Kształtowania się cen węgla brunatnego w warunkach ich regulacji i zatwierdzeń

Transkrypt

1 d inż. Leszek JURDZIAK, * - Instytut Gónictwa Politechniki Wocławskiej Wpowadzenie Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 Kształtowania się cen węgla bunatnego w waunkach ich egulacji i zatwiedzeń elem atykułu jest kótkie pzedstawienie histoii zmian cen, cenników i fomuł cenowych dla węgla bunatnego stosowanych i poponowanych okesie, gdy nie mogły się one kształtować w sposób swobodny, lecz podlegały óżnym egulacjom lub były zatwiedzane pzez Pezesa Uzędu Regulacji Enegetyki. Okes ten obejmuje lata 90-te ubiegłego wieku (wcześniejszy okes jest jedynie kótko wspomniany) i początkowy okes wieku obecnego do 1 stycznia 2003 oku. Z dniem tym pzestał, bowiem obowiązywać at. 48 Pawa Enegetycznego (Ustawa z dnia Pawo enegetyczne), co definitywnie skończyło okes kontolowania i egulowania cen węgla bunatnego. elem atykułu nie jest poównywanie poszczególnych fomuł i ocena ich pzydatności, lecz jedynie udokumentowanie zachodzących zmian i zgomadzenie w jednym miejscu óżnych popozycji i komentazy dotyczących cen węgla. Omówienie kształtowania się cen w waunkach ich libealizacji oaz konsekwencje z tego wynikające dla odkywkowych kopalń węgla bunatnego i elektowni, podobnie jak ozwiązania z innych kajów pzedstawione zostaną w następnych atykułach. Histoia ustalania cen węgla bunatnego w Polsce do (Gudziński, 1999a) eny węgla bunatnego w pzeszłości ustalane były w cennikach N 1-2/54, N 1-2/59, N 1-2/60, N 1-2/70 i N 1-2/76. Najwcześniejsze cenniki (do włącznie) nie wiązały ceny węgla z paametami jakościowymi, lecz z klasami i sotymentami węgla. Następne uwzględniały już watość opałową i zawatość popiołu popzez wydzielenie szeegu pzedziałów watości dla każdej z nich. ennik miał fomę dwuwymiaowej tablicy z cenami pzypisanymi poszczególnym komókom. Watość opałowa w cenniku z 1970 zmieniała się, co 200 kcal/kg, a w cenniku z 1974, co 100 kcal/kg. ena najlepszego węgla (112zł - o najwyższej kaloyczności - 2,700kcal/kg i najmniejszej zawatości popiołu - 6%) w cenniku z była 2.87 azy większa od najgoszego (39zł kcal/kg, 35%), a z 1976 już 2.93 azy. Śednio wszystkie ceny wzosły azy. Na początku lat 80-tych wpowadzono nową nomę jakości dla węgla bunatnego (PN-81/ /01 Klasy węgla dla celów enegetycznych. Węgiel bunatny), któa z uwagi na pzyjęcie standadowego układu jednostek I wpowadziła nowe klasy watości opałowej w zakesie od 6,500kJ/kg do 11,500kJ/kg ze skokiem co 500 kj/kg. Klasy zawatości popiołu ównież nieco zmieniono wpowadzając pzedziały do 6%, 6-8%, 8-11% i dalej co 3%, aż do 35%. Nowy cennik wpowadził znacznie szybszy spadek cen waz ze wzostem zawatości popiołu w węglu i w związku z tym cena najlepszego węgla (o najwyższej watości opałowej i najniższym zapopieleniu) w nowym cenniku była większa aż 4.52 azy od najniższej.. enniki w latach 90-tych bazowały na cenniku z lat 80-tych. Iloaz najwyższej ceny do najniższej paktycznie pozostał na tym samym poziomie (nieznacznie wzósł) i wynosił Pełny zakes pzedziałów w cenniku stosowała tylko jedna kopalnia KWB Adamów. Pozostałe kozystały z części zakesu oganiczonej klasami zawatości popiołu: 6-17% oaz klasami watości opałowej od 6,500-8,500kJ/kg (KWB Bełchatów ) i 7,500-10,000KJ/kg (KWB Konin ). Dla pzykładu pzedstawiony jest cennik stosowany w KWB Bełchatów w połowie lat 90- tych (tabela 1). KWB Adamów miała ceny wyższe o ok. 35.5%, a KWB Konin o ok. 16%. enniki były publikowane w pzyjmowanych coocznie pzez minista gospodaki w Zasadach hutowego handlu enegią i były w guncie zeczy mnożnikami cennika z lat 80-tych. Według tych zasad cena paktycznie była ustalana pzez Polskie ieci Elektoenegetyczne.A., a powadzone w opaciu o te Zasady... negocjacje między kopalnią, a elektownią miały dopowadzić do wyniku już wcześniej ustalonego (zapla et al., 2002). Taki sposób ustalanie cen obowiązywał do 1998.

2 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 Tabela 1 ennik węgla bunatnego stosowany w KWB Bełchatów w połowie lat 90-tych. A [%]\Q[kJ/kg] 8,500 8,000 7,500 7,000 6, KWB Tuów (zwanowski & Kozłowski, 1994) nie ozliczała się z elektownią za pomocą stabelayzowanego cennika, lecz pzy użyciu fomuły cenowej (1) odnoszącej się do ceny bazowego węgla w tej kopalni (a nie śedniego dla banży) o paametach: Q baz =8700kJ/kg (watość opałowa węgla), baz =0.7%, (zawatość siaki w węglu), A baz =21% (zawatość popiołu), W baz =43% (zawatość wody). Q = 1 baz A Abaz W W baz w baz (1) Qbaz gdzie indeks góny pzy paametze oznacza zeczywistą jego watość w węglu dostaczanym do elektowni. W pacy (Gudziński, 1999a) auto pzedstawił cenniki tabelayczne stosowane w tych kopalniach w maju w postaci fomuł zbliżonych do stosowanych pzez KWB Tuów (bez zawatości siaki i wilgoci). Poniżej zapezentowano dobane tam fomuły dla węgla bazowego (odniesienia) o paametach: Q baz =8000kJ/kg i A baz =11% Q z Az 11 = 1 wb baz _ i (2) gdzie cena bazowa dla poszczególnych kopalń baz_i pzyjęła następujące watości: baz_a =27.30zł (KWB Adamów ), baz_b =19.51zł (KWB Bełchatów ) i baz_k =23.19zł (KWB Konin ). Jak widać óżnice pomiędzy kopalniami tkwią w cenie bazowej (poziomie ceny), co wg autoa nie jest właściwe, gdyż te same zmiany paametów jakościowych wywołują óżny skutek w poszczególnych kopalniach. Lepiej, gdyby te óżnice umieszczone były w specjalnej encie. eny w kopalni Adamów były o 40%, a w kopalni Konin o 19% wyższe niż w KWB Bełchatów. Popozycje fomuł cenowych tosowane w latach 90-tych cenniki, będące mnożnikami cennika z lat 80-tych, nie satysfakcjonowały zaówno kopalń jak i elektowni. Poducentom węgla nie odpowiadał poziom cen (za wyjątkiem KWB Tuów, któa posiadała kozystny kontakt długoletni z elektownią) będący postą konsekwencją poziomu uzędowych cen enegii i nie gwaantujący entowności kopalń. Dla elektowni, mających zagwaantowane pokycie kosztów zakupu węgla pzez PE.A. w kontaktach, ważniejsze była stuktua cen (zóżnicowanie cen w zależności od jakości węgla). Zagwaantowany w cennikach wzost cen związany z popawą jakości węgla był większy niż możliwe do osiągnięcia pzez elektownie kozyści uzyskiwane z tytułu spalania lepszego węgla (Gudziński, 1999a). Iloaz najwyższej ceny węgla do najniższej na poziomie 4.53 był stanowczo zbyt wysoki w stosunku do iloazu geneowanych pzychodów ze spalenia najlepszego i najgoszego węgla. Dodatkowo niezmienie istotnym czynnikiem wpływającym na wzost kosztów elektowni był bak uzależnienia ceny węgla od zawatości w nim siaki. Po wpowadzeniu na początku lat 90-tych nowych egulacji pawnych w ochonie śodowiska, a także dużej pesji społecznej pojawiła się pilna potzeba uwzględnieni wpływu zawatości siaki jako paametu cenotwóczego (Gudziński, 1999a).

