BADANIA NAD PRÓCHNICĄ

Transkrypt

1 ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE T. X I, W ARSZAW A 1962 KAZIMIERZ BORATYŃSKI, KAZIMIERZ WILK BADANIA NAD PRÓCHNICĄ K atedra Chem ii Rolniczej WSR W rocław CZĘŚĆ I WPŁYW EKSTRAKCJI ALKOHOLO-BENZENOWEJ ORAZ CZASU PO BRA N IA PRÓBKI GLEBOWEJ N A ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH FRAKCJI PRÓCHNICY P rzy charakteryzow aniu gleby pod względem zaw artości frakcji próchnicy jest rzeczą ważną, by uzyskane dane analityczne były m iędzy sobą porów nyw alne. P rzy określaniu frakcji związków próchnicznych n ap o ty kam y praw ie zawsze takie pytania jak: czy analizy należy w ykonyw ać na próbkach glebow ych świeżo pobranych bądź czy można je w ykonać na próbkach glebow ych dłużej przechow yw anych, czy w analizie frakcjonowanej próchnicy można pominąć ekstrakcję alkoholo-benzenow ą, przez co skróciłoby się tok całej analizy i w reszcie w jakim okresie należałoby pobrać próbki glebowe, aby uzyskać obiektyw ne dane odnośnie składu frakcyjnego próchnicy. Dla uzyskania odpowiedzi na powyższe pytania przeprow adzono badania na kilku glebach lekkich bielicowych (piaski gliniaste). Określenie składu frakcyjnego próchnicy wykonano skróconą m etodą T iurina [9]. Węgiel ogólny w glebie oraz węgiel poszczególnych frakcji próchnicy oznaczono m etodą T iurina [2, 3, 11]. B adania przeprow adzone i ogłoszone przez jednego z nas [10] w ykazały, że dłuższy okres (2 miesiące) przechowyw ania próbek glebowych w stanie powietrznie suchym nie wpływa na zmiany w zawartości połączeń' próchnicznych. Tak np. przyjm ując wartości uzyskane dla С ogólnego w glebie świeżo wysuszonej za 100, otrzym ano odpowiednio dla gleb dłu żej przechowywanych m aksym alnie 101%. m inim alnie 99%. Nie stwierdzono także różnic w zawartości poszczególnych frakcji w próbkach glebowych świeżo wysuszonych i dłużej przechow yw anych.

2 Tablica 1 Wpływ e k stra k c ji alkoholo-benzenowej na zawartość С kwasów huminowych i С kwasów fulwowych (w wyciągu NeOH po d ek alcy tacji NtgSO^) oraz na С w pozostałości po ek strak cji, w próbkach glebowych świeżo wysuszonych i dłużej przechowywanych Influence of the alcohol-benzene ex tractio n on the С content of the humic and the fu lv ic acids (in NaOH e x tra c t a f te r Na^O^ d ecalcifying) and the С content of the ex traction residues in freshly dried s o il samples and in samples stored during a longer period С kwasów huminowych - С of humic acids С kwasów fulwowych - С of fu lv ic acids С w p o zo stało ści po e k stra k c ji С in extractio n residues gleba - so il Cleba Soil Nr świeżo wysuszone na powietrzu fresh ly aird ried z bituminami w ith bitumen mg/100 g g l. 2 mies, przechowywana during 2 months stored bez bitumin without bitumen w % glśw.wys. z bitum, in % of freshly dried so il świeżo wysuszona na pow ietrza freshly aird ried z bituminami w ith bitumen mg/100 g gl 2 mies. przechowywana during 2 months sto red bez bitum in w ithout bitumen w % guw.wys. z bitum, in % of fre sh ly dried s o il świeżo wysuszona na pow ietrzu freshly aird ried z bituminami with bitumen mg/100 g g l. bez bitum in without bitumen 2 mies, przechowywany during 2 montne stored w % giśw.wye. z bitom, in % of fre sh ly d ritd s o il A В С Boratyński, К. W ilk D E P G H I àrednia

