Kompetencje dzieci. Raport z badań.

Kompetencje dzieci. Raport z badań. Autor: Agnieszka Glapińska 1. Cele raportu Głównym celem badawczym było określenie wpływu edukacji przedszkolnej na rozwój kompetencji dzieci, rozumianych jako zdolność, umiejętność do określonego działania, do realizacji postawionych zadań, określenie, czy wpływ ten był pozytywny (wzrost kompetencji dzieci), czy neutralny (kompetencje dzieci na tym samym, podobnym poziomie), czy negatywny (regres kompetencji dzieci). Warunkiem koniecznym dla uczenia się, są kompetencje. Dziecko od najmłodszych lat nabywa kompetencje, które dają mu możliwość funkcjonowania w życiu. Rozwój kompetencji matematycznych Edukacja matematyczna dziecka w wieku przedszkolnym ściśle łączy się z intensywnym rozwojem myślenia, kształtowaniem odporności emocjonalnej oraz nabywaniem określonych kompetencji podczas praktycznej działalności zabawowej (swobodnej i kierowanej przez nauczyciela). Ponieważ dziecko uczy się poprzez działanie (nie słuchanie), najważniejsze są osobiste doświadczenia dziecka, eksperymentowanie, manipulowanie przedmiotami, próby uogólniania zaobserwowanych prawidłowości. Tak więc podstawą tworzenia pojęć i umiejętności matematycznych jest działanie, któremu towarzyszy nazywanie przedmiotów i wykonywanych czynności. Pomaga ono dostrzec to, co najważniejsze, sprzyja też koncentracji uwagi. Rozwój gotowości do czytania i pisania Dziecko osiąga stan rozwoju gotowości do czytania i pisania poprzez trening wychowawczy przede wszystkim na terenie rodziny, ale także i przedszkola. Poprzez ten trening dziecko staje się wrażliwe na znaki, ich istotę i znaczenie w procesie czytania i

2 pisania. Ze względu na jednakowe podłoże psychopedagogiczne oraz konieczność opanowania podobnych zdolności cząstkowych, czytanie i pisanie są ze sobą nierozerwalnie złączone. Ażeby jak najlepiej opanować te umiejętności, niezbędna jest długa praca rozwijania i kształcenia: sprawności ruchowej i manualnej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, orientacji przestrzennej, analizy i syntezy wzrokowej, spostrzegawczości, pamięci wzrokowej i ruchowej, rozumienia symbolu i kojarzenia go z głosem, sprawności procesów poznawczych, poprawności wymowy i umiejętności wypowiadania się, zdolności myślenia i zapamiętywania, umiejętności skupienia uwagi, patrzenia, słuchania i rozumienia, wrażliwości słuchu fizycznego, muzycznego i językowego, zainteresowań czytelniczych Rozwój percepcji słuchowej Percepcja słuchowa jest także bardzo ważną zdolnością, gdyż między innymi dzięki niej dziecko opanowuje umiejętność czytania i pisania. Jest to czynność złożona i poprzez nią dziecko odbiera dźwięki, rozpoznaje je i potrafi zinterpretować. Składa się na nią słuch fizyczny (odbieranie bodźców słuchowych, które docierają do ucha i warunkują prawidłowe działanie narządu słuchu), słuch muzyczny (wrażliwość na dźwięki muzyki) i słuch językowy, fonematyczny (wrażliwość na dźwięki mowy ludzkiej). W przedszkolu dzieci kształtują percepcję słuchową w trakcie zabaw, rozmów i w ogóle różnych czynności wykonywanych podczas całego tam pobytu. Rozwój percepcji wzrokowej Percepcja wzrokowa jest to zdolność rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych oraz umiejętność ich interpretowania. Spostrzeżenia dziecka w młodszym wieku przedszkolnym są ściśle związane z

