Podstawy praktycznych decyzji ekonomiczno- finansowych w przedsiębiorstwie Efektywność projektów inwestycyjnych mgr Kazimierz Linowski 1
Wstęp Celem wykładu jest przedstawienie podstawowych pojęć oraz zależności z zakresu oceny efektywności projektów inwestycyjnych
Plan wykładu Projekty inwestycyjne Przykład oceny efektywności projektu inwestycyjnego
1. Projekty inwestycyjne Aparat produkcyjny Strategia inwestycyjna Klasyfikacja projektów inwestycyjnych Metody oceny projektów inwestycyjnych 1. Okres zwrotu. 2. Zdyskontowany okres zwrotu. 3. Wartość obecna netto NPV. 4. Wewnętrzna stopa zwrotu IRR. 5. Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu MIRR
Projekty inwestycyjne - aparat produkcyjny. Przedsiębiorstwo by mogło stabilnie funkcjonować, musi być wyposażone w odpowiedni aparat produkcyjny. Jeśli poziom aparatu produkcyjnego jest: - za niski (przestarzały), przedsiębiorstwo nie jest w stanie konkurować na rynku jakością i nowoczesnością produktów utrata pozycji rynkowej, w przypadku wzrostu popytu nie ma możliwości zwiększenia produkcji utrata klientów w konsekwencji długotrwała i kosztowna droga do odzyskiwania pozycji rynkowej (promocje, obniżki cen nakłady na udoskonalanie produktów) - za wysoki - niepotrzebne wydatki inwestycyjne, koszty utrzymania niepracujących maszyn i hal produkcyjnych, nieuzasadniona amortyzacja. - Efektywne dostosowanie aparatu produkcyjnego do sytuacji na rynku, kształtowanie go na odpowiednim poziomie i w odpowiednim czasie jest jednym z podstawowych zadań zarządzania. Sprowadza się do sformułowania i realizacji odpowiedniej strategii inwestowania w aparat produkcyjny oraz do ustalenia optymalnego sposobu jego finansowania
Projekty inwestycyjne strategia inwestycyjna. Etapy powstawania strategii inwestycyjnej 1. Sygnały z działu handlowego o zgłaszanym zapotrzebowaniu przez klientów na nowe produkty. 2 Zespół badań rynku ustala rodzaj i wielkość zapotrzebowania. 3. Inżynierowie przygotowują wstępna kalkulację kosztów wytworzenia. 4. Jeśli okazuje się, że projekt przyniesie zyski podejmowana jest decyzja o jego realizacji. Ważny udział odpowiednio zmotywowanych pracowników w kreowaniu nowych rozwiązań - ciekawe pomysły są podstawą nowych inwestycji (system premiowy, udziały w zyskach, akcje pracownicze)
Projekty inwestycyjne klasyfikacja projektów inwestycyjnych. 1. Inwestycje odtworzeniowe mające na celu umożliwienie kontynuacji działalności 2. Zastąpienie w celu obniżenia kosztów 3. Inwestycje rozwojowe w istniejące produkty i na dotychczasowych rynkach 4. Inwestycje rozwojowe w nowe produkty lub na nowych rynkach. 5. Inwestycje dotyczące bezpieczeństwa pracy lub ochrony środowiska. 6. Inne = Budynki biurowe, parking, samolot dla zarządu itp..
