Utylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska. Ćwiczenie 24 WSTĘP TEORETYCZNY

Transkrypt

1 Utylizacja i eutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochroy Środowiska Ćwiczeie 24 WSTĘP TEORETYCZNY Recyklig surowcowy odpadowego PET (politereftalau etyleu) Opracowała dr Elżbieta Megiel

2 I. Ogóle wiadomości dotyczące recykligu Działalość przemysłowa prowadzi do wytwarzaie ogromych ilości toksyczych, bądź bezużyteczych odpadów. Naturale procesy biologicze w przeciwieństwie do procesów przemysłowych mają zwykle charakter zamkiętego cyklu (p. obieg węgla, azotu, wody w przyrodzie). Przyajmiej częściowy powrót surowców do obiegu, czyli recyklig akazują względy zarówo ekoomicze, jak i ekologicze. Recyklig - w rozumieiu ustawy z dia 27 kwietia 2001 r o odpadach - to taki odzysk, który polega a powtórym przetwarzaiu substacji lub materiałów zawartych w odpadach, w procesie produkcyjym w celu uzyskaia substacji lub materiału o przezaczeiu pierwotym lub o iym przezaczeiu. Tworzywa sztucze są materiałami produkowaymi a ogromą skalę, ich światowa produkcja w miioym dziesięcioleciu wzrosła o 62%, podczas gdy produkcja stali zmalała o 21%[1], obeca rocza produkcja światowa tworzyw sztuczych wyosi 130 ml to. Zajdują oe zastosowaie w każdej dziedziie techiki i przemysłu, jedak wzrost ich produkcji spowodował rówież zwiększeie ilości odpadów a wysypiskach. Tworzywa sztucze uważae są obecie za jedą z główych przyczy zaieczyszczeia środowiska, a przemawiają za tą opiią astępujące fakty: powodują zaczy wzrost ilości odpadów stałych, są trwałe awet kilkaset lat, ierozkładale i ie biorą udziału w obiegu materiałowym w przyrodzie. Większość tworzyw bardzo szybko traci swoje własości użytkowe (p. folie polimerowe po roku, opakowaia środków spożywczych zwykle po kilku miesiącach), ale ich biodegradacja trwa w środowisku aturalym kilkadziesiąt, a awet kilkaset lat. Jedak ta własość pozwala a ich długie składowaie w celu wtórego przetworzeia, czyli recykligu. Alteratywą dla recykligu tradycyjych materiałów polimerowych może być wytwarzaie tworzyw z polimerów degradowalych w tym biodegradowalych. Obecie wytwarza się iewielkie ilości takich materiałów a świecie i w Polsce. Firma Biotrem z Zambrowa produkuje p. aczyia jedorazowe z otrąb, a Cetrum Chemii Polimerów PAN w Zabrzu opatetowało materiały polimerowe ulegające biodegradacji, będące poliestrami i sytetyczym aalogami substacji wytwarzaych w przyrodzie przez mikroorgaizmy. Wyalazek te otrzymał status projektu Eureka. W 1997 r. w USA kocer Cargill i Dow Chemical opracowali metodę przekształcaia cukru uzyskiwaego z kukurydzy i iych rośli przy udziale mikroorgaizmów w polimer biodegradowaly zway polilaktydem (PLA) przypomiający właściwościami politereftala etyleu (PET). Ia firma amerykańska Chemical Idustries opracowała metodę wytwarzaia iego biodegradowalego polimeru 2

