26/3 SoliditikAtion of Metais and AIIO)'S, No 26, 1996 Knepnięcic Metali i Stopów, Nr 26, 1996 PAN- Oddział Katowiec PL ISSN

Transkrypt

1 26/3 SoliditikAtion of Metais and AIIO)'S, No 26, 1996 Knepnięcic Metali i Stopów, Nr 26, 1996 PAN- Oddział Katowiec PL ISSN PROCES WDRAŻANIA l CERTYFIKACJI SYSTEMU ZAPEWNIENIA JAKOŚCI mgr inż. BRUDNIAK Stanisław Dział Zapewnienia Jakości WSK.,PZL - RZESZÓW" S.A. I. SYSTEM ZAPEWNIENIA JAKOŚCI WSK "PZL - RZESZÓW" S.A. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego.,PZL - RZESZÓW" SA jest jednoosobową spółką Skarbu Państwa, której przedmiotem działalności jest wytwarzanie metalowych wyrobów finalnych, części zamiennych, półwyrobów metalurgicznych i świadczenie usług. Podstawowy asortyment produkcji obejmuje silniki i przekładnie lotnicze, turbosprężarki do doładowania silników, tłumiki drgań skrętnych oraz odlewy i odkuwki dla branży lotniczej, motoryzacyjnej i innych. Przedsiębiorstwo stosuje różnorodne procesy technologiczne o wysokim stopniu złożoności i trudności, specyficzne w produkcji napędów lotniczych i turbosprężarek w takich dziedzinach wytwarzania jak odlewnictwo, kuźnictwo, przeróbka plastyczna, obróbka skrawaniem, obróbka cieplna, galwaniczna, lakiernictwo, montaż i próby hamowniane. Na przełomie lat 1990, 1991 (po załamaniu się rynku wschodniego) najistotniejszym problemem dla kadry kierowniczej WSK "PZL - RZESZÓW "S.A. (podobnie jak w wielu innych przedsiębiorstwach w Polsce) było zdobywanie nowych zamówień - Klientów i włączenie się w przelniany restrukturyzacyjne, polegające na dostosowaniu dużego przedsiębiorstwa o szerokim asortymencie produkcji, olbrzymich potencjalnych możliwościach produkcyjno- technologicznych do szybko wkraczającej gospodarki rynkowej. Jednym ze sposobów poprawy konkurencyjności w stosunku do innych firm jest spełnienie różnorodnych oczekiwań Klientów ze szczególnym ukierunkowaniem na jakość, która jest uznawana za najważniejszą broń w konkurencji rynkowej i handlu międzynarodowym. Według określenia Europejskiej Organizacji Jakości, jakość jest to kompleks cech i charakterystyk

2 36 wyrobu, które stanowią o zdolności do zaspokojenia zdeklarowanych i oczekiwanych potrzeb. Ci, którzy uważają, że spełnienie oczekiwait Klienta jest możliwe przy zastosowaniu starych - tradycyjnych technik jakościowych - nie mają racji. Dział Kontroli zatrudniając nawet większą liczbę kontrolerów, zaostrzając warunki odbioru jakościowego nie jest obecnie w stanie rozwiązać wszystkich problemów jakościowych. Tradycyjne formy koncentracji na jakości produkcji (uzyskanie wyrobu zgodnego z WT- skupienie uwagi na wykantrolowaniu a nie zapobieganiu) w konsekwencji prowadzić może do produkowania wyrobów niesprzedawalnych, do marnotrawstwa materiałów, pracy i energii. Jakość winna być totalna, co oznacza, że obejmuje wszystkie funkcje przedsiębiorstwa oraz stosunki między przedsiębiorstwem a jego Klientem. Winna być rozpatrywana w trzech fazach powstawania i życia wyrobu tj. przedprodukcyjnej, produkcyjnej i poprodukcyjnej. Nowoczesne podejście do jakości to nie tylko nowe techniki badania jakości, ale sposób myślenia prowadzący do poszukiwania najlepszych systemów zarządzania jakością. Aby spełnić powyższe wymagania, kraje Europy Zachodniej wprowadziły System Zarządzania Jakością oparty na normach ISO Powodem, dla którego WSK "PZL - RZESZÓW" S.A. zainteresowała się Systemem Zapewnienia Jakości wg norm serii ISO 9000, by ła chęć dorównywania wiodącym firmom a także wymogi, które stawiali m.in. Klienci z Niemiec, Szwecji, Szwajcarii, USA i Anglii. Oznaczało to konieczność wprowadzenia i udokumentowania Systemu Zapewnienia Jakości wg normy ISO System jakości opisany w tej nonnie obejmuje projektowanie, konstruowanie, produkcję, montaż i serwis. Dyrekcja WSK "PZL - RZESZÓW" S.A. określiła nową politykę jakości naszej firmy opierającej się na czterech podstawowych zasadach: I - Jakość jest to zadanie dla każdego w przedsiębiorstwie, II- Jakość obejmuje ludzi, procesy, systemy, III - Jakość to zapobieganie niezgodnościom, a nie ich wykrywanie, IV - Jakość uzyskana dzisiaj gwarantuje przyszłość przedsiębiorstwa oraz zadecydowała o wprowadzeniu Systemu Zapewnienia Jakości w oparciu o normę ISO 900 l. Wobec powyższego zaistniała potrzeba zaprojektowania, udokumentowania, wdrożenia i certyfikowania w/w Systemu Zapewnienia Jakości. Początkowo normę tę traktowaliśmy jako suche, zbyt zwięzłe, wskazujące jedynie kierunki działań wytyczne niezbędne do zbudowania Systemu Zapewnienia Jakości, istniała także świadomość, że normy te nie dostarczają dokładnych wskazówek w jaki sposób realizować określone zadania. Z czasem, w miarę przeprowadzanych szkoleń zdobywaniu doświadczeń normy ISO stały się dla nas zrozumiałe.

3 37 II. DOKUMENTOWANIE SYSTEMU ZAPEWNIENIA JAKOŚCI. Normy ISO 9000 nakazują w sposób określony jak należy dokumentować system jakości. Jest to niezmiernie ważna faza wdrożeniowa bo, prawidłowo udokumentowany System Zapewnienia Jakości to, w efekcie końcowy sukces i potwierdzenie w praktyce funkcjonowania systemu. Potwierdzenie to, jest warunkiem uzyskania " świadectwa zgodności" zwanego certyfikatem. Udokumentowany system stanowi dowód konstruktywnego, zorganizowanego działania przedsiębiorstwa w celu spełnienia potrzeb i oczekiwań Klienta z zachowaniem interesów własnych. Typowa forma dokumentowania systemu jakości przedstawia tzw. piramida jakościowa. poziom strategiczny poziom taktyczny poziom operacyjny procedury instrukc e dyrekcja kierownicy i średni dozór bezpośredni wykonawcy Księga Jakości to dokument zawierający oświadczenie polityki jakości, opisujący system jakości, jest więc kluczowym dokumentem w systemie jakości przedsiębiorstwa. W Księdze Jakości określony jest podział kompetencji i odpowiedzialności na tzw. poziomie strategicznym. Księga Jakości jest uporządkowanym opisem (ściśle wg nonny ISO 9001) Systemu Zapewnienia Jakości, czyli podaje ogólne zasady postępowania w różnych działaniach pro jakościowych w przedsiębiorstwie. W Księdze Jakości przytoczone są procedury jakościowe związane tematycznie z danym rozdziałem. Następnym bardzo ważnym doktunentem systemu jakości jest procedura. Procedura będąc dokumentem tzw. poziomu taktycznego, opisuje tryb postępowania w określonej sprawie lub zakresie. W stosunku do tematu, którego procedura dotyczy, procedura jako dokument, opisuje co kto robi, po co, gdzie, kiedy, na jakiej podstawie oraz kto za te działania odpowiada. Procedury w swojej treści powołują się na instrukcje, które jak zaznaczono na rysunku są dokumentem jakościowym poziomu operacyjnego, dotyczącego bezpośrednich wykonawców. Instrukcje odnoszą się do konkretnego wyrobu,

4 38 działania - podają w sposób jednoznaczny i szczegóło"wy tok postępowania, uwzględniając przede wszystkim sprawy zapewnienia jakości. III. WDRAŻANIE SYSTEMU ZAPEWNIENIA JAKOŚCI W WSK "PZL - RZESZÓW" S.A. Aby zrealizować zamierzone cele polityki jakościowej, wdrożyć System Zapewnienia Jakości został utworzony w kwietniu 1992 roku Dział Zapewnienia Jakości, (na bazie istniejącego Działu Kontroli Jakości) kierowany przez Głównego Specjalistę Zapewnienia Jakości podległy bezpośrednio Dyrektorowi Naczelnemu. Przystąpiono do prac związanych z zaprojektowaniem, udokumentowaniem i wdrożeniem Systemu Zapewnienia Jakości. Pierwszą próbą udokumentowania Systemu Zapewnienia Jakości wg ISO 9001 był Podręcznik Jakości wydany na przełomie roku oraz prace związane z dopracowywaniem istniejących i funkcjonujących do tej pory instmkcji jakościowych. W miarę zdobywania wiedzy i doświadczenia w zakresie dokumentowania Systemu Zapewnienia Jakości (audity fmn zagranicznych, szkolenie zewnętrzne) w roku 1993 wydano kolejną dopracowaną wersję Podręcznika Jakości oraz poprawione lub nowe instrukcje jakościowe. Aby w pełni udokumentować System Zapewnienia Jakości należało zgodnie z piramidąjakościową opracować procedury. W styczniu 1994 roku poleceniem Dyrektora Naczelnego powołano 25 - cio osobowy przeszkolony Zespół Programowy (w trakcie pracy poszerzony), którego zadaniem było opracowanie procedur zgodnie z tzw.,,macierzą Odpowiedzialności". Efektem pracy zespołu było wydanie do końca września 43 procedur tematycznie obejmujących wszystkie elementy wdrażanego Systemu Jakości. W styczniu 1995 roku wydano dopracowana, Księgę Jakości, która uwzględniała międzyinnymi wdrożone procedury jakościowe. Ponadto dopracowano lub wydano nowe instmkcje. Wdrożony System Jakości wprowadził wiele nowych elementów jakościowych, które dotychczas były nieznane bądź inaczej interpretowane, są to: - ocena i wybór Dostawców, -środki weryfikacji i personel weryfikujący, - plany jakości wyrobów, - identyfikowalność wyrobu, - status kontroli i badania wyrobu, - działania korygujące i zapobiegawcze, - audity, - metody statystyczne. Nieodłącznym elementem wdrażanego Systemu Zapewnienia Jakości było intensywne szkolenie pracowników. Szkoleniem zostali objęci wszyscy pracownicy w zakresie obowiązującej Polityki Jakości kierownictwa, stosowania procedur, instrukcji oraz wymagań nonn ISO.

5 39 Szkolenie miało również na celu przekonanie, że wdrożony a następnie certyfikowany System Zapewnienia Jakości daje gwarancje wiarygodności firmy i jest wykładnikiem określonej pozycji przedsiębiorstwa na rynku światowym. Struktura organizacyjna Działu Zapewnienia Jakości pozwala na prawidłowe reagowanie na występujące niezgodności w systemie jakości. System opisany w Księdze Jakości, procedurach i instrukcjach jest poddawany planowanemu przeglądowi tzw. auditowi. Z przeprowadzonych auditów sporządzane są sprawozdania, które na bieżąco są analizowane, w razie potrzeby uruchamia się działania korygujące bądź zapobiegawcze. Podjęte działania korygujące muszą być skuteczne i udokumentowane. W celu zapewnienia poprawności i skuteczności funkcjonowania Systemu Zapewnienia Jakości minimum raz w roku prowadzone są przeglądy dokonywane przez Kierownictwo Przedsiębiorstwa w zakresie: al analiz wyników auditów i wewnętrznych kontroli, b/ uzyskiwanych wyników jakościowych, c/ analiz reklamacji odbiorców. Z przeglądów tych sporządzane są protokoły wraz z zaleceniami, które przekazywane są do poszczególnych shtżb celem realizacji. W okresie wdrożeniowym wykonano 361 aurlitów wewnętrznych, wprowadzono 21 O działań korygujących, zatwierdzono 76 podstawowych Dostawców, poddano weryfikacji i zmodernizowano dokumentację systemu jakości, przeprowadzono dodatkowe szkolenia, którymi objęto wszystkich pracowników, wprowadzono szereg poprawek w Księgach Służb, kartach stanowisk pracy uwzględniając wymogi jakościowe. Mając tak udokumentowany System Zapewnienia Jakości, przeszkoloną załogę, przedsiębiorstwo mogło już wystąpić o certyfikowanie systemu jakości. IV.CERTYFIKACJA SYSTEMU ZAPEWNIENIA JAKOŚCI Ze względu na dużą liczbę jednostek certyfikujących WSK miało szerokie możliwości wyboru firmy, której mogło zlecić przeprowadzenie audi tu certyfikującego. Wybierając firmę certyfikującą kierowaliśmy się następującymi elementami: wieloletnie doświadczenie w certyfikacji systemów, międzynarodowe uznanie certyfikatów tej firmy, współpraca z międzynarodowymi i krajowymi organizacjami związanymi z jakością. Biorąc pod uwagę powyższe wybraliśmy Bureau Veritas Quality International. W lipcu 1994 roku przedstawiciele BVQJ dokonali oceny przedwstępnej Systemu Zapewnienia Jakości. Przegląd obejmował zapisy, ocenę stopnia wdrożenia Systemu Zapewnienia Jakości i audit w wydziałach produkcyjnych. Wynikiem przeglądu były cem1e uwagi, które uwzględniono w dalszych pracach wdrożeniowych. W grudniu 1994 roku podpisaliśmy umowę z BVQJ o dokonanie auditu certyfikującego nasz System Zapewnienia Jakości. Audit