Projekty inwestycyjne metody oceny efektywności inwestycji. 1. Okres zwrotu. 2. Zdyskontowany okres zwrotu. 3. Wartość obecna netto NPV. 4. Wewnętrzna stopa zwrotu IRR. 5. Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu MIRR
Projekty inwestycyjne metody oceny efektywności inwestycji. 1. Okres zwrotu. czas
Projekty inwestycyjne OKRES ZWROTU Okres zwrotu oczekiwana liczba lat wymagana do pokrycia wymaganych nakładów Okres zwrotu = Rok poprzedzający pokrycie nakładów + Niepokryty nakład na początku roku pokrycia Przepływy pieniężne w roku pokrycia Czas 0 1 2 3 4 5 y x
Projekty inwestycyjne OKRES ZWROTU Przykład: Dane są dwa projekty inwestycyjne 1 Rok 0 1 2 3 4 Projekt A Oczekiwane przepływy pieniężne netto CF -1000 500 400 300 100 Skumulowane CFC -1000-500 -100 200 300 Projekt B Oczekiwane przepływy pieniężne netto CF -1000 100 300 400 600 Skumulowane CFC -1000-900 -600-200 400 Dla projektu A : rok poprzedzający pokrycie nakładów = 2 Niepokryty nakład na początku roku pokrycia = 100 Przepływy pieniężne w roku pokrycia = 300 Okres zwrotu (A) = 2 + 100/300 = 2,33 roku Dla projektu B : rok poprzedzający pokrycie nakładów = 3 Niepokryty nakład na początku roku pokrycia = 200 Przepływy pieniężne w roku pokrycia = 600 Okres zwrotu (B) = 3 + 200/600 = 3,33 roku
+ Czas Projekty inwestycyjne ZDYSKONTOWANY OKRES ZWROTU Zdyskontowany okres zwrotu oczekiwana liczba lat wymagana do pokrycia wymaganych nakładów przez zdyskontowane kosztem kapitału przepływy pieniężne Okres zwrotu = Rok poprzedzający pokrycie nakładów Niepokryty nakład na początku roku pokrycia Zdyskontowane przepływy pieniężne w roku pokrycia 0 1 2 3 4 5 y x
Przykład: Projekty inwestycyjne Zdyskontowany okres zwrotu 2 Rok 0 1 2 3 4 Projekt A Oczekiwane przepływy pieniężne netto CF -1000 500 400 300 100 Zdyskontowane ZCF(10%) -1000 455 331 225 68 Skumulowane zdysk. ZCFC -1000-545 -214 11 79 Oczekiwane przepływy pieniężne netto CF -1000 100 300 400 600 Projekt B Zdyskontowane ZCF(10%) -1000 91 248 301 410 Skumulowane zdysk. ZCFC -1000-909 -661-360 50 Dla projektu A : rok poprzedzający pokrycie nakładów = 2 Niepokryty nakład na początku roku pokrycia = 214 Zdyskontowane przepływy pieniężne w roku pokrycia = 225 Zdyskontowany okres zwrotu (A) = 2 + 214/225 = 2,95 roku Dla projektu B : rok poprzedzający pokrycie nakładów = 3 Niepokryty nakład na początku roku pokrycia = 360 Zdyskontowane przepływy pieniężne w roku pokrycia = 410 Zdyskontowany okres zwrotu (B) = 3 + 360/410 = 3,88 roku
Projekty inwestycyjne OKRES ZWROTU (zdyskontowany okres zwrotu) Zalety: - daje informacje jak długo kapitał będzie zaangażowany w realizację projektu - informuje więc o płynności projektu Wady: - ignorowanie w obliczeniach przepływów po okresie zwrotu - nie można oceniać rentowności projektu - nie można porównywać projektów według kryterium efektywności
Projekty inwestycyjne metody oceny efektywności inwestycji. Wartość obecna netto NPV. k >
Projekty inwestycyjne Metoda wartości obecnej netto NPV (net present value) Metoda klasyfikująca projekty zgodnie z ich NPV, która jest równa wartości obecnej strumienia wszystkich przepływów pieniężnych netto, stopą dyskonta jest koszt kapitału
=.. CF1 ( 1 + k ) 1 NPV wartość obecna netto k 0 1 2 3 4 n-1 n CF0 CF1 CF2 CF2 ( 1+ k) CF n ( 1 + k ) CF n t t t= 0 (1 + k) 2 n NPV = n CFt (1 + k) t t= 0 CFn
Trzy kroki metody NPV 1. Ustalenie wartości obecnej każdego przepływu, zarówno wpływów jak i wydatków dla założonej stopy dyskonta. 2. Wyliczenie wartości obecnej projektu poprzez zsumowanie zdyskontowanych przepływów pieniężnych. 3. Decyzja jeżeli NPV jest dodatnia projekt można przyjąć do realizacji, jeśli ujemna projekt należy odrzucić. Gdy dwa projekty mają dodatnią NPV wybieramy ten, dla którego przyjmuje ona wyższą wartość
Projekt A NPV = n t t t= 0 1+ k) CF NPV ( 3 stopa 10% k 1 2 3 4-1 000,00 zł 500,00 zł 400,00 zł 300,00 zł 100,00 zł 454,55 zł 330,58 zł 225,39 zł 68,30 zł = 78,82 zł
Projekt B NPV = n t t t= 0 1+ k) CF NPV ( 4 stopa 10.0% t 1 2 3 4-1 000.00 zł 100.00 zł 300.00 zł 400.00 zł 600.00 zł 90.91 zł 247.93 zł 300.53 zł 409.81 zł = 49.18 zł
Projekty inwestycyjne Metoda wartości obecnej netto NPV Zalety - NPV informuje o tym, czy projekt jest opłacalny, - dodatnia wartość NPV to szacunek wartości dodanej projektu (nadwyżka po pokryciu kosztu kapitału). Niedogodność jest wartością bezwzględną niechętnie stosowaną przez inwestorów.
Projekty inwestycyjne metody oceny efektywności inwestycji. Wewnętrzna stopa zwrotu IRR. k=irr =
IRR IRR Metoda wewnętrznej stopy zwrotu metoda klasyfikacji projektów inwestycyjnych wykorzystująca stopę zwrotu z inwestycji, której obliczenie wymaga znalezienia stopy dyskontowej zrównującej CF wartość obecną przyszłych wpływów 1 CF2 CFn z CF nakładami inwestycyjnymi. + +... + 0 + 0 = 1 2 n (1 + IRR ) (1 + IRR ) (1 + IRR ) NPV n = t= 0 CFt (1 + IRR) t = 0
IRR IRR Inwestycja = n i i i= 1 (1 + stopa) wplyw Wewnętrzna stopa zwrotu jest to stopa dyskontowa, jakiej należałoby użyć, aby zrównoważyć koszty inwestycji i przyszłe wpływy.
IRR IRR Inwestycja > n i i i= + 1 (1 stopa) wplyw Wewnętrzna stopa zwrotu jest to stopa dyskontowa, jakiej należałoby użyć, aby zrównoważyć koszty inwestycji i przyszłe wpływy.
IRR IRR Inwestycja < n i i i= 1 (1 + stopa) wplyw Wewnętrzna stopa zwrotu jest to stopa dyskontowa, jakiej należałoby użyć, aby zrównoważyć koszty inwestycji i przyszłe wpływy.
IRR IRR Inwestycja = n i i i= 1 (1 + stopa) wplyw Wewnętrzna stopa zwrotu jest to stopa dyskontowa, jakiej należałoby użyć, aby zrównoważyć koszty inwestycji i przyszłe wpływy.
Projekt A NPV stopa 14.49% 1 2 3 4-1 000.00 zł 500.00 zł 400.00 zł 300.00 zł 100.00 zł 436.72 zł 305.16 zł 199.91 zł 58.20 zł = n t= 0 CFt 1+ k) = 0 k IRR t ( 5 = 0.00 zł
Projekt B NPV n = t= 0 CFt (1 + k) t = 0 IRR 6 stopa 11.79% krzywa NPV projektu B 1 2 3 4-1 000.00 zł 100.00 zł 300.00 zł 400.00 zł 600.00 zł 89.45 zł 240.06 zł 286.32 zł 384.18 zł t = 0.00 zł
Projekty inwestycyjne Metoda IRR Zalety - ocenia przydatność projektu, - kwantyfikuje efektywność, można porównywać z kosztem kapitału, - określa próg rentowności. Wady -dla dwóch projektów dla różnych stóp dyskonta może dać sprzeczne wyniki z metodą NPV.
Wyliczenia dla wykreślenia krzywej NPV Numer okresu 0 1 2 3 4 Projekt A k \ CF -1000 500 400 300 100 NPV 0-1000 500 400 300 100 300 0.05-1000 476.1905 362.8118 259.1513 82.27025 180.4238 0.072-1000 466.4179 348.0731 243.5213 75.72179 133.734 0.1-1000 454.5455 330.5785 225.3944 68.30135 78.81975 0.1179-1000 447.2672 320.0767 214.7397 64.03069 46.11432 0.1449-1000 436.7194 305.1581 199.9027 58.20091-0.01897 0.15-1000 434.7826 302.4575 197.2549 57.17532-8.32973 Projekt B k \ CF -1000 100 300 400 600 NPV 0-1000 100 300 400 600 400 0.05-1000 95.2381 272.1088 345.535 493.6215 206.5035 0.072-1000 93.28358 261.0548 324.695 454.3307 133.3641 0.1-1000 90.90909 247.9339 300.5259 409.8081 49.17697 0.1179-1000 89.45344 240.0575 286.3196 384.1841 0.014738 0.1449-1000 87.34387 228.8686 266.5369 349.2055-68.0452 0.15-1000 86.95652 226.8431 263.0065 343.0519-80.1419
Krzywe NPV dla projektów A i B 500 400 300 krzywa NPV projektu B wartość obecna 200 krzywa NPV projektu A 100 Stopa przecięcia = 7,2% 0 0% 5% 10% 15% 20% -100-200 IRR(B) =11,8% koszt kapitału IRR(A) =14,5%
Projekty inwestycyjne metody oceny efektywności inwestycji. Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu MIRR MIRR = k
IRR MIRR Zmodyfikowana metoda wewnętrznej stopy zwrotu polega na znalezieniu takiej stopy dyskonta która zrównuje wartość obecną nakładów(cof) z wartością obecną wartości końcowej dodatnich wpływów (CIF). PV nakładów = PV wartości końcowej COF n t t= 0 = t t= 0 (1 + k) (1 + n CIF(1 + k) t MIRR) n n t
MIRR Projekt A 7 stopa 5.0% k 1 2 3 4-1 000.00 zł 500.00 zł 400.00 zł 300.00 zł 100.00 zł 315.00 zł 441.00 zł 578.81 zł = 1 434.81 zł NPV = 1 000.00 zł -0.00 zł MIRR = 9.4%
MIRR Projekt B 8 stopa 5,0% k 1 2 3 4-1 000,00 zł 100,00 zł 300,00 zł 400,00 zł 600,00 zł 420,00 zł 330,75 zł 115,76 zł = 1 466,51 zł NPV = 1 000,00 zł -0,00 zł MIRR = 10,0%
Wyliczenia dla wykreślenia krzywej NPV Numer okresu 0 1 2 3 4 Projekt A k \ CF -1000 500 400 300 100 NPV MIRR 0-1000 500 400 300 100 300 0,05-1000 476,1905 362,8118 259,1513 82,27025 180,4238 9,4% 0,072-1000 466,4179 348,0731 243,5213 75,72179 133,734 0,1-1000 454,5455 330,5785 225,3944 68,30135 78,81975 0,1179-1000 447,2672 320,0767 214,7397 64,03069 46,11432 0,1449-1000 436,7194 305,1581 199,9027 58,20091-0,01897 0,15-1000 434,7826 302,4575 197,2549 57,17532-8,32973 Projekt B k \ CF -1000 100 300 400 600 NPV MIRR 0-1000 100 300 400 600 400 0,05-1000 95,2381 272,1088 345,535 493,6215 206,5035 10,0% 0,072-1000 93,28358 261,0548 324,695 454,3307 133,3641 0,1-1000 90,90909 247,9339 300,5259 409,8081 49,17697 0,1179-1000 89,45344 240,0575 286,3196 384,1841 0,014738 0,1449-1000 87,34387 228,8686 266,5369 349,2055-68,0452 0,15-1000 86,95652 226,8431 263,0065 343,0519-80,1419
Projekty inwestycyjne Metoda MIRR Zalety - ocenia przydatność projektu, - kwantyfikuje efektywność, można porównywać z kosztem kapitału, - określa próg rentowności. - uwzględnia strukturę czasową przepływów (założenie o reinwestycji), - dla danego kosztu kapitału daje takie same wyniki jak metoda NPV
Projekt stabilnego wzostu Zysk netto 0 435 049 615993 8278752 18404307 25659682 29513481 29133011 28736912 29472279 32193405 25466229 22908594 Amortyzacja 0 4714 962 10225166 10252528 9118318 4047058 2013208 2013208 2013208 2013208 2012918 1692298 1030948 Zmiana w mo 0-620 265-4989444 -10660688-7096328 -2650628-1795071 0 0 0 530126 2059894 2314003 Razem przepływy operacyjne 0 4529 745 5851715 7870592 20426296 27056111 29731618 31146219 30750120 31485487 34736448 29218420 26253544 Inwestycje -109 269 500 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Razem CF -109269500 4529745 5851 715 7870592 20426296 27056111 29 731 618 31146219 30750120 31485487 34 736448 29218420 26253544 0 0 0 0 0 0 0 6.443181344 0 0 0 0 0 CF cumm -109269500-104739 755-98888040 -91017448-70591152 -43535041-13803423 17342796 48092915 79578402 114314850 143 533271 169786815 Okres zwrotu= 6.44 5% ZCF -109269500 4314 043 5307678 6798913 16804764 21199171 22186191 22135036 20812892 20295825 21325166 17083405 14618956 0 0 0 0 0 0 0 0 7.505633897 0 0 0 0 ZCF cumm -109269500-104955 457-99647779 -92848866-76044101 -54844930-32658739 -10523703 10289188 30585013 51910180 68993585 83612540 Zdyskontowany okres zwrotu= 7.51 k 0.0% 2.5% 5.0% 7.5% 10.0% 12.5% 15.0% 17.5% 20.0% NPV 169786815 121661 804 83612540 53251360 28811228 8972011-7261521 -20646187-31762314 IRR 13.8% MIRR -109 269 500 7 747 401 9 531 827 12 209 871 30 178 942 38 070 665 39 843 211 39 751 344 37 376 963 36 448 386 38 296 934 30 679 341 26 253 544-109 269 500 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 346 388 432 Projekt agresywny MIRR 10.1% 10.1% Zysk netto 0 5435 049 5615993 13278752 23404307 30659682 34513481 21633011 21236912 21972279 24693405 17966229 15408594 Amortyzacja 0 4714 962 10225166 10252528 9118318 4047058 2013208 2013208 2013208 2013208 2012918 1692298 1030948 Zmiana w mo 0-620 265-4989444 -10660688-7096328 -2650628-1795071 0 0 0 530126 2059894 2314003 Razem przepływy operacyjne 0 9529 745 10851715 12870592 25426296 32056111 34731618 23646219 