3 polihydroksyalkaiau (PHA). Polimer te gromadzi się w komórce bakterii i może staowić awet 90% masy pojedyczej komórki. PHA otrzymywae jest już a skalę przemysłową i służy p. do wytwarzaia maszyek do goleia i butelek do szampoów. Jedak tworzywo to jest zaczie droższe od swych odpowiedików iebiodegradowalych. W ostatich latach opracowao w USA metodę produkcji PHA z rośli trasgeiczych polimer gromadzi się w liściach i łodygach modyfikowaych geetyczie rośli. Okazuje się jedak, że te ekologicze polimery ie są tak do końca ekologicze, a przemawia za tym wiele ich wad. Poważa wada to ich wysoka cea - eergia potrzeba do wytwarzaia 1kg takiego polimeru jest cztery razy większa iż potrzeba do wytworzeia tej samej ilości polietyleu (PE), to w kosekwecji prowadzi przecież do zwiększoej emisji gazów cieplariaych do atmosfery, rówież biodegradowalość tych tworzyw wiąże się ze zwiększeiem emisji tych gazów.[2] Zastosowaie polimerów biodegradowalych ograicza się obecie do kilku dziedzi techiki i gospodarki. Przy obecym kształtowaiu się ce eergii i surowców aturalych wytwarzaie polimerów biodegradowalych w ilościach kokurecyjych do kowecjoalych wydaje się być w ajbliższym czasie mało prawdopodobe. Dlatego ajważiejszą metodą pozwalającą ograiczyć zaieczyszczeie środowiska tworzywami sztuczymi jest ich recyklig. Tymczasem obecie a świecie składowaych jest 73% odpadów z tworzyw sztuczych, zdecydowaą większość z ich staowią opakowaia. Zdaiem specjalistów z Cetralego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Opakowań około 30% objętości odpadów komualych to zużyte opakowaia, zajmują oe a wysypiskach około 40% ich objętości, a 10% masy[3]. II. Przepisy i ustaleia prawe dotyczące recykligu 31 grudia 1994 r Parlamet Europejski przyjął Dyrektywę 94/62/EEC zgodie z którą gospodarka opakowaiami i odpadami opakowaiowymi powia uwzględiać wymagaia ekologicze, a z drugiej stroy ie stwarzać przeszkód we wzajemej wymiaie hadlowej między krajami UE. Dyrektywa wprowadziła jedolity europejski system ozaczaia materiału opakowaiowego, moża rówież stwierdzić, że zapoczątkowała rozwój recykligu. Od 1999 r kraje UE powiy zapewiać 50-65% (wagowo) odzysk i wykorzystaie odpadów opakowaiowych. W Niemczech Duales System Deutschlad (DSD) zajmuje się szeroko pojętym recykligiem opakowań. Wprowadzeie DSD zmiejszyło masę wytwarzaych opakowań o poad 14% oraz sprawiło, że wtórie przerabiaych jest poad 3

4 86% opakowań (w 1997 r. z poad 6,3 ml t wprowadzoych do obrotu opakowań przetworzoo poad 5,4 ml t). W większości państw Uii sposoby orgaizacji systemu zagospodarowaia odpadów z opakowań są podobe i opierają się a astępujących założeiach. Odpowiedzialość, w tym i fiasowa za odzysk i recyklig odpadów z opakowań spoczywa a importerach i pakujących produkty w opakowaia. W iektórych krajach odpowiedzialość ta ciąży także a producetach opakowań oraz a hadlu (p. w Wielkiej Brytaii) oraz w ograiczoym zakresie a władzach komualych (p. w Daii, Fracji, Holadii). Pakujący i importerzy wyrobów w opakowaiach są zobowiązai do odbioru a własych koszt zużytych opakowań - poprzez hadel lub specjale pukty zbiórki. Aby wywiązać się z ałożoych obowiązków tworzą oi w drodze umowy z państwem system odzysku i recykligu odpadów z opakowań - mogą to uczyić idywidualie lub poprzez wyspecjalizowaą orgaizację gospodarczą. Człokowie orgaizacji gospodarczej woszą opłaty za udział w systemie, w wysokości uzależioej od wprowadzaego a ryek opakowaia. Stawki opłat są zróżicowae dla poszczególych materiałów opakowaiowych. W iektórych krajach opłaty są także uzależioe od masy i/lub objętości opakowaia (Austria, Fracja, Hiszpaia). Przedsiębiorstwo lub orgaizacja gospodarcza zawiera astępie umowy z lokalymi firmami gospodarki odpadami lub gmiami oraz przetwórcami surowców wtórych, dofiasowując koszty zbiórki, segregacji, trasportu oraz recykligu odpadów z opakowań. W praktyce za (odpadowe) opakowaia płaci każdy kosumet, gdyż opłata za ich utylizację jest wliczaa w końcową ceę opakowaego produktu. Są to jedak iewielkie kwoty - rzędu kilku groszy za opakowaie. Na przykład w Niemczech, dodatkowy koszt a mieszkańca wyosi około 28 USD roczie. Zróżicowaie opłat w zależości od rodzaju i wielkości opakowaia spowodowało, że apełiający opakowaia stopiowo zaczyają wybierać miej obciążające środowisko materiały i o miejszej masie. W Niemczech masa opakowań przypadających a jedą osobę zmiejszyła się pomiędzy 1991 a 1997 rokiem z 94,7 kg do 82,3 kg (13,1%). W Austrii odotowao 7% spadek masy opakowań. Tylko w latach 1995/96 o 7% zmiejszyła się ilość opakowań wielowarstwowych, a 6% opakowań z tworzyw sztuczych zastąpioo papierowymi. W 2001 r. zostały wprowadzoe w Polsce dwie owe ustawy, które regulują gospodarkę opakowaiami i odpadami opakowaiowym. Są to: Ustawa o opakowaiach i odpadach opakowaiowych oraz Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowaia iektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej. 4

