Mediator akademicki jako przeciwdziałanie mobbingowi w środowisku akademickim

Transkrypt

1 Mdtr kdmck jk przcwdzł mbbgw w śrdwsku kdmckm Z s d y I. M d t r p w p r w d z ć p s t ę p w m d c y j w p r I I. M d t r p w w s w y m p s t ę p w u k r w ć s ę p r z d I I I. M d t r p w d b ć z p w d b r w l ś c u d z I V. M d t r p w t k p s t ę p w ć, b y w s z y s t k s t r y s p V. M d t r p w p d j m w ć s ę p m c y w r z w ą z u V I. M d t r p w p r w d z ć p s t ę p w m d c y j g V I I. M d t r p w z c h w y w ć p u f ś ć p s t ę p w m d V I I I. M d t r p w u k ć k f l k t u t r s ó w z s t r m I X. M d t r p w p r z y j m w ć ż d y c h k r z y ś c d s t r X. M d t r w s w j j d z ł l ś c f r m c y j j m r k t g w X I. M d t r p w d s t r c z ć s t r m j s y c h j d z c z X I I. M d t r p w p g ł ę b ć s w j k m p t c j z w d w w W r s z w, 1 9 m j

2

3 Józf Wczrk Mdtr kdmck jk przcwdzł mbbgw w śrdwsku kdmckm Nzlż Frum Akdmck KRAKÓW 2009 Z s d y I. M d t r p w p r w d z ć p s t ę p w m d c y j w p r I I. M d t r p w w s w y m p s t ę p w u k r w ć s ę p r z d I I I. M d t r p w d b ć z p w d b r w l ś c u d z I V. M d t r p w t k p s t ę p w ć, b y w s z y s t k s t r y s p V. M d t r p w p d j m w ć s ę p m c y w r z w ą z u V I. M d t r p w p r w d z ć p s t ę p w m d c y j g V I I. M d t r p w z c h w y w ć p u f ś ć p s t ę p w m d V I I I. M d t r p w u k ć k f l k t u t r s ó w z s t r m I X. M d t r p w p r z y j m w ć ż d y c h k r z y ś c d s t r X. M d t r w s w j j d z ł l ś c f r m c y j j m r k t g w X I. M d t r p w d s t r c z ć s t r m j s y c h j d z c z X I I. M d t r p w p g ł ę b ć s w j k m p t c j z w d w w W r s z w, 1 9 m j

4 Publkcj wyd w rmch rlzcj umwy r 522/DWB/P/2009 r. wyk zd Mdtr kdmck, jk przcwdzł mbbgw w śrdwsku kdmckm dfswg przz Mstrstw Nuk Szklctw Wyższg z zkrsu dzłlśc wspmgjącj bd. Cpyrght by Józf Wczrk Nzlż Frum Akdmck ISBN: Skłd druk: PREMIUM PARTNER, Krków, ul.krszwskg 27

5 Sps rzdzłów Wstęp 9 Prdk dl mbbgwych w śrdwsku kdmckm 11 Jk rzpzć mbbg 13 Akty przmcy psychczj w śrdwsku kdmckm 17 Fzy mbbgu kdmckg 21 D kg sę zwrócć w przypdku mbbgu 23 Jk dług trw mbbg 27 C sprzyj mbbgw w śrdwsku kdmckm 29 Kt jst jczęścj mbbgwy w śrdwsku kdmckm 33 Nptyzm mbbg 35 Jk rgwć mbbg w śrdwsku kdmckm 37 C wyk z dtychczswych sprw mbbg kdmck w Plsc 39 Czy mbbgwy w śrdwsku kdmckm m szs wygrć przd sądm 41 Jk zpbgć mbbgw 43 Jk przrwć mbbg 45 Mbbg kdmck w Plsc 47 Ggrf mbbgu w śrdwsku kdmckm 49 Mbbg w śrdwsku kdmckm 53 5

6 Mbbg uczly w pch trutów 59 Mbbg PANwsk 69 Ngtyw skutk mbbgu dl uk dukcj w Plsc 77 Uwrukw systmw mbbgu w śrdwsku kdmckm 79 Uwrukw byczjw mbbgu w śrdwsku kdmckm 81 Kfrmzm śrdwsk kdmckg mbbg 83 Mbbg kdmckch dmsktrów (whlstblwrs) 85 Akdmck kdry dmstrcyj-tchcz mbbg 89 Mbbg studck 91 Akdmck cybrbullg 93 Pltyk tymbbgw 97 Pltyk tymbbgw szczblu rządwym 99 Zpbg psychczj przmcy w mjscu prcy wdług Eurpjskj Agcj Bzpczństw Zdrw w Prcy 101 Pltyk tymbbgw plskch uczlch 105 Mdtr kdmck 111 Altrtyw mtdy rzwązyw sprów kflktów w śrdwsku kdmckm 113 Mdtr (rzczk) kdmck w krjch pzurpjskch 117 Mdtr (rzczk) kdmck w U Eurpjskj 121 Dzł rzcz pwł stcj mdtr kdmckg w Plsc 125 6

7 Jk wprwdzć stcję mdtr (rzczk) kdmckg w Plsc 129 Mdcj studch pdyplmwych 131 Srws trtwy 'Mdtr kdmck ktr mbbg' 133 Wsk 135 Ddtkw lktury 137 Appdx: 143 Kdks Prcy (frgmt) 145 Stdrdy prwdz mdcj pstępw mdtr 149 Kdks Etyczy Mdtrów Plskch 155 Józf Wczrk - Mbbg uczly 159 Józf Wczrk & J Szpg - Mdtr kdmck pl ptrzby 167 Józf Wczrk - Mbbg trtwy Ntk utrz 175 7

8 8

9 Wstęp W plskm systm uk szklctw wyższg jst z stcj mdtr kdmckg, mm ż mdtr młby wl prcy, b sz systm jst przyjzy ptlgm. Prcwcy uczl stytucj ukwych brdz wdzą gdz sę zwrcć w clu rzwązyw kflktów, sprów, w przypdku szykw psychczg, czy wlu ych sprwch wykjcych z rlcj trprslych, czy złj rgzcj prcy. Od lt, w przypdku przjwów mbbgu, zwrcją sę zwykl d utr tj ksążczk prwdzącg spłcz ksultcj w rmch skcj Mbbg w śrdwsku kdmckm Krkwskg Oddzłu Krjwg Twrzystw Atymbbgwg ppulryzującg sprwy mbbgu kdmckg w rmch dzłlśc Nzlżg Frum Akdmckg. Istcj mdtr/rzczk kdmckg jst pwszch bc w uczlch mrykńskch, kdyjskch, ustrljskch, tkż wlu urpjskch. W plskm systm mmy jdy rzczków prw studtów dktrtów, c j msj. Pstult wprwdz mdtr (rzczk) kdmckg wysuwy d klku lt przz Nzlż Frum Akdmck, jszcz wczśj przz utr, zlzł sę w kńcu w mstrlych złżch rfrmy uk szklctw wyższg. T ksążczk, jk rówlgl prwdz przz utr wtry 'Mdtr kdmck ktr mbbg' - wy pmóc w dzłch rzcz pwł stcj mdtr kdmckg. Zrzm mgą tż fukcjwć jk prdk dl mbbgwych w śrdwsku kdmckm. Ksążczk, jk stpw budw wtry trtw, pwstły w rmch Umwy r 522/DWB/P/2009 r. z Mstrstwm Nuk Szklctw Wyższg wyk zd Mdtr kdmck, jk przcwdzł mbbgw w śrdwsku kdmckm. Autr dzękuj z dyskusj tmt mbbgu mdcj prwdz d lt ' żyw', jk z pmcą trtu. Dr Wldmrw Krczyńskmu dzękuj z przczyt wstępj wrsj ksążczk pczy uwg. 9

10 10

11 Prdk dl mbbgwych w śrdwsku kdmckm 11

12 12

13 Jk rzpzć mbbg Przz mbbg rzum sę długtrwł, pwtrzjąc sę szykw, dręcz psychcz prcwk. Zwykl m clu wyzlw prcwk z zspłu, bż jg pczuc włsj wrtśc, pzbw g gdśc, dprwdz d dztgrcj psychczj, któr rl bży jg wydjść prcy utrud ktkt z tczm. Jst t pstępw grsyw, skrw przcwk drugj sb, tycz. Mbbg jst brdz rzpwszchy w śrdwsku kdmckm, l słb pzy, gdyż ukrywy, zwykl zmty pd dyw'. Mbbrm jst zwykl przłży (dyrktr stytutu, krwk ktdry, zkłdu, lbrtrum) mbbgwym jd z pdwłdych, rzdzj grup pdwłdych (mbbg pwy dgóry). Brdz rzdk sptyky jst mbbg pwy ddly, gdy mbbgwy jst przłży, czy t przz jdg, czy grupę pdwłdych. Sptyky jst tkż mbbg pzmy mbbg wśród prcwków, kdy zwykl jd prcwk jst mbbgwy przz grupę klgów.mż tż mówć mbbgu mszym, kdy w mbbgwu prcwk przz klgów uczstczy (mpuluj przbgm) przłży, czsm cjtr szykw, kflktu prwdzącg d mbbgu. W śrdwsku kdmckm mbbgw mgą być tż studc/dktrc przz uczycl kdmckch lub przz prsl dmstrcyjy rzdzj studc/dktrc mbbgują uczycl kdmckch lub prsl dmstrcyjy. Oczywśc mbbg mż mć mjsc tkż wśród prslu tchczg dmstrcyjg. Mbbg dkuj sę pprzz dyskrdytw sby, lub uzsdą, mrytryczą, krytykę jg prcy; pprzz rzpwszch uzsdych, złślwych pltk, mów, częst tmty sbst, p. c d brku zrówwż, włścwych cch chrktru, c d chrby psychczj, wyk bwązków (których mu 13