23250120 23985487 27236448 21718420 18753544 Inwestycje -109 269 500 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Razem CF -109269500 9529745 10 851 715 12870592 25426296 32056111 34 731 618 23646219 23250120 23985487 27 236448 21718420 18753544 0 0 0 0 0 0 5.533664767 0 0 0 0 0 0 CF cumm -109269500-99739 755-88888040 -76017448-50591152 -18535041 16196577 39842796 63092915 87078402 114314850 136 033271 154786815 Okres zwrotu= 5.53 5% ZCF -109269500 9075 948 9842825 11118101 20918277 25116802 25917268 16804926 15736596 15461258 16720817 12698310 10442675 0 0 0 0 0 0 0 6.43322292 0 0 0 0 0 ZCF cumm -109269500-100193 552-90350727 -79232625-58314349 -33197547-7280279 9524647 25261243 40722502 57443318 70141629 80584304 Zdyskontowany okres zwrotu= 6.43 k 0.0% 2.5% 5.0% 7.5% 10.0% 12.5% 15.0% 17.5% 20.0% NPV 154786815 113580 137 80584304 53909853 32149299 14243921-610130 -13028677-23487563 IRR 14.9% MIRR -109 269 500 16 299 098 17 676 300 19 966 512 37 566 220 45 106 167 46 543 689 30 179 233 28 260 666 27 766 199 30 028 184 22 804 341 18 753 544 MIRR 9.9% 9.9% -109 269 500 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 340 950 155
Projekt stabilnego wzostu 60 000 000 40 000 000 20 000 000 0-20 000 000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12-40 000 000-60 000 000-80 000 000-100 000 000-120 000 000 Projekt agresywny 60 000 000 40 000 000 20 000 000 0-20 000 000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12-40 000 000-60 000 000-80 000 000-100 000 000-120 000 000
200 000 000 150 000 000 100 000 000 Projekt stabilnego w zostu Projekt agresyw ny 50 000 000 0 0.0% 2.5% 5.0% 7.5% 10.0% 12.5% 15.0% 17.5% 20.0% -50 000 000 Projekt stabilnego wzrostu. Lepszy NPV i mimo, że gorszy IRR to lepszy MIRR(5% )
4. Parametry - podstawowe stopy procentowe NBP Stopa referencyjna - definicja Stopa depozytowa Stopa kredytu lombardowego Stopa redyskontowa
Stopa referencyjna - definicja Stopa referencyjna (interwencyjna, repo) określa minimalną cenę, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym. Operacje otwartego rynku polegają na zakupie bądź sprzedaży przez bank centralny krótkoterminowych papierów wartościowych w celu przywrócenia równowagi na rynku. Stopa referencyjna jest to podstawowa stopa procentowa w Polsce, jest ustalana przez RPP.
Stopa referencyjna - historia Ostatnia wartość Zmiana Poprzednia wartość (2009-06-25) (2009-04-29) Wartości ekstremalne -0.25 3.50% 3.75% Największa: 72% (1991-02-01) Najmniejsza: 3.5% (2009-06-25)
Stopa depozytowa - definicja Stopa depozytowa określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Stopa ta określa najniższe możliwe oprocentowanie na rynku.
Stopa redyskontowa - definicja Stopa redyskontowa określa cenę, po jakiej bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych. Wcześniej weksle te zostały nabyte przez banki komercyjne od swoich klientów. Stopa redyskontowa NBP to jedna z podstawowych stóp procentowych w Polsce, jej poziom ustalany jest przez RPP
Stopa lombardowa - definicja Stopa lombardowa określa najwyższy poziom oprocentowania kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych (tzw. kredyty lombardowe). Cena pieniądza na rynku międzybankowym może przekroczyć poziom stopy lombardowej, ale zdarza się to tylko w momentach, gdy banki gwałtownie potrzebują pieniędzy. Stopa lombardowa NBP to jedna z podstawowych stóp procentowych w Polsce, jej poziom ustalany jest przez RPP.