3 emocjami i zainteresowaniami. Spostrzega otoczenie w sposób całościowy, globalny. Wraz z wiekiem doskonali się dokładność spostrzeżeń i pod koniec edukacji przedszkolnej, dziecko powinno umieć już odróżnić szczegóły istotne od drugorzędowych, różnice w przedmiotach, na obrazkach i w formach abstrakcyjnych. Rozwój mowy i myślenia Zgodnie z poglądami osób, którzy zajmują się zagadnieniem związku mowy z myśleniem, oba te procesy wzajemnie się warunkują. Widoczne jest to, kiedy dziecko w pewnym stopniu opanuje już język ojczysty. Wtedy właśnie mowa zaczyna włączać się w czynności poznawcze, w całokształt dziecięcych działań. Słowa niejako ukierunkowują przebieg procesu poznawania świata, myślenia o świecie. Ciekawy wszystkiego maluch nieustannie zadaje otoczeniu pytania co to?, a po co?, dlaczego?. Dzięki temu, że potrafi on zadać pytanie - uzyskuje odpowiedzi, które dostarczają mu wiedzy o świecie, tym samym wzbogaca zakres słów, zasób wiadomości i tworzonych w umyśle pojęć. Istotny jest więc fakt prawidłowego rozwoju mowy, a co za tym idzie również wymowy. Dzięki odpowiedniemu poziomowi rozwoju mowy dziecko może łatwiej wypowiadać swoje myśli, zadawać pytania, a tym samym otrzymywać coraz dokładniejsze informacje zwrotne, aby później, za pomocą operacji myślowych, przetworzyć je na własną wiedzę. W ciągu rozwoju człowieka pojawiają się różne rodzaje myślenia. Pierwszym z nich jest kojarzenie (do około 1 roku życia). Następnie pojawia się myślenie sensoryczno- motoryczne, zmysłowo-ruchowe, sytuacyjne (dominuje do około drugiego roku życia). Myślenie to jednak nie zanika w dalszym rozwoju, a pozostaje w ścisłej łączności z konkretnymi sytuacjami. Łączy się ono z procesami spostrzegania i z czynnościami manipulacyjnymi na przedmiotach. Proces poznawania dokonuje się na drodze bezpośredniego spostrzegania, a procesy myślenia uzewnętrzniają się w ruchach, mimice i gestach. Również osoby dorosłe posługują się myśleniem sytuacyjnym - kiedy np. chcą zobaczyć coś za oknem - odsuwają zasłonę. Kolejnym etapem rozwoju myślenia jest myślenie konkretno-wyobrażeniowe, konkretno-obrazowe (od około trzeciego roku życia dziecka). Również i ten rodzaj myślenia związany jest z działaniem praktycznym. Różnica między myśleniem sensoryczno- motorycznym, a konkretno-wyobrażeniowym polega na tym, iż czynności umysłowe nie są już oparte tylko na bezpośrednich spostrzeżeniach, lecz również na wyobrażeniach. Dziecko prezentujące etap myślenia konkretno-wyobrażeniowego budując z klocków dom - buduje go na podstawie własnych wyobrażeń. Inne dziecko, pozostające jeszcze na poziomie myślenia

4 sensoryczno-motorycznego buduje stawiając po prostu klocek na klocku. W dorosłym życiu człowiek także posługuje się myśleniem konkretno-obrazowym. Ostatni etap myślenia, właściwy jedynie człowiekowi, to myślenie słowno-logiczne, pojęciowe, symboliczne, abstrakcyjne. Myślenie to oparte jest na mowie i słowach, a słowa są symbolami ogólnych pojęć. Ten etap myślenia polega na posługiwaniu się w toku pracy umysłowej symbolami i pojęciami ogólnymi, nie mającymi konkretnego charakteru. Stopień ogólności pojęcia może być różny. Dla przykładu - nazwa kot - dla dziecka może oznaczać tylko kota, który jest u jego babci. Dla osoby dorosłej to samo słowo - kot, oznacza zespół ogólnych cech, zawartych w zakresie treści tego pojęcia (zwierzę, ssak). Zaczątki tego myślenia występują już u dzieci w wieku przedszkolnym. Dzieci posługują się przecież pojęciami i słowami, które nie posiadają swoich konkretnych odpowiedników. Używają określeń typu - daleko, wczoraj, na prawo, a przecież nie można wziąć tych rzeczy do ręki. Jest więc to z pewnością początek myślenia słowno-logicznego. Rozwój sprawności ruchowej W rozwoju psychofizycznym dziecka bardzo ważną rolę odgrywa ruch, który jest jego głównym stymulatorem. Wiąże się on także z potrzebami dziecka w wieku przedszkolnym. Dziecko, nabywając coraz lepszej sprawności ruchowej, jest w stanie wykonywać coraz więcej czynności samoobsługowych. Aktywność ruchowa wzmaga też procesy myślowe oraz przyczynia się do: doskonalenia spostrzegania wzrokowego i zdobywania doświadczeń ruchowych w zakresie statyki i dynamiki, kształtowania się wyobraźni przestrzennej oraz rozumienia pojęcia czasu, zdobywania umiejętności analizy i syntezy wzrokowej oraz oceny stosunków ilościowych i przestrzennych oraz rozumienia sprzężeń zwrotnych między motoryką, spostrzeganiem, a także koordynacją bodźców wzrokowych, słuchowych oraz dotykowo ruchowych. Rozwój sprawności ruchowej przebiega dwupłaszczyznowo i dotyczy motoryki dużej i malej. Motoryka duża Odnosi się do zręczności ruchowej całego ciała. Jest bezpośrednio związana z funkcjonowaniem analizatora kinestetyczno-ruchowego. Zaliczamy do niej spontaniczną aktywność zabawową, czyli ruchy postawno-lokomocyjne; a więc pierwsze próby przemieszczania się, czworakowanie, a potem chód, bieg, skoki i wspinanie się. Poprzez ruchy lokomocyjne dziecko poznaje stosunki przestrzenne.

