżej 40 lat 4 W związku z tym, że skrajne odgruy (do 20 lat i owyżej 40 lat) są nieliczne, dokonano zgruowania do dwóch gru kobiety do 30 lat włącznie i o 30. roku życia. W celu znalezienia odowiedzi na ytanie, czy oziom wiedzy kobiet jest związany z wiekiem, zostały obliczone i orównane średnie wartości w dwóch gruach wiekowych. Do orównania wartości średnich zastosowano arametryczny test t-studenta. Uzasadnienie wyboru testu t-studenta związano z normalnością rozkładu wieku w gruie kobiet owyżej 30 lat (test normalności Shairo-Wilka) oraz z tym, że nie wykryto istotnej różnicy między wariancjami (wariancja jest kwadratem odchylenia standardowego SD) w orównywanych gruach (test F Snedecora) tabela 2. Tabela 2. Porównanie średnich wartości w dwóch gruach wiekowych Shairo-Wilka Test F Snedecora (F kr = 1,61) Test t-studenta (t kr = 1,98) Wiek kobiet # 30 lat > 30 lat n 65* 35 min 0,28 0,22 max 1 0,95 mediana 0,67 0,6 średnia 0,67 0,6 SD 0,17 0,19 W 0,954 W kr 0,934 normalność tak F 1,01 0,47 (ns) t 2,03 < 0,05 *Zgodnie z centralnym granicznym twierdzeniem rzy dużych liczebnościach rób (n > 50) wartość średnia ma rozkład zbliżony do normalnego 2) Zależność od wykształcenia W oniższej tabeli umieszczono wartości średnie i odchylenia standardowe oziomu wiedzy w odgruach o różnym wykształceniu oraz wyniki testowania. Jak widać, średni oziom wiedzy w orównywanych gruach rośnie wraz z wykształceniem (tabela 3).

4 Ocena oziomu wiedzy ołożnic na temat okresu ołogu 299 Shairo-Wilka nie odrzucił hiotezy o normalności rozkładów w odgruach o liczebności mniejszych od 50, także test Bartletta nie wykrył istotnych różnic między wariancjami. Pozwoliło to na zastosowanie testu jednoczynnikowej analizy wariancji ANOVA w celu orównania wartości średnich. Test ANOVA wykrył, że nie wszystkie średnie są równe co najmniej istotnie się różnią oziomy wiedzy między gruami skrajnymi z wykształceniem wyższym i odstawowym. (Logicznie: im większy jest oziom wykształcenia, tym większy jest na temat ołogu. Otrzymanie sodziewanych wyników wyraźnie otwierdza rawidłowość oracowanej metody oceniania oziomu wiedzy). Nasuwa się jednak ytanie czy wykształcenie jest związane z wiekiem i wyniki testowania są owiązane, n. kobiety z wykształceniem średnim i wyższym są jednocześnie osobami w wieku starszym (lub młodszym). A więc należało srawdzić, czy istnieje zależność między wiekiem i wykształceniem. W tym celu została zbudowana tablica korelacyjna i zastosowano niearametryczny test niezależności chikwadrat (tab. 4). Nie wykryto zależności między wiekiem a wykształceniem. Stąd można wnioskować, że wyniki owyższych testowań nie są owiązane. Tabela 3. Porównanie średnich wartości w odgruach o różnym wykształceniu Shairo-Wilka Test Bartletta (c 2 kr = 7,81) Test ANOVA (F kr = 2,70) Wykształcenie odstawowe zawodowe średnie wyższe n min 0,28 0,22 0,28 0,41 max 0,64 0, mediana 0,52 0,52 0,62 0,69 średnia 0,49 0,54 0,62 0,7 SD 0,15 0,21 0,19 0,13 W 0,94 0,965 0,956 W kr 0,763 0,892 0,908 normalność tak tak tak c 2 7,62 0,055 (ns) F 6,15 0,0007 Tabela 4. Porównanie średnich wartości w zależności od wieku i wykształcenia Wykształcenie odstawowe zawodowe średnie wyższe Razem #30 lat Wiek >30 lat Razem P 2 5,42 Test P 2 (P 2 kr = 7,81) 0,14 (ns) Tabela 5. Porównanie średnich wartości w zależności od uczestnictwa w Szkole Rodzenia Shairo-Wilka Test F Snedecora (F kr =1,90) Test t-studenta (t kr =1,98) Uczestnictwo w Szkole Rodzenia tak nie n min 0,28 0,22 max 0,9 1 mediana 0,71 0,63 średnia 0,7 0,63 SD 0,17 0,16 W 0,905 W kr 0,859 normalność tak F 1,02 0,44 (ns) t 1,24 0,22 (ns)

