Klasyczne objawy POChP a wynik przesiewowej spirometrii u pacjentów POZ w Bydgoszczy

Transkrypt

1 : Coyright by Wydawnictwo Continuo PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Klasyczne objawy POChP a wynik rzesiewowej sirometrii u acjentów POZ w Bydgoszczy PL ISSN Classical COPD symtoms and mass screening sirometry in atients of a rimary care facility in Bydgoszcz Krzysztof Dobosz 1 3, A G 1 Poradnia Ogólna Przychodni Rejonowej Ogrody w Bydgoszczy 2 Wydział Zdrowia Publicznego Bydgoskiej Szkoły Wyższej 3 Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego w Bydgoszczy A rzygotowanie rojektu badania, B zbieranie danych, C analiza statystyczna, D interretacja danych, E rzygotowanie maszynoisu, F oracowanie iśmiennictwa, G ozyskanie funduszy Streszczenie Wstę. Podstawowym badaniem ustalającym diagnozę obturacji jest sirometria. Tyowymi klasycznymi objawami POChP jest rzewlekły oranny kaszel. Cel racy. Próba oceny częstości wystęowania obturacji w badaniu sirometrycznym wśród acjentów rzychodni rejonowej z rzewlekłym orannym kaszlem i/lub dusznością wysiłkową. Materiał i metody. Wykonanie i interretacja sirometrii wśród acjentów odstawowej oieki zdrowotnej zgodnie ze zaleceniami GOLD i PTF. Wyniki. e sirometryczne wykonano u 1225 dorosłych osób (491 mężczyzn vs. 734 kobiety). Obturację stwierdzono u 188 (15,51%), w tym: lekką u 71 (5,80%), umiarkowaną u 99 (8,08%) i ciężką u 18 (1,47%). Obturacja wystęowała odobnie często u obojga łci, jak też w młodszej (< 40 lat) i starszej ( 40 lat) gruie wiekowej. Przewlekły oranny kaszel w wywiadzie osobistym zgłosiło 415 osób, sośród których obturację stwierdzono u 114 osób ( ). Duszność wysiłkową zgłaszało 705 osób, a sirometrycznie obturację wykryto u 145 sośród nich ( ). Wnioski. 1. Wśród mieszkańców Bydgoszczy zgłaszających się do odstawowej oieki zdrowotnej na badania sirometryczne obturację stwierdzono u onad 15% osób. 2. Znamiennie częściej obturację zaobserwowano u onad 27% osób ( ) zgłaszających rzewlekły oranny kaszel i u onad 20% ( ) z dusznością wysiłkową. Słowa kluczowe: sirometria, badanie rzesiewowe, obturacja, GOLD, rzewlekły oranny kaszel, duszność wysiłkowa, POChP, odstawowa oieka zdrowotna, medycyna rodzinna, zdrowie ubliczne. Summary Background. Main diagnostic test in obturation is sirometry. Classical symtoms of COPD are chronic morning cough and exertion breathlessness. Objectives. How often does obturation occur in eole with chronic morning cough and exertion breathlessness in rimary care? Material and methods. In Bydgoszcz, eole at the age of 18 were invited to undergo sirometry. Results. A total of 1225 subjects articiated (491 man vs 734 women). Obturation defined by a FEV1/FVC ratio < 0.7, was detected in 188 subjects (15.34%). In 71 subjects (5.80%) COPD was mild (GOLD stage I) and in 99 (8.08%) moderate (stage II) and in 18 (1.47%) severe (stage III). An abnormal result of sirometry in men and in women occurred with the same frequency. Between younger (< 40 years) and older age grou ( 40 years of age) the same frequency occurred too. Chronic morning cough was reorted by 415 eole, from which obturation defined by a FEV 1/ FVC ratio < 0.7, was detected in 114 subjects ( < 0.001). Exertion breathlessness was reorted by 705 subjects from which an abnormal result of sirometry was found in 145 ( < 0.001). Conclusions. 1. In rimary care atients in Bydgoszcz, sirometry detected obturation in over 15% atients. 