5 Motoryka mała Odnosi się głównie do czynności związanych z użyciem palców i dłoni, opanowaniem ruchów koniecznych do działań praktycznych. Są to ruchy chwytne i manipulacyjne, które obejmują wyspecjalizowane czynności obu rąk oraz ich koordynację. Poprzez ruchy manipulacyjne dziecko poznaje cechy fizyczne najbliższego otoczenia: ciężar przedmiotów, twardość, kształt, temperaturę itp. Podczas biegania młodsze dziecko przedszkolne wykonuje ruchy mało skoordynowane, krok jest krótki, biegnie na całych stopach, tułów ma wyprostowany. Dziecko starsze biega szybciej, a jego ruchy są bardziej harmonijne. 3-latek - chodzi prosto, stoi chwilkę na jednej nodze, potrafi rozpiąć guziki, jednak nie potrafi wykonać dwóch prostych czynności jednocześnie, 4-latek - jeździ na rowerze na trzech kółkach, rzuca dość poprawnie piłką, wykonuje podskoki w rytm muzyki, 5-latek - potrafi lepiej wykonać czynności wymagające większej precyzji, zapina i rozpina guziki, sznuruje buty, 6-latek - jeździ na rowerze na dwóch kółkach, umie odbić piłkę o ziemię i ją chwycić, skakać w dal, zwieszać się i przekręcać na drążku. Rozwój emocjonalno-społeczny Ukształtowanie bardzo ważnych i prawidłowych stosunków interpersonalnych uzależnione jest od właściwego przebiegu socjalizacji (proces oddziaływania grupy na jednostkę) w rozwoju społecznym dzieci i młodzieży. Dziecko nabywa zdolności porozumiewania się z innymi osobami dzięki, najpierw rodzicom, potem innym dzieciom i dorosłym. Proces socjalizacji dziecka łączy się ściśle z rozwojem jego uczuć. Związek ten zaznacza się szczególnie w niemowlęctwie, w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym, w którym motywujący wpływ na kontakty społeczne dziecka wywierają różne procesy uczuciowe. Dziecko uczy się metodą prób i błędów. Obserwując, co wzbudza określone emocje u innych ludzi, reaguje podobnymi emocjami, ucząc się przez identyfikację, czyli kopiowanie cudzych reakcji emocjonalnych. Emocje dziecka cechuje: intensywność, częstość pojawiania się,