14 przydzl, lb zblkw wyk - mm przydzłu tp. Trzb mć uwdz, ż mbbrzy są brdz krtyw w tj sfrz); publcz upkrz (p. wbc studtów, ych prcwków, zbrch ukwych tp.); grw prcwk (przy twrzu zspłów bdwczych, dydktyczych, przy grdzu tp.); przydzlu prcwkw bwązków pżj, lb pwyżj jg kwlfkcj, lub tkch, których mż wykć (p. prc kmputrw, l bz dstępu d sprwg kmputr, wyjzd w tr, l bz mżlwśc trzym dlgcj, czy skrzyst z śrdk trsprtu, przprwdz bdń sprzęc, l bz dstępu d sprzętu td. tp.); wyszydz prcwk, krśl p. mm udczk (b p. ptrf prcwć zpsutym kmputrz, b jg prc mż być bzkr zpsyw kt ych td.); grźby ust, zstrsz p. zwlm z prcy, czy tż gtywą cą z brk pkry tp.; wydw sprzczych plcń, lub zgdych z prwm; udzl frmcj (p. dcyzj c d przprwdz zjęć, stęp skrż, ż tych zjęć przygtwł!); uzsd zrzuty brk tyk, gtyw ddzływ klgów, studtów, bz wykz zsdśc zrzutów; uzsd zrzuty brk kwlfkcj, bz wykz zsdśc zrzutów; rzpwszch prwdzwych frmcj ( sb lub jg prcy); fłszyw c zgżw w prcy; dbr prc, wczśj zdych/uzgdych d wyk;. zlc wyk prc bzsswych; wymusz dpsyw ych prcwków d wykywj jdsbw prcy, by pmjszyć rlę, sągęc tp.; grż przmcą fzyczą; 14

15 Mbbgm jst zwl z prcy, jkklwk mbbrw tk fkt mż chdzć fzycz przmc, l mędzy mbbrm mbbgwym d tkj przmcy mż dchdzć jdrzw wyłdw złśc przłżg pdwłdy 15

16 16

17 Akty przmcy psychczj w śrdwsku kdmckm Śrdwsk kdmck, jk jbrdzj wydukw, m duż zdlśc w stswu różych, częst wyrfwych któw przmcy psychczj. Mż wymć: dzł utrudjąc prcs kmukw sę, plgjąc : grczu lub utrudu frz mżlwśc wypwd sę - p.dpuszczu d dyskusj twrtych zbrch ukwych - uprczyw zuwż zgłsz sę d dyskusj mm pdsz ręk; dpuszczu d wygłsz rfrtów twrtych sympzjch, kfrcjch ukwych, mm psd drbku, mm wczśjszg zprsz, czy kcptcj ( stęp dwływ zprszń, p jkś trwcjch, skrżch tp.); cągł przryw wypwdz, l d j dszł, lub rgw wypwdz przyjzym, mrytryczym uwgm, czy wręcz wyzwskm; dpuszczu d kmukw sę z ym ukwcm (p. zgrczym, czy z ych jdstk ukwych); cągł złślw krytykw wykywj prcy bz pdw uzsd mrytryczg; ęk przz tlf, trt; publcz stsw gróźb ustych, czy psmych ( bcąć mu brdę!, jst jk jst, l jk sę dstsujsz t będz źl, tkg lży trzymć w stytuc jdg d, jk sę pdb t w! tp.); pgróżk, zstrsz utrtą ttu, wsu, prm, wyjzdu tp. wbc pdjmw wygdg (dl ych) tmtu bdń, wbc plwg sympzjum, rfrtu, publkcj, wbc kfrmstyczych zchwń, wbc skłd prtstów, skrg tp; 17

18 prztw pżjących brźlwych gstów tp.; ukryw sttych frmcj p. dzłlśc zkłdu, by zrzucć stęp zjmść tg c sę w zkłdz dzj, ujw frmcj przydzlu zjęć z studtm, by skrżyć stęp chęć d ch prwdz tp.; dzł wpływjąc gtyw rlcj spłcz: uk przz przłżg ktktu z frą, rzmów, rzptryw sprw fry zcz, bz jj bcśc ( w bcśc dcydtów), bz mżlwśc wypwdz, bz dzłń rzcz rzwąz przyczyy kflktu, bz zgżw mdtr; fzycz spłcz zlw fry zkz kmukw sę z ym prcwkm (p. pd zrzutm, ż mgłby przkzywć jkś frmcj, zlc uk, lub wręcz zkz prcwkm ktktw sę z zlwą sbą, sttcyj grw lkcwż prcwk (jkby g był), zprsz wspól urczystśc, stytutw mprzy, sympzj tp.; dzł ruszjąc wzruk fry: bmw, zcz, mw, tkż w trc; sugrw zburzń psychczych (brdz częst stsw w śrdwsku; kdmckm, wbc tych, którzy ml cywlą dwgę prztwć pglądy dm d bwązujących, wbc syglzujących prwdłwśc w zrządzu, rztlść ukwą (whstlblwg), czy przdstwjących mrytryczą krytykę prc ukwych tp.; rzsw pltk, dzfrmcj, dtyczących tk sprw zwdwych, jk sbstych; złślw śmsz gruc zwdwym prywtym; 18

19 brż słw w pstc wulgrych przzwsk, lub ych upkrzjących wyrżń.; syucj chrktrz sksulym, skłd prpzycj sksulych p. przy gzmwu, l tż syucj mptcj przz zwdz w uczucch skrż wulgryzm tych, którzy wulgryzmów w śrdwsku kdmckch 'wulgrystów używją (tym sę wyróżją!); prdw spsbu chdz, mów, gstów fry; tkw pglądów pltyczych, lub przkń rlgjych, c drbku, prc ukwych, prcy dydktyczj wdług tych krytrów, wdług krytrów mrytryczych; wyśmw tkw fry z uwg jj rdwść, czy rsę; wyśmw wzruku, płsprwśc lub klctw; dzł udrzjąc w pzycję zwdwą fry: wymusz wykyw zdń ruszjących gdść sbstą; mrytrycz kwstw pdjmwych przz frę dcyzj p. dtyczących wybru tmtu prcy ukwj, prgrmu zjęć tp.; przydzl frz żdych zdń d rlzcj lub przydzl, zpw rzędz prcy zbędych d wyk zd; przydzl zdń bzsswych, zbędych, zgdych z prwm p. kz prwdz zjęć z studtm w wlkch grupch umżlwjących sswą rlzcję zjęć, p. kz prwdz wycczk trwych zgd z prwm prków rdwych, z rżm uczstków wycczk (przy dpwdzlśc prwj prwdzącg!); przydzl zdń pżj kwlfkcj kmptcj, p. dśwdczmu uczyclw kdmckmu przydzl zjęć typwych dl pczątkującg systt; 19

20 przydzl zdń zbyt trudych, przrstjących kmptcj mżlwśc fry, p. przydzl systtw zdń typwych dl prfsr (bz wsprc), l tż p. przydzl młdmu prcwkw zjęć rml prwdzych przz 2-3 smdzlych prcwków skrż chęć d dydktyk, dzrgzw prcy, gdy t wykż, ż kmptcjm mżlwścm przrst prfsrów; cągł przydzl wych zdń d wyk (z rlym trmm rlzcj lub lścą prcy d wyk) p. cągl zm przdmtów dydktyczych, uzsd zm tmtu prc mgstrskch czy dktrskch; wydw bsurdlych sprzczych plcń p. jdczsy wyjzd trwy (dlgcj) bwązk prwdz zjęć uczl, przygtw prcw kmputrz przy zkz krzyst z sprwg kmputr; wdlzm szcz włsśc prcwk lub frmy p. zbrów ukwych, ttk, kmputrwych bz dych tp; dzł udrzjąc bzpśrd w zdrw fry: zlc prc szkdlwych dl zdrw, dstswych d mżlwśc fry bz zpw dpwdch zbzpczń - p. prc w lbrtrum bz włścwj wtylcj, l z dczykm chmczym, prc w pmszczu przy dużym tężu hłsu (p.stlw lbrtrum d tłucz km, w pwcch, tylk jwyższym pętrz, d pkjm prcy ukwj); czy rzdzj stsw w życu kdmckm, l jdk sptyk; grźby użyc sły fzyczj wbc fry; stsw przmcy fzyczj zczym slu; 20

21 Fzy mbbgu kdmckg W śrdwsku kdmckm mbbg gół kńczy sę szybk, mż z wyjątkm mbbgu studckg zm sę skńczy, gół źl dl fry, klk fz jg rzwju mż zuwżyć. Fz wczs, zwykl zwąz z kflktm rzwązym, lub źl rzwązym, czsm sprwkwym jk prtkst d rzpczęc dzłń mbbgwych. W śrdwsku kdmckm rżw kflktów w clu pzbyc sę wygdg prcwk jst dr częst sptyk, mżlwśc sprwkw kflktu, szczgól bz zjęć dydktyczych grm. Częst mbbg zczy sę d skrżń jkś uchyb w prwdzu zjęć z studtm, częst bz jkgklwk mrytryczg uzsd. Frmułw zrzutów w stsuku d uczycl kdmckch pdchdzących d zjęć pwż rlzujących prcs dydktyczy w spsb wyróżjący mus prwdzć d kflktu, częst rstjącg. Brdz częst kflkty w śrdwsku kdmckm zczyją sę d krytyk ukwj, chćby jk jbrdzj uzsdj mrytryczj, lb d wjśc 'zrzrw' trytrum bdwcz g bdcz. Gdyby w tj fz sprwy trfły d mdtr kdmckg mż by częst zpbc sklcj dzłń mbbgwych. Fz sklcj - w tj fz zwykl dłuj sę prcwk, pdwż jg kmptcj, rzpwszch pltk, pmów, zrów w zkłdz prcy, jk pz m.skutczą pltfrmą tkch dzłń są p. psdz rdy ukwj w szrszym gr, bz fry. Urb włścwj p szrszym frum t gwrcj sukcsu w cłkwtym wykluczu fry z śrdwsk. Ofr żyj w strs, gół jst pzbw pmcy z stry tcz, któr 'czg słyszy, wdz'. Ofr str brć sę sm, przdstw rgumty, któr czg jdk dją. Pgrążją jdy frę, którj urb sę m sby sklktwj z przłżym, z prcwkm, d czg lpj sę mszć. 21

22 Gdyby ktś sę dwżył wsprć frę, gół zst przywły d prządku, by pzstl wdzl, ż wrt sę wychylć. Kfrmzm śrdwsk kdmckg zpw sukcs mbbrw. Wlkdcyj, rz dżywt, krwcy w stytucjch kdmckch mją szrką gmę mżlwśc dłw fry, jk zlw z śrdwsk. Fz zwsw fr zstj sprwdz d rl kzł frg. Ofr jst bw wszystk c zł w zkłdz, mm ż sprwuj rl krwczj, zrządz zkłdm m wpływu. Jśl fr zprtstuj, dj Bż psz sprwę p. d dzk, czy rktr, uzysk gół m pcz, rzrbcz. Wkół fry rb sę pust. Kldzy zczyją jj zuwżć, tkż w rmlych cdzych sytucjch. Ofr żyj w crz wększym strs, m trudśc z kctrcją, m spkju ptrzbg d wykyw prcy ukwj dydktyczj. Jśl wyk prcy słbą, zrzuty w stsuku d j stą sę wrygd.ofr brąc sę mż rgwć mcjl, wt grsyw, c tylk pgrsz jj sytucję. Chdz d prcy stj sę ktrgą. Zwykl m sty lękw, zczy chrwć lczyć sę. Ofr słb, mbbr tryumfuj. Fz kńcw- Jśl prcwk zdbył sę zmę mjsc prcy, czy był t z jkś pwdów mżlw, pzstł w dtychczswym mjscu prcy, p długm krs ęk, zjduj sę w st zdlśc d fktywj prcy. Pprzz rrgzcję zkłdu, krwk - mbbr łtw mż sę pzbyć wygdg prcwk, który tk już przz ych jst pstrzgy jk mł przydty w zkłdz, pgrszjący jdy klmt prcy. Okrsw c tkg prcwk, gół zrsztą jw, będz dl g zwykl krzyst zkłd p jg djścu dtch z ulgą. Ofr p trzymu wlczg bltu gół zjdz ztrud w swjj dzdz, b wszyscy sę zją będą ryzykwć. Dbrz jśl będz jszcz zdl d jkjklwk prcy. 22

23 D kg sę zwrócć w przypdku mbbgu? Gdz szukć pmcy? Tką stcją w śrdwsku kdmckm w być mdtr kdmck. Pók c tkj stcj m w prw 'kdmckm', l trzb wlczyć t by tk stcj zstł wprwdz, zrów d ustwdwstw kdmckg, jk rl d życ kdmckg. Nktór uczl zczyją prwdzć już pltykę tymbbgwą twrząc kmsj prcdury tymbbgw, l jst t zjwsk pwszch, rczj rzdk. N gół prcwcy kdmccy wl wdzą mbbgu są bzrd kdy stją sę frm dzłń mbbgwych. Rzdk prwdz są szkl, mm sprj ltrtury dtyczącj mbbgu wl jst fchwych prcwń dtyczących spcyfk mbbgu kdmckg. Oczywśc sby mbbgw mgą sę zwrcć rdę pmc d stwrzyszń tymbbgwych, l są lcz dzłją zsdz wltrtu w klku tylk mstch kdmckch, gdy tmst zwykl sprwy trzb rzptrywć rzwązywć mjscu zdrzń. Skcj mbbgu kdmckg jst prwdz tylk jdsbw w Krkwskm Oddzl Krjwg Stwrzysz Atymbbgwg. Wykz stwrzyszń dzłjących tr Plsk: Krjw Stwrzysz Atymbbgw Wrcłw, ul. Olbsk 18/5 -ml: ffc@mbbg.mst.rg.pl Oddzł krkwsk KSA Adrs tymczswy: Krków, ul Kprk 26 W sprwch mbbgu kdmckg - ktkt: jzf.wczrk@tr.pl 23

24 Łódzk Oddzł KSA Adrs: Łódź, ul. Przędzl 127/40 E-ml: Przs Oddzłu: Dr Wtld Mtuszyńsk Pukt Ksultcyjy KSA w Gdńsku Rg Tlk -ml: Offc@mbbg.mst.rg.pl Ogólplsk Stwrzysz Atymbbgw OSA Stwrzysz Atymbbgw pp. Brbry Grbwskj Oddzł Wrszw ul. Lchck 1 m. 48; Wrszw; tl.(022) Wrt tż pmętć mżlwśc zwrc sę d ych stcj: RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH Bur Rzczk Prw Obywtlskch Alj Sldrśc Wrszw tlf ( ) , fx. ( ) , -ml rzczk@rp.gv.pl Płmck Trwy w Ktwcch (dl wj. śląskg, młplskg, śwętkrzyskg) - ul. Jgllńsk 25 pkój 122, Ktwc, tlf ( ) , Fx ( ) Płmck Trwy w Wrcłwu (dl wj. dlśląskg, lubuskg, plskg) ul. Wrzbw 5, Wrcłw, skrtrt (+ 48) , Fx (+ 48)

25 Bzpłtj pmcy prj udzlją Bur Prd Obywtlskch: Zwązk Bur Prd Obywtlskch (ZBPO) - Prcy sc Bur Prd Obywtlskch ptruj Rzczk Prw Obywtlskch. Pdt stją Uwrsytck Prd Prw. Prgrm Uwrsytckch Prd Prwych plg pwływu przy Wydzłch Prw Admstrcj prd prwych, w których studc prw, pd dzrm pką mrytryczą prcwków ukwych prktyków, udzlją dpłtych prd prwych sbm ubgm. Sprwm mbbgu zjmuj sę tkż Pństww Ispkcj Prcy Pństww Ispkcj Prcy udzl bzpłt prd w zkrs prw prcy N mbbg wy rgwć zwązk zwdw p. NSZZ Sldrść w których uczlch t prblm pdjmuj, l zbyt skutcz. Prblmm jst tż fkt, ż tylk część prcwków kdmckch lży d jkgklwk zwązku zwdwg. Wrt mć uwdz stjącą już sć mdtrów m.. Plskg Ctrum Mdcj którym m jdk, jk d tj pry, spcjlśc mdcj kdmckj. Prmwm mdcj kdmckj zjmuj sę tmst Ctrum Rzwązyw Sprów Kflktów przy Wydzl Prw Admstrcj Uwrsyttu Wrszwskg

26 26

27 Jk dług trw mbbg? Mbbg t dzł długtrwł pwtrzjąc sę. Mż trwć msącm, wt ltm. D mbbgu zlcz sę krótktrwłych, jdrzwych kflktów, kłót, pstwń, któr jdk zżg mgą przrdzć w mbbg. Wdług jc 'mbbglg' - H. Lym, by dręcz szyky zywć mbbgm, wy trwć c jmj 6 msęcy, chcż tk krs trzb trktwć jdy rtcyj. I klkutygdw szykw psychcz prcwk mż prwdzć d pwżych kskwcj mż pdlgć skcjm z kdksu prw prcy trktującg mbbgu. Mbbg w stsuku d sób dprych psychcz psłuszych w myślu, mż trwć ltm. Mgą t być pwtrzjąc sę fl mbbgu, przdzl przrwm. Mbbg mż trwć wt jśl krwcy zkłdu sę zmą. Mbbg jst bwm uwrukwy przd wszystkm systmw. Jśl systm prfruj sby mr kfrmstycz t łtw przwdzć, ż ktś kt kskwt zgrż krwkm, swm kwlfkcjm kfrmzmm, będz dl mbbgwy, wt jśl zmł sę krwk zkłdu, czy mbbgwy zmł zkłd. Prcdwc jst bc zbwązy (Art kdksu prcy) d przcwdzł mbbgw, węc w skutcz rzdzlć frę d mbbr (mbbrów) przrwć szyky, w jk jwczśjszym stdum. Pw prwdzć wwętrzą pltykę tymbbgwą. Długtrwły mbbg jst krzysty tylk dl zkłdu prcy, l przd wszystkm dl sby mbbgwj. P długtrwłym mbbgu, p przjścch rz trumtyczych, prcwk mż mć pwż trudśc z dptwm sę tkż w wtulym wym mjscu prcy, l tk zjdz. Nrz mż wpść z 'dszczu pd ryę', b mbbg jst wszchbcy, słby psychcz długtrwłym mbbgm prcwk będz pdty strs wszlk, wt wlk szyky. 27

28 N lży ztm czkć wyczrp dfcyjg 6-msęczg krsu zsz szyk, lcz rzwązywć prblm u zr. Tkm prblmm uczlch w stytutch ukwych w sę zjmwć mdtr kdmck. Istcj mdtr w w stty spsób skrócć czskrs trw mbbgu w śrdwsku kdmckm uchrć przd m wlu prcwków pprzz wczs lkwdw gsk zplych dzł rzcz zm systmwych zrzm rfrm tymbbgwych. 28

29 C sprzyj mbbgw w śrdwsku kdmckm? Czyków sprzyjjących mbbgw jst wl. W stytucjch kdmckch mż d ch zlczyć: zł rgzcj prcy; słb krwctw, któr przkrczył próg włsj kmptcj; trudśc fsw stytucj, przy przrśc ztrud; ptyzm (szczgól wtdy, kdy człkw tj smj rdzy prcują w tj smj jdstc, jd z ch jst stwsku krwczym); zbyt hrrchczść struktury utrudjąc kmukcję mędzy prcwkm krwctwm; mł mblść kdry kdmckj spędzjącj cły krs krry zwdwj d studt d prfsr, czy rktr tj smj uczl, czyl tzw. 'chów wsby'; rkrutw kdry, gół w wyku fkcyjych kkursów. spśród 'swch'; kfrmzm tcz; przjrzystść c, wsów, kkursów; mł skutczść prw tymbbgwg; brk zdlśc d rzwązyw kflktów; brk mdtrów; dużyw utm kdmckj, rzumj tkż jk zlżść d prw prcy, (częst p, ż prw prcy uczlch bwązuj). Mbbgw sprzyj zł sytucj fsw stytucj, szczgól w sytucj przrstu ztrud. Zgrż utrtą prcy pgrsz stsuk mędzyludzk w zkłdch. Jśl są trudśc z zlzm prcy, z przjścm d g zkłdu, prcwk będz cch zsł upkrz w prcy skrżąc sę kmu. 29

30 Krwk mbbr mż stswć mbbg jk spsób dyscyplw, czy rczj mksymlg wykrzystyw prcwków. Gdyby mbbgwy wósł sprwę d sądu, t rczj m mł szs by prcujący dl w zkłdz zchcl zzwć przcwk krwkw-mbbrw. Mją śwdmść tg, ż śwdcz prwdy przcwk prcdwcy mż skutkwć utrtą prcy. Nktórzy twrdzą, ż jk sę kmuś pdb w prcy, jśl uwż, ż jst szykwy, dyskrymwy, jst dbrym fchwcm, t ch prcę zm, w ją zlźć bz prblmu. Prblm jdk w tym, ż w wlu dzdzch wl jst zkłdów, w których ukwc mż sę rlzwć, częst pdb wruk pują w ych mjscch prcy. Pz tym zwsz zm mjsc prcy, jśl wt jst mżlw, mus zczć pprwę trktw prcwk. Njbrdzj skutczym wyjścm jst szuk ztrud w ym krju, lub w. złż włsj dzłlśc gspdrczj, l jst t rzwąz dl wszystkch. Mbbg jst częsty w zkłdch źl zrgzwych. Mbbg byw stswy jk mtd zrządz zkłdm, jk mtd dyscyplw prcwków. Krwcy mrytrycz przygtw d krw zspłm ludzkm, którzy sągęl pułp włsj kmptcj, częst stsują trrr psychczy dl utrzym sę przy włdzy pprzz wykńcz zbyt ktywych, zbyt kmpttych, ztm ptcjl zgrżjących m prcwków. Twrdz, ż mbbg dtyczy słbych prcwków są zwykl uzsd. Włś jlps prcwcy, dzwyczj wydj są szczgól rż mbbg, szczgól wtdy jśl psują d ukłdu, czy p prstu zkłócją sttus qu. N cdzń wdzmy jk zchwwcz jst śrdwsk kdmck, jk b sę wszlkch zm, w szczgólśc tych w kruku stdrdów śwtwych. Rfrmtrzy muszą sę lczyć z tym, ż będą pddw mbbgw. Jśl trzymją łtkę rfrmtrów, burzycl błgstu kdmckg, będą mć trudśc w zlzu j prcy. Śrdwsk jst mł, twrzy pjęczyę sby z z swych kwlfkcj kfrmzmu gdz będą ml wdz. Obwązkm ukwców 30

31 w być psłuszństw w myślu, l włś spł tg czywstg krytrum rż tkg ukwc mbbg. Kfrmśc gół mją mj kłptów, tmst pwszchy kfrmzm tcz stw sytucję sprzyjjącą mbbgw skrwmu ku kfrmstm.. W sytucj spru mędzy mbbgwym krwctwm, gół wszyscy crpą mzję, trcą słuch wzrk. Tk zchw łtw przwdzć, węc w śrdwsku kfrmstów, mż mbbgwć wygdych bz wększg ryzyk. I t jst sytucj stdrdw dl stytucj kdmckch. Krótkwzrczy brk sldrśc z sbm szykwym t wyrk mbbgwych. W t spsób mż wykńczć prcwków p kl, tk wlu mbbrów czy. Rzdk mbbgują wlu prcwków rz, zwykl rżują kflkty pzbywją sę wygdych p kl. N trud zlźć tk stytucj kdmck, gdz u mbbr-krwk rtcj kdry jst grm, b w prcwcy są w st wytrzymć dłużj ż 3 msęczy krs próby, strs slwują sę ucczką d brdzj przyjzych zkłdów ( l tk ptrfą zlźć). Tkj sytucj sprzyj pstw stwsk przyjmj d mrytury, wt dżywt. Nrzdk mmy d czy w prktyc z dzdzczścą stwsk. Pdt wlu tzw. kryfuszy uk, prócz włdzy w zkłdz, kupuj tkż tty w ych jdstkch ukwych lub są w y spsób z m zwąz. Nktórzy, tkż pstują wl fukcj w rdch ukwych, dzrczych, twrzystwch, rdkcjch. Jśl ktś ptęży w pjęczy kdmckj m skłśc d szykw, mbbgw, mry jst ls tych, którzy mu sę rżą. Nwt błhy kflkt z tkm fudłm mus sę kńczyć źl. Zm ktś zst usuęty zstj zwykl pddy trrrw psychczmu, by wykzć mu ym, przydtść d prcy. Brk mdtr utrud rzwązyw kflktów prwdz częst d przksztłc sę wt błhg kflktu w długtrwły mbbg, kńczący sę psychczym zdrwtym kskwcjm. Prcwk jwększym wt ptcjl tlktulym pddy długtrwłmu mbbgw będz sę dwł d prcy ukwj, któr 31

32 wymg tylk tlktu wrszttu prcy, l spkju skup. P pwym czs mż będz wykzć frml, ż ztrzymł sę w rzwju. Kt będz dchdzł jk był ktkst sprwy? Lpj sę smmu rżć dchdzm prwdy, skr wt jlpszych włś przd wszystkm jlpszych, w tk spsób lmuj sę z kkurcj. I tu jst klucz d zrzum dlczg uczlch mbbg jst wszchbcy, dlczg m prw c fcjl wmy dlczg mbbrzy kdmccy mją tk kmfrtw wruk d swjg rzwju, uk trc tk wl ktywych jdstk lmwych z systmu. Cągl słyszymy w uc jst kpsk, b brk pędzy! N słyszymy w uc jst kpsk, b jktywjs są lmw przz mbbrów. Zwykl słyszymy mus być dl krwkm, b m kt g zstąpć! N słyszymy pyt c zrbł z tym, którzy g mgl zstąpć? Mż by mżyć tk pyt zstw. Mbbg t jst luzj, t jst czyk dstrukcyjy w systm uk szklctw wyższg ( tylk wyższg) lży bcy systm przksztłcć w tk spsób, by był sprzyjjący mbbgw. 32

33 Kt jst jczęścj mbbgwy w śrdwsku kdmckm? Mbbgwy mż być kżdy. Oczywśc w śrdwsku kdmckm częścj są mbbgw systc, czy dukc, rzdzj prfsrw, l mbbg jst zy wśród blstów. Nw w śrdwsku, jższg szczbl prcwcy kdmccy, rzdk dśwdczją czgś c przypm flę w wjsku. N jst t t sm, l chdz zchw, któr wymuszją jk pz hrrch w mjscu prcy przyswj sb psych rguł gry zbędj d przżyc wdzy ż mż sę wychylć. Oczywśc c brdzj wrżlw, tk mtdy grzj zszą są brdzj pdt mbbg, który mż sę dl ch źl skńczyć. Trud przdstwć jdzcz chrktrystykę sylwtk sby pdtj mbbg. Mbbgwy mż być tzw. udczk, l ktś brdz krtywy. Mż t być ktś skch kwlfkcjch zwdwych, którg przłży chc sę pzbyć, b jst mł przydty, l tkż ktś kwlfkcjch przcętych, którg przłży chc sę pzbyć, gdyż stw dl g zgrż. N gół mbbgw są c, którzy sę czymś szczgólym wyróżją są z jkgś pwdu wygd, czy t dl przłżg, czy dl grupy. N gół mbbgw są kfrmśc wyróżjący sę wśród kfrmstów (typw dl śrdwsk kdmckg) psujący d zspłu. Ktś kt jst syglstą (whstl-blwr), ujw przkręty, krupcję, zł prktyk tcz, czy rządzących, jst zbyt uczcwy, typwy, tk z którg m pżytku w zdmrlzwym zspl, gdyż p.wyłmuj sę z sldrj zmwy mlcz wbc ptlg, mus sę lczyć z strcyzmm grupy, z szykm lpj dstswych d ptlgczg systmu. Grl w plskm śrdwsku kdmckm ujw złych prktyk, czyl tk zwy 'whstlblwg' jst źl wdzy, syglśc są grdz, lcz kr. 33

34 Jk prcwk, wczśj wysk cy, ujw c pczy rządzących, zczy być szykwy cy jg prcy drstycz sę zmją (tkż cy tj prcy wczśj wysk cj, b cy w śrdwsku kdmckm dzłją jdk wstcz), ż w kńcu stj sę przydty d prcy. Zwykl mbbgw są c, którzy stwą kkurcję dl dcydtów, którzy 'wchdzą' tmty ukw 'wrżlw', lub już zrzrww, którzy pddją krytyc mrytryczj prc ych. Kts kt psz grzczścwych rczj prc mgstrskch, dktrskch, hbltcyjych rczj jst wygdy dl kdmckj spłczśc mus sę lczyć z szykm wykluczm. Stąd w śrdwsku kdmckm stsw jst swst wwętrz pltyk tymbbgw plgjąc zku krytyk ukwj, pdjmwu 'bzpczych ' tmtów bdń. Kt tkj pltyk stsuj rczj rz sę mbbg.. Częścj mbbg rż jst sb smt, wyzlw z zspłu, lżąc d żdj klk. Nlży brć pd uwgę t, ż prfd pczy mbbrów mją częst clu wyzlw jdsk, by sę jj łtwj pzbyć. Dść częsty jst zrzut w stsuku d mbbgwych, ż t jst jdstk, z którą kt chc współprcwć. Ktś kt jst zlży, lży d żdj klk, m swój śwt wrtśc, jst jbrdzj bzpczy stw bwm zgrż dl cłj struktury. Mż pwdzć - kt rusz strukturę bg stw zgrż dl wszystkch, którzy sę utrzymują jg pwrzch 34

35 Nptyzm mbbg Brdz częst przyczyą mbbgu jst zrządz zkłdm przz kl rdzy lub chęć ztrud w zkłdz człków rdzy. Jśl człkw rdzy prcują w tym smym zkłdz, wtdy tk sytucj gół sprzyj mbbgw, w szczgólśc jśl jd z człków rdzy jst stwsku krwczym. Nstty w szkłch wyższych, jk w stytuch ukwych częst rządzą kly. Wystrczy przjrzć stry trtw uczl by sę tym przkć. Sm rkrutcj tty kdmck dbyw sę częst wdług krytrów mrytryczych wdług krytrów gtyczych, wt jśl frml t są kkursy. N jst wyjątkm ustw tk kkursów, dbr tk krytrów, by wygrł krwy, by włś jlpj spłł krytr kkursw, bz względu pzm mrytryczy. Ktś mż być lpszy, t zdcydw, z względu jkść drbku ukwg, dydktyczg, l kkrt jlpszy dl zkłdu kzuj sę człk rdzy. I jst t rgumt d bl. Zrsztą chęć ztrud w zkłdz krwg, czy zjmg, mż być pwdm mbbgw jkjś wybrj sby z zkłdu, którj trud sę czj pzbyć, jlpj by w wyku mbbgu sm dszł. Jśl w zkłdz mmy ukłd jd człk klu stwsku krwczym, drug pdwłdy, t wtdy t wśród ludu, fukcjuj częst jk k uch, mż służyć d lmw prcwków wygdych zgrżjących (rzczywśc, czy z urj) krwkw. Kl rdzy zwsz będz sljszy d sby smtj, wt jk kl puj stwsk krwczych. Pzytyw są prpzycj Mstrstw Nuk Szklctw Wyższg z 2009 r. - w rmch złżń rfrmy systmu uk szklctw wyższg zkłdjąc Wylmw kflktu trsów wykjącg z pdlgłśc służbwj sób spkrwych spwwcych. W stytutch, ktdrch zkłdch mż pwstć stsuk pdlgłśc służbwj mdzy młżkm rz sbm pzstjącym z sbą w stsuku pkrwństw d II stp włącz lub pwwctw prwszg stp rz stsuku przyspsb, pk lub kurtl (srws MNSW- 35

36 - Złż d wlzcj ustwy Prw szklctw wyższym rz ustwy stpch ukwych tytul ukwym rz stpch tytul w zkrs sztuk". ) T jst rl pltyk tymbbgw, l będz trud d wprwdz w życ z względu prbtę spłczństw kdmckg dl dtychczswj pltyk prrdzj. Dług lt przyzwyczjń zrbły swj. 36

37 Jk rgwć mbbg w śrdwsku kdmckm? Mbbg jst uczlch wszchbcy, l jk g rgwć. N zuwżć? Chwć pd dyw? Ujwć? Wż jst strtg prztrw w przyjzym mjscu prcy. A c rbć by być mbbgwym? Nktórzy sądzą, ż by wygrć z mbbgm trzb być wzrwym prcwkm. Być mż czsm mż t być stt, l czy częścj włś wzrwść prcwk jst pwdm d mbbgw? Wlu sądz, z jk człwk będz wykywł bwązk sum t kt zrzutu wysu? Al czy jst t wść? T włś prfd zrzuty wbc wykujących sum bwązk są częst pczątkm kflktu, który zżgy mż przrdzć sę w mbbg. Gdyby śwt kdmck był tyczy w prktyc, t tk pstwy sumść w prcy, przd mbbgm by chrły, l w tkm śwc t mbbg chyb by mł mjsc. Jst jdk czj. Pzm tyczy śrdwsk kdmckg pzstw wl d życz. Młść ludz (tkż wlkch ukw), zwść, zzdrść, chęć zszcz kkurcj (fktyczj, czy urjj) prwdzą d dzłń tyczych, w tym d wysuw zrzutów uprwych, m brdzj zrzuty uprw, tym mją wększą słę rż mgą dść zmrzy skutk. Prtst przcwk słuszmu zrzutw t kzj d dlszych zrzutów rusz utryttu (jśl słuszy zrzut wysuwł przłży), kflktwy chrktr, dzrgzw prcy td. tp. Sprl mż sę dlj tczyć. Oczywśc dbrz jst być sumym w prcy, l t d mbbgu chr. Mż dć jdk szs wygr z mbbrm przd sądm, l przbg prcy przyjzych dzłń mbbr będz dkumtwy p. w dzczku mbbgwg, gdz będą zpsyw wszlk mbbgw zdrz, ch czs mjsc. T wątplw uwrygd mbbgwg dj mu szs przk 37

38 sądu, ż był rzczywśc mbbgwy, czywśc l sąd będz bstry będz chcł dckć prwdy, c zwsz m mjsc. Dbrz zbrć wszlk psm, by dkumtwć p. sprzczśc, stswśc, czy zgdśc z prwm plcń służbwych. Dbrz kmukwć sę z mbbrm przy śwdkch. Z stsw dzłń tymbbgwych w zkłdz zgd z prwm dpwdzly jst krwk zkłdu. Nlży mu zgłszć, jlpj pśm, frmcj mbbgu dmgć sę rzwązń tymbbgwych. Grzj jśl t dpwdzly z prflktykę tymbbgwą jst włś mbbrm. Wtdy trzb zgłsz krwć d ych stcj (zwązk zwdw, Pństww Ispkcj Prcy.). Nstty t stcj chyb spłją swjj rl w systm kdmckm skr mbbg kdmck jst tk pwszchy, uwżjący sę z krzywdzych w śrdwsku kdmckm zwrcją sę częst (wbc brku, czy zjmśc ych mżlwśc) d prwdzącg jdsbw bz wsprc - Skcję Mbbgu w Śrdwsku Akdmckm przy Krkwskm Oddzl Krjwg Stwrzysz Atymbbgwg. Gdyby stły w stytucjch kdmckch bur mdtr, wtdy mż by ukąć wlu kflktów złmych krr kdmckch. 38

39 C wyk z dtychczswych sprw mbbg kdmck w Plsc? C jkś czs prs ds mbbgu uczlch w stytucjch ukwych. Njczęścj klczść sprw sądwych mbbg. N są t lcz przypdk rzdk mż w mdch śldzć ch pły przbg. N m d tj pry płg mtrgu sprw mbbgwych, prfsjlych bdń sttystyczych skl mbbgu w systm kdmckm Plsk. Dstęp lkl kty mówą wt 20% mbbgwych (Pltchk Krkwsk - l mż wszędz jst tk źl. Tym mj jdk lży sę lczyć, ż c jmj klk prct ppulcj kdmckj dzj dzłń mbbgwych, wyrź gtyw wpływjących fkty ch prcy. Sprwy, któr są ddw d sądu /lub ukzują sę ch frmcj mdl, t tylk wrzchłk góry ldwj. Z dzsątk sób mbbgwych, któr sę d m zgłszły w cągu sttch klku lt pmc, czy prdę, tylk lcz zgdzły sę by cklwk ch psć t rczj mw, gólkw. N jst t sytucj krzyst dl wlk z mbbgm kdmckm. Wdz t tmt jst zkm gół trf d dcydtów, d twrzących prw, d zrządzjących stytucjm, którzy systmw w przcwdzłć mbbgw, zrzm bżu ptcjłu tlktulg uczl/stytutu wyków prcy. Mtrg tkch sprw prwdzych przz mdtr kdmckg stwłby sttą pmc dl zrządzjących plcówkm kdmckm. Z sprw sądwych dtyczących mbbgu kdmckg wyk, ż prcs sądwy jst dbrym rzwązm prblmu, dl sób mbbgwych, dl plcówk kdmckch. Mżlwść wygr sprwy w sądz, skłdj zwykl dpr p rzwązu stsuku prcy, jst zkm, mż ddtkw zstć brczym ksztm prcswym przz strę pzwą. T jst czyk dstrszjący przd zkłdm sprw d sądu. 39

40 Oczywśc lży cłkm rzygwć z wlk prw mbbgwych. N zwsz mż wygrć sprwę dl sb, l czsm mż wygrć sprwę dl gółu, jk wskzuj p. sprw Zf Szychwskj ( w którj Trybuł Kstytucyjy rzkł, ż lkrz mż krytykwć klgę p fchu. Z tką krytykę dc. Zf Szychwsk (Akdm Mdycz, Wrcłw), jk whlstblwr był przz wl lt szykw. 40

41 Czy mbbgwy w śrdwsku kdmckm m szs wygrć przd sądm? Sprwy mbbg są trud d wygr dtychczsw sttystyk śwdczą tym, ż tylk k. 5 % sprw kńczy sę krzyst dl skrżących sę mbbg. N m sttystyk dś sprw mbbg kdmck, l grl w śrdwsku kdmckm jst trudj wygrą z prcdwcą, t z względu prstż uczl w śrdwsku lklym, w tym sędzwskm, pwąz śrdwsk prwczych kdmckch, z względu utmę uczl dzw, rzumą w prktyc tkż jk utmę d mbbgw. Dlszym prblmm jst pwszchy kfrmzm śrdwsk kdmckg, c ml wyklucz zlz śwdków mbbgu, b wt jblżs przyjcl w tkch sytucjch jczęścj c wdzl, c słyszl. Udwdć mbbg jst brdz trud. N gół d sądu wszą skrg sby, któr przstły być prcwkm, c sprwę pgrsz, gdyż jst t trprtw jk frm zmsty prcdwcy. W krs wczśjszym mbbgw gół zszą szyky, l udją sę d sądu bjąc sę, bz przyczyy, utrty stwsk prcy głś, c m umżlw zlz g mjsc prcy. Jst tż bw tkż uzsd, ż sąd mż w przypdku udwd mbbgu, ddljąc pzw kzć pkryc ksztów prcsu, t czsm wys klk tysęcy złtych. Tk przypdk były w mdch psyw. ( 2009/05/27/ksztw-ddl-pzwu--mbbg-kdmck/ ) Prcwk w przypdku sprwy mbbg st grszj pzycj ż prcdwc kdmck. Bz dbrg dwkt, rdcy prwg wl m szs,.uczl m d dyspzycj zspół swch rdców prwych. 41

42 Czsm skrżący sę żądją grmg dszkdw, ch zdm dpwdjącg grmw krzywd m wyrządzych. Są t rszcz czsm stk tysęcy, wt ml złtych rkmpsty z utrcą prcę, szs zwdw, czsm zdrw. N tk dszkdw m u s szs. Tk st rzczy przmw z prwdzm wwętrzj pltyk tymbbgwj, tkż w stytucjch kdmckch z pwłm stcj mdtr kdmckg, by dl dbr zrów sób mbbgwych, jk stu uk dukcj w Plsc, sprwy tk były rzwązyw plubw strukturl. Sprw sądw mbbg kdmck t w być sttczść pdjmw wówczs, jśl mbbg jst dbrz udkumtwy dj jkś szs wygrą. 42

43 Jk zpbgć mbbgw? Zpbg mbbgw t jst bwązk prcdwcy rzucy bc przz kdks prcy. Njwżjsz żby chcć zpbc, w czym jdk zwsz prcdwc, mm bwązku, jst ztrswy. Czsm stty t sm prcdwc jst mbbrm. Prcdwc w pzć przyczyy mbbgu strć sę j usuąć. W rzdzlć frę d sprwcy (sprwców) mbbgu, jk wczśj, p prwszych jg zkch czkjąc długtrwłść zdrzń. P szykch trwjących msącm będz t brdz trud. Zpbg mbbgw t prblm zrządz zkłdm prcy. Dbr kmukcj mędzy prcwkm krwctwm zkłdu jst kcz dl przcwdzł mbbgw. Jśl w zkłdz kżdy jst włścwym mjscu stj pzytyw slkcj kdr, wtdy mbbg m mjsz szs d rzwju. Jśl struktur zkłdu jst zł, prt krytrch pzmrytryczych, wtdy są dbr wruk d mbbgu. Kpsk krwk, skch kwlfkcjch, wyskm g, b sę kkurcj mbbguj lpszg ( w kżdym rz pstrzgg jk lpszg) d sb pdwłdg. Nrz krwk mż mć wt wysk kwlfkcj, l p prstu lub dmwć, tczć sę słbszym zs kżdg, kt by t st rzczy zkłócł. T jst sytucj brdz trud, b usuw tkch krwków, pr sld jdk krzyst wpływjących st stytucj, jst prst. Zwykl słyszymy tk rgumty: krwk mż m wdy (kt ch m!) l przcz m kt g zstąpć? Jśl w zkłdz kdmckm mmy tką sytucj, ż krwk kt mż zstąpć, t t krwk zpw jst dbrym krwkm, b cchą dbrg krwk uczl jst wychw lpszych d sb. Nstty gół lpszych d sb krwcy wycją, częst stsując mbbg, stją sę zstąp. W przypdku zst mbbgu trzb zmć strukturę zkłdu, przść zgżwych w mbbg d ych struktur. Jśl fr jst mbbgw z względu wyższ d bzpśrdg przłżg kwlfkcj t trzb jj pwrzyć bwązk zgd z kwlfkcjm. 43

44 Mbbg mędzyprcwczy jst częst ukrywy przd prcdwcą. Zwykl zs sę upkrz z stry klgów, by zyskć m kflktwg. Zs sę upkrz z stry bzpśrdg przłżg, by ryzykwć utrty prcy (przz jkś czs). Istj bwm uzsd bw, ż w przypdku ujw mbbgu prcdwc rczj będz p str krwk, ż p str szrgwg prcwk. Zwykl łtwj jst sę pzbyć prcwk ższym stwsku. Tk jst prw zwsz w zkłdch strukturz fudlj utmczj, czyl w szkłch wyższych. Bzpśrd przłży p. prfsr, utmcz mż wykńczyć pdwłdg bz jkjklwk grcj włdz uczl. Łtwj usuąć mgstr, czy dktr, ż prfsr. Mgstrw, czy dktrw, w przypdku kflktu sfbrykuj sę pę młj przydtśc d prcy, czy brk kwlfkcj ( mm, ż p. wczśj był wysk cy) lb wykryj sę kflktwść jg chrktru, czy gtyw ddzływ tcz. Zrsztą jk będz dłuższy czs mbbgwy, czy dsprwy d wrszttu prcy (w rmch szyk), t jst węcj ż pw, ż jg przydtść d prcy rzczywśc p pwym czs będz wlk, lub żd, frmly (przyjmj fcjly) drbk ukwy sę pwększy. Zkłdy prcy, w tym stytuty ukw uczl wy prwdzć wwętrzą pltykę tymbbgwą, by grczyć zjwsk mbbgu, by mksyml wykrzystć tlktuly ptcjł ludz uk zpwć włścwy klmt dl uk dukcj. Nstty dtychczs kdmck stytucj dr rzdk tką pltykę stsują gół mbbgw prcwcy wt mją d kg sę zwrócć w przypdku prblmów z mbbgm. Njwyższy czs by kczść prwdz tkj pltyk zstł wps d ustwdwstw kdmckg, c którzy jj będą stswć pw być br pd uwgę przy fswu z śrdków publczych 44

45 Jk przrwć mbbg Mbbg jst krzysty dl fktywśc zkłdu w którym m mjsc, l przd wszystkm jst krzysty dl sby mbbgwj. Mbbg bż tylk mżlwśc wykrzyst kptłu tlktulg sby mbbgwj, l jśl trw dług stw zgrż dl zdrw, wt życ, zwyl stw pd zkm zpyt dlszą prcę zwdwą. Wlk z mbbgm jst bwązkm prcdwcy, węc t w być strą przrywjącą mbbg, czy t z włsj stry, czy z stry swch pdwłdych. Nstty tk sę zwykl dzj, szczgól w stytucjch kdmckch. Obż fktów prcy ukwj/dukcyjj tłumczy sę zwykl brkm fsów, czy pzm jdstkwym bżm ktywśc ukwj, brkm kwlfkcj prcwk, mbbgm. Jst t częst włścw tłumcz b t mbbg zwykl prwdz d tkch kskwcj. Skr m wl z stry prcdwcy, przrw mbbgu w dużj mrz zlży d sby mbbgwj. Prcdwc gół d sb rdę, mbbgwy zwsz, rczj brdz rzdk. W trs prcwk jst ktyw dzłlść rzcz przrw mbbgu. Oczywśc trzb g dkumtwć, by mć dwdy jg występw, l żd w. rkmpsty z mbbg zwrócą mbbgwmu zdrw, strcych lt życ mżlwśc j krry zwdwj. Częst sptykmy sę z p: skr ktś jst szykwy psychcz w mjscu prcy t czmu zm prcy? Przcż mmy już pd 400 uczl plskch cł móstw zgrczych, gdz mż sę przmścć, lb wykrzystć swjj ptcjł tlktuly w ych, pzuczlych, plcówkch ukwych. Rd by czywst, l jdk d kńc. Mbbg jst wszchbcy, węc m pwśc, ż w j uczl ktś pddy już mbbgw p rz kljy st sę bktm mbbgw. Oczywśc mbbgw prfsrw dktrzy hbltw w szym systm mją wększ szs, l mbbg tych prcwków, jkklwk występuj, t jst dść 45

46 rzdk. Rczj t z tj grupy pchdz wększść mbbrów kdmckch. Czścj mbbgw są dktrzy mgstrzy. Jśl rprztują dysyply humstycz, t rzczywsc mją jkś szs w wlu uczlch, w tym publczych. Ntmst uprw/ucz wlu dyscypl humstyczych jst grcz d klku jdy uczl, czy stytutów ukwych. Wtdy sytucj jst trud, mbbgwy częst jst zy, zwykl m urbą przz mbbrów gtywą pę. Mżlwśc ztrud gdz dzj ( l sprwy by mu t pzwlły) są ztm wlk. Jśl ktś jst wytrczjąc młdy, t m pw szs ryku zgrczym dbrz by z tkch mżlwśc krzystł. I, krjw, mżlwść przrw mbbgu z stry prcwk kdmckg t ucczk d włsj frmy. Zmst być prcwkm jmym, lpj być pm włsg lsu. N dl wszystkch jst t mżlw, stysfkcjując, l lpj myślć swjj swjj rdzy przyszłśc, ż trcć rsztę życ w sytucjch mbbgwych. Jśl dcyzj pdjm sę dsttcz wczś, mż być z póź zrów utrt zdrw, jk bż ptcjłu tlktulg śrdwskwg mż utrudć jkąklwk prcę.w trs mbbgwg prcwk kdmckg jst przrw mbbgu jk jwczśj. Jśl skutcz pltyk tymbbgw zst sr wprwdz d stytucj kdmckch, czg lży sę spdzwć szybk ( l w gól) dcyzj c d przrw mbbgu lży stty d mbbgwg. Oby był w st pdjąć włścwą dcyzję dl sb swjj rdzy, b skutk dl uk w Plsc kt tk prwdę sę ztrszczy. Nkt ktrl w uczl/stytuc zrządz utmcz mż kżdg wygdg wykluczyć z systmu kdmckg zwsz zdbć wyczyszcz z pmęc. 46

47 Mbbg kdmck w Plsc 47

48 48

49 Ggrf mbbgu w śrdwsku kdmckm Jk d tj pry m żdg rprtu tmt mbbgu kdmckg w Plsc. N wdm jk prct ppulcj kdmckj dzł dzj dzłń mbbgwych, jk wygląd struktur ggrf mbbgu. Jst t zjwsk wątplw jdk pwszch z z wlu uczl, tkż tych rmwych, czym śwdczą zgłsz mj ręc w cągu sttch klku lt. Sm fkt, ż m stcj kdmckj, któr by dyspwł frmcjm t tmt, jlpj śwdczy pltyc tymbbgwj. Nwątplw ptrzby jst mtrg tg zjwsk w śrdwsku kdmckm bz dych t tmt. Gdyby pwstł Ctrum Mdcj Akdmckj t byłby jd z sttych zdń d wyk. D tj pry młm zgłsz mbbgu z stępujących śrdków: Błystk Uwrsytt w Błymstku Akdm Muzycz Bydgszcz Cllgum Mdcum Gdńsk Pltchk Gdńsk Akdm Wychw Fzyczg Ktwc Śląsk Akdm Mdycz Akdm Ekmcz Uwrsytt Śląsk 49

50 Akdm Wychw Fzyczg Klc Akdm Swętkrzysk Krków: Uwrsytt Jgllńsk, w tym Cllgum Mdcum Akdm Górcz-Hutcz Akdm Ekmcz Plsk Akdm Nuk Akdm Sztuk Pękych Igtum Lubl KUL Pltchk Lublsk Łódź Pltchk Łódzk Uwrsytt Mdyczy Olszty Uwrsytt Wrmńsk Mzursk Pzń Akdm Mdycz Szczc Uwrsytt Szczcńsk Zchdpmrsk Uwrsytt Tchlgczy 50

51 Wrszw Pltchk Wrszwsk Uwrsytt Wrszwsk SGGW PAN Wrcłw Akdm Mdycz Pltchk Wrcłwsk Uwrsytt Wrcłwsk PAN 51

52 52

53 Mbbg w śrdwsku kdmckm (tkst utr publkwy w: Bulty Ifrmcyjy Krjwj Skcj Nuk NSZZ Sldrść Nr 7-8( ) lpc-srpń 2005 r.) Mbbg, zwy tż czj mlstwm mrlym, jst wszchbcy tkż w śrdwsku kdmckm. Czsm jst fzyjy, trudy d rzpz, czsm brutly, grźy tylk dl pszkdwg, l dl tcz, któr rguj gół tk, żby c wdzć, c słyszć. O mbbgu kdmckm rzdk czytmy, czy słyszymy w mdch, b jst zwykl ukrywy pd dywm. Rzgłs jst pżądy, przz krwctw uczl, czy stytutów ukwych, przz mbbgwych prcwków. Stąd rz m słyszymy tylk wtdy gdy prcwk jst zdsprwy, lub sttcz żg sę z życm kdmckm przchdząc d stu prztrwlkwg lub wczg. Gdy prcwk wczśj ujw mbbg, m wl szs dlsz ztrud w dtychczswj jdstc, jst prw bz szs w j, chyb ż puśc krj zwsz. C prwd d prw prcy wprwdz d pczątku 2004 r. zpsy tymbbgw, l d tj pry wprwdz zpsów przyjzych dl mbbgu w ustw szklctw wyższym, węc wruk dl bzkrg szykw wygdych prcwków uczlch są wręcz zkmt. Uczl mją utmę, swśc pjmwą - węc mgą wszystk! Klk przykłdów mbbgu O klku przykłdch mbbgu był głś w mdch. Dyrktrk bbltk mbbgw przz słyącg z fr rktr Pństwwj Wyższj Szkły Zwdwj w Jrsłwu A. Jrsz, tk przdstw swój ls (Wszchmgący, Pltyk Nr. 23/2005 (2507): Mj kłpty spwdw zstły dmwą złżą przz prf. Atg Jrsz prpzycję młżństw. Z chwlą dmwy zczęł sę szykw m jk prcwk. Byłm pż, przśldw. W lutym br. prf. Jrsz pwdzł m»wź 53

54 sb szur dź kurw sę pwś«. Tg typu zchwń był węcj. Zstłm dprwdz d złm rwwg. W du 8 mrc br. zstłm wzw służbw d gbtu rktr w bcśc g prcwk p. Jrsz m szrpł, ppychł, wrzszczł używjąc słów blżywych, kc m udrzył. Od tg czsu przbywm zwlu lkrskm. Mstrstw Edukcj Sprtu twrdz, ż rktr mż dwłć, b tk jst prw. Al przcż prw kłd bwązk prcdwcę przcwdzł mbbgw, MENS kłd bwązk dzru d pdlgłym uczlm. Bzssw prw mż w kńcu zmć! Jśl pdwłdy skrży sę przłżg mż t wywłć stępującą rkcję (Klk strchu, Słw Plsk-Gzt Wrcłwsk 21 mj 2005r.) Prfsr Iwńczk mów, ż gdy dręczył dukt. Twrdz, ż dktr Bltk jst chry psychcz N pdsuwłm mu żdg zwl d pdps! burz sę. T bz przrwy m dręczy, psz dsy d rktr, pdwż mój utrytt. Wszystk c mów, jst stkm bzdur. N mgłm zgdzć sę t, by zrbł spcjlzcję, b jst t z słby. Pz tym jst dpwdzly, brkuj mu umjętśc wyjś ddj, ż t występwł d rktr mstr grdy dl dktr. O tk prwdę lżły mu sę. Pdręczk j psłm. Jg wkłd był wlk. N jst t przypdk dsby. Osbm skrżącym sę szyky, ujwjącym ptlg uczl stdrdw zrzuc sę psychczą chrbę, pmów, szklw, pctw, udczctw, dzł szkdę, dstblzcję tp td. Nstty m stcj by tk sprwy były wyjś zlż. Zwykl dcydc twrdzą, ż kg szykują wt wtdy gdy życ pszkdwych jst krwędz. Sprw dc. Zf Szychwskj szykwj w tj smj Akdm Mdyczj z publkw tkstu ZBYT DUŻO PYTAŃ w Frum Akdmckm zstł w częśc przdstw w rtykul Burz uczl -Słw Plsk-Gzt Wrcłwsk 6 stycz 2004r. Pszkdw rtuj sę zwlm lcz. Oczywśc Rktr AM prf. Prdwsk twrdz, Uczl sz szykuj żdg z swych prcwków 54

55 Gzt Wybrcz ( ) ds Mbbg p lublsku : Prwszy pzw mbbg przcwk UMCS trfł d sądu pczątku ubgłg rku. Dr Jul D. zrzucł w m swjj przłżj prf. K. zęc sę psychcz, dyskrdytw drbku ukwg, tkż tryczą uzsdą krytykę. 20 grud sąd ddlł pwództw jk bzzsd Ntmst Prf. Stsłw Chbwsk, prrktr ds. studckch ucz UMCS tłumczy: grc mędzy wymgm prcdwcy mbbgm jst brdz pły. Pstulty zwrzchk są częst dbr jk zęc sę. Nwl sób tk prwdę rzum, czym plg mbbg. Oczywśc z zjmścą czym jst mbbg jst dbrz, tk wśród prcwków, jk wśród prcdwców kdmckch. Nstty m wl by wprwdzć kursy tymbbgw dl kdr uczlych, tkż studtów. Z t jdk dpwdją prcdwcy, którzy wlą kdr ksztłcć w tych zgdch, w przypdku sprw mbbg twrdzć, ż sb rzum c t jst mbbg. W Gzc Krkwskj ( ) czytmy: 230 tys. zł dszkdw przprs w prs rglj dmg sę d Akdm Górcz-Hutczj mrytw prcwc Zkłdu Gfzyk z stsw mbbgu przz jj przłżą. Dr Bż Jkóbc-Kwśck uwż, ż jj przłż krwczk Zkłdu Gfzyk utrudł jj prc bdwcz zwąz z hbltcją, dsuwł d zjęć z studtm dzym rzcz zczych bz ddtkwg wygrdz. Dprwdzł d mjg przjśc mryturę w trkc rku kdmckg, chć młm pd pką klku studtów pszących prc dyplmw- Oczywśc włdz uczl uwżją, ż t b. prcwc chc wymusć uczl ddtkw pądz. D stsw prktyk mbbgwych sę przyzją. Gzt Wybrcz ( ) lrmwł: Prfsr Uwrsyttu gęb współprcwków Ndw prf. Rm Głwck dósł życwy sukcs. Prwdzy przz jg fudcję prgrm studów MBA zstł uzy z jlpszy w rkgu Prspktyw. Okzł sę jdk, ż prfsr Uwrsyttu Wrszwskg m bk wzruku dstjg ukwc tkż drug blcz. Nwymyślł m przy tym d k pwd Ktrzy Węck, dw jszcz skrtrk w Ctrum Ksztłc Mdżrów 55

56 (CMT), którym kruj prf. Głwck. Prfsr rgulr zęcł sę psychcz d prcwkm studtm. Krzyczł s, wyzywł mów jd z jj pprzdczk, któr z pczątkm rku dszł urlp mcrzyńsk. Opwd, ż sm stczył wlkę z prfsrm urlp, b t mł prtsj, ż spcjl przyszł d prcy w cąży, by wyłudzć d g pądz. W Bulty Ifrmcyjym Krjwj Skcj Nuk NSZZ Sldrść ( Wdmśc KSN) r 5-6, 2005 zmszcz Pżg Wldk Pcyk, który dszdł smdzl wk. Czytmy : W zkłdz prcy Wldk pw bzwzględy cyczy człwk krzystjąc z pprc urzędków w mstrstw d klku lt rzprw sę w spsób bzprwy systmtyczy z Rdą Nukwą dzłczm zwązkwym, którzy stją drdz rlzcj jg plów. Stsw przz g prfd mtd jst prst skutcz. Nwygdą sbę dsuw sę pd byl prtkstm d wykywj prcy, przs d zupł g dzłu kż przkwlfkwć. Prpw prc dpwd w żd spsb prcwkw. Jżl dmów, zstj dyscyplr zwly z prcy. Nstty zkmt wększść sprw wychdz śwtł dz. Węcj t tmt wdzą stwrzysz tymbbgw, l zwykl w sprwch kdmckch zbwązyw są d dyskrcj. Tk jst bwm tur mbbgu w śrdwsku kdmckm. Kt g rzgłs m szs ztrud, tk jst bwm ml wszędz. Mbbg m u s uwrukw systmw prcdwcm zlży tym by tk pzstł zkmt wększść kfrmstyczg śrdwsk kdmckg wl sdzć jk mysz pd mtłą sę rżć by pdzlć lsu udczków. Czy mż dróżć kdmckg mbbr d mbbgwg? Okzuj sę, ż szczgól w śrdwsku kdmckm trud jst dróżć mbbr d mbbgwg. Mbbg mż być jczęścj pzmy (grup szykuj klgę) lub pwy- dgóry ( przłży szykuj pdwłdg lub wlu pdwłdych), l brdz rzdk pwy ddly ( pdwłdy lub grup pdwłdych szykuj 56

57 przłżg).mbbg ddly t ułmk prct w rzpzwych przypdkch mbbgu. Al jk sę czyt rlcj mbbgu w śrdwsku kdmckm (zrów t publkw, jk t któr pływją d stwrzyszń tymbbgwych) t m sę wrż, ż mmy tu jkąś ml w plskch uczlch t gół pdwłd szykują przłżych, ktrzy mją śrdków by tmu zpbc! Nstty lży żłwć, ż m d tj pry publkcj ukwych tmt tg rdzju mbbgu. A szkd. Mż by był wrszc szs Nbl. Krd Lrz z prc m.. d mbbgm wśród zwrząt tką grdę dstł. Skr u s mmy tk sptyk zjwsk mbbgw t lżłby j zbdć ukw publkwć w rmwych czspsmch! T bwązk ukwc, stty rlzwy przz dcydtów kdmckch! Blższ rzpz sprw jdk wyjś dlczg m tkch publkcj.otóż frmcj szykwu przłżg przz pdwłdych mją gół żdg uzsd w fktch. Zrsztą sm fudly systm uk dukcj w Plsc sprzyj tkm zchwm sprzyj zchwm dmym mbbgw dgórmu skrwmu przcwk prcwkm. Przłży m mc mżlwśc pzbyc sę wygdg prcwk zwykl z tych mżlwśc krzyst, pprzdzjąc sttcz rzwąz prblmu włś zchwm mbbgwym. Nstty w plskm systm uk dukcj m stcj mdtr kdmckg tk ppulrg zchdch uczlch rkmdwg przz Eurpjską Krtę Nukwc. Prcdwcy kdmccy twrzący w prw szklctw wyższym w jmjszym wt stpu są ztrsw stwrzm tkj stcj. Oddzł Krkwsk Krjwg Stwrzysz Atymbbgwg zwrócł sę z prpzycją mdcj d rktr AM w Wrcłwu prf. Lszk Prdwskg. Rktr twrdzł, ż w jg uczl m mbbgu (mm dsń prswych) tmst t słusz skrżąc sę mbbg dc. Szychwsk szykuj przłżych. Nstty rktr pdjął tmtu mdcj! Tkż zspół przydck d sprw twrz ustwy prw szklctw wyższym którg człkm był rktr L. Prdwsk włączył d ustwy stcj mdtr. 57

58 Z pwłm mdtr są tmst sby mbbgw, b t byłby dl ch szs zlz jkgś wyjśc z zmkętg kręgu. Jk ktś jst rl krzywdzy t szuk tkch rzwązń, w przcwństw d krzywdzcl. N mż sm sb dć rdy węc zwrc sę pmc. Jk m słę dzł rzcz rzwązń systmwych, któr by grczyły t ptlgcz zjwsk. Nstty rzkm mbbgw prcdwcy kdmccy w tym kruku dzłją, ch p szykch z stry pdwłdych są tylk mc przsdz, l wręcz skłją d pdjrzń dzł rzcz zcm sprwy dwrc kt gm. Kt jst mbbgwy? Częst u s sę sądz, ż mbbgw t udczcy, słbusz, przystsw d szlchtg śrdwsk. N gół jst jdk czj. Fkt, ż sby mbbgw zwykl są przystsw, z tym ż t śrdwsk kdmck szlcht jst stąd brk przystsw sób szlchtych d szlchtg tcz. Ktś kt sę wyróż pzytyw stwrz tym smym prtkst d dzłń mbbgwych. Osby szczgól ktyw w tczu tumwsstów, śwt rgzcyj w śrdwsku błgrskm, uczcw wśród uczcwców, c przz studtów wśród lwych, rczj w szym systm mją wl szs prztrw. Ngtyw slkcj kdr jst wps w systm uk dukcj w Plsc, który zsdcz jst utrwly w wych ustwch. Zpsy tymbbgw w prw prcy c sę zddzą przy zpsch prmbbgwych w prw szklctw wyższym. Trzb dbć by źródł były zczyszcz kctrwć uwgę czyszczu rur klzcyjych. Dl hydrulków tk strczy prcy, l czy będz prc dl szukjących czystych źródł? 58

59 Mbbg uczly w pch trutów (tkst rchwly z 2003 r. l dl ktuly) N tmt mjg tkstu Mbbg uczly publkwg w r 6 (14) 2003 OBYWATELA wywązł sę żyw dyskusj trtw strch prtlu ONET, gdz tkst zstł rówż umszczy Wl wypwdz ws stt frmcj dl pz mbbgu uczlch plskch. Wydj sę, ż jst t prblm brdz wlu, jśl wszystkch plskch uczl, l jst t prblm zmty pd dyw przz dcydtów. Wrt węc przkzć wybór wypwdz, któr wy ztrswć szrsz gr czytlków, szczgól tych, którzy krzystją z trtu. Wypwdz ptwrdzją pę wżj rl jką dgryw trt w budw spłczństw bywtlskg. Wdć jk wż m zcz trt w frmwu prwdzwych prblmch urtujących spłczństw. Itrt mj czurę (chcż d kńc), stąd brz jk dją uttycz wypwdz trutów tk róż sę d brzu uczl przdstwg przz rktrów w fcjlych wypwdzch w mdch. Nstty rktrzy mją rgumtów mrytryczych dl pdjęc dyskusj z tzm rtykułu. Mm, ż rtykuł przkzłm rktrm uwrsyttów plskch psząc Będę wdzęczy z mrytryczą krytykę mm kmu tj wdzęczśc kzć, b żd z rktrów tkj krytyk przdstwł. Rzumm, ż żd z rktrów mł żdych mrytryczych rgumtów przcwk słuszśc tz, któr przdstwłm. P dyskusjch trtwych m tmst wątplwśc, ż brz uczl jst jszcz brdzj gtywy ż t przdstwłm, gdyż mj wypwdz w rtykul twłm. Op trtutów (t dj duż d myśl) Cszy m, ż w kńcu ktś tym mów c sę dzj plskch uczlch 59

60 Brdz dbrz, ż rtykuł sę ukzł, Autr uczcw przdstwł prblm Nstty, t włś tm, gdz pdjśc pdggcz wszlk humzm pwy górwć- króluj mbbg Dltg pprjmy dwż mówących prwdę śrdwsku kdmckm, jk utr tg rtykułu. Ukłdy mędzy grm prfsrskm są strsz, czsm wzbudzją druch wymty!!! W Krkw mbbg jst stty bcy wszystkch uczlch, w t c tu sę dzj kt by uwrzył? T jst zdzcz uk! p.dktrtk zstł zż d rl młpy kzł frg, którą szwy P Prfsr bz skrupułów pżł śmszł przd płą slą studtów W gól czsm chr są rlcj pmędzy prcwkm [dydktyczym dydktyczym] studtm prcdwcą [czywśc krzyść prcwk]. Uwżm, ż t brk kmptcj u prcdwcy; tz. rktr, dzków, krwków ktdr zkldów Przłż mgą p. zbrć fkty wlltj prcy, zszczyć (uczyć dstępym) stwsk prcy, byw, ż zkżą publkw psj prcy. Dużym prblmm jst brk rzjmcy, którym mw w rtykul, b prktycz m sę d kg zwrócć pmc. Sprwy uczl są dl sądów lb czytl, lb ( gół) rzwązyw p myśl uczl. Jśl ktś z przykłdy, gdy w pdbych sprwch prcwk wygrł z uczlą ch psz Autr tg rtykułu szczrz prwdzw psł zjwsk mbbgu plskch uczlch rz stytutch PAN. T brdz krut prwd, ż szfw lklych plcówk lub ktdr, czy zspłów bdwczych rzydują czsm dłużj ż 25 lt 60

61 rzczywśc wycją ptcjlych kkurtów dj Bż jk pdwłdy drukuj węcj, jszcz grzj p myśl przłżg, t przcż dcyduj stypdum zgrczym (ustl lstę kljść) złżu wsku ws ukwy. A cłkwt zgrz, jśl m sę dm pglądy d szf, wtdy mż stąpć kc krry ukwj. Duż ptlg dsttk śrdków uzdrw tj sytucj Czykm sprzyjjącym wszlkm frmm mbbgu sób zrządzjących zspłm ludzkm zwych szfm mjj uczl są: 1.pzrść chcjstw mtrl szf, 2.pzm ukwy tlktuly szf, 3.ktr ptyzm pzm wyższych, krwczych struktur włdzy, 4.fudly, dsptyczy styl zrządz, 5.skłść d zwłszcz drbku ukwg młdszych prcwków. Wszyscy wmy, jk jst w sytucj wlttwśc prcy zchw jwyższych włdz uczl. Jk jdlj ucc d prblmu stswć dzł pzr!!! Mm wl, wl węcj spstrzżń zgdu mbbgu uczlch wyższych. Mj szfw jst wybt w tym zkrs. zmy frum stwsk mbbgwych m ckw jszcz zd mbbgujących Mógłbym sę zgdzć z utrm, gdybym prcwł 14 lt uczl. Nstty t rycząc prwd Płczę czytjąc t rtykuł. T wszystk prwd, kdy t sę zm!!!!! Dzsj jstm prfsrm, przz pd 25 lt byłm pddwy mbbgw. P wyróżym grdą mstr dktrc pwr mą tc tchczym 20 lt. 61