2. Sirometry detected obturation in ( < 0.001) over 27% atents with chronic morning cough and ( ) over 20% with exertion breathlessness. Key words: sirometry, mass screening, obturation, GOLD, chronic morning cough, exertion breathlessness, COPD, family medicine, rimary care, ublic health. Wstę Podstawowym badaniem dodatkowym, za omocą którego można rozoznać obturację dróg oddechowych, jest sirometria. Aktualne zalecenia ATS/ERS, GOLD i PTF obejmują wykonanie omiaru natężonej objętości wydechowej ierwszo-sekundowej (FEV 1 ) i natężonej ojemności życiowej (FVC) oraz obliczenie roorcji FEV 1 /FVC, których wartości decydują o stoniu zaawansowania POChP [1]. Ze względu na ostę technologiczny ten srzęt omiarowy staje się coraz rostszy w obsłudze i tańszy, a rzez to również coraz bardziej dostęny w odstawowej oiece zdrowotnej [2 4]. Tyowymi klasycznymi objawami POChP są rzewlekły oranny kaszel oraz duszność wysiłkowa, które z drugiej strony towarzyszą wielu chorobom, nie tylko łuc. Cel racy Celem racy była ocena częstości wystęowania obturacji wśród acjentów zgłaszających się na badania sirometryczne w odstawowej oiece zdrowotnej z oulacji ogólnej, ze szczególnym uwzględnieniem osób zgłaszających wystęowanie w wywiadzie osobistym klasycznych objawów obturacji dróg oddechowych. Materiał i metody W Bydgoszczy zaroszono dorosłe osoby do bezłatnej sirometrii orzedzonej ankietą oraz omiarem odstawowych arametrów antroometrycznych. e sirometryczne wykonywano sirometrem tyu Lungtest 1000 firmy MES. Każde badanie orzedzano kalibracją aaratu

2 K. Dobosz Klasyczne objawy POChP a wynik rzesiewowej sirometrii u acjentów POZ w Bydgoszczy 309 z uwzględnieniem aktualnego ciśnienia atmosferycznego, temeratury i wilgotności w omieszczeniu badawczym. Każdemu badanemu wyjaśniano istotę i zasady manewrów oddechowych wykonywanych odczas omiarów sirometrycznych. Nastęnie do amięci układu omiarowego (komutera) wrowadzano dane identyfikujące acjenta oraz jego cechy osobnicze w ostaci wieku, łci, wzrostu i masy ciała. e rzerowadzano w ozycji siedzącej z założonym klisem na nosie. W badaniu sirometrycznym wykorzystano ogólnie rzyjęte wartości należne. Pomiary (akcetowalne krzywe sirometryczne) zostały wykonane zgodnie z kryteriami (orawności i owtarzalności) wykonywania badań sirometrycznych według ATS. Tabela 1. Rozkład badanych według wieku i łci Wiek (lat) Mężczyźni Kobiety Razem n % n % n % < ,61 8 1, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,47 > ,20 3 0,41 4 0,32 Razem , , ,0 Obturację dróg oddechowych definiowano zgodnie z zaleceniami raortu GOLD (dla POChP) w oarciu o stwierdzenie ograniczenia rzeływu owietrza w czasie wydechu na odstawie wartości FEV 1 /FVC i FEV 1. Analizę otrzymanych danych rzerowadzono również w odziale na gruy wiekowe: młodszą (< 40 lat) i starszą ( 40 lat) oraz według łci badanych osób. W obliczeniach statystycznych zastosowano test niezależności χ 2. Ze względu na ograniczenia POZ w rzyadku stwierdzenia sirometrycznie obturacji nie wykonywano róby rozkurczowej, wydawano wydruk jego badania i informowano acjenta o nierawidłowości oraz wystawiano skierowanie do oradni ulmonologicznej. W analizie wyników badań wykorzystano nastęujące metody statystyczne według rogramu komuterowego STATISTICA 5.1: estymacja średniej arytmetycznej, estymacja odchylenia standardowego i test niezależności χ 2. Wyniki A. Ois badanej oulacji ze szczególnym uwzględnieniem wystęowania obturacji a rzerowadzono u 1225 osób dorosłych w wieku od 18 do 92 lat (54,42 ± 14,41 lat), w tym 491 mężczyzn (40,08%) i 734 kobiet (59,92%). Najliczniej rerezentowane były osoby w wieku i lat. Najmniej liczne były osoby w wieku oniżej 20 i owyżej 85 lat (ryc. 1, tab. 1). Średni wiek kobiet wynosił 54,5 ± 14,0 lat, a średni wiek mężczyzn 54,2 ± 15,0 lat. Różnica średniego wieku nie jest istotna statystycznie. Badana oulacja miała rozkład normalny. Wśród badanych, zarówno mężczyzn, jak i kobiet, dominowały osoby w wieku 40 (tab. 2). Tabela 2. Liczba badanych mężczyzn i kobiet, w zależności od wieku < 40 lat 40 lat n % n % Mężczyźni (n = 491) 88 17, ,08 Kobiety (n = 734) , ,10 Razem (n = 1225) , ,49 Na odstawie analizy wyników badań sirometrycznych rozoznano cechy obturacji dróg oddechowych u 188 osób, tj. u onad 15% ogółu badanych. Tabela 3. Częstość wystęowania obturacji dróg oddechowych w badanej oulacji według stonia ciężkości (PTF) Obturacja dróg oddechowych Mężczyźni Kobiety Razem n % n % n % Lekka 27 5, , ,80 Umiarkowana 36 7, , ,08 Ciężka 7 1, , ,47 Ogółem 70 14, , ,34 Częstość wystęowania obturacji dróg oddechowych była zbliżona u kobiet i mężczyzn, niezależnie od stonia Rycina 1. Rozkład badanej oulacji według wieku

3 310 K. Dobosz Klasyczne objawy POChP a wynik rzesiewowej sirometrii u acjentów POZ w Bydgoszczy jej ciężkości. Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn najczęściej wystęowała obturacja umiarkowana, nieco rzadziej obturacja lekka i najrzadziej ciężka obturacja dróg oddechowych (tab. 3). B. Klasyczne objawy obturacji dróg oddechowych B.1. Przewlekły oranny kaszel Przewlekły oranny kaszel wystęował ogółem u około 34% badanych. Nieistotnie statystycznie częściej rzewlekły oranny kaszel wystęował u mężczyzn niż u kobiet i nieznamiennie statystycznie częściej u osób starszej gruy wiekowej niż u osób młodszych (tab. 4). Wśród osób z rzewlekłym orannym kaszlem większość stanowili badani starszej gruy wiekowej, zarówno wśród kobiet, jak i wśród mężczyzn. Zaobserwowane u osób z rzewlekłym orannym kaszlem wyżej wymienione różnice nie były znamienne statystycznie (tab. 5). Obturacja dróg oddechowych wysoce statystycznie częściej wystęowała wśród badanych z objawami rzewlekłego orannego kaszlu niż wśród badanych, którzy nie wykazywali objawów rzewlekłego orannego kaszlu ( < 0.001). Dotyczyło to badanych obu łci i obu gru wiekowych (tab. 6). Tabela 4. Częstość wystęowanie rzewlekłego orannego kaszlu wśród badanych z uwzględnieniem łci i wieku Przewlekły orannykaszel n % Mężczyźni (n = 491) ,44 Kobiety (n = 734) ,83 Wiek < 40 lat (n = 190) 60 31,58 Wiek 40 lat (n = 1035) ,30 Ogółem (n = 1225) ,88 Obturacja dróg oddechowych wysoce statystycznie częściej wystęowała wśród badanych z objawami rzewlekłego orannego kaszlu niż wśród badanych, którzy nie wykazywali objawów rzewlekłego orannego kaszlu ( < 0.001). Dotyczyło to badanych obu łci i obu gru wiekowych (tab. 6). Tabela 5. Częstość wystęowania wśród badanych mężczyzn i kobiet rzewlekłego orannego kaszlu w zależności od gruy wiekowej Mężczyźni Kobiety Łącznie n/n % n/n % n/n % < 40 lat 29/88 32,95 31/102 30,39 60/190 31,58 40 lat 145/403 35,98 210/632 33,23 355/ ,30 Tabela 6. Częstość wystęowania obturacji dróg oddechowych wśród badanych z objawami i bez objawów rzewlekłego orannego kaszlu w zależności od łci i wieku Przewlekły oranny Obturacja kaszel n % Mężczyźni Kobiety Wiek < 40 lat Wiek 40 lat Ogółem tak (n = 174) 50 28,74 nie (n = 317) 20 6,31 tak (n = 241) 64 26,56 nie (n = 493) 54 10,95 tak (n = 60) 16 26,67 nie (n = 130) 19 14,62 tak (n = 355) 98 27,61 nie (n = 680) 55 8,09 tak (n = 415) ,47 nie (n = 810) 74 9,14 < 0,05 Tabela 7. Częstość wystęowania duszności wysiłkowej wśród badanych z uwzględnieniem łci i wieku n % Mężczyźni (n = 491) ,29 Kobiety (n = 734) ,08 Wiek < 40 lat (n = 190) 76 40,00 Wiek 40 lat (n = 1035) ,77 Ogółem (n = 1225) ,55 Tabela 8. Częstość wystęowania duszności wysiłkowej u badanych mężczyzn i kobiet, w zależności od wieku Mężczyźni Kobiety Łącznie n/n % n/n % n/n % < 40 lat 21/88 23,86 55/102 53,92 76/190 40,00 < 0,05 40 lat 221/403 54,84 408/632 64,56 629/ ,77