6 przejściowość, indywidualność, zmiany nasilenia uczuć, uzewnętrznianie uczuć w zachowaniu. Dla określenia cech emocjonalnych, istotnych do osiągnięcia sukcesu, używa się obecnie pojęcia inteligencji emocjonalnej. Jej główne cechy to: empatia, umiejętność wyrażania i rozumienia uczuć, niezależność, umiejętność dostosowania się do zmian, budzenie sympatii, umiejętność rozwiązywania problemów międzyludzkich, wytrwałość, przyjazny stosunek do ludzi i świata, grzeczność, okazywanie szacunku innym. Prawidłowy rozwój inteligencji emocjonalnej ważny jest w wychowywaniu i kształceniu dzieci, ma wpływ również na późniejsze stosunki w pracy i wszelkie przedsięwzięcia w dorosłym życiu. Do najważniejszych umiejętności emocjonalnych należą: 1. Rozpoznawanie i nazywanie uczuć: wyrażanie uczuć, ocenianie intensywności uczuć, kierowanie uczuciami, odkładanie pragnień na później, panowanie nad impulsami, redukowanie stresu, rozpoznawanie różnicy między uczuciami a działaniami; 2. Umiejętności poznawcze: rozmowa z samym sobą, prowadzenie dialogu wewnętrznego, jako sposobu radzenia sobie z tematem, stawiania czoła wyzwaniu albo wzmocnienia swojego zachowania, odczytywanie i interpretowanie sygnałów społecznych, np. umiejętności dostrzegania

7 wpływu otoczenia na zachowania jednostki i widzenia siebie jako części społeczności korzystanie z poszczególnych kroków procesu skutecznego rozwiązywania, problemów i podejmowania decyzji, takich jak: panowanie nad impulsami, ustanowienie sobie celów, dostrzeganie alternatywnych posunięć, przewidywanie skutków, rozumienie punktu widzenia innych, rozumienie norm zachowania, pozytywne nastawienie do życia, samoświadomość; 3. Umiejętności społeczne: niewerbalne - komunikowanie się poprzez kontakt wzrokowy, wyraz twarzy, ton głosu, gesty itp. werbalne - jasne stawianie pytań, skuteczne reagowanie na uwagi krytyczne, opieranie się negatywnym wpływom, uważne wysłuchiwanie innych osób, pomaganie innym, przynależność do grup rówieśników.

8 2. Metodologiczne podstawy badań 2.1. Metoda badawcza Badania przeprowadzone były za pomocą kwestionariusza dokumentującego rozwój dziecka. Składał się on z 7 następujących skal: 1) Rozwój kompetencji matematycznych 18 twierdzeń dla 3-latków, 19 twierdzeń dla 4-latków i 20 twierdzeń dla 5-latków Jednym z głównych komponentów prawidłowego przygotowania do nauki szkolnej jest dojrzałość do matematyki. Z badań przeprowadzonych przez pedagogów i psychologów wynika, że zdecydowana większość uczniów, doznających specyficznych trudności w tym zakresie, takiej dojrzałości nie osiągnęło. 2) Rozwój gotowości do pisania - 5 twierdzeń dla 3-latków, 9 twierdzeń dla 4-latków i 12 twierdzeń dla 5-latków 3) Rozwój gotowości do czytania - 6 twierdzeń dla 3-latków, 6 twierdzeń dla 4-latków i 12 twierdzeń dla 5-latków Stan przygotowania do czytania i pisania można ująć w następujących punktach: gotowości psychomotorycznej, która warunkuje opanowanie techniki czytania, gotowości słownikowo - pojęciowej, która ściśle wiąże się z zasobem doświadczenia psychologicznego i językowego, gotowości emocjonalno - motywacyjnej, której istotą jest emocjonalne nastawienie do nauki czytania i pisania, odkrywanie istoty mowy pisanej, zasad, które nią rządzą oraz rozumienia jej znaczenia. 4) Rozwój percepcji słuchowej - 4 twierdzenia dla 3-latków, 7 twierdzeń dla 4-latków i 8 twierdzeń dla 5-latków Nauczyciel doskonali tę zdolność u przedszkolaka podczas pracy nad: odbieraniem, rozpoznawaniem i naśladowaniem dźwięków występujących w najbliższym otoczeniu dziecka oraz wytwarzanych celowo, odtwarzaniem dźwięków na instrumentach za pomocą znaków i symboli, odbieraniem, rozpoznawaniem, naśladowaniem i odtwarzaniem dźwięków mowy ludzkiej.