3 2 Roczni'ki G leboznaw cze Próbki pobrano Cet# of s ample taking Nostrzyk, kupówka U e lilo t orchard grass Zawartość С ogólnego i С kwasów hum ino wy ch (wyciąg NaOH po d ek alcy tacji ^ S O ^ ) w zależności od czasu pobrania próbki glebowej (C w mg/100 g p.a.s. glebj) T otal С content and С content of humic acida (NaOB e x tra c t a f te r Na^Oj d é c a lc ific a tio n ) in re la tio n to time of t o il sample taking (C in mg/100 g aird ry f o il s a tte r ) Nostrzyk, stokłosa bazoet. U e lilo t, awnl. bronę Nostrzyk, parz syberyjaki U e lilo t, Syberian quitebgraea Nostrzyk, owsik wyniosły U e lilo t Arrhenaterum e la tiu s Nostrzyk, koavczenona U e lilo t, red feacue Soatrzyk M elilct l a b i l e «? Owies - Oet 1955 łubin - lupine 1956 С og. С k.h. С og. С k.h. С og. С k.k. С og. С k.h. С og. С k.h. С og. С k.h. С og. С k.h. 29. X I IV V VI в ?a V III IX. 528 I ion X. 542 ЮЗ ЗО.Х XII. 49I Badania nad próchnicą - okres w egetacji mieszanek nostrzyku z trawami od 29.XI.1955 do 11.X.1956 vegetative period of m elilo t-g rasses m ixtures from Nov. 29» 1955 to Cet. 11, okres suszy w iosenno-letniej (23.IV V I.1956) spring-summer drought period Apr June 22, od 30.X. do 10.X II po przyoraniu ścierniska from Oct. 30 to Dec. 10, a fte r underploughing of stubble fie ld s С ogólny oznaczony w g lebie po usunięciu bitumin to ta l С in so il dotermined a fto r bitumen elim ination

4 18 К. Boratyński, K. Wilk Jeśli chodzi o drucie zagadnienie, tj. с usuwanie lub też nieusuw anie związków bitum icznych przed określeniem składu próchnicy, to w lite ra turze [6] istnieją wprawdzie wzmianki, że przy określaniu składu m aterii organicznej w glebach lekkich ekstrakcję alkoholo-benzenow ą można pominąć. Opublikowane przez jednego z nas badania [10], z których wyciąg przytaczam y w tabl. 1, w ykazały, że jakkolw iek zaw artość związków bitumicznych była stosunkowo niew ielka i w ahała się w granicach 2,0 6,2% w stosunku do С ogólnego, to jednak nieusuw anie ich z gleby w pływało wyraźnie na zmiany we frakcjach próchnicy. Jeśli ekstrakcja alkoholo-benzenowa zostanie pominięta, to w dalszej analizie frakcjonowanej związki bitum iczne powodują podwyższenie frakcji kwasów hum inow ych i fulw cw ych (ekstrakcja NaOH po dekalcytacji N a2s0 4), dając fałszyw y obraz 0 rzekomych ich ilościach (porównaj kolum ny 3 4 i 2 oraz 6 7 i 5 w tabl. 1). Trzeba rów nież dodać, że usuw ając z gleby bitum iny w ydzielam y w sumie (wg zastosowanej m etodyki [9]) większe ilości związków próchnicznych niż z gleb, z których b itu m in nie usuw ano (porów naj kolum ny 9 10 i 8 w tabl. 1). Dlatego ekstrakcji alkohoio-benzenowej nie należy pom ijać przy rozdziale związków próchnicznych na frakcje. Jednym z czynników mogących wpływać na zmiany we frakcjach próchnicy może być rów nież okres pobrania próbek glebowych. Zagadnienie wpływu czasu pobierania próbek glebowych badano w ten sposób, że określano skład frakcyjny próchnicy (metodą Tiurina). Próbki pobierano pod różnym i roślinam i upraw nym i: koniczyną, lucerną, koniczyną z traw am i, lucerną z trawam i, nostrzykiem, nostrzykiem z trawam i, łubinem, owsem, ziem niakam i. Szczegółowe dane dotyczące zaw artości poszczególnych frak cji próchnicy w różnych okresach zostały podane na innym m iejscu [4]. W niniejszej p racy przytaczam y dla ilu stracji w yciąg w yników tych analiz w odniesieniu do zawartości tylko С ogólnego i С kwasów hum inowych (ekstrakcja NaOH po dekalcytacji N a2s 0 4) w tabl. 2 2b. Z przytoczonych w yników analiz widać, że okres pobrania próbek glebowych na ogół mało wpływał na zmianę w zawartości С ogólnego i С kwasów hum inow ych. Pew ne tendencje zniżkowe w zaw artości С ogólnego 1 С kw asów hum inow ych można było zauważyć w okresie suszy w iosenno-letniej (tabl. 2, okres 23.IV 22.VI). Reasum ując stw ierdzam y, że dla jednorazow ego (statycznego) określenia składu próchnicy w glebach lekkich bielicowych próbki glebowe mogą być pobierane w ciągu całego roku. Podobne stanowisko zajm uje N i к o ł a j e w a [7], której badania przeprowadzone z glebami błotnym i wykazały, ze przy porównawczym badaniu składu organicznej m aterii w próbkach glebow ych świeżo wysuszonych okres pobrania próbek glebowych w polu nie odgrywa w iększej roli.

5 Badania nad próchnicą 19 T a b l i c a Zawartość С ogólnego i С.kwasów huminowych (wyciąg NaOH pc dekalcytacji Na2S04) w zależności od czasu pobrania próbki glebowej (C w mg/100 g p.s.m. gleby) Total С content and С content of humic acids (NaOH extract after F^SO^ décalcification) in relation to time of soil sample taking (C in mg/100 g airdry soil matter) 2a Próbki pobrano Date of sample taking Koniczyna Clover Koniczyna, tymotka Clover, timothy Lucerne Lucerne Lucerna, tymotka.lucerne, timothy Zieran., mieszań, żyto, mieszań. Potatoes, mixt, rye, mixt. **** *** 0 og. С к.h. С og. С к.h. С og. С k.h. С og. С k.h. С og. С k.h. 29.X I.55 * I l l n.o. n.o. 2 3.IV V VI V III : IX зо.х III VI V III X & Próbki glebowe pobierano - S oil samples were taken: * - w okresie wegetacji mieszanek motylkowych г trawami (29.XI ?.IX.1957} in the vegetative period od the legum.-grasses mixture (Nov. 11, Sept. 17, 1957) * - po przyoraniu ścierniska 1 zasianiu pszenicy 120.X ) a fte r underploughing of stubbles and sowing of wheat (Oct. 20, Feb. 17* 1258) - С ogólny w gleb ie oznaczono po usunięciu bitumin Totat С determined in so il a fte r bitumen elim ination **** - w czasie w egetacji: ziemniaków U 955)t mieszanki na zielonkę (1956), 2y ta (1957). pu cycle mieszanka peluszki z łubinem in the vegetative period of; potatoes U 955)i m ixture for green foddsr ( 1956)» rye (1957), a fte r the rye a sandpex-lupine mixture. STRESZCZENIE Na podstaw ie przeprow adzonych badań stw ierdzono, że: 1. Dłuższy okres przechow yw ania próbek glebow ych w stanie powietrznie suchym nie wpływa na zmiany w zawartości С ogólnego oraz С poszczególnych frakcji próchnicy. 2 *

6 20 К. Boratyński, K. Wilk Tablica 2Ъ Zawartość С ogólnego i С kwasów huminowych ^wyciąg NaOH po dekalcytacji Na^O^ w zależności od czasu pobrania próbki glebowej (C w mg/100 g p.s.m. gleby) Total С content and С content of humic acids (NaOH extrakt after Na2S04 décalcification) in relation to time of soil sample taking (C in mg/100 airdry soil matter) Próbki pobrano Ziemniaki na Potatoes on 0С og. С k.h. С og. С k.h. C og. С k.h. С og. C k.h С k.h. Data reszt.po Bisie całej masie nawozach oborniku of earn«cez nawozu żniwnych nadziem.nyki wyki z: żytem minerl. farm pletaking unfertiliz. harvest z z; tch total vetch mineral manure residues те with wcii rye with rye fe rtiliz. 200q/ha 29.XI.55 a) IO6 23.VI ICO VI V1I X.cJ ob 0 С k.h. Owies na przyoranych jesie n ią 1955 г. - Oats on so il ploughed in autumn 1955 nostrzvk kupkówka m elilo t orchardgrasa nostrzyk sto k ł. bezl. m elilo t aw nl.brome nostrzvk kos.łątc. m elilo t meadow fascue nostrzyk m elilo t łubin lupine 2 3.IV.56 d) VI О V III IX. e) I06 Jednoroczne strączkowe - Annual leguminous plants peluszka sandpea wyka - vetch seradele Serradella łubin - lupine 11.IV. 56 f ) I IO6 15. V III X II. & a) 29-XI V.1956 okres w egetacji wyki ozimej z żytem, poz. 1, 5 i 6 ugorowane wegetative period of w inter Vetch with rye, 1, 5» 6 Tallowed b) 22.V I V III.I956 okres w egetacji ziemniaków - vegetative period of potatoes c) Po wykopie ziemniaków - A fter potato gathering d) 23-1V. I V III.I956 okres w egetacji owea - vegetative period of oats e) Po przyoraniu ściern isk a - A fter underploughing of stubbles f) 11-IV.I956 - i 5.V II.i956 okres w egetacji strączkowych - vegetative period of podded plants, g) Po przyoraniu ściern iska - A fter underploughing of stubbles