6 40 certyfikacyjny przedsiębiorstwa przeprowadzony został przez czterech auditorów B VQI w dniach 4-7 kwiecień 1995 roku. Auditern zostały objęte wszystkie piony przedsiębiorstwa. W wyniku przeprowadzonego przeglądu stwierdzono kilka niezgodności, na każdą z nich wystawiono raport niezgodności. Wszystkie niezgodności zostały usunięte w ustalonym trybie i terminie o czym pisemnie powiadomiono BVQI po zaakceptowaniu powyższego przedsiębiorstwo spełniło wszystkie warunki potrzebne do otrzymania certyfikatu. Przyznany certyfikat obejmuje wszystkie piony Przedsiębiorstwa Spółki w zakresie projektowania i produkcji obejmującej silniki i przekładnie lotnicze, turbosprężarki, tłumiki drgań skrętnych, odlewy i odkuwki do w/w wyrobów, ponadto odlewy z żeliwa szarego, sferoidalnego, stopów AL, odlewy precyzyjne, odkuwki oraz oprzyrządowanie odlewnicze, kuźnicze, narzędzia, sprawdziany i przyrządy do obróbki mechanicznej. V. KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z WDROŻENIA SYSTEMU ZAPEWNIENIA JAKOSCI WG ISO 9001 Obecnie nonny ISO 9000 zostały przyjęte w ponad 60 krajach. Liczba certyfikatów potroiła się od 1993 roku i obecnie na całym świecie jest icb około Certyfikat ISO 9000 postrzegany jest za jeden z ważniejszych elementów walki z konkurencją. Podczas kontaktów z naszymi Dostawcami (szczególnie z tymi mniejszymi) spotykan1y się z opinią, że wdrażanie norm ISO jest zbyt kosztowne, że system jest zbiurokratyzowany, że jest to tylko "narzędzie marketingowe" dla publiki, a przede wszystkim, że JSO to bariera dla Dostawców. Natomiast z naszego punktu widzenia System Zapewnienia Jakości wg ISO 900 l to lepsze zarządzanie, większa klarowność co do odpowiedzialności na poszczególnych poziomach zarządzania jakością, lepsza obsługa Kl ienta - wspól11y język z Klientem, istotny krok w osiąganiu TQM (Totalne Zarządzanie poprzez Jakość.). Biorąc pod uwagę okres funkcjonowania Systemu Zapewnienia Jakości w latach w porównaniu do lat poprzednich poziom kształtowania się kosztów jakości w tym: braków wewnętrznych, napraw i reklamacji w układzie straconych godzin i złotych przedstawiał się następująco.

7 41 Ksztaltowanie się strat wewnętrznych (godzlny) 400 ~~Q~. 8, ~r-~ 10 9,7 350 ~300 o.a 2so ~ ~ e.p 6,12 z.e 1,57 O,Sol 2 1- Straty w '"h c::::jwykonana pn~cochłonność w, Uzyskany %strat _._plan% strat ) Kształtowanie się strat zewnętrznych l wewnętrznych w stosunku do sprzedaży (zł) 100 3,5 1l ~ e o ;: j e o i 2.! 2 1,97 2.5,. o 1,5 20 Z1klad 1992 i- Zakład 1995 [-og61om oprzedat =oo61em slr11ly ---wskat nlk% [ 0.5 VI. ZAKOŃCZENIE Kończąc chciałbym powiedzieć, że mimo przyznanego certyfikatu mamy świadomość, że praca nad jakością (w nowoczesnym tego słowa znaczenju) dopiero się rozpoczęła. Mamy świadomość, że system "żyje", że trzeba go ciągle nadzorować i doskonalić - co czynimy. Certyfikat został przyznany na okres trzech lat, audity okresowe dokonywane przez BVQI odbywają się co pół roku i dają wynik pozytywny.