9 Opanowanie różnicowania głosek, wyodrębniania ich w nagłosie, wygłosie i wśródgłosie, co jest kolejnym etapem rozwijania percepcji słuchowej, nie jest proste, dlatego też należy je rozwijać i doskonalić w czasie całego pobytu dziecka w przedszkolu. 5) Rozwój percepcji wzrokowej - 4 twierdzenia dla 3-latków, 5 twierdzeń dla 4-latków i 5 twierdzeń dla 5-latków Specjaliści uważają, iż stopień rozwoju tej zdolności to jeden z najważniejszych czynników warunkujących sukcesy szkolne dzieci. Percepcja wzrokowa jest warunkiem niezbędnym do opanowania umiejętności czytania i pisania, stosowania reguł ortografii, wykonywania zadań arytmetycznych. By jednak percepcja wzrokowa osiągnęła tak wysoki poziom należy ją kształcić w ciągu całego okresu pobytu dziecka w przedszkolu. 6) Rozwój mowy i myślenia 7 twierdzeń dla 3-latków, 8 twierdzeń dla 4-latków i 6 twierdzeń dla 5-latków Właściwy poziom rozwoju mowy dziecka ułatwia mu wypowiadanie swoich myśli, zadawanie pytań, a tym samym otrzymywanie coraz dokładniejszych informacji zwrotnych, aby później przetworzyć je za pomocą operacji myślowych, na własną wiedzę. 7) Rozwój sprawności ruchowej 10 twierdzeń dla 3-latków, 13 twierdzeń dla 4-latków i 9 twierdzeń dla 5-latków Rozwój ruchowy i motoryczny dziecka w wieku przedszkolnym jest bardzo widoczny. Zmiany następują szybko i są tak duże, że można je łatwo obserwować. W wieku około 5 lat, następuje szybki skok rozwojowy sprawności ruchowej oraz dużej i małej motoryki. Układ nerwowy jest bardziej dojrzały i pozwala na wykonywanie ruchów precyzyjnych oraz lepszą ich koordynację. Wykonywane ruchy są ekonomiczniejsze, bardziej celowe i płynne. Dojrzałość motoryczna to sprawność uwarunkowana rozwojem ruchów manipulacyjnych i praksyjnych, czyli narzędziowych. Jest nierozerwalnie związana z rozwojem i dojrzewaniem układu nerwowego dziecka. To, w jaki sposób przebiega rozwój motoryczny, zależy również od doświadczeń ruchowych umożliwiających płynny i harmonijny rozwój. 8) Rozwój emocjonalno-społeczny 10 twierdzeń dla 3-latków, 15 twierdzeń dla 4latków i 22 twierdzenia dla 5-latków Upraszczając złożoność pojęcia rozwoju społecznego można powiedzieć, że dotyczy on umiejętności przyjmowania różnorodnych ról społecznych i realizowania treści z nich wynikających w coraz doskonalszy sposób. Z pełnieniem ról wiąże się bycie w grupie społecznej, z którą osoba w jakiś sposób się identyfikuje. Procesy emocjonalne odgrywają istotną rolę w kształtowaniu się osobowości dziecka, w jego przystosowaniu się do środowiska i w regulacji stosunków z otoczeniem.

10 Na każde stwierdzenie można było udzielić jednej z pięciu możliwych odpowiedzi: 1 nigdy 2 rzadko 3 często 4 najczęściej 5 zawsze lub: 1 nie wykonuje zadania 2 rzadko samodzielnie i poprawnie 3 poprawnie z niewielka pomocą nauczyciela 4 najczęściej samodzielnie i prawidłowo 5 zawsze samodzielnie i prawidłowo 2.2. Przebieg i organizacja badań Badanie przeprowadzono na dzieciach w wieku 3-5 lat pochodzących z obszarów wiejskich, uczęszczających do tzw. Małych Przedszkoli. Tą samą grupę osób badano dwukrotnie. Pierwsze badanie wykonano na początku trwania projektu, a końcowy pomiar przeprowadzono po roku edukacji. Dokumentacji rozwoju dziecka dokonywali nauczyciele przedszkoli. Oceniali oni poziom rozwoju badanych w zakresie: a). kompetencji matematycznych b). gotowości do czytania c). gotowości do pisania d). percepcji słuchowej e). percepcji wzrokowej f). mowy i myślenia g). sprawności ruchowej h). kompetencji emocjonalno-społecznych