5 W celu harmoizacji ustawodawstwa krajowego z uijym a przełomie 2001/2002 wprowadzoo tzw. Nowe Prawo Ekologicze. Do podstawowych aktów prawych z zakresu opakowań ależy zaliczyć takie jak: 1. Ustawa z dia 27 kwietia 2001 r. dotycząca rozwoju zrówoważoego, czyli takiego rozwoju, który zaspokaja potrzeby obecego pokoleia bez pozbawiaia możliwości przyszłych pokoleń do zaspokojeia ich potrzeb. Ustawa ta wprowadza zasadę odpowiedzialości sprawcy, kto powoduje zaieczyszczeia środowiska, poosi o koszty usuwaia skutków jego zaieczyszczeia. Określa rówież zasady postępowaia z odpadami w sposób zapewiający ochroę życia i zdrowia ludzi oraz ochroę środowiska zgodie z zasadą zrówoważoego rozwoju, a w szczególości zasady zapobiegaia powstawaiu odpadów lub ograiczaia ilości odpadów i ich egatywego oddziaływaia a środowisko, a także odzysku lub uieszkodliwiaia odpadów. 2. Ustawa z dia 11 maja 2001 r. o opakowaiach i odpadach opakowaiowych Główym celem tej ustawy jest określeie wymagań, jakim muszą odpowiadać opakowaia oraz sposobów postępowaia z opakowaiami i odpadami opakowaiowymi dla zapewieia ochroy życia i zdrowia ludzi oraz ochroy środowiska. Ustawa ta akłada a producetów i importerów opakowań: obowiązki dotyczące składu i kostrukcji opakowań, obowiązek ozaczaia opakowań; obowiązek prowadzeia odpowiediej ewidecji wytworzoych, importowaych i eksportowaych opakowań. Ustawa wprowadza opłatę depozytową i produktową. Opłata produktowa obliczaa i wpłacaa w przypadku iektórych towarów, by zapewić odzysk i recyklig odpadów opakowaiowych, wiąże się z dyrektywą 94/62. Opłata depozytowa pobieraa przy sprzedaży detaliczej iektórych artykułów p. akumulatorów ołowiowych, której zwrot astępuje po przekazaiu zużytego akumulatora sprzedawcy detaliczemu tych akumulatorów lub do puktu systemu zbiórki zużytych akumulatorów zorgaizowaego przez przedsiębiorcę, Powyższe ustawy dostosowują asz sta prawy do UE, są to ustawy prouije. III. Metody recykligu 1. Recyklig materiałowy Metody ależące do tego typu recykligu pozwalają a odzyskiwaie z odpadów tworzyw czystych, pełowartościowych frakcji polimerów adających się do poowego przetwórstwa. Uzyskay produkt azywa się recyklatem, reglaulatem lub regeeratem. 5

6 Własości reglaulatu są z reguły gorsze iż tworzywa, z którego został wytworzoy. Najczęściej reglaulat jest dodatkowo 2-3 razy droższy od owego surowca (koszt segregacji odpadów, przygotowaia do przeróbki i samej przeróbki). Jedak dość powszeche jest obecie wykorzystaie recyklatu w motoryzacji. W kolejych etapach wytwarza się w związku z pogarszaiem się własości recyklatu coraz "gorsze" elemety, p. tworzywo ze zderzaków jest przerabiae a dywaiki (recyklig drugorzędowy lub dwucyklig). Powstałe w Polsce Kosorcjum Iicjatywa PRO PVC oceia, iż w ajbliższym czasie dyamiczie będzie rozwijać się recyklig materiałowy polichlorku wiylu (PCV), którego produkcja z roku a rok rośie, a recyklat PCV ma bardzo zadowalające właściwości. Niestety ze względu a ceę i iezadowalające własości iych recyklatów a świecie tylko 7% tworzyw sztuczych poddawaych jest recykligowi materiałowemu. 2. Recyklig surowcowy Metody polegają a chemiczej degradacji polimeru do frakcji o miejszych masach cząsteczkowych lub moomerów. Te rodzaj recykligu wykorzystuje się, ze względu a wysoką ceę moomeru, przede wszystkim dla polimerów kodesacyjych p. PET. Najczęściej wykorzystywaymi reakcjami chemiczymi są: hydroliza, amioliza, glikoliza, alkoholiza. W celu przeprowadzeia recykligu surowcowego tworzywo ależy oddzielić od wszelkich iych substacji (p. metali), usuąć wszelkie zaieczyszczeia, które mogą iekorzystie wpłyąć a przebieg reakcji chemiczej. Z recykligiem surowcowym wiąże się ściśle problem segregacji odpadów i ich idetyfikacji. Najbardziej zaawasowaą techiczie metodą rozdzielaia tworzyw sztuczych użyteczą dla polimerów polikodesacyjych jest mechaicza separacja z wykorzystaiem spektrometru w bliskiej podczerwiei (NIR) do idetyfikacji w łańcuchach polimerowych grup fukcyjych.[4] 3. Recyklig eergetyczy (termiczy) Metody polegają a spaleiu tworzywa i przemiaie eergii chemiczej a eergię cieplą lub elektryczą lub destruktywej kowersji polimerów do związków małocząsteczkowych w procesie pirolizy, hydrokrakigu lub półspalaia, wykorzystywaych jako paliwa lub surowce chemicze. Na świecie utylizuje się w te sposób 16% odpadów z tworzyw sztuczych. Należy podkreślić, że ie powio się poddawać spalaiu PCV, poza specjalie przystosowaymi do tego spalariami, gdyż powstają dioksyy i furay. 6

7 Z recykligiem eergetyczym wiąże się adzieje a przetwarzaie tych odpadów, których ie moża poddać opisaym wcześiej metodom recykligu p. odpadów komualych, które są mieszaią bardzo różych tworzyw bardzo zaieczyszczoych. Piroliza to termicza ( C) destrukcja polimeru w wyiku rodikowego rozrywaia łańcuchów do związku małocząsteczkowego. Hydrokrakig to hydrogeoliza polimerów ( C i wodór pod ciśieiem MPa) polegająca a destrukcji polimeru i uwodorieiu moomerów. Półspalaie zwae rówież zgazowywaiem (proces edotermiczy) polega a utleiającym przeprowadzeiu w wyiku reakcji tworzywa z tleem i parą wodą w mieszaię CO i H 2, czyli tzw. gaz sytezowy, Wszystkie te procesy przeprowadzae są ajczęściej w istalacjach rafieryjych, a odpady staowią dodatek do kowecjoalego wsadu rafieryjego (p. cięższych frakcji z przeróbki ropy aftowej). Produktami są paliwa, oleje i surowce sytezy orgaiczej. IV. Własości i zastosowaie politereftalau etyleu (PET) Politereftala etyleu ależy do liiowych poliestrów z pierścieiami aromatyczymi w łańcuchu. Otrzymuje się go w wyiku polikodesacji kwasu tereftalowego z glikolem etyleowym: CO O + HOCH CH 2 2 HO C COOCH 2 CH O H 2 CO +(2-1) H 2 O (1) W praktyce tą reakcję polikodesacji realizuje się a trzy sposoby:[5] 1. Reakcję przeprowadza się między rówomolowymi ilościami kwasu tereftalowego i glikolu. Ze względu a odwracalość tej reakcji metodą tą ie udaje się uzyskać wysokich stopi polimeryzacji 2. Dwuetapowa reakcja z dwukrotie większą ilością moli glikolu w stosuku do kwasu. Najpierw przeprowadza się estryfikację kwasu tereftalowego do bis-2-hydroksytereftalau etylu: 7

8 CO COOCH2 CH HOCH CH H 2 O CO COOCH CH 2 2 (2) Po oddestylowaiu wody oraz admiaru glikolu, przechodzi się do drugiego etapu polikodesacji: COOCH CH 2 2 O HO C COOCH 2 CH 2 O H COOCH CH HOCH 2 CH 2 (3) Wydzielający się glikol oddestylowuje się. 3. Dwuetapowa syteza z użyciem estru dimetylowego kwasu tereftalowego (DMT). W pierwszym etapie przeprowadza się trasestryfikację DMT za pomocą glikolu etyleowego: COOCH 3 COOCH CH HOCH CH CH 3 COOCH 3 COOCH CH 2 2 (4) 8

9 Następie przeprowadza się reakcję (3). Porówując reakcje (2) i (4) łatwiej zachodzi reakcja (4), poieważ DMT lepiej rozpuszcza się w glikolu iż kwas tereftalowy. Reakcję sytezy PET przeprowadza się w obecości katalizatorów, a mogą imi być: octay kobaltu, cyku, wapia i tleki atymou. Politereftala etyleu może występować w formie bezpostaciowej (d=1.33g/cm 3 ) i krystaliczej (d=1.445 g/cm 3 ) [5], temperatura topieia zależy od stopia polimeryzacji i wyosi C, ależy do poliestrów termoplastyczych, ma właściwości włókotwórcze i jest bardzo trudo rozpuszczaly w większości rozpuszczalików, bardzo mało chłoie wilgoć, ma dużą odporość chemiczą i termiczą. Własości PET zdecydowały o jego szerokim zastosowaiu przede wszystkim do wytwarzaia włókie poliestrowych, zaych w Polsce pod azwą elaa, do produkcji taśm filmowych, bło fotograficzych, opakowań, ajczęściej w formie butelek. Światowe zużycie PET wyosi około 13 ml to/rok, z czego 9.5 ml to to wyroby włókieicze, 2.0 ml to taśmy audio i video, a 1.5 ml to staowią różego rodzaju opakowaia. Tak duże zużycie a opakowaia, PET zawdzięcza swojemu estetyczemu wyglądowi, wysokiej przezroczystości, połyskowi oraz dużej wytrzymałości mechaiczej w porówaiu do szkła i opakowań z iych polimerów. Poadto opakowaia z PET są zaczie lżejsze i łatwiejsze w trasporcie iż szklae. Dlatego też jest jedym z ajczęściej stosowaych tworzyw sztuczych do produkcji opakowań jedostkowych w przemyśle spożywczym, a dzięki dużej odporości a czyiki chemicze rówież w sektorze chemiczym. Wyrzucae w ciągu roku butelki z politereftalau etyleu (PET), ustawioe jeda a drugiej - jak wyliczyli Aglicy - utworzą wieżę o wysokości 28 ml km (73-krota odległość Ziemia - Księżyc)! [3] V. Metody recykligu PET Największym obecie źródłem odpadowego PET są zużyte butelki, zawierają oe oprócz PET etykiety papierowe, klej akrylowy do etykiet, zakrętki, uszczelki i przypadkowe zaieczyszczeia. Recyklig materiałowy ie jest, więc dla PET ajtańszą metodą recykligu. Mimo to recyklat jest dostępy a ryku i iektóre firmy właśie taki rodzaj recykligu wybierają (p. Coca-Cola). Jedak ajczęściej dla tego tworzywa wybiera się recyklig surowcowy ze względu a reaktywość wiązaia estrowego. 9

10 Do ajskutecziejszych metod recykligu surowcowego PET ależą: 1. Hydroliza Metoda polega a rozkładzie PET pod wpływem wody w wysokiej temperaturze, często pod zwiększoym ciśieiem. Obecie jest to ajczęściej stosowaa metoda recykligu PET. Pod wpływem wody makromolekulare łańcuchy pękają ze stopiowym zmiejszaiem się ciężaru cząsteczkowego, aż do moomerów: O O C COOCH CH H2 O CO + HOCH 2 CH 2 CO (5) Hydroliza PET może być prowadzoa w środowisku zasadowym, a wtedy produktami są sól kwasu tereftalowego, z której po zakwaszeiu otrzymuje się kwas tereftalowy i glikol. Rówaia (6) i (7) 10

11 COOCH 2 CH 2 O COONa (6) + 2 Na + CH 2 CH 2 C=O COONa COONa CO + 2HCl + 2NaCl (7) COONa CO 2. Alkoholiza: Zachodzi zgodie z rówaiem: COOR O OC COO CH 2 CH 2 + 2R R H + HOCH 2 CH 2 COOR (8) Najczęściej wykouje się metaolizę pod wpływem CH 3 w wysokiej temperaturze i pod ciśieiem, uzyskując w te sposób tereftala dimetylu (DMT) surowiec do produkcji PET (reakcja (4)), oraz glikolizę pod wpływem glikolu w wysokiej temperaturze, uzyskując w 11

12 te sposób bis-2-hydroksy-tereftalau etylu, rówież surowiec do produkcji PET (reakcja (9)). COOCH 2 CH 2 O COOCH 2 CH 2 + CH 2 CH 2 (9) C=O COOCH 2 CH 2 3. Acydoliza: Metoda polega a ogrzewaiu z kwasem karboksylowym, moża ją zilustrować rówaiem: O O C COO CH 2 CH2 + 2R-CO CO + RCOOCH 2 CH 2 OOCR CO (10) 12

13 4. Amioliza: Proces polega a ogrzewaiu z amiami lub iymi związkami zawierającymi w cząsteczce ugrupowaie NH 2 : O O C COO CH CH R-NH 2 CONH-R HOCH + 2 CH 2 CONH-R (11) Opisae powyżej metody polegały a całkowitej chemolizie, prowadzącej do utworzeia moomerów polikodesatu. Prowadzi się rówież procesy, których celem jest uzyskaie oligomerów (OET) o krótszych łańcuchach, zwykle w wyiku częściowej glikolizy. Uzyskae oligomery zajdują zastosowaie do otrzymywaia różego typu żywic p. poliestrowych, lakierowych, mogą staowić dodatek do żywic i elastomerów poprawiający ich właściwości, jak rówież mogą pełić rolę plastyfikatorów dla iektórych tworzyw p. PCV[6]. Jedym z ciekawszych rozwiązań w utylizacji PET jest opracowaa w ostatich latach w Istytucie Chemii Przemysłowej metoda łączeia a drodze chemiczej odpadowego PET z produktami odpadowymi powstającymi podczas utleiaia cykloheksau do cykloheksaou w procesie Cyklopol [7]. Metodę wykorzystują Zakłady Tworzyw Sztuczych ERG w Pustkowiu. Licecja została sprzedaa firmie Italiaa Resie. Istalacja została uruchomioa i sprawdziła się w praktyce. W Samodzielej Katedrze Chemii i Techologii Tworzyw Sztuczych Politechiki Krakowskiej opracowao metodę przetwarzaia butelek z PET a wytrzymałe materiały budowlae.[4] Butelki są zgiatae i mieloe a kilkucetymetrowe płatki. Potem dodaje się do ich klej. Powstaje jedolita masa, którą prasuje się w formach. Metoda ie wymaga kosztowego segregowaia, mycia i osuszaia butelek. Nowy materiał łączy wyjątkową 13

14 odporość a ściskaie ze zdolością przepuszczaia wody. Naukowcy odkryli rówież, że płyta z iego wykoaa, tzw. IZOPET-R, pochłaia fale dźwiękowe. Z butelek po apojach moża wytwarzać płyty do stabilizacji grutu - a przykład a skarpach. Materiał stosuje się do ocieplaia ścia budyków, fudametów, dachów, tarasów. Twórcy techologii: prof. Ja Pielichowski, dr Jerzy Polaczek, dr Jolata Polaczek i mgr Piotr Przybek, za opracowaą metodę recykligu odpadów PET otrzymali złoty medal podczas Międzyarodowej Wystawy Wyalazków Naukowych i Przemysłowych Iowacji w Brukseli, złoty medal a Międzyarodowym Saloie Wyalazków i Nowych Produktów w Geewie, srebry medal podczas 3 Międzyarodowego Salou Iowacji i Iwestycji w Moskwie oraz tytuł Lidera Iowacji 2002, a o licecję a owa techologię zabiegają już Grecy. Na całym świecie trwają itesywe badaia ad opracowaiem jak ajskutecziejszych metod przetwarzaia odpadowego PET. Opracowao w oparciu o astępujące pozycje literaturowe: [1] J. Zawoździak, M. Kozłowski, Podstawy recykligu tworzyw sztuczych [2] T. U. Gergross, S. C. Slater, Świat Nauki, Nr 11/2000 [3] J. Bojaowicz, Przegląd Techiczy, Nr 14/2000. [4] CEEPUS, Recyklig Tworzyw Sztuczych, Materiał koferecyje [5] Praca zbiorowa pod red. Z. Florjańczyka i S. Peczka, Chemia polimerów tom III, Oficya Wyd. PW, 1997 [6] Praca zbiorowa pod red. A. K. Błędzkiego, Recyklig materiałów polimerowych, WNT,1997 [7] J. Polaczek,P. Peczek, Z. Wielgosz, R. Ostrysz, E. Kowalska, A. Ledzio, Z. Machowska, Przem. Chem. Nr5/