3 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 Potzeba ta zaowocowała opacowaniem kilku popozycji nowych fomuł cenowych. Piewsze popozycje pojawiły się już w i były autostwa Wagenknechta, ówczesnego dyektoa KWB Bełchatów. Popozycje Wagenknechta Fomuła opacowana w i opublikowana w (Wagenknecht, 1993). wb c 0.4 A 10 = EQ j 1 KO (2) gdzie iloczyn E = wb GJ pzedstawiał watość 1 GJ ciepła zawatego w węglu [zł/gj] ( E cena 1 MWh enegii elektycznej dla odbioców finalnych będąca śednią ważoną ceny enegii dla odbioców pzemysłowych P i detalicznych D, E = 0.69 P D ). Q j watość opałowa w stanie oboczym, [kj/kg], c zawatość siaki w węglu w stanie oboczym, [%], A zawatość popiołu w węglu w stanie oboczym, [%], K O współczynnik systemowy poziomu cen, zatwiedzany pzez Ministestwo Pzemysłu i Handlu (MpiH) óżnicujący ceny pomiędzy kopalniami (1.1 dla KWB Adamów, 1 dla pozostałych). Relacja ta miała służyć do okeślenia cen bazowych dla poszczególnych kopalń, a więc do okeślenia poziomu cen. Po okeśleniu cen bazowych kopalnie i elektownie miały zbudować cenniki na węgiel bunatny wg dotychczasowych zasad. W auto ten zapoponował nową fomułę (Wagenknecht, 1996) o istotnie zmienionej postaci: = Q A A 1 GJ X X O X X X O wb wbqo + QO 100 QO A O 10 Q gdzie Q 0 = 8.35MJ/kg (śednia watość opałowa węgla bunatnego w okesie ), A 0 = 8.25% (ekwiwalentna zawatość popiołu), 0 = 0.333% (ekwiwalentna zawatość siaki). Paamety jakościowe z indeksem X oznaczają paamety bazowe dla danej kopalni węgla bunatnego. Współczynnik K 0 jest dodawany lub odejmowany (popzednio był mnożnikiem) by dostosować cenę węgla do zóżnicowanych waunków geologiczno-eksploatacyjnych w poszczególnych kopalniach. Popozycje Filipiaka i okolnickiego (Filipiak & okolnicki, 1993) W stosunku do popozycji Wagenknechta autozy wpowadzili dodatkowy paamet zawatość wilgoci całkowitej w stanie oboczym (W c ). Uważali bowiem, że jej wpływ jest istotny dla poziomu kosztów w elektowni. W pacy (Filipiak & okonicki, 1993) zapoponowali, aby cena węgla była wyznaczana z fomuły (4): gdzie: wb + A p 0.57 A W c EQ = j 1 K O (4) p zawatość siaki palnej w stanie oboczym [%], K 0 współczynnik systemowy poziomu cen ustalany pzez MPiH, któego konieczność wpowadzenia wynika z óżnic w uciążliwości pozyskania węgla w poszczególnych kopalniach. W ci sami autozy zapoponowali nieco zmienioną fomułę (Gudziński 1999a). wb x x x p P A A Wc W c jq = j K O (5) K O (3)

4 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 gdzie paamety z indeksem gónym x oznaczają odpowiednie śednie ważone paametów jakościowych węgla ze wszystkich kopalń z oku popzedniego dla: p x zawatości siaki palnej w stanie oboczym [%], A x zawatości popiołu w stanie oboczym [%], W c x zawatości wilgoci całkowitej w stanie oboczym [%], We wzoze tym zamiast ekwiwalentnych paametów jakościowych autozy zapoponowali zastosowanie śednich paametów węgla zużytego we wszystkich elektowniach w popzednim oku. Zmniejszono też wpływ popiołu i wilgotności na zmianę ceny węgla. Obecnie 1% zmiana zawatości balastu (popiołu i wilgotności) ma taki sam wpływ jaki popzednio miał każdy z tych czynników z osobna 1% zmiana balastu powoduje 1% zmianę ceny. Współczynnikowi K 0 nadano też konketny wymia zapoponowano by był to iloczyn 14 współczynników cząstkowych opisujących w sposób obiektywny i wyczepujący zóżnicowanie waunków pozyskania węgla w óżnych kopalniach. Popozycje PPMiE PAN (Mazuek, 1998) Na zlecenie Poozumienia Poducentów Węgla Bunatnego w entum Podstawowych Poblemów Gospodaki uowcami Minealnymi i Enegią (PPMiE) PAN w Kakowie, pod kieunkiem pof. Blaschke, opacowany został cennik dla węgla bunatnego wykozystujący doświadczenia tego zespołu z podobnych pac dla węgla kamiennego (Blaschke at al., 1996). ennik opaty został na tzech głównych filaach: poziomie cen, ich stuktuze oaz encie pozwalającej óżnicować ceny w poszczególnych kopalniach. Poziom ceny węgla wskaźnikowego wsk o paametach (Q=8,000MJ/kg, A= 11%, =0.6%) wyznaczony miał być względem cen węgla kamiennego. Zespół zapoponował dwie fomuły MOD1 i MOD2. 8 Q A MOD1 = wsk 1 + R (6) Q A MOD2 = wsk wsk + R (7) Q Popozycje powiązania cen węgla bunatnego i kamiennego (Gudziński 1999a) Zespół ds. cenotwóstwa w sektoze elektoenegetycznym, powołany Decyzją N 3 MPiH z dnia , zajmował się m.in. poblemami cen węgla kamiennego i bunatnego. Opacował on tzw. ścieżkę cenową dla pzeciętnego węgla bunatnego (o paametach kj/kg, 11.1% zawatości popiołu i 0.585% siaki oaz jednostkowym zużycia ciepła kj/kwh) dla okesu uzależniając ją od ścieżki cenowej dla węgla kamiennego. ena węgla powinna się kształtować na poziomie ekwiwalentnej ceny węgla kamiennego z uwzględnieniem watości opałowej, zawatości popiołu i siaki oaz kosztów tanspotu na odległość do 50km. W poównaniach pzyjęto, że jednostkowe zużycie masy węgla do podukcji enegii elektycznej wynosi dla węgla kamiennego kg/kwh, a dla węgla bunatnego kg/ kwh. Podobne popozycje wyznaczenia międzynaodowej ceny węgla bunatnego zastosowano w pacy (Kunte et al., 1998). Do oszacowania bogactwa poszczególnych naodów autoom była potzebna cena węgla bunatnego. Nie mogąc skozystać z danych (baki i zafałszowania oficjalnych danych popzez subsydia i dotacje) zastosowali podobną metodę opatą na poównaniu watości opałowej obu węgli. Należy jednak podkeślić, że była to jedynie metoda szacunkowa pozwalająca zgubnie ocenić watość posiadanych pzez niektóe kaje zasobów węgla bunatnego, a nie służąca do wyznaczenia konketnej ceny handlowej, czy ozliczeniowej. Popozycje Gudzińskiego (Gudziński, 1997, 1999a i b) Najbadziej wyczepująco omówieniem cen węgla bunatnego i zapoponowaniem kompleksowego systemu cen (dla banży i poszczególnych kopalń) zajął się w pacy doktoskiej Gudziński (Gudziński, 1999a) kontynuując i ozwijając pace zespołu pof., Blaschke. Jak popzednio wskazał na tzy istotne elementy systemu cen: poziom cen (ważny z punktu widzenia inteesu kopalń), stuktuę cen (zóżnicowanie cen w zależności od paametów jakościowych

5 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 ważną dla elektowni) oaz entę waunków geologiczno-eksploatacyjnych (istotną dla zapewnienia entowności poszczególnym kopalniom popzez uwzględnienie uzasadnionych óżnic w kosztach eksploatacji). Poziom cen wg tego autoa powinien uwzględniać waunki pozyskania węgla bądź być uzależniony od cen węgla kamiennego enegetycznego (paytetu impotowego). tuktua cen powinna zaś uwzględniać skutki kosztowe, jakie wahania jakości paliwa powodują w elektowniach (koszty gospodaczego wykozystania śodowiska). Za istotne czynniki, z tego punktu widzenia, auto pzyjął: watość opałową, zawatość popiołu oaz zawatość siaki miezone w stanie zeczywistym. Dzięki temu zawatość wilgoci została pośednio uwzględniona i auto nie uważał za potzebne bezpośednie uwzględnienie tego paametu w fomułach tak jak poponowali to okolnicki i Filipiak oaz zostało zealizowane w fomule stosowanej pzez KWB Tuów. Dla całej banży auto zapoponował stosowanie fomuły w postaci (Gudziński, 1999a i b): Q A A = Ri (8) z z od z od wb od + Qod M A M Za paamety odniesienia (z indeksem od ) auto pzyjął konketne watości: od =28.23zł, Q od =8MJ/kg, A od =11% i od =0.6%, a bezwymiaowe paamety ustalane empiycznie zostały dobane w taki sposób by zapewnić pożądany wpływ zmian danego paametu na zmianę ceny węgla w opaciu o skutki śodowiskowe i wyniosły M A =160 i M =7.5. Tak wyznaczona cena była powiększana lub pomniejszana o entę waunków geologiczno-góniczych R i (Gudziński, 1999b). Do oszacowania wpływu, jaki powoduje zmiana paametów jakościowych węgla na koszty gospodaczego kozystania ze śodowiska auto posłużył się fomułą Eco_b. gdzie: Q j wb j ( Wwsk + Wwsk Epyl ODP EO2 )) = Q (9) GJ ( opl opl opl opl - watość opałowa danego węgla [MJ/kg=GJ/Mg], Wwsk GJ - watość 1 GJ enegii w`węglu wskaźnikowym, [zł/gj] (3.529zł/GJ), Wwsk opl - opłaty za emisję i składowanie odpadów powstających ze spalania węgla wskaźnikowego [zł/gj] Epyl opl - opłata (+ ewentualna kaa, jeśli dopuszczalny wskaźnik emisji został pzekoczony) za emisję pyłu spowodowaną spalaniem węgla o danej zawatości popiołu i danej watości opałowej [zł/gj], ODP opl - opłata za składowanie stałych odpadów powstających w wyniku spalania danego węgla [ zł/gj], EO2 opl - opłata (+ ewentualna kaa, jeśli dopuszczalny wskaźnik emisji został pzekoczony) za emisję O 2 z danego węgla [zł/gj], Pozwala ona wyznaczyć wpływ zóżnicowania jakości węgla zeczywistego w stosunku do węgla wskaźnikowego na zmianę jego ceny. Tabela 2 Paamety wpływające na koszty użytkowania śodowiska (Gudziński, 1999a). Dane elektowni Adamów Bełchatów Patnów/ Konin Tuów śednia Pocent siaki pzechodzący w O 2 43% 80% 75% 85% 78.76% Śednia zawatość popiołu lotnego w odpadach Śednia skuteczność uządzeń odpylających 85% 97% 90% 99% 96.16% 98.70% 99.20% 98.30% 98.42% 98.76%

6 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 Ilość siaki = ilość węgla x zawatość siaki x pocent siaki pzechodzący w O 2 x 2 Ilość pyłu = ilość węgla x zaw. popiołu x śednia zaw. popiołu lotnego x (1 skuteczność odpylania) Ilość odpadów stałych = ilość węgla x zaw. popiołu x [(1- zaw. popiołu lotnego) + + zaw. popiołu lotnego x skuteczność odpylania Wyliczoną ilość emisji mnoży się pzez stawki opłat, a jeśli poziom dopuszczalnej emisji jest pzekoczony to mnoży się pzez stawki opłat x 10. Okeślone tą metodą zmiany pocentowe ceny zostały pzeniesione do poponowanych fomuł popzez dobanie odpowiednich watości paametów M A i M w taki sposób, aby skutki kształtowały się w podobnych wielkościach. Rozwiązania indywidualne dla poszczególnych kopalń węgla bunatnego z pzyjętymi paametami jakościowymi węgla wskaźnikowego i dobaną ceną bazową oaz paametami empiycznymi pzedstawione zostały w kolejnych fomułach. Z uwagi na indywidualny dobó cen dla każdej kopalni nie było potzeby ich kompensacji popzez wpowadzanie specjalnej enty. KWB Adamów gdzie baz_a =34.07 zł/mg. KWB Bełchatów gdzie baz_b = zł/mg. KWB Konin gdzie baz_k = zł/mg. KWB Tuów gdzie baz_t = zł/mg. Q z A 8.6 z 0.3 = wb baz _ A (9) Q z A 10.1 z 0.62 = wb baz _ B (10) Q z A 7.5 z 0.6 = wb baz _ K (11) Q z A Abaz z 0.87 = wb baz _ T (12) Zapoponowany system i metodologia kształtowania cen węgla bunatnego mogą wg autoa być podstawą negocjacji cenowych pomiędzy gónictwem węgla bunatnego, a enegetyką pzy twozeniu szczegółowych zapisów umów kótkoteminowych i wieloletnich. Nowe uegulowania obowiązujące do końca Uchwalona 10 kwietnia ustawa Pawo enegetyczne uegulowała poblematykę cen węgla bunatnego dla enegetyki. W myśl at. 48 ust. 1 Pawa enegetycznego (obowiązującego do 31 gudnia 2002., Ustawa z dnia Pawo enegetyczne) ceny węgla bunatnego stosowane pzez kopalnie w stosunku do elektowni miały podlegać zatwiedzeniu pzez Pezesa Uzędu Regulacji Enegetyki (URE), a ust. 2 pzesądzał, że do zatwiedzania cen stosowały się odpowiednio pzepisy at. 45 i at. 47 ust. 2 i ust. 3 pkt 1 oaz ust. 4, pzy czym ust. 3 upoważniał Minista Gospodaki do okeślenia, w dodze ozpoządzenia, szczegółowych zasad kształtowania tych cen

7 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 (Rozpoządzenie Minista Gospodaki z dnia ). Regulowało ono szczegółowo sposób ustalania ceny węgla bunatnego pzez kopalnię. ena ta miała być ustalona w sposób zapewniający: 1) pokycie uzasadnionych kosztów działalności kopalni, w tym kosztów modenizacji, ozwoju i ochony śodowiska, z uwzględnieniem założeń polityki enegetycznej państwa, a w szczególności z okeśloną w tych założeniach polityką inwestycyjną i cenową oaz innymi czynnikami wpływającymi na poziom uzasadnionych kosztów, stanowiących podstawę do ustalania cen węgla, 2) wyeliminowanie pokywania kosztów dotyczących jednej gupy odbioców węgla i jednego odzaju działalności kopalni pzychodami pochodzącymi ze spzedaży węgla od innej gupy odbioców węgla lub z innego odzaju działalności gospodaczej. Uzasadnione koszty mogły obejmować koszty: 1) wydobycia i dostaczania węgla do uzgodnionego pzez kopalnię i elektownię miejsca dostaczania, 2) działalności pomocniczej w zakesie, w jakim waunkuje ona wydobycie i dostaczanie węgla, 3) modenizacji, ozwoju i ochony śodowiska. Były one ustalane na podstawie: 1) kosztów wydobycia i dostaczania węgla, poniesionych w popzednim oku obotowym, ustalanych na podstawie ewidencji kosztów, powadzonej zgodnie z pzyjętymi w dokumentacji księgowej zasadami achunkowości okeślonymi pzepisami o achunkowości, w sposób umożliwiający ustalenie kosztów stałych i kosztów zmiennych poniesionych pzez kopalnię w stosunku do elektowni. 2) planowanych ocznych kosztów modenizacji i ozwoju, w tym kosztów związanych z ealizacją inwestycji w zakesie ochony śodowiska, ustalanych na podstawie obowiązującego dla kopalni planu ozwoju i modenizacji jako śednie oczne koszty w okesie objętym planem, wynikające z okeślonych w tym planie nakładów inwestycyjnych. Podstawą do opacowania planu ozwoju i modenizacji kopalni, o któym mowa, był uzgodniony z elektownią plan dostaw węgla do elektowni. Kopalnia pzedkładała elektowni do zaopiniowania plan ozwoju i modenizacji kopalni w zakesie jego zgodności z planem dostaw węgla do elektowni. Plany ozwoju i modenizacji kopalni oaz plany dostaw węgla do elektowni obejmowały okes, dla któego ustalano bazową cenę (13) dla węgla wskaźnikowego. Pzy czym pzez węgiel wskaźnikowy ozumiano węgiel bunatny o watości opałowej MJ/mg, zawatości popiołu 12% i zawatości siaki 0,6%. enę bazową dla węgla wskaźnikowego ustalano na podstawie kosztów jednostkowych, K U obliczanych według wzou: K J = (13) I gdzie: K J - Koszt jednostkowy stanowiący podstawę do ustalenia bazowej ceny dla węgla wskaźnikowego [w zł/mg], K U - Uzasadnione koszty, bez podatku od towaów i usług [w zł], I W - Ilość węgla dostaczonego do elektowni w popzednim oku obotowym pzeliczonego na węgiel wskaźnikowy [w Mg]. posób pzeliczania ilości węgla dostaczonego do elektowni w popzednim oku obotowym na węgiel wskaźnikowy stony okeślały w umowie. Bazową cenę dla węgla wskaźnikowego ustalano na podstawie kosztów jednostkowych powiększonych o: 1) mażę zysku, nie wyższą niż 10%, 2) podatek od towaów i usług, okeślony w odębnych pzepisach (wynosił on 22%). W

8 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 Okes, dla któego ustalana była bazowa cena dla węgla wskaźnikowego, obejmował od jednego oku do pięciu lat i był okeślony pzez Pezesa Uzędu Regulacji Enegetyki pzy zatwiedzaniu bazowej ceny dla węgla wskaźnikowego. W okesie, dla któego ustalona została bazowa cena dla węgla wskaźnikowego, kopalnia, nie częściej niż az na 12 miesięcy, mogła dostosować ceny węgla do zmieniających się waunków ekonomicznych. enę dla węgla wskaźnikowego dostosowywano do zmieniających się waunków ekonomicznych według wzou: gdzie: N = N-1 (RPI) N-1 X N - Nowa cena dla węgla wskaźnikowego [w zł/mg], N-1 - bazowa cena dla węgla wskaźnikowego lub cena węgla wskaźnikowego pzed zmianą [w zł/mg], (RPI) N-1 - wzost ceny towaów i usług konsumpcyjnych, jaki w okesie 12 miesięcy nastąpił w stosunku do ich poziomu uwzględnionego pzy ostatniej zmianie ceny węgla, ustalony na podstawie obwieszczeń Pezesa Głównego Uzędu tatystycznego opublikowanych w Dzienniku Uzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monito Polski [w %], X - współczynnik koekcyjny, uwzględniający pojektowaną popawę efektywności funkcjonowania kopalni oaz zmianę wielkości i waunków wydobycia węgla w okesie 12 miesięcy. Watość współczynnika koekcyjnego X ustalał Pezes Uzędu Regulacji Enegetyki na wniosek kopalni pzy zatwiedzaniu bazowej ceny dla węgla wskaźnikowego. Pzeliczenie bazowej ceny dla węgla wskaźnikowego na ceny węgla o zeczywistych paametach jakościowych następowała w sposób okeślony w umowie spzedaży. W pacy (zapla et al., 2002) podano stosowaną pzez kopalnie fomułę do pzeliczenie ilości węgla zeczywistego na ilość węgla wskaźnikowego: IL *8850 (14) W IL R = (15) QR gdzie: IL R - ilość węgla zeczywistego, IL W - ilość węgla wskaźnikowego, Q R - watość opałowa zeczywista. ena zatwiedzana pzez Pezesa URE pzeliczana była na cenę węgla zeczywistego za pomocą wzoów okeślonych w umowach zawatych pzez kopalnię z elektownią. Na potzeby tych ozliczeń opacowane zostały specjalne fomuły cenowe óżne w óżnych kopalniach. W KWB Adamów stosowano fomułę 16, a w KWB Konin fomułę 17. gdzie: = Q AR R wb wsk (16) = Q AR R wb wsk (17) wb - cena węgla zeczywistego [zł/mg]. wsk - cena bazowa węgla wskaźnikowego [zł/mg]. Q - watość opałowa węgla zeczywistego [kj/kg]. A - zawatość popiołu w węglu zeczywistym [%]. - zawatość siaki w węglu zeczywistym [%].

9 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 KWB Tuów.A. dodatkowo uwzględniała zawatość wilgoci w węglu zeczywistym stosując własną fomułę (1). Kopalnie mogły opacować piewszą bazową cenę dla węgla wskaźnikowego na podstawie uzasadnionych kosztów, poniesionych w okesie ostatnich 12 miesięcy kalendazowych popzedzających opacowanie bazowej ceny dla węgla wskaźnikowego, któe nie pokywają się z okiem obotowym. W tabeli 3 ujęto ceny bazowe węgla wskaźnikowego w latach zatwiedzone pzez Pezesa URE oaz ceny z cenników tabelaycznych z dwóch popzedzających lat 1996 i Wyznaczono ównież śednie aytmetyczne cen z banży oaz stosunki cen w poszczególnych kopalniach do ceny śedniej w banży. Można zauważyć, że zóżnicowanie cen pomiędzy poszczególnymi kopalniami wyaźnie maleje Tabela 3 Rok 1996* 1997* Kopalnia zł netto zł netto zł netto zł netto zł netto zł netto zł netto KWB Adamów KWB Bełchatów KWB Konin KWB Tuów Ś. ayt. w banży KWB Adamów KWB Bełchatów KWB Konin KWB Tuów * - ceny bazowe z cennika pzed wpowadzeniem obowiązku zatwiedzania ich pzez Pezesa URE. [PLN/Mg] eny wskaźnikowego węgla bunatnego zatwiedzone pzez Pezesa Uzędu Regulacji Enegetyki dla poszczególnych kopalń KWB Tuów KWB Adamów KWB Konin KWB Bełchatów 5.8% 13% 13% 17%? 7.4% 12.1% - 2.4%? 9.9% 11% 14% 12.1% 11.4% Pocentowe zmiany cen węgla 4.4%?? Od ceny są swobodnie ustalane pomiędzy kopalnią, a elektownią 10 Rzeczywiste ceny węgla w kopalniach pzed Rys.1 Zmiany cen węgla wskaźnikowego netto zatwiedzone pzez Pezesa URE w latach Zadaniem Pezesa URE było zapewnienie by z jednej stony ceny węgla pokywały uzasadnione koszty działalności kopalń, a z dugiej stony, aby zapewniały ochonę inteesów elektowni pzed nieuzasadnionym poziomem cen, a w konsekwencji dbanie o inteesy konsumentów enegii elektycznej. Koszt węgla bunatnego stanowi, bowiem nawet do 60% kosztów podukcji enegii elektycznej (Muas, 2002).

10 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 W okesie działania tej ustawy kopalnie wielokotnie występowały z wnioskami o podniesienie ceny. zasami Pezes Uzędu Regulacji Enegetyki zatwiedzał nowe cena, a czasami odzucał zwłaszcza w początkowym okesie. Kopalnie uczyły się, bowiem wtedy poceduy i sposobu pzygotowania wniosków. W z uwagi na baki fomalne i meytoyczne wniosków cenowych Pezes URE wielokotnie wzywał stony do ich popawienia i uealnienia. Postępowanie zatwiedzenia cen pzedłużyło się i zostało zakończone już w KWB Bełchatów o zmianę ceny występowała, aż pięciokotnie, początkowo chcąc podniesienia ceny węgla nawet o 80.2%, a w ostateczności skończyło się na 17% (pawozdanie z działalności Pezesa URE za 1998 ok). Wnioski o znaczne wzost ceny węgla w pzypadku tej kopalni można zozumieć, gdyż cena jej węgla pzez wiele lat była najniższa w banży - pawie dwukotnie niższa niż cena węgla z KWB Tuów. Posiadanie najwyższej ceny wcale nie zmniejszyło apetytu KWB Tuów na jej podniesienie. W piewszym wniosku kopalnia chciała podnieść cenę węgla o 47.3%. W ostateczności, po 4 wnioskach zatwiedzono wzost jedynie o 5.8%. Pezes URE bał, bowiem pod uwagę ównież intees dugiej stony, czyli elektowni często związanych z odbiocami enegii (PE) kontaktami długoteminowymi (KDT). Kontakty te wymuszały na elektowniach spzedaż enegii elektycznej po badzo niskich cenach, dużo niższych od śedniej ceny na ynku. Pzykładowo Elektownia Bełchatów musiała spzedawać enegię po najniższej cenie w Polsce tzn. 98zł za 1 MWh. Nie dość, że cena ta była badzo niekozystna to wiązała elektownię na wiele lat (do końca 2005). W pasie opublikowano infomację, że za odstąpienie od KDT, Polskie ieci Enegetyczne żądają od Elektowni Bełchatów blisko 600 mln zł. W okesie od 13 maca do 5 kwietnia zatwiedzone zostały bazowe ceny dla węgla wskaźnikowego dla wszystkich czteech kopalń węgla bunatnego objętych obowiązkiem pzedłożenia tych cen do zatwiedzenia pzez Pezesa URE (pawozdanie z działalności Pezesa URE za 2000 ok). Poces zatwiedzania bazowych cen dla węgla wskaźnikowego w pzebiegał znacznie spawniej niż miało to miejsce w Tym niemniej zachodziła konieczność modyfikowania i koygowania wniosków składanych pzez kopalnie, bowiem we wszystkich pzypadkach poponowane ceny były zawyżone. W toku analiz wniosków okazało się m.in., iż część kosztów, pzedstawianych pzez kopalnie jako podstawa do kalkulacji bazowej ceny dla węgla wskaźnikowego, nie mieściła się w kategoii kosztów uzasadnionych działalności związanej z wydobyciem i dostaczaniem węgla bunatnego na potzeby elektowni. zczególne wątpliwości wzbudzała, pzyjmowana w kalkulacjach, wysokość planowanych kosztów modenizacji, ozwoju i ochony śodowiska. Dane zapezentowane w tabeli pokazują, że największe koekty dokonane zostały pzez egulatoa w odniesieniu do kopalni w Tuowie i Adamowie. W wyniku weyfikacji kosztów KWB Tuów.A., któa występowała o wzost ceny węgla w wysokości 15,8%, jako uzasadniony uznano jedynie wzost na poziomie 7,4%. Kopalnia Węgla Bunatnego Adamów.A. wystąpiła z popozycją wzostu ceny węgla o 13,9%, jednakże po weyfikacji kosztów, decyzją Pezesa URE z dnia 16 maca uznano za uzasadniony wzost tej ceny o 9,9%. Ponadto, kopalnia ta wystąpiła z wnioskiem z dnia 9 czewca o zmianę decyzji Pezesa URE zatwiedzającej bazową cenę dla węgla wskaźnikowego stosowaną wobec Zespołu Elektowni Pątnów Adamów Konin.A. Zmiana ta polegała na podwyższeniu ceny bazowej dla węgla wskaźnikowego o 21%. Wniosek ten został ozpatzony negatywnie. Obowiązujące od maca zatwiedzone bazowe ceny węgla bunatnego wskaźnikowego butto (po doliczeniu podatku VAT) stosowane pzez kopalnie wobec elektowni wynosiły: KWB "Bełchatów".A. - 42,66 zł/mg (wzost o 14,00%) P.P. KWB "Adamów" - 55,77 zł/mg (wzost o 9,93%) P.P. KWB "Konin" - 51,43 zł/mg (wzost o 11,03%). KWB Tuów.A. - 72,07 zł/mg (wzost o 7.41%) tosunkowo wysoka podwyżka cen w KWB "Bełchatów" spowodowana była pzede wszystkim planowanymi pzedsięwzięciami ozwojowymi (budowa nowej odkywki na potzeby

11 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 pojektowanych, uuchamianych bloków enegetycznych w Elektowni Bełchatów II) oaz pocesem dostosowania cen do poziomu cen w pozostałych kopalniach. Zatwiedzona cena dla KWB "Bełchatów" była najniższa w kaju. Na pzełomie siepnia i wześnia, w związku z nieoczekiwanym wzostem inflacji, co zaskoczyło decydentów życia politycznego i gospodaczego, pojawiły się spekulacje co do pzyczyn tego stanu zeczy. W opacowaniach Rządowego entum tudiów tategicznych wskazywano wstępnie, iż pzyczyną inflacji jest nadmieny wzost cen paliw i enegii. Zdaniem Pezesa URE nie odpowiadało to stanowi faktycznemu, czemu dał wyaz w swoim stanowisku. W ezultacie w dokumentach ządowych nie wskazywano wzostu cen paliw i enegii jako pzyczyny wzostu inflacji, tylko zobowiązano Pezesa URE do stałego kontolowania wzostów cen (Juchniewicz, 2000). W macu zostały zatwiedzone bazowe ceny dla węgla wskaźnikowego stosowane wobec elektowni pzez tzy kopalnie: - KWB Bełchatów.A. w Rogowcu 38,95 zł/mg (wzost o 11,4%), - KWB Konin.A. w Kleczewie 47,25 zł/mg (wzost o 12,1%), - KWB Adamów.A. w Tuku 51,24 zł/mg (wzost o 12,1%). W oku 2001 cena dla Kopalni Tuów.A. w Bogatyni była identyczna jak zatwiedzona w kwietniu 2000., gdyż jej okes obowiązywania został pzedłużony, najpiew do 30 czewca (decyzja z ), a później do 31 gudnia (decyzja z na wniosek kopalni z , pawozdanie z działalności Pezesa URE w 2001 ). Poponowane pzez kopalnie wzosty cen węgla wskaźnikowego spowodowane były, opócz wzostu jednostkowego kosztu wydobycia węgla, pzede wszystkim spadkiem wydobycia węgla (a tym samym jego spzedaży) w oku 2000, któy zgodnie z powołanym ozpoządzeniem stanowi podstawę kalkulacji bazowej ceny węgla wskaźnikowego. Działania egulacyjne polegające na weyfikacji kosztów pzyjętych pzez kopalnie we wnioskach, pozwoliły na oganiczenie wnioskowanych podwyżek cen węgla. W 2002., do czasu wejścia w życie nowelizacji ustawy Pawo enegetyczne, Pezes URE, podobnie jak w latach popzednich, zatwiedzał ceny węgla bunatnego stosowane pzez kopalnie w stosunku do sąsiadujących z nimi elektowni. eny te kształtowane były na podstawie ozpoządzenia Minista Gospodaki z paździenika w spawie szczegółowych zasad kształtowania cen węgla bunatnego (Dz. U. z N 132, poz. 868). Jednakże poces zatwiedzania bazowych cen węgla pzez Pezesa URE (patz tabela 3), w pzeciwieństwie do lat popzednich, był badziej ozciągnięty w czasie ze względu na konieczność oganiczenia wzostu cen enegii dla pzedsiębiostw wytwóczych, a tym samym odbioców finalnych. Zadaniem Pezesa URE w była egulacja działalności pzedsiębiostw zgodnie z ustawą i założeniami polityki enegetycznej państwa, zmiezająca do ównoważenia inteesów pzedsiębiostw oaz odbioców paliw i enegii. W tym pzypadku Pezes zobowiązany był do ównoważenia inteesów zaówno kopalń węgla bunatnego, jak i konketnych elektowni. Pzedsiębiostwa te powinny funkcjonować wspólnie. Zobowiązanie elektowni do zapłaty podatku akcyzowego od każdej spzedanej jednostki enegii i jednocześnie bak możliwości automatycznego uwzględnienia go w całości w cenie enegii powodowały konieczność szukania oszczędności w kosztach elektowni, m.in. popzez w miaę możliwości niepodwyższanie cen węgla. Analiza wniosków kopalń, w któych pzedstawione zostały m.in. koszty ich działalności, powadziła do pzekonania, że w pzypadku tzech z nich: Konin, Adamów i Tuów, ceny węgla będą mogły być utzymane na dotychczasowym poziomie, co nie zachwieje płynności finansowej tych kopalń. Pewne wątpliwości występowały jedynie w pzypadku Kopalni Bełchatów. - Dla KWB Konin A cena węgla została zatwiedzona 19 kwietnia na poziomie ceny wskaźnikowej zatwiedzonej w Dla KWB Adamów A zatwiedzono cenę węgla 22 maja 2002., na poziomie o 2,4% niższym od poziomu ceny wskaźnikowej zatwiedzonej w 2001.

12 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/ Najpóźniej, tj. 15 paździenika 2002., zatwiedzona została ostatecznie (po piewszym postępowaniu administacyjnym zakończonym decyzją odmowną) cena węgla dla KWB Bełchatów A wzost o 4,4%. - Postępowanie administacyjne w pzypadku KWB Tuów A ostatecznie zostało zakończone 19 czewca wydaniem decyzji o odmowie zatwiedzenia ceny wyższej o 3,8%. Do końca KWB Tuów A nie wystąpiła do Pezesa URE o zatwiedzenie ceny węgla, stosując (co zostało spawdzone we wześniu 2002.) cenę niepzekaczającą ceny ustalonej popzednią decyzją. Doświadczenia Pezesa URE w zakesie zatwiedzania bazowej ceny dla węgla wskaźnikowego wskazują jednoznacznie, że w sytuacji działania wytwóców enegii elektycznej na ynku konkuencyjnym niezbędne stało się wykeślenie w ustawie Pawo enegetyczne kompetencji nadanej Pezesowi URE w zakesie zatwiedzania cen węgla bunatnego, co nastąpiło 1 stycznia na mocy ustawy z 24 lipca o zmianie ustawy Pawo enegetyczne (Dz. U. z N 135, poz. 1144). W tabeli 3 i na ysunku 1 pzedstawiono, w jaki sposób kształtowały się ceny węgla netto w poszczególnych latach i dla poszczególnych kopalń. Można zauważyć, że zmiany cen odbywały się co oku, pzy czym okes obowiązywania ceny wydłużał się, tak że w 2002 oku nowe ceny zaczęły obowiązywać od połowy oku, a w pzypadku KWB Bełchatów od połowy paździenika. Pzepowadzona analiza wniosków pzedłożonych pzez kopalnie pokazała, że nie można uznać wszystkich wydatków działalności kopalń, jak ównież planowanych kosztów modenizacji, ozwoju i ochony śodowiska jako koszty uzasadnione. Weyfikacja kosztów spowodowała, że w skajnym pzypadku KWB "Bełchatów", któa występowała o 80,2 % wzost bazowej ceny węgla wskaźnikowego, za uzasadniony uznano wzost o 17 %. tosunkowo wysoka podwyżka cen węgla bunatnego (szczególnie w KWB "Bełchatów") spowodowana była koniecznością uealnienia tych cen (elacje do kosztów). W kopalniach węgla bunatnego ozpoczęły się pocesy dostosowywania cen do zeczywistych kosztów wydobycia, w powiązaniu z planowanymi pzedsięwzięciami ozwojowymi. Nowe uwaunkowania pawne powadzące do swobodnej negocjacji ceny węgla pomiędzy kopalnią, a elektownią 1 lipca 2001., decyzją Pezesa URE, pzedsiębiostwa wytwócze i obotu enegią elektyczną zostały zwolnione z obowiązku pzedkładania tayf do zatwiedzenia. Tym samym Pezes URE uznał, iż wytwócy systemowi w odniesieniu do tej części enegii elektycznej, któa znalazła się poza KDT, mogą ze sobą konkuować. Tzy spośód tych elektowni: Bełchatów, PAK, Tuów w części poza KDT, na ynku umów bilatealnych oaz na ynku bilansującym i giełdzie enegii, zaczęły działać, pzynajmniej częściowo (wielkość tego ynku jest oganiczona.) w waunkach zbliżonych do konkuencji. Dla wielu osób niezasadne wydawało się zatem, aby całe yzyko ynkowe miała ponosić jedynie elektownia, a żyjąca z nią w symbiozie kopalnia miała administacyjnie zagwaantowane pokycie kosztów (Muas, 2002). Dla tego autoa nie było więc dziwne, że kopalnie węgla bunatnego (z wyjątkiem Kopalni Tuów) chętnie składały wnioski o zatwiedzenie ceny węgla bunatnego. Według niego był to aczej pzywilej zapewniający kopalniom odpowiedni poziom pokycia kosztów, a nie obowiązek związany z koniecznością acjonalizacji i popawy efektywności funkcjonowania. Pzykładowo w w ZE PAK.A. cena węgla zeczywistego wzosła o ponad 10% w poównaniu do pzy wzoście ceny enegii elektycznej spzedanej poza KDT na poziomie 1%. (Muas, 2002) Auto tego opacowania zwócił ównież uwagę na fakt, że na podstawie uegulowań (Rozpoządzenie Minista Gospodaki z dnia ) Kopalnia mogła ustalać cenę węgla wskaźnikowego na podstawie danych histoycznych (za okes ostatnich 12 miesięcy kalendazowych popzedzających opacowanie ceny bazowej), co powodowało, że ola Regulatoa w zakesie zatwiedzania kosztów uzasadnionych była oganiczona. Badał on, bowiem jedynie statystyczne zestawienie danych za popzedni okes i jeżeli były one pzedstawione popawnie, to musiał zatwiedzić pzedstawioną cenę bazową. W postępowaniu takim nie pzewidziano wpost w

13 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 ozpoządzeniu konieczności udziału elektowni, któa jest pzecież żywotnie zainteesowana jego ewentualnym wynikiem. Istnienie tego i innych, nie wymienionych pzez autoa, mankamentów skłoniło go do jednoznacznej konkluzji, że ozpoządzenie ze względu na jego wady powinno być zmienione. Takie opinie pawdopodobnie zaważyły na tym, że z dniem 1 stycznia stacił moc at. 48 ustawy Pawo enegetyczne (Ustawa z dnia Pawo enegetyczne). W pacy (Taadejna,2002) analizującej pawne konsekwencje tego faktu auto na wstępie podkeślił, że decyzja ta wywze daleko idące skutki dla samych kopalń, dla elektowni, a także w dalszej kolejności dla odbioców enegii elektycznej. Uchylenie at.48 oznaczało bowiem, że z dniem tym do cen węgla bunatnego stosowanych pzez kopalnie w stosunku do elektowni ponownie, w pełnym zakesie będzie miała zastosowanie ustawa o cenach. Jednakże jest to już inna ustawa niż ta, któa miała zastosowanie popzednio, a jej uegulowania, dotyczące omawianego poblemu, są diametalnie odmienne. Ustawa z dnia 5 lipca o cenach w at. 2 ust. 1 deklauje swobodę kształtowania cen: ceny towaów i usług uzgadniają stony zawieające umowę, z zastzeżeniem ust. 2. Ten z kolei pzepis postanawia, że oganiczenia swobody uzgadniania cen mogą być wpowadzone wyłącznie na podstawie at. 4, 5 i 8. Pzepisy te zawieają egulację dotyczącą stosowania cen uzędowych, któą to ceną w ozumieniu tej ustawy jest cena ustalona w ozpoządzeniu wydanym pzez właściwy ogan administacji ządowej lub w uchwale wydanej pzez ogan stanowiący właściwej jednostki samoządu teytoialnego (po. at. 3 ust. 1 pkt 7). Możliwość wpowadzenia cen uzędowych jest badzo oganiczona. At. 5 eguluje kwestię ustalania tych cen na śodki famaceutyczne i mateiały medyczne, a at. 8 upoważnia adę gminy i adę powiatu do ustalania cen uzędowych za usługi pzewozowe tanspotu zbioowego. Nieoganiczoną pzedmiotowo możliwość wpowadzenia tych cen daje natomiast at. 4 ust. 1, jednak tylko w wyjątkowej sytuacji, a kompetencję w tym zakesie umiejscowiono badzo wysoko. Otóż w myśl tego pzepisu w azie szczególnych zagożeń dla właściwego funkcjonowania gospodaki państwa Rada Ministów może, w dodze ozpoządzenia, okeślić wykaz towaów lub usług, na któe ustala się ceny uzędowe i maże handlowe uzędowe, z zastzeżeniem at. 5 i 8, jednak Rada Ministów nie skozystała dotychczas z tego upoważnienia. Z powyższego wynika, że z dniem 1 stycznia do ustalania cen węgla bunatnego stosowanych pzez kopalnie w stosunku do elektowni zastosowanie będzie miał cytowany wyżej at. 2 ust. 1 ustawy o cenach, deklaujący swobodę kształtowania cen. Nie oznacza to, że z dniem tym wszystkie kopalnie mogły zastosować nowe ceny w stosunku do wszystkich elektowni. Podmioty te miały, bowiem zawate umowy spzedaży w któych pecyzowano ównież waunki ich wypowiedzenia. Z dugiej stony zapowiedź uwolnienia cen węgla bunatnego i pozostawienia ich poziomu do swobodnej negocjacji pomiędzy kopalniami i elektowniami spowodowała wzost oczekiwań tych ostatnich na obniżenie cen, pzynajmniej o paę złotych. Pzykładowo obniżki ceny węgla o 3 lub 4 zł oczekiwał w ZE PAK (Dudała, 2002). Nie zawsze było to możliwe, gdyż niektóe kopalnie pzy ówczesnym (oganiczonym) poziomie odbiou węgla pzez elektownie były na ganicy opłacalności (np. KWB Konin i KWB Tuów). Podsumowanie Okes egulowania i kontolowania cen węgla bunatnego popzez cenniki, fomuły cenowe lub zatwiedzanie poponowanych stawek skończył się definitywnie z dniem 1 stycznia Uwolnienie cen nie musi jednak oznaczać ezygnacji z wypacowanych fomuł zwłaszcza z tych ich części, któe dotyczą stuktuy cen związanej z jakością węgla. Zóżnicowane cen ze względu na paamety jakościowe jest, bowiem pożytecznym nazędziem ekonomicznym wymuszającym na kopalniach stabilizację jakości dostaczanego uobku do elektowni. Odchylenia jakości węgla od optymalnych paametów skutkują, bowiem wzostem kosztów elektowni w postaci ka za pzekoczenie nom emisji substancji szkodliwych (np. O 2 ), spadkiem spawności kotłów i zwiększonymi nakładami na ich obsługę i wymianę części. pawą otwatą pozostaje wypacowanie takich fomuł, któe oddadzą zeczywisty wpływ zmian jakości węgla na zmianę jego watości dla elektowni. Tego typu zóżnicowanie cen nie powinno powadzić do konfliktu inteesów. Wpawdzie zapewnienie stabilnej jakościowo stugi uobku nastęcza poblemy kopalni i zmusza ją do efektywniejszego steowania wydobyciem z

14 Atykuł został opublikowany w Gónictwie Odkywkowym N 4-5/2005 wykozystaniem mieszania uobku i kozystania z placów do jego uśedniania (Kawalec, 2004), lecz jest zazwyczaj akceptowane. Punktem sponym może jednak stać się ustalenie wzajemnie akceptowanego poziomu cen węgla, czyli ceny węgla bazowego najodpowiedniejszego dla elektowni. Na piewszy zut oka wydaje się bowiem, że mamy tu do czynienia z klasyczną spzecznością inteesów (Judziak 2004a). Poces negocjacji cen w takich sytuacjach może być tudny, długi i kosztowny. Powadzi też zazwyczaj do wzostu kosztów tansakcyjnych. W świetle ozwiązań zapezentowanych w pacy (Judziak 2004b) istnieje jednak możliwość koopeacyjnego ozwiązania tego dylematu. posób ustalania cen węgla w waunkach swobodnego ich kształtowania się i libealizacji ynku enegii pzedstawiony zostanie w następnym atykule. Liteatua 1. Balcewicz J., Konsolidacja z opoami - Na początku będzie BB. Gigawat Enegia Blaschke W. i inni, Opacowanie cennika dla węgla bunatnego ynteza. Poozumienie Poducentów Węgla Bunatnego i PPGMiE PAN, Kaków. 3. zapla Z., Kozłowski Z., Włodaczyk B., Wojciechowski., Żuk., Węgiel bunatny w polskiej enegetyce stan obecny i pespektywy. Węgiel Bunatny N Dudała J., Enegetyka bunatna pzed zmianami. Nowy Pzemysł 09 - Enegetyka 5. Gudziński Z., Koncepcja systemu cen dla węgla bunatnego. Gospodaka uowcami Minealnymi. Tom 13 Zeszyt Gudziński Z., 1999a. Metodyka okeślania systemu cen węgla bunatnego jako paliwa dla elektoenegetyki. Paca doktoska. AGH, Kaków Gudziński Z., 1999b. ystem cen dla węgla bunatnego popozycje ozwiązań banżowych i indywidualnych. Gospodaka uowcami Minealnymi. Tom 15 Zeszyt Juchniewicz L., tanowisko Pezesa w spawie kształtowanie cen w sektoze enegetycznym a inflacja. Rekomendacje dla polityki gospodaczej. Biuletyn URE Judziak L., 2004a. Kopalnia odkywkowa węgla bunatnego i elektownia jako bilatealny monopol w klasycznym ujęciu. Gónictwo i Geologia VII. Pace Naukowe Instytutu Gónictwa Politechniki Wocławskiej N 106, eia: tudia i Mateiały: N 30, Wocław Judziak L., 2004b. Tandem: lignite opencast mine & powe plant as a bilateal monopoly. Mine Planning and Equipment election Wocław, Balkema. 11. Kawalec W., hot-tem scheduling and blending in lignite open-pit mine with BWEs. Mine Planning and Equipment election Wocław, Balkema. 12. Kunte A., Hamilton K., Dixon J., Estimating National Wealth: Methodology and Results, atykuł dyskusyjny z seii Indicatos and Envionmental Valuation, Envionment Depatment, The Wold Bank, 13. Mazuek., Metoda wyznaczania zasobów pzemysłowych węgla bunatnego uwzględniająca watość kopaliny w złożu. Paca doktoska, AGH Kaków. 14. Muas Z., Zwolnienie z obowiązku zatwiedzania ceny węgla bunatnego. Biuletyn URE Rozpoządzenie Minista Gospodaki z dnia 15 paździenika w spawie szczegółowych zasad kształtowania cen węgla bunatnego (Dz. U. N 132, poz. 868). 16. pawozdanie z działalności Pezesa URE w 1998., Biuletyn URE 5/ pawozdanie z działalności Pezesa URE w 2000., Biuletyn URE 3/ pawozdanie z działalności Pezesa URE w 2001., Biuletyn URE 3/ pawozdanie z działalności Pezesa URE w 2002., Biuletyn URE 3/ zwanowski A., Kozłowski J., Wybane aspekty kształtowania wielkości i watości spzedaży węgla bunatnego w kopalni Tuów. Mateiały konfeencyjne Węgiel bunatny efektywność działania w gospodace ynkowej:. Poozumienie Poducentów Węgla Bunatnego, AGH KBN Kaków Taadejna R., Ustalanie cen węgla bunatnego po uchyleniu at. 48 Pawa enegetycznego. Biuletyn URE Ustawa z dnia 10 kwietnia Pawo enegetyczne (Dz. U. N 54, poz. 348 i N 158, poz. 1042, z N 94, poz. 594, N 106, poz. 668 i N 162, poz. 1126, z N 88, poz. 980, N 91, poz i N 110, poz. 1255, z N 43, poz. 489, N 48, poz. 555 i N 103, poz. 1099, z N 154, poz i 1802 oaz z N 74, poz. 676, N 113, poz. 984 i N 135, poz. 1144). 23. Wagenknecht J., ena węgla bunatnego dla enegetyki zawodowej w waunkach gospodaki ynkowej okesu pzejściowego. Węgiel Bunatny N Wagenknecht J., ena węgla bunatnego dla enegetyki zawodowej w waunkach gospodaki ynkowej okesu pzejściowego. Węgiel Bunatny N 2. Atykuł powstał w amach pacy nad pojektem badawczym N 0882/T12/2002/23 Zintegowana metoda optymalizacji kopalni odkywkowej z systemem tanspotu taśmowego