11 2.3. Charakterystyka próby badawczej W badaniu uczestniczyło 299 dzieci tj. 122 pięciolatków, 106 czterolatków i 71 trzylatków. Były to dzieci uczęszczające do przedszkola od początku trwania projektu do jego zakończenia, co umożliwiło dwukrotny pomiar interesujących zmiennych. Żadna z badanych osób nie chorowała na jakąkolwiek funkcjonowanie. 140 120 100 80 60 40 20 0 Liczba badanych dzieci 5-latki 4-latki 3-latki 122 106 71 chorobę przewlekłą, utrudniającą

12 3. Analiza i interpretacja wyników badań 3-latki KOMPETENCJE MATEMATYCZNE Wykres 1. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku kompetencji matematycznych I badanie Wykres 2. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku kompetencji matematycznych II badanie

13 Wykres 3. Kompetencje matematyczne. Średnie wyników 3-latków, porównanie dwóch pomiarów.

14 Jak wynika z badania, poziom rozwoju kompetencji matematycznych dzieci 3-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. GOTOWOŚĆ DO PISANIA Wykres 4. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku gotowości do pisania I badanie

15 Wykres 5. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku gotowości do pisania II badanie Wykres 6. Gotowość do pisania. Średnie wyników 3-latków, porównanie dwóch pomiarów.

16 Jak wynika z badania, poziom rozwoju gotowości do pisania dzieci 3-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. GOTOWOŚĆ DO CZYTANIA Wykres 7. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku gotowości do czytania I badanie

17 Wykres 8. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku gotowości do czytania II badanie Wykres 9. Gotowość do czytania. Średnie wyników 3-latków, porównanie dwóch pomiarów.

18 Jak wynika z badania, poziom rozwoju gotowości do czytania dzieci 3-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. PERCEPCJA SŁUCHOWA Wykres 10. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku percepcji słuchowej I badanie

19 Wykres 11. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku percepcji słuchowej II badanie Wykres 12. Percepcja słuchowa. Średnie wyników 3-latków, porównanie dwóch pomiarów.

20 Jak wynika z badania, poziom rozwoju percepcji słuchowej dzieci 3-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. PERCEPCJA WZROKOWA Wykres 13. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku percepcji wzrokowej I badanie

21 Wykres 14. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku percepcji wzrokowej II badanie Wykres 15. Percepcja wzrokowa. Średnie wyników 3-latków, porównanie dwóch pomiarów.

22 Jak wynika z badania, poziom rozwoju percepcji wzrokowej dzieci 3-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. MOWA I MYŚLENIE Wykres 16. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku mowy i myślenia I badanie

23 Wykres 17. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku mowy i myślenia II badanie Wykres 18. Mowa i myślenie. Średnie wyników 3-latków, porównanie dwóch pomiarów.

24 Jak wynika z badania, poziom rozwoju mowy i myślenia dzieci 3-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. SPRAWNOŚĆ RUCHOWA Wykres 19. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku sprawności ruchowej I badanie

25 Wykres 20. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku sprawności ruchowej II badanie Wykres 21. Sprawność ruchowa. Średnie wyników 3-latków, porównanie dwóch pomiarów.

26 Jak wynika z badania, poziom rozwoju sprawności ruchowej dzieci 3-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY Wykres 22. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku rozwoju emocjonalno-społecznego I badanie

27 Wykres 23. Porównanie średniej wyników dla 3-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku rozwoju emocjonalno-społecznego II badanie Wykres 24. Rozwój emocjonalno-społeczny. Średnie wyników 3-latków, porównanie dwóch pomiarów.

28 Jak wynika z badania, poziom rozwoju emocjonalno-społecznego dzieci 3-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci.

29 4-latki KOMPETENCJE MATEMATYCZNE Wykres 1. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku kompetencji matematycznych I badanie

30 Wykres 2. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku kompetencji matematycznych II badanie Wykres 3. Kompetencje matematyczne. Średnie wyników 4-latków, porównanie dwóch pomiarów.

