BADANIA NAD ZAWARTOŚCIĄ MIKROELEMENTÓW W GLEBIE, ROSLINIE I ORGANIZMIE ZWIERZĘCYM W WARUNKACH GÓRSKICH NA PRZYKŁADZIE SUDETÓW

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "BADANIA NAD ZAWARTOŚCIĄ MIKROELEMENTÓW W GLEBIE, ROSLINIE I ORGANIZMIE ZWIERZĘCYM W WARUNKACH GÓRSKICH NA PRZYKŁADZIE SUDETÓW"

Mieczysław Szymczak
5 lat temu
Przeglądów:

1 ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. 23, Z. 2, W ARSZAW A 1972 JAN BORKOWSKI, ROMAN CZUBA, JERZY PRES BADANIA NAD ZAWARTOŚCIĄ MIKROELEMENTÓW W GLEBIE, ROSLINIE I ORGANIZMIE ZWIERZĘCYM W WARUNKACH GÓRSKICH NA PRZYKŁADZIE SUDETÓW Instytut G leboznawstw a i Chemii Rolnej WSR w e W rocławiu Przeprowadzone badania miały na -celu określenie zawartości niektórych mikroelementów w układzie gleba roślina zwierzę. Terenem babań były Sudety, na obszarze których w latach pobrano próbki z profilów gleb darniowych. Różniły się one rodzajem skały macierzystej; z pastwisk występujących na tych glebach pobrano porost roślinny oraz sierść krów i jałówek wypasanych na pastwiskach. W pobranych próbkach gleb oznaczono skład chemiczny, niektóre właściwości chemiczne i zawartość przyswajalnych form boru, miedzi, manganu, molibdenu i cynku. W próbkach porostu roślinnego oznaczono całkowitą zawartość wymienionych mikroelementów oraz zawartość azotu, fosforu, potasu, wapnia i magnezu. W sierści oznaczono całkowitą zawartość manganu, kobaltu i cynku. W niniejszym komunikacie podano wstępne wyniki dokonanych oznaczeń z terenu Kotliny Kłodzkiej, gdzie badaniami objęto darniowe gleby brunatne wytworzone z: gliniasto-pylastych zwietrzelin gnejsów, gliniasto-pylastych zwietrzelin czerwonego spągowca, gliniasto-pylastych zwietrzelin piaskowców i pyłołupków kwadrowych. Miąższość badanych gleb przekracza 50 cm, a miąższość poziomu próchniczno-darniowego i próchnicznego waha się w granicach cm. Gleby te wykazują w całym profilu odczyn kwaśny i silnie kwaśny, w poziomie próchniczno-darnowym odczyn waha się w granicach phkci 3,8 4,7. Zawartość substancji organicznej w poziomoie A u waha się w

2 234 J. Borkowski, R. Czuba, J. Preś granicach 1,72 4,9, a ogólna zawartość azotu od 0,13 do 0,41. przy stosunku С : N wahającym się w granicach W glebach brunatnych wytworzonych ze zwietrzelin gnejsu zawartość substancji organicznej, azotu całkowitego i С : N zwiększa się, im wyżej nad poziomem morza gleba występuje. Badane gleby wykazują niską zasobność w P 20 5 oraz niską, średnią i wysoką zasobność w K 20. Zasobność w magnez jest wysoka, średnia i stosunkowo rzadko niska. W badanych glebach zawartość rozpuszczalnego manganu, boru, m iedzi, molibdenu i cynku jest najwyższa w poziomie próchniczno-darniowym i wraz z głębokością maleje. Zawartość tych składników w poziomie A ld przedstawia się następująco: Mo 0,12 0,40 ppm, Cu 1,9 7,1 ppm, В 0,24 0,56 ppm, Zn 4,3 14,5 ppm, Mn ppm. W glebach brunatnych wytworzonych ze zwietrzelin gnejsu stosunek zawartości poszczególnych mikroelementów w poziomie próchniczno-darniowym do ich zawartości w skale macierzystej układa się w różnych granicach, zależnie od składnika, a mianowicie dla: Mo 2 3, Cu 2,0 4,5, В 1,5 4,0, Zn 4 12, Mn Wielokrotnie większa zawartość cynku i manganu w poziomie darniowo-próchnicznym wiąże się z występującą tu znaczną zawartością substancji organicznej. Zaw artość manganu i cynku w n ie k tó ry c h poziomach g leb b ru n atn y ch wytworzonych ze z w ie trz e lin gnejsu Tabela 1 M iejscowość Sokolec 650 m n.p.m» M ostowice 760 m n.p.m. Poziom Głębokość cm Ajd , ,5 A1 С & m g/l kg gleby Mn Zn 5, ,30 53,5 4,6 Ald 2-7 4,12 70,0 7,8 A ,78 37,5 3, Jednocześnie przy małej różnicy w zawartości substancji organicznej w poziomie A ld i występują w tych poziomach również małe różnice w zawartości manganu i cynku. Natomiast przy dużych różnicach w zawartości substancji organicznej w ystępuje bardziej zróżnicowana zawartość manganu i cynku (tab. 1 ).

3 Mikroelementy w glebie, roślinach i zwierzętach Sudetów 235 Przytoczone dane wskazują, że z gleb darniowych należy pobierać próbki glebowe do analiz w poziomie А г z dwóch głębokości, uwzględniając jego górną część, odpowiadającą poziomowi darniowemu, najczęściej o miąższości do 1 0 cm. Na podstawie wyników oznaczeń rozpuszczalnych form mikroelementów w poziomie A ld stwierdza się w badanych glebach wysoką zawartość manganu, bo ppm, niską i średnią zawartość boru (0,24 0,56 ppm), średnią i wysoką zawartość miedzi (1,9 7,1 ppm), niską i średnią zawartość molibdenu {0,12 0,40 ppm), oraz średnią i wysoką zawartość cynku (4,3 14,5 ppm). Zawartość mikroelementów w poziomie A ld gleb brunatnych w ytw o rzonych ze zwietrzelin gnejsu układa się w znacznie węższych przedziałach, uwarunkowanych głównie wpływtem skały macierzystej. Nawet w przypadku gleb brunatnych, występujących na różnych wysokościach, ale wytworzonych z tej samej skały macierzystej, rozpiętość w zawartości mikroelementów jest znacznie węższa niż w glebach powstałych z różnych skał (tab. 2 ). Г P o ło żen ie Poziom Z aw artość m akro- i m ikroskładników w g le b ie i r o ś lin n o ś c i Z aw artość f r a k c j i 0,02 0,002 min ph w KC1 С N mg/100 g Gleby Tabela 2 ppm p20. k2o Mg Mn В Cu Mo Zn Gleby b ru n atn e kwaśne g łę b o k ie, wytworzone z g lin ia s to p y la s ty c h z w ie tr z e lin gnejsów 420, , 770 m n.p.m. SW Ald ,1-4,7 2,6-4,9 0,2 6-0, I * O' ,2-10,9 R oślinność pastw iskow a ,3 4-0,5 0 3,4 5-7,1 0 0,1 9-0,2 8 5,3 0-8,2 0 zaw artość w su ch ej m asie N P Z Mg Ca 0,8 8-1,35 0,0 8-0,1 9 1,7 1-2,05 0, 07-0,5 8-0,09 0, ,5 5,8-7,3 0,3 5-0,83 Dokonane analizy w roślinności pastwiskowej występującej na tych glebach wskazują na niską zawartość fosforu i magnezu, średnią zawartość potasu oraz średnią i wysoką zawartość wapnia. Jednocześnie roślinność ta wykazuje wysoką zawartość manganu, a średnią miedzi. Oznaczenia ogólnej zawartości mikroelementów w roślinności trwałych użytków zielonych, występujących na glebach brunatnych w ytw o

4 236 J. Borkowski, R. Czuba, J. Preś rzonych z różnych skał, wskazują na dość duże wahania zawartości manganu ( ppm), boru (3,4 16 ppm) i molibdenu (0,20 0,83 ppm), znacznie mniejsze wahania w zawartości wykazuje cynk (44 60 ppm) i miedź (5,8 9,6 ppm). Na szczególną uwagę zasługują wyniki analiz roślinności pastwisk intensywnie nawożonych nawozami mineralnymi w Mostowicach, pow. Bystrzyca Kłodzka i w Sokolicy, pow. Nowa Ruda (tab. 3). Zaw artość m ikroelem entów w g le b ie, r o ś l i n i e i w s i e r ś c i krów i jałów ek Tabela 3 M iejscowość ppm В Cu Mo Mn Zn Co Gleba b ru n a tn a wytworzona z g lin ia s to - p y la s ty c h z w ie tr z e lin g n e jsu Mostowice 780 m n.p.m. w ierzchow ina O biekt nawożony NPK 0,2 4 7,75 5,1 9,6 0, ,2 Ro ś lin n o ść pastwiskomча 0,2 5 1 * ,0 S ie rś ć jjałówek ,8 8 0,18 jałów ka 2-1 е ^ -' л G leba b ru n a tn a wytworzona z g lin ia s to - p y la s ty c h z w ie tr z e lin g n ejsu Mostowice 770 m n.p.m. W 5-10 O biekt bez nawoż en ia m ineralnego 0,2 9 8, ,1? 78 7,8 1 R< o ślin n o ść pastwiskoy?a , S: ie rś ć ja ló wek i króv/ 55, ,2 6 9,52 jałów ka 2 - l e t n i a krowa 4 - l e t n i a Gleba b ru n a tn a wytworzona z g lin ia s to - p y la s ty c h z w ie trz e lin piaskowców i pyłołupków Łężyce 765 m n.p.m. SW 5-10 O biekt bez nawożenia m ineralnego 0,3 6 5,4 0 5,0 0, u, 1 R< D ślinność pastwiskomra 6,7 1 0, S ie rś ć кrów 5, ,1 6 krowa 4 - l e t n i a G leba b ru n a tn a wytworzona z g lin ia s to - p y la s ty c h z w ie trz e lin czerwonego spągowca S o k o lica 500 m n.p.m. SW 5-10 O biekt nawożony NPK 0,26 16,0 1,9 0,1 4 1 > ,3 1 R«o ślin n o ść pastw iskow a 0,7 1 0, j 4 4,0 j S ie rś ć jałów ek 8,8 j 140 9,4 jałów ka 2 -le tn '.a J

5 Mikroelementy w glebie, roślinach i zwierzętach Sudetów 237 Roślinność tych pastwisk wykazuje, w porównaniu z obiektami bez nawożenia mineralnego (tab. 2), wyraźnie wyższą zawartość azotu (2,47 2,77), fosforu (0,27 0,29) i potasu (2,91 3,06), przy stosunkowo niskiej zawartości tych składników w glebie, oraz najwyższą zawartość m iedzi (9,6 ppm) i boru (16 ppm). Wykonane oznaczenia zawartości manganu, cynku i kobaltu w sierści krów i jałówek wskazują na stosunkowo mało zróżnicowaną zawartość cynku, podobnie jak w roślinności oraz duże zróżnicowanie w zawartości manganu, a szczególnie kobaltu. Większe różnice pod względem zawartości tych składników stwierdzono w sierści jałówek, zawierającej Mn 3,3 8, 8 ppm, Co 0,18 9,4 ppm; mniejsze różnice wykazuje sierść krów: Mn 1,4 3,8 ppm, Co 4,16 9,52 ppm. Uzyskane wyniki zawartości manganu są niepokojąco niskie, dotychczasowe bowiem badania wskazują, że przy zawartości manganu w sierści cieląt poniżej 4 ppm, a u krów poniżej 7 ppm, występuje zahamowanie wzrostu, zmiany w szkielecie oraz zakłócenia w rozmnażaniu zw ierząt. W NIOSKI Na podstawie wyników wstępnych badań nasuwają się następujące wnioski. 1. Na zawartość rozpuszczalnych form mikroelementów w darniowych glebach brunatnych Sudetów w dużym stopniu wpływa skała macierzysta. W poziomach A ld i A x zawartość manganu i cynku jest dość wyraźnie uzależniona od zawartości substancji organicznej. 2. Roślinność trwałych użytków zielonych, występujących na glebach brunatnych wytworzonych z tej samej skały macierzystej, wykazujących zbliżoną zawartość iłu koloidalnego i części spławialnych oraz zbliżone wartości ph, wykazuje m ałe wahania w ogólnej zawartości mikroelementów. Intensywne nawożenie mineralne zwiększa w roślinności zawartość manganu i cynku, a z makroelementów szczególnie azotu, fosforu i potasu. 3. Zaznacza się pewna zależność między zawartością niektórych m i kroelementów (Mn) w sierści krów i jałówek, a ich zawartością w roślinności pastwisk i w glebach brunatnych zajętych przez te pastwiska. Doc. dr hab. Jan B orkow ski Instytut G leboznaw stw a, i C hem ii R olnej WSR W rocław, ul. N orw ida 25

Podobne dokumenty

ZAWARTOŚĆ MIKROELEMENTÓW W GLEBACH I ROŚLINACH NAWADNIANYCH ŚCIEKAMI

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. 23, Z. 2, W ARSZAW A 1972 ELŻBIETA BIERNACKA ZAWARTOŚĆ MIKROELEMENTÓW W GLEBACH I ROŚLINACH NAWADNIANYCH ŚCIEKAMI Katedra Torfoznaw stw a SGGW, W arszawa Liczne prace badawcze