7 Badania nad próchnicą A nalizę frakcjonow aną zw iązków próchnicznych należy rozpoczynać od usuw ania z gleby związków bitum icznych. 3. P rzy statycznym określaniu składu próchnicy w glebach lekkich bielicowych próbki glebowe mogą być pobierane w polu w ciągu całego roku. CZĘŚĆ II PRZYDATNOŚĆ METODY TIURINA DO OKREŚLANIA SKŁADU PRÓCHNICY W JEDNYM TYPIE GLEB Jedną ze znanych metod określania zawartości próchnicy w glebach jest m etoda T iurina [l] oraz szereg jej m odyfikacji. M etoda T iurina charakteryzuje na ogół dość dobrze pod tym względem różne typy glebowe, dając zróżnicow anie w zaw artości poszczególnych frakcji próchnicy. N a suwa się jednak pytanie, czy metoda Tiurina może być stosowana również i do określania składu próchnicy w różnych glebach należących do tego samego typu glebowego. Aby odpowiedzieć na to pytanie, przeprowadzono badania na kilkunastu glebach o różnym stanie kultury bądź o różnych sposobach użytkow ania (tabl. 3). Oznaczenie С ogólnego oraz С poszczególnych frakcji w ykonano m e todą T iurina [11]. P róbki analizow ano po usunięciu związków bitum icznych. Z tablic 4 4a w ynika, że m etoda T iurina daje zróżnicow anie w ilościach wyekstrahow anych związków próchnicznych tylko dla niektórych frakcji. Tak więc przy zastosowaniu NaOH (I) po dekalcytacji Na2SO* ekstrahujem y z gleb lekkich bielicowych o niskiej kulturze (la, 2a, За) większe ilości С organicznego niż z gleb o wysokiej kulturze (1, 2, 3) (tabl. 4). W dalszych zaś ekstrakcjach (frakcjach) otrzym yw anych metodą T iu rin a nie stw ierdzono praw idłow ości w zróżnicow aniu ilości w ydzielanego całkowitego węgla organicznego, jak również ilości С kwasów h u - m inowych i С kwasów ful wo wy ch (tabl. 4, 4a). O bserw ujem y także zróżnicowanie w ilościach tzw. wolnych związków próchnicznych, wydzielonych w metodzie Tiurina przez bezpośrednie jednorazowe potraktow anie gleby 0,1 n NaOH (przedostatni rząd tabl. 4). Z gleb o niskiej k u ltu rz e (la, 2a, За) w ydzielam y tych zw iązków próchnicznych około 20% więcej w porównaniu z glebam i o dobrej kulturze (1, 2, 3). Przez jednorazow e potraktow anie gleb lekkich 0,1 n NaOH w y dzielam y z nich 30 50% С organicznego (,,wolne związki próchniczne ) (przedostatni rząd tabl. 4). Stanow i to, jak się w ydaje, ilość zbyt dużą..

8 22 К. Boratyński. K. Wilk Krótki opis analizowanych gleb Short discriptioq of the analysed soils Tablica 3 Próbki Sample Nr Lii e j SC0W09Ć Local ity Rodzaj gleby Soil kind Stan kultury ew. sposób użytkowania Culture state or kind of utilization Suma części spławialnych Total fine sand and clay particles < 0,0 2 mm Głębokość Depth cm Gleby lekkie bielicowe z warstwy ornej - Light podzol soils from arable soil layer 1 i oche}ek dobry - good 12 la koło piaski nißki - low LI 2 Bydgoszczy gliniaste dobry - good 13 2e loaaiy sands niski - low 12 3 dobry - good 14 За niski - low cm F G 2/1 3/1 Małyszyn Wi olk i Leskowics k/wrocławia piaski gliniaste loaay sands piaski gliniaste loamy sands dobry - good średni - middle średni - aiddle 10 u Gleby cięższe - Heavier soils 4 Racibórz1 orna - arable s cm 4a leśna (40 lat) forest 6 0 il (40_yeafs) z utworów * Uagni/a orna - arable s leeeowych leśna (40 lat) from loess forest soi] (40 years) formations js Werbkowice orna - arable s. Л a leśna (40 lat) forest eoil (40 years) Jak bowiem w ynika z danych analitycznych (ostatni rząd tabl. 4a) brak jest praktycznie biorąc w glebach lekkich kwasów hum inowych związanych z Ca. Dodać należy, że przy w ydzielaniu wolnych związków próchnicznych według m etody T iurina w prowadza się pewien czynnik doświadczalności. Badania Wilka [12] wykazały, że w celu w yekstrahow ania z gleby związków próchnicznych nie w ystarczy je d n o razow e potraktow anie gleby roztw orem, lecz k ilk a k ro tn ą ekstrakcją.

9 Badania nad próchnicą 23 T я b e 1 a 4a Gleby lekkie bielicowe Ilości С kwasów huminowych i С fulwokwasów wydzielone roztworami NaOH (wg metody TiurinaJ Wyniki analiz podane w %% С ogólnego Light podzolic soils С amounts of humic acids and of fulvic acids extracted with NaOH solutions (by Tiurin method) Analysis results given in % of total С Gleba - Soil Ekstrakcja - Extraction 1 la 2 2a 3 3a F G 2/1 3/1 I «0,1-0,02n NaOH С kw.humin.hum.ac. 17,7 19,1 22,3 22,5 20,4 21,6 21,3 19,4 19,7 20,4 С fulwokw.fulv.ac. 23,7 33,2 21,5 30,3 23,1 28,1 20,5 2i-,8 27,5 26,5 С kw.humin.hum.ac. С fulwokw.fulv.ac. 0,7 0,6 1,0 0,7 0,9 0,8 1,0 0,8 0,7 0,8 II = 0,1-0,C2n NaOH С kw.humin.hum.ac. 4,6 4,8 6,0 4,5 5,0 6,3 7,8 5,9 7,7 С fulwokw.fulv.ac. 3,9 2,6 1,6 3,9 4,4 2,3 2,2 4,3 2,8 2,4 С kw.humin.hum.ac. С fulwokw.fulv.ac ,0 1,5 1,0 2,3 2,9 1,9 2,1 3,2 Ill * 0,1-0,02n EaOH С kw.humin.hum.ac. 4,3 4,0 4,6 3,7 4,6 3,2 6,1 4,0 4,6 5,7 С fulwokw.fulv.ac. 3,3 2,7 1,8 3,5 2,5 3,1 2,2 3,5 2,3 2,6 С kw.humin.hum.ac. С fulwokw.fulv.ac. i+ ii+ iii c kb- hmin; С fulwokw. 1,3 1,5 2,6.1,0 1,8 1, ,2 1,9 2,3 0,6 0,5 0,9 0,7 0,7 0, ,7 0,7 0,8 0,ln NaOH 0 С kw.humin.hum.ac. 15,1 18,5 15,5 22,3 18,5 22,0 18,3 16,7 18,8 17,2 С fulwokw.fulv.ac. 11,8 22,3 9,4 22,3 16,8 21,2 16,4 14,0 17,2 14,4 С kw.humin.hum.ac. С fulwokw.fulv.ac. Kw.humin.związ.z Ca #* Hum.ac.bound with Ce 1,3 0, , ,0 1,1 1,2 1,1 1,2 2,6 0,6 6,7 0,2 1,9 0,4 3,5 2,3 0,9 3,2 * Bezpośrednie potraktowanie gleby ługiem - Direct lye treatment of soil ** Kw. humin. związane z Ca wyliczone z różnicy między zawartością С kw. h'.iain. wwyciągu NaOH po dekalcytacii (I) i NaOH zadanym bezpośrednio Hum. ас. bound with Ca calculated from difference between С content cf hum. ac. in NaOH extrac after décalcification (I), and that in NaOH applied directly

10 24 К. Boratyński, K. Wilk T a b l i c e 4 д. ûj-eby lekkie bielicowe Analiza frakcjonowana związków próchnicznych wg oryginalnej metodv T iurina Wyniki «analiz pudane w %% С ogólnego *. bignt podzolic so ils fra c tio n a l an aly sis of humus compounds by means of the o rig in a l T iurin method Analysis re su lts given in % of to ta l С Gleba - Soil 1 la 2 2e 3 За F G 2/1 3/1 C ogólny e to ta l С E kstrakcja - E xtraction 0,62 0,52 0,57 0,48 0, ,68 0,52 0,89 0,71 1,0 n Na2S04 4,3 5, ,9 2, ,4 4,6 3,0 3,8 0,1-0,2 n NaOH = I 41,4 52,3 43,8 52,8 43,5 49,7 41,8 41, ,9 0,5 л H2S04 2,6 1,1 1,9 2,9 2,0 1,8 2,0 5, ,0 0,1-0,02 n NaOH = II 9, ,4 9,9 9,0 7,3 8,5 12,1 6,7 10,1 1,On H2S04 8,8 8,6 7,9 7,4 7,6 7,7 8,6 9,8 6, ,1-0,02 n NaOH * III 7.6 o. 7 6, ,1 6,3 8,3 7,5 8,3 С wydzielonego - extracted 73,7 80,9 71, ,6 81,1 74,0 80,1 С - m eh y d ro lizujący, oznaczony non-hydrolyzing determined С 2!>,9 20,0 27, ,5 21,8 24,6 20,1 23,0 L8,2 Związki próchniczne rozpuszczalne bezpośrednio: Humic compounds soluble d ire c tly in: w 0,1 n NaOH /, 7 29»? ,0 35, ,4 w 0,5 n H2S04 /. l 6, г: 7.9 8,9 6,i 9.1 5,8 8,4 4,8 5.0, * С ogólny oznaczony ft g lebie po usunięciu öitumin Total С determined 10 the so il a ite i elim ination of bitumens Gleby ciçftoze Analiza frakcjonowana związków próchnicznych według oryginalnej metody Tiurina Wyniki oaoliz podane w %% С ogólnego H»*Tier aoila Fractional analysia of huwis coapounda by seans of the original Tiurin nethod Aialysis rm ulta given in % of total С Tabela 5 ^ ----Gleba - Soil a С ogólny * - to ta l. С K ketrakcja - S x t r a c t i o n ,95 2, ,07 1,48 1,80 l.on Ba2S04 0,1-0.02n ЯаОВ * I 0.5n H2S n HaOH * II 1. On H2304 0,l-0,0 2 n AaOB - I II С wydzielonego - ex tracted С - ni«hydrolizująey, ezaoczoay C non - hydroliz îg, éaterained Związki próchniczne razpuszczalne bezpośrednio: Humic compounds aoluble d ire c tly in: ,6 12,3 U, 4 72, , , , , »4.7 16, ,9 41,6 2,5 43, , w 0,ln NaOH 26,0 39,0 37, , w 0,5n H2S04 5,8 5,2 6,7 4,8 3,0 4, ,8 1, ,1 69,0 28,4 * С ogólny oznaczony w g leb ie po usunięciu bitumin Total С determined in the so il e fta r elim ination of bitumens

11 Badania nad próchnicą 25 Tibtli 5» G1 aby oifém«ilo é c i С kvaeöw huaiao^ch i С fulsokvm4v w jdcitlom ro*t»ora*i Ht OH (og eatody Tiurina) fÿniki «nalic podeń* w %% С ogóimago Heavier so ils С amounts of acids and of fu lv ic acida extracted with NaOH aolutions (by Tiurin aetbod) Analysis reaulte given in % of to ta l С E kstrakcja - Ä x tra c tio n ^ " Gleba - Soil 4 4a 5 5* 6 6a I - 0»l-0,02n SaOH С к *.humin. hum. ac ,6 22,3 С fulwokw. fu ir. ac. 15,6 21, , С кн.hu»in. hum. ac. С fulwokw. fu ir. ac. II * 0,l-0,0 2 n KaOB» 0, ,6 Ö С к «.humin. huto. ac. 6, ,1 6,7 3.6 С fulwokw. fulv. ac. 5,8 1,9 4,6 2,6 3,1 3.0 I II = С kw.humin. hum. ac. С fulwokw. fu lv. ac. 0,l-0,02n faoh ,2 2,2 1.2 С kw. humin. hum. ac , ,2 4,6 3.6 С fulwokw. fulv. ac ,3 2,7 4,5 С kw.humin. hum. ac. С fulwokw. fulv. ac. I+II+1II С kw. humin. hum. ac. С fulwokw. fulv. ac. 1,1 2,1 1, ,8 0, ,5 0, ,8 # O.ln NaOH С kw.humin. hum. ac. 9,2 18, ,7 9,8 14,2 С fulwokw. fulv. ac lo, 8 15,6 16,2 14,9 10, ü 12,0 С kw. humin. hum. ac. С fulwokw. fulv. ac. * Kw.humin. związane z Ca Hum. ac. bount with Ca 0,8 1,2 1,0 1,0 1,0 1,2 4,3 0, ,1 * Bezpośrednie potraktowanie gleby ługiem - D irect lye treatm ent of so il ** w. humin. związane z Ca wyliczono z różnicy między zawartością С kw. humin. w wyciągu NaOH po dek alcy tacji (I) i NaOH zadanym bezpośrednie Hum. ас. bound with Cą calculated from difference between С content of bum. ac. NaOH ex tract a fte r d é c a lc ific a tio n (I) and that in NaOH applied d ire c tly W glebach cięższych o różnym sposobie użytkow ania (gleby orne bądź leśne) nie stw ierdzono rów nież praw idłow ości w zróżnicow aniu n a j w ażniejszej frakcji próchnicy, tj. w yekstrahow anej NaOH (I) po dekalcytacji N a2s 0 4, jak rów nież dla frak cji NaOH uzyskanej przez jednora-

12 26 К. Boratyński, K. Wilk zowe potraktow anie gleby 0,1 n NaOH ( wolne związki próchniczne ) (tabl. 5).. Dopiero w dalszych frakcjach, gdy wydzielam y z gleby coraz mniejsze ilości związków próchnicznych NaOH (II) po hydrolizie 0,5 n H 9SO4 oraz NaOH (III) po hydrolizie 1,0 n H 2S 0 4. obserw ujem y p raw i dłowości w zróżnicowaniu dla tych frakcji (tabl. 5). Analogiczne zjawisko widzim y przy kwasach hum inowych i fulwowych, oznaczonych w wyżej w spom nianych frakcjach (tabl. 5a). M etoda T iurina opracow ana jest. niew ątpliw ie pod kątem m aksym alnego wydzielenia z gleby związków próchnicznych i jak wynika z tabl. 4 i 5 m etodą tą ekstrahuje się 60 85% С ogólnego. Z przedstawionych wyżej wyników analiz widać, że przy określaniu składu próchnicy w różnych glebach w obrębie jednego typu glebowego, m etoda T iurina najczęściej zawodzi. M etoda Tiurina nie daje także m o żliwości w yodrębnienia najbardziej ruchom ych frakcji próchnicy, nie związanych bądź najsłabiej związanych z m ineralną częścią gleby. STRESZCZENIE W ykonano analizę frakcjonowaną związków próchnicznych według oiyginainej m etody T iurina na glebach lekkich bielico wy ch (piaski gliniaste) o różnym stanie k u ltu ry craz na glebach cięższych o różnym sposobie użytkow ania. Stwierdzono, że przy określaniu składu próchnicy w glebach należących do tc-go samego typu glebowego metoda Tiurina nie pozwala na uchw ycenie praw idłow ości w zróżnicow aniu poszczególnych frakcji. Metoda Tiurina nie daje także możliwości wyodrębnienia frakcji próchnicy najbardziej ruchliw ych, nie zw iązanych bądź najsłabiej zw iązanych z m i neralną częścią gleby. Wpłynęło w maju 1961 r. LITERATURA [1] Arinuszkina E. W.: Chim iczeskij analiz poczw i gruntów. I/d. Mosk. U niviersitieta, 1952, s [2] Boratyński K.: O m etodach oznaczania w ęgla organicznego w glebie Roczn. Glebozn., t. VII (dodatek), s. 3. [3] Boratyński K., Roszyk R.: V ergleichende U ntersuchungen über einige B estim m ungsm ethoden des organischen K ohlenstoffgehalts im Boden. Z. Pflaa. Düng. Boden, t. 84(129) z. 1 3, 1959, s [4] Boratyński K., Wilk K.: D ynam ika zw iązków próchnicznych w g le bach lekkich pod w pływ em niektórych zabiegów agrotechnicznych. Zeszyty Problem. P ostępów N auk Roln., z. 21, 1959, s. 219.

13 Badania nad próchnicą 27 [5] Kononowa M. M.: Problem a poczw iennogo gum usa i sow riem iennyje zadaczi jego izuczenija. M oskwa 1951, s [6] Kononowa M. M., Biełcziko wa N. P., Aleksandrowa I. W.: Sow ieszczanije po m ietodam izuczenija poczw iennogo gum usa. P oczw ow iedien. 11, I960, s [7] Nikołaj ewa T. A.: Sraw nitielnoje izuczenije sezonnoj dinam iki sostawta organiczeskogo w ieszczestw a bołotnych poczw w św ieżych i w ozduszno-suchich obrazcach. P oczw ow iedien. 4, 1959, s [8] Sarkadi J.: E xam ination of the quality of soil hum us from the point of view of soil fertility. VI Congr. Internt. de la Science du Sol. Ccm. IV VI, Paris [9] Wilk K.: Badania nad przem ianą zw iązków próchnicznych w glebie lekkiej. Roczn. Glebozn., t. VII (dodatek), 1958, s. 3. [10] Wilk K.: N iektóre spostrzeżenia przy analizie frakcjonow anej zw iązków próchnicznych skróconą m etodą Tiurina. Z eszyty N aukow e WSR w e W rocławiu, R olnictw o XI, I960, nr 32, s [11] Wilk K.: Porów nanie m etody Tiurina z innym i m etodam i oznaczania w ęgla organicznego w glebie. Zeszyty N aukowe WSR W rocław, 1961, R olnictw o XIII, nr 39, s [12] Wilk K.: Przydatność różnych roztw orów (NaOH, N a4p o 0 7, NaF, NaoCoO.*) do w ydzielania zw iązków próchnicznych z gleb lekkich w badaniach nad d y nam iką próchnicy. Z eszyty N aukow e WSR W rocław (w druku). К. Б О Р А Т Ы Н Ь С К И, К. В И Л Ь К ИССЛЕДОВАНИЯ ГУМУСА Резюме Ч. I. Влияние алкоголо-бензоновой экстракции и времени взятия почвенного образца на содерж ание некоторых фракций гумуса. На основании проведенны х исследований обнаруж ено было, что: 1) более продолжительны й период хранения почвенных образцов в воздуш носухом состоянии не оказывает влияния на изменения валового С и С отдельных ф рак ций гумуса; 2) фракционный анализ гумусовых соединений следует начинать с выделения из почвы битумных соединений; 3) при статическом определении состава гумуса в легких подзолисты х почвах почвенные образцы можно брать с поля в течение всего года. Ч. II. Пригодность метода Тюрина для определения состава гумуса в одном типе почв. Проведен был по оригинальному методу Тюрина фракционный анализ гумусны х соединений на легких подзолисты х почвах (супеси), отличающ ихся различной степенью обработки, и на более тяж елы х почвах, используемы х р азличным образом.

14 28 К. Boratyński, K. Wilk Обнаружилось, что при определении состава гумуса в почвах, относящ ихся к одному почвенному типу, метод Тюрина не позволяет уловить закономерности диф ф еренциации отдельны х фракций. Посредством метода Тюрина невозмож но ни выделить наиболее подвиж ны е (лабильные) фракции гумуса, ни несвязанны е или слабее всего связанны е с минеральной частью почвы. К. B O R A T Y Ń S K I STUDIES ON HUM US Chair of A grochem istry, College of A griculture W rocław Summary P. I. Influence of the alcohol-benzene extraction and the tim e of soil sam ple taking on the content of som e humus fractions. Cur tests show ed that: 1. L engthy storing of soil sam ples in airdry state does not cause changes in total С content nor in the С content of the individual hum us fractions. 2. Fractional analysis of humus com pounds should be com m enced w ith elim i nation of the bitum inous from soil. 3. In static determ ination of the hum us com position of light podzolic soils th e soil sam pels m ay by taken in the field during the entire year. P. II. Tests regarding the applicability of T iurin s m ethod to determ ination of the hum us com position in one soil type. Fractional analysis of hum us com pounds by m eans of the original Tiurin method w as perform ed on ligh t podzolic soils (loam y sands) of different states of culture and on heavier soils w ith various utilization. It w as found that in determ ination of the hum us com position in soils belonging to the som e soil type the Tiurin m ethod does not give an insigh t into the regularities in differentiation of the individual fractions. A lso isolation of the m ost m obile (labile) hum us fractions not or only very slightly bound w ith the m i neral soil parts proved im possible by m eans of this method.