31 Jak wynika z badania, poziom rozwoju kompetencji matematycznych dzieci 4-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. GOTOWOŚĆ DO PISANIA Wykres 4. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku gotowości do pisania I badanie

32 Wykres 5. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku gotowości do pisania II badanie Wykres 6. Gotowość do pisania. Średnie wyników 4-latków, porównanie dwóch pomiarów.

33 Jak wynika z badania, poziom rozwoju gotowości do pisania dzieci 4-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. GOTOWOŚĆ DO CZYTANIA Wykres 7. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku gotowości do czytania I badanie

34 Wykres 8. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku gotowości do czytania II badanie Wykres 9. Gotowość do czytania. Średnie wyników 4-latków, porównanie dwóch pomiarów.

35 Jak wynika z badania, poziom rozwoju gotowości do czytania dzieci 4-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. PERCEPCJA SŁUCHOWA Wykres 10. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku percepcji słuchowej I badanie

36 Wykres 11. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku percepcji słuchowej II badanie Wykres 12. Percepcja słuchowa. Średnie wyników 4-latków, porównanie dwóch pomiarów.

37 Jak wynika z badania, poziom rozwoju percepcji słuchowej dzieci 4-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. PERCEPCJA WZROKOWA Wykres 13. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku percepcji wzrokowej I badanie

38 Wykres 14. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku percepcji wzrokowej II badanie Wykres 15. Percepcja wzrokowa. Średnie wyników 4-latków, porównanie dwóch pomiarów.

39 Jak wynika z badania, poziom rozwoju percepcji wzrokowej dzieci 4-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. MOWA I MYŚLENIE Wykres 16. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku mowy i myślenia I badanie

40 Wykres 17. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku mowy i myślenia II badanie Wykres 18. Mowa i myślenie. Średnie wyników 4-latków, porównanie dwóch pomiarów.

41 Jak wynika z badania, poziom rozwoju mowy i myślenia dzieci 4-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. SPRAWNOŚĆ RUCHOWA Wykres 19. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku sprawności ruchowej I badanie

42 Wykres 20. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku sprawności ruchowej II badanie Wykres 21. Sprawność ruchowa. Średnie wyników 4-latków, porównanie dwóch pomiarów.

43 Jak wynika z badania, poziom rozwoju sprawności ruchowej dzieci 4-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY Wykres 22. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku rozwoju emocjonalno-społecznego I badanie

44 Wykres 23. Porównanie średniej wyników dla 4-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku rozwoju emocjonalno-społecznego I badanie Wykres 24. Rozwój emocjonalno-społeczny. Średnie wyników 4-latków, porównanie dwóch pomiarów.

45 Jak wynika z badania, poziom rozwoju emocjonalno-społecznego dzieci 4-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci.

46 5-latki KOMPETENCJE MATEMATYCZNE Wykres 1. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku kompetencji matematycznych I badanie

47 Wykres 2. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku kompetencji matematycznych II badanie Wykres 3. Kompetencje matematyczne. Średnie wyników 5-latków, porównanie dwóch pomiarów.

48 Jak wynika z badania, poziom rozwoju kompetencji matematycznych dzieci 5-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. GOTOWOŚĆ DO PISANIA Wykres 4. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku gotowości do pisania I badanie

49 Wykres 5. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku gotowości do pisania II badanie Wykres 6. Gotowość do pisania. Średnie wyników 5-latków, porównanie dwóch pomiarów.

50 Jak wynika z badania, poziom rozwoju gotowości do pisania dzieci 5-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. GOTOWOŚĆ DO CZYTANIA Wykres 7. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku gotowości do czytania I badanie

51 Wykres 8. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku gotowości do czytania II badanie Wykres 9. Gotowość do czytania. Średnie wyników 5-latków, porównanie dwóch pomiarów.

52 Jak wynika z badania, poziom rozwoju gotowości do czytania dzieci 3-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. PERCEPCJA SŁUCHOWA Wykres 10. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku percepcji słuchowej I badanie

53 Wykres 11. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku percepcji słuchowej II badanie Wykres 12. Percepcja słuchowa. Średnie wyników 5-latków, porównanie dwóch pomiarów.

54 Jak wynika z badania, poziom rozