Zarządzanie wartością i ryzykiem w organizacjach na przykładzie polskich instytucji

Transkrypt

1 Zarządzanie wartością i ryzykiem w organizacjach na przykładzie polskich instytucji Value management and risk management in organizations on the example of Polish institutions M. Bąk, M. Kobryń-Król, D. Sieradzka, A. Zaskórska Wroclaw University of Economics Streszczenie: Celem niniejszej pracy jest pomiar i analiza wartości przedsiębiorstw należących do trzech sektorów: non profit, finansowego oraz niebędącego organizacją non profit i finansową. Analiza została przeprowadzana na podstawie wskaźników ekonomicznych WACC i EVA. Obliczenia stanowią podstawę do oceny sposobu zarządzania wartością przedsiębiorstwa. Ponadto praca pozwala na porównanie badanych wskaźników pomiędzy trzema organizacjami, prowadzącymi działalność na różnych obszarach w latach Słowa kluczowe: zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, średni ważony koszt kapitału, ekonomiczna wartość dodana Abstract: The aim of this study is to measure and analyze the value of companies belonging to three sectors: non-profit, financial and non-profit organization and finance. The analysis was carried out on the basis of economic WACC and EVA. The calculations are the basis for the assessment of the management of enterprise value. In addition, the work allows the comparison of the indicators examined between the three organizations, which are active in various areas in Key words: management of enterprise value, the weighted average cost of capital, economic value added 1

2 JEL Classification: A10 Rencenzent 1: K. Ladra Link do recenzji: wa_na_przyk_adzie_polskich_instytucji_autorstwa_m_b_k_m_kobry_kr_l_a_zask_rska/ Rencenzent 2: K. Pacyńska Link do recenzji: _instytucji_finansowej_przedsi_biorstwie/ Wstęp We wstępie tej pracy warto wspomnieć czym jest wartość przedsiębiorstwa, a także na czym polega zarządzanie nią. Wartość przedsiębiorstwa w ujęciu klasycznym to suma wartości zespołu składników materialnych i niematerialnych, zorganizowanych w celu realizacji zadań gospodarczych pomniejszona o zobowiązania. Warto dodać, że to samo przedsiębiorstwo dla różnych nabywców może przedstawiać zupełnie inną wartość, co wynika z różnych sposobów wykorzystania firmy jako narzędzia generowania dochodu. Dlatego bardzo ważnym procesem w przedsiębiorstwie jest zarządzanie wartością. Głównym celem tej pracy jest ukazanie na czym on polega na przykładzie trzech instytucji. Zostały wybrane trzy przedsiębiorstwa, działające w odmiennych obszarach rynku, co pozwoli na ukazanie cech charakterystycznych tych firm. 2

3 Średni ważony kosztu kapitału przedsiębiorstw Kategoria kosztu kapitału pozostaje w ścisłym związku z decyzjami rozwojowymi przedsiębiorstwa. Stanowi ona, jak wyjaśnia G. Golawska-Witkowska (2006, s. 277), główne ogniwo wiążące długoterminowe decyzje inwestycyjne i finansowe przedsiębiorstwa z zyskami oczekiwanymi do osiągnięcia przez inwestorów angażujących kapitały w działalność danej firmy. Poznanie WACC informuje o tym, jaką średnią minimalną stopę zwrotu firma powinna osiągnąć ze wszystkich podjętych inwestycji. Ponadto średni ważony koszt kapitału jest stopą jaką należy dyskontować oczekiwane przepływy pieniężne by móc określić ich wartość na dany dzień (Damodaran A., 2001, s. 363). Aby wyznaczyć średni ważony koszt kapitału dla wybranych przedsiębiorstw należy posłużyć się podanym poniżej wzorem: Wzór 1. Średni ważony koszt kapitału. gdzie: w i - udział kapitału pochodzącego z i-tego źródła; k i koszt kapitału pochodzącego z i- tego źródła; w e -udział kapitału własnego zwykłego; w p - udział kapitału pochodzącego z emisji akcji uprzywilejowanych; w d - udział kapitału pochodzącego z długu; k e koszt kapitału własnego zwykłego; k p - koszt kapitału pochodzącego z emisji akcji uprzywilejowanych; k d - koszt kapitału pochodzącego z długu; T efektywna stopa opodatkowania przedsiębiorstwa. Źródło: G. Michalski (2010, s ). W celu oszacowania poszukiwanego średniego ważonego kosztu kapitału, w pierwszej kolejności dokonano obliczenia udziałów poszczególnych źródeł kapitału w latach 2010 i 2011 oraz oszacowano ich koszty, a następnie dokonano podstawienia do wzoru 1. 3

4 Tabela 1. Średni ważony koszt kapitału (WACC) w e W d β u β l Premia za ryzyko k e k p k d WACC Przedsiębiorstwo non profit w roku ,93 0,07 0,76 0,81 5,66% 8,66% - 6% 8,03% Przedsiębiorstwo non profit w roku ,96 0,04 0,76 0,81 5,49% 8,49% - 6% 8,17% Przedsiębiorstwo niebędące non profit, jak i nieprowadzące działalności finansowej w roku ,76 0,24 0,82 1,25 8,75% 11,75% - 6% 10,10% Przedsiębiorstwo niebędące non profit, jak i nieprowadzące działalności finansowej w roku ,78 0,22 0,82 1,23 8,61% 11,61% - 6% 10,13% Instytucja finansowa w roku ,08 0,92 0,33 3,29 13,3% 26,02% - 15% 13,30% Instytucja finansowa w roku ,09 0,91 0,33 3,18 15,2% 25,23% - 15% 13,27% Źródło: G. Michalski (2010, s ), Sprawozdania finansowe wybranych przedsiębiorstw dostępne w Monitorze Spółdzielczym B, na stronach internetowych m.in. Powyższe obliczenia potwierdzają funkcjonująca w literaturze przedmiotu zasadę, że z reguły koszt kapitału obcego - jest dla przedsiębiorstwa niższy od kosztu kapitału własnego (G. Golawska-Witkowska 2006, s. 278). Wyższy koszt pozyskania kapitału własnego wynika z tego, że właściciele firmy ponoszą większe ryzyko niż jej wierzyciele, gdyż w przypadku problemów finansowych lub upadłości przedsiębiorstwa w pierwszej kolejności spłacane są jego wierzytelności, a roszczenia właścicieli zaspokajane są na końcu. Wynika z tego, że większe ryzyko ponoszone przez właścicieli musi zostać zrekompensowane wyższą wymaganą stopą zwrotu. Ponadto do zredukowania kosztu kapitału obcego przyczynia się dodatkowo efekt tarczy podatkowej. W tym miejscu warto jeszcze zauważyć, że - jak pisze G. Golawska-Witkowska (tamże, s. 278) chociaż z wykorzystaniem kapitału własnego nie wiąże się bezpośredni odpływ gotówki z firmy, to jego koszt wynika z faktu, iż zainwestowane w przedsiębiorstwo środki 4

5 mogłyby być wykorzystane w inny, bardziej dochodowy sposób. Koszt użycia kapitałów własnych należy zatem rozpatrywać w kategoriach kosztu alternatywnego. Ekonomiczna wartość dodana Podstawowym celem działalności spółki jest maksymalizacja ceny akcji, dlatego też analiza finansowa stworzyła ekonomiczną wartość dodaną (EVA ), która koncentruje się na efektywności zarządzania przedsiębiorstwem w danym roku (Brigham, Houston, 2005, s ). Wskaźnik ten informuje o ile zyski przedsiębiorstwa przewyższają koszt zainwestowanego kapitału. EVA wskazuje kwotę zysku jaka pozostaje do dyspozycji właścicieli firmy po uwzględnieniu wszystkich kosztów, w tym również kosztów pozyskania kapitału finansującego inwestycję (Pomykalska B., Pomykalski P., 2007, s. 157). Do określenia owej ekonomicznej wartości dodanej służy poniższy wzór: Wzór 1. Ekonomiczna wartość dodana. EVA = NOPAT WACC x ( D + E ) gdzie: NOPAT - zysk operacyjny po opodatkowaniu, WACC - średnioważony koszt kapitału, D dług, E - kapitał własny Źródło: Brighan, Houston (2005, s. 84) EVA to szacowanie prawdziwego zysku ekonomicznego przedsiębiorstwa w danym roku, a jest on zdecydowanie różny od zysku księgowego. Wskaźnik jest bardzo dobrym rozwiązaniem dla managerów, którzy chcą dowiedzieć się w jakim stopniu firma zwiększyła swoją wartość. Aby dowiedzieć się, czy działania przedsiębiorstwa skierowane są w dobrym kierunku, dokonano analizy wskaźnika EVA dla trzech rodzajów organizacji, tj. przedsiębiorstwa non profit, przedsiębiorstwa niebędącego non profit, jak i nieprowadzące działalności finansowej oraz instytucji finansowej na podstawie danych historycznych, zawartych w sprawozdaniach finansowych za lata

6 Tabela 2. Ekonomiczna wartość dodana (EVA ) NOPAT WACC D E EVA Przedsiębiorstwo non profit w roku ,78 8,03% 39948, , ,16 Przedsiębiorstwo non profit w roku ,98 8,17% 22276, , ,05 Przedsiębiorstwo niebędące non profit, jak i nieprowadzące działalności finansowej w roku ,10 % Przedsiębiorstwo niebędące non profit, jak i nieprowadzące działalności finansowej w roku ,13 % Instytucja finansowa w roku ,34 13,30% ,83 Instytucja finansowa w roku ,86 13,27% ,39 Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań finansowych wybranych przedsiębiorstw dostępnych w Monitorze Spółdzielczym B oraz na stronach internetowych m.in. Wartość firmy wzrasta, gdy rentowność zainwestowanego kapitału jest większa niż całkowity koszt pozyskania. Ujemna wartość wskaźnika EVA wskazuje na spadek wartości przedsiębiorstwa w perspektywie jednego roku. Analogicznie dodatnia wartość wskazuje na wzrost (Brigham, Houston, 2005, s ). Zakończenie Przechodząc do podsumowania, chciałabym podkreślić, że te dwie miary, które zostały wykorzystane w pracy, doskonale naprowadzają osoby zarządzające danymi przedsiębiorstwami na drogę właściwego zarządzania wartością przedsiębiorstwa. Pierwsza z nich, a mianowicie miara WACC pokazała, że przedsiębiorstwa, które zostały wybrane do analizy, w przeciągu dwóch lat (2010 i 2011) utrzymują się na prawie identycznym poziomie, różnice między latami w każdej z instytucji to tylko kilka setnych procenta. W przypadku wskaźnika EVA, zachodzą większe różnice. Przedsiębiorstwo non profit, a także przedsiębiorstwo niebędące non profit, jak i nieprowadzące działalności finansowej z roku na 6

7 rok notowała wzrost wartości firmy. Natomiast instytucja finansowa w badanych latach zaliczała spadek tej wartości. Uważamy, że w pracy przedstawiono właściwe podejście do zarządzanie wartością przedsiębiorstwa i założone cele zostały zrealizowane. Bibliografia: Damodaran A., Finanse korporacyjne., Wydawnictwo HELION, Gliwice 2001 T. Dudycz, Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa E.F. Brigham, J.F. Houston, Podstawy zarządzania finansami, PWE, Warszawa 2005 Finanse firmy, pod red.: J. Kowalczyk, Wydawnictwo Międzynarodowej Szkoły Zarządzania, Warszawa 1993 Golawska-Witkowska G., Rzeczycka A., Zalewski H. (2006) Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Bydgoszcz: Wyd. Oficyna Wydawnicza BRANTA Holliwell J., Ryzyko finansowe. Metody identyfikacji i zarządzania ryzykiem finansowym, K.E. Liber, Warszawa 2001 Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw. Warszawa 2010, Wyd. C.H. Beck Nowak E. (2005) Analiza sprawozdań finansowych. Warszawa: PWE Piotrowska M. (1997) Finanse spółek. Krótkoterminowe decyzje finansowe. Wrocław: Wyd. AE. Pluta W. (2003) Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie. Warszawa: Wyd. PWE. Pomykalska B., Pomykalski P., Analiza finansowa przedsiębiorstw., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, Materiały dydaktyczne dr Grzegorza Michalskiego, pracownika naukowego Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 7

8 Materiały dydaktyczne dr Dariusza Porębskiego, pracownika naukowego Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu "Betas by sectors", (ostatni dostęp: r.) Sprawozdania finansowe z lat z bazy Monitora B Sprawozdania finansowe z lat dostępne na stronie internetowej (ostatni dostęp: r.) 8