4 K. Dobosz Klasyczne objawy POChP a wynik rzesiewowej sirometrii u acjentów POZ w Bydgoszczy 311 B.2. Duszność wysiłkowa Większość osób (około 57%) zgłaszała w badaniu ankietowym wystęowanie duszności wysiłkowej, która wystęowała statystycznie istotnie częściej ( ) u kobiet niż u mężczyzn i znamiennie częściej w gruie starszej niż w gruie młodszej ( ) (tab. 4). Tabela 9. Częstość wystęowania obturacji dróg oddechowych wśród badanych z objawami i bez objawów duszności wysiłkowej w zależności od łci i wieku Duszność Obturacja wysiłkowa n % Mężczyźni Kobiety Wiek < 40 lat Wiek 40 lat Ogółem tak (n = 242) 55 22,73 nie (n = 249) 15 6,02 tak (n = 463) 90 19,44 nie (n = 271) 28 10,33 tak (n = 76) 23 30,26 nie (n = 114) 12 10,53 tak (n = 629) ,40 nie (n = 406) 31 7,64 tak (n = 705) ,57 nie (n = 520) 43 8,27 < 0,01 Z tabeli 8 wynika, że w starszej gruie wiekowej duszność wysiłkowa wystęowała statystycznie znamiennie częściej niż w młodszej gruie wiekowej ( ), zarówno wśród mężczyzn ( ), jak i wśród kobiet ( < 0,05). Obturacja dróg oddechowych w sirometrii istotnie częściej wystęowała u badanych z dusznością wysiłkową niż u badanych bez tego objawu ( ). Dotyczyło to badanych obu łci i obu gru wiekowych (tab. 9). Dyskusja Wydaje się słuszny ogląd, że rogramy edukacyjne skierowane do określonych gru ryzyka w ołączeniu z wykonaniem badań rzesiewowych w istotny sosób rzyczyniają się do wczesnego wykrycia i zaobiegania skutkom odległym rzewlekłych cywilizacyjnych chorób łuc [5, 6]. Ze względu na fakt, ze onad 50% wizyt w odstawowej oiece zdrowotnej jest generowanych rzez schorzenia rzewlekłe należy mieć nadzieję, że NFZ w rzyszłości będzie w sosób odowiedni finansował i monitorował rogramy rofilaktyczne w celu ograniczenia skutków zdrowotnych w wymiarze całej oulacji acjentów [6, 7]. Wnioski Wśród mieszkańców Bydgoszczy zgłaszających się do odstawowej oieki zdrowotnej na badania sirometryczne obturację stwierdzono u onad 15% osób. Znamiennie częściej obturację zaobserwowano u onad 27% osób ( ) zgłaszających rzewlekły oranny kaszel i u onad 20% ( ) z dusznością wysiłkową. Piśmiennictwo 1. Kozielski J, Chazan R, Górecka D. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ftyzjoneumonologicznego rozoznawania i leczenia rzewlekłej obturacyjnej choroby łuc. Pneum Aler Pol 2004; 72: National Collaborating Centre for Chronic Conditions: Chronic obstructive ulmonary disease National clinical guideline on management of chronic obstructive ulmonary disease in adults in rimary and secondary care. Thorax 2004; 5, 9(Sul.I): Takahashi T, Ichinose M, Inoue H. Underdiagnosis and undertreatment of COPD in rimary care settings. Res 2003; 8: Ichinose M. Advances in harmacotheray for COPD. Int Med 2007; 46: Marcinkowska M, Wawrzyniak A, Bryl N, i ws. Profilaktyka choroby niedokrwiennej serca i POChP w raktyce lekarza rodzinnego czy rogramy edukacyjne mogą orawić sytuację? Fam Med Prim Care Rev 2009; 11(3): Kuras D, Hans-Wytrychowska A, Mroczek B. Choroby rzewlekłe w odstawowej oiece zdrowotnej. Fam Med Prim Care Rev 2011; 13(2): Bujnowska-Fedak MM, Sailak BJ, Steciwko A. Eidemiologia schorzeń i struktura zachorowań w raktyce lekarza rodzinnego. Fam Med Prim Care Rev 2011; 13(2): Adres do koresondencji: Dr n. med. Krzysztof Dobosz Przychodnia Rejonowa Ogrody ul. Ogrody Bydgoszcz Tel./fax: , doboszkrzysztof@w.l Praca włynęła do Redakcji: r. Po recenzji: r. Zaakcetowano do druku: r.

5 312 K. Dobosz Klasyczne objawy POChP a wynik rzesiewowej sirometrii u acjentów POZ w Bydgoszczy