5 300 M. Kaźmierczak, G. Gebuza, M. Gierszewska i ws. Tabela 6. w zależności od liczby wizyt w Poradni K (gabinecie lekarskim) Shairo-Wilka Test Bartletta (c 2 kr = 5,99) Test ANOVA (F kr = 3,09) Liczba wizyt w Poradni K nie korzystała od 1 do 5 więcej niż 5 n min 0,28 0,52 0,22 max 1 1 0,98 mediana 0,66 0,71 0,64 średnia 0,67 0,72 0,62 SD 0,16 0,19 0,17 W 0,887 0,958 W kr 0,818 0,931 normalność tak tak c 2 0,33 0,85 (ns) F 1,6 0,21 (ns) Tabela 7. w zależności od ilości orodów Shairo-Wilka Test Bartletta (c 2 kr = 5,99) Poród ierwszy drugi więcej niż dwa n min 0,28 0,28 0,22 max 1 0,95 0,82 mediana 0,7 0,64 0,55 średnia 0,68 0,64 0,52 SD 0,18 0,15 0,17 W 0,988 0,928 W kr 0,935 0,866 normalność tak tak c 2 1,23 0,54 (ns) F 4,71 0,01 3) Zależność od uczestnictwa w Szkole Rodzenia Badana oulacja kobiet była odzielona na dwie gruy kobiety, które uczestniczyły w Szkole Rodzenia (12) i nie uczestniczyły (88). Po weryfikacji normalności rozkładu w gruie uczestniczących i ustaleniu za omocą testu F Snedecora równości wariancji, zastosowano test t-studenta, który nie wykrył istotnej różnicy między średnim w orównywanych gruach (tabela 5). 4) Zależność od ilości wizyt w gabinecie lekarskim (w Poradni K ). W tabeli 6 odano odstawowe statystyczne arametry oziomu wiedzy kobiet w odgruach o różnej liczbie wizyt w gabinecie lekarskim. Normalność rozkładów i równość wariancji ozwoliło na zastosowanie testu ANOVA, który nie wykrył istotnych różnic między średnimi oziomami wiedzy. 5) Zależność od ilości orodów rzedstawia tabela 7. Test ANOVA wykrył, że nie wszystkie średnie są równe. Średni oziom wiedzy na temat ołogu jest większy u kobiet, które rodziły ierwsze dziecko, niż u kobiet, które rodziły dwa lub więcej razy. (Niby nielogicznie, ale można byłoby wytłumaczyć tym, że młodsze kobiety, które rodzą o raz ierwszy wykazują większe zainteresowanie roblematyką związaną z ołogiem oraz większą chęć do zdobywania informacji na temat okresu ołogu). Podsumowanie Z rzerowadzonych badań wynika, że romowanie zdrowia i doradztwo zdrowotne owinny być riorytetami w ochronie zdrowia. Kobiety należy uświadamiać nie tylko w jednostkach oieki zdrowotnej, ale również orzez audycje telewizyjne, radiowe, artykuły rasowe, Internet, książki. Dobrą formą edukacji w jednostkach oieki zdrowotnej (szitalach, rzychodniach, gabinetach rywatnych i innych) są kąciki romocji zdrowia, w których znajdują się czasoisma i secjalistyczne materiały medyczne oruszające rofilaktykę zdrowotną. Ponadto ważna jest możliwość kontaktu kobiety ciężarnej, a óźniej ołożnicy z ersonelem medycznym w ostaci indywidualnych konsul-

6 Ocena oziomu wiedzy ołożnic na temat okresu ołogu 301 tacji lub relekcji organizowanych dla większych gru zainteresowanych. W nowoczesnym ołożnictwie ołożna, lekarz ołożnik, neonatolog tworzą zesół interdyscylinarny. Bardzo ważne jest, aby zesół był zgrany i otrafił srawnie wsółracować. Korzystne jest, aby rzyszła matka miała świadomość, że nie zawsze, nawet o kursie w szkole rodzenia, oród i ołóg rzebiegają bez komlikacji. Przerowadzone badania dowodzą konieczności rowadzenia zalanowanej i systematycznej edukacji, dostosowanej do indywidualnych otrzeb kobiet o orodzie. Osobą, która jest rzygotowana zawodowo do realizacji tych zadań jest ołożna, która roces edukacji kobiety może rozoczynać już wcześniej, tj. już odczas oieki w czasie ciąży. Taka wczesna, systematyczna i długotrwała edukacja ozwoli kobiecie na ugruntowanie swojej wiedzy jeszcze rzed orodem, co w znacznym stoniu może rzyczynić się do zwiększenia oczucia kontroli nad sytuacją o orodzie i zwiększy jej samoocenę. Wnioski Na odstawie rzerowadzonych badań wyciągnięto nastęujące wnioski: 1) Najniższa ocena oziomu wiedzy w badanej oulacji okazała się równa 0,22, najwyższa 1, średnia ocena wyniosła 0,64 ± 0,17. 2) Otrzymana średnia ocena świadczy o onadrzeciętnym oziomie wiedzy ankietowanych na temat okresu ołogu. 3) 80% ołożnic osiada oziom wiedzy owyżej 0,50. 4) Średni oziom wiedzy kobiet w wieku # 30 lat jest istotnie większy, niż kobiet w wieku owyżej lat 30. 5) Średni oziom wiedzy w orównywanych gruach rośnie wraz z wykształceniem. 6) Nie wykryto istotnej różnicy między średnim w gruie kobiet w zależności od uczestnictwa w Szkole Rodzenia. 7) Nie wykryto istotnych różnic między średnim ołożnic w zależności od ilości wizyt w gabinecie lekarskim (Poradni K ). 8) Średni oziom wiedzy na temat ołogu jest większy u kobiet, które rodziły ierwsze dziecko, niż u kobiet, które rodziły dwa lub więcej razy. Piśmiennictwo [1] Pisarski T. (red.) (1991) Położnictwo i Ginekologia, Podręcznik dla studentów. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa: 382. [2] Dudenhausen J.W., Pschyrembel W. (2009) Położnictwo raktyczne i oeracje ołożnicze. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa: 377. [3] Bręborowicz G.H. (red.) (2007) Położnictwo i Ginekologia. Położnictwo 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa: 419. [4] Chazan B. (1997) Położnictwo w raktyce lekarza rodzinnego. PZWL, Warszawa: 45. [5] Mazurkiewicz B., Dmoch-Gajzlerska E., Korzeniowska-Cybulska A. (2009) Ciąża o 35 roku życia. Położna Nauka i Praktyka 3(7): [6] Cekański A. (1999) Wybrane zagadnienia z ołożnictwa i ginekologii dla ołożnych. Śląska Akademia Medyczna, Katowice: [7] Moczko J.A., Bręborowicz G.H., Tadeusiewicz R. (1998) Statystyka w badaniach medycznych. Sringer N, Warszawa. [8] Sobczyk M. (2002) Statystyka. (wyd. IV) N, Warszawa. [9] Greń J. (1976) Statystyka matematyczna. Modele i zadania. N, Warszawa. [10] Domański C. (1979) Statystyczne testy niearametryczne. N, Warszawa. J Marzena Kaźmierczak Toruń, ul. Raszei 4b/128 marzena.kazmierczak@cm.umk.l The assessment of knowledge of women in childbirth about uererium Introduction and objective: Puererium is a ostnatal eriod during which in female organism occurs the reversal of changes made due to regnancy and delivery. The objective of this dissertation was the assessment of knowledge of women in childbirth about uererium. Material and methods: 100 randomly chosen women in childbirth, which stayed on Asetic Obstetric Ward on the Chair of Obstetrics, Female Diseases and Oncological Gynecology of dr J. Biziel University Hosital in Bydgoszcz, were surveyed. The articiation in the survey was voluntary. The survey was conducted from June to Setember Results: In order to answer the question whether level of knowledge among women is connected with their age, the average level of knowledge was calculated and comared in two age grous: before and after the age of 30. It was revealed that the average level of knowledge among women in the age # 30 is significantly higher than among women above the age of 30. That mean that younger women have greater knowledge about uererium than the older ones. The relationshi between the level of knowledge and level of education was examined as well. It turned out that the average level of knowledge in the comared grous increases along with education. Also the relationshi between the level of knowledge and articiation in birth classes was examined. The surveyed oulation was divided into two grous women, who articiated in birth classes (12) and those who did not articiate (88). No significant difference in average level of knowledge in comared grous was detected. The average level of knowledge was analyzed deending on amount of childbirths. The average level of knowledge is higher among women, who gave birth to the first child than among those who delivered two or more times. Conclusions: The average rating seaks of the above average level of knowledge about uererium among the surveyed grou. The average level of knowledge among women in the age #30 is significantly higher than the level of knowledge among women above the age of 30. The average level of knowledge in comared grous increases along with the level of education. The average level of knowledge about uererium is higher among women, who gave birth to the first child than among those who delivered two or more times. Key words: uererium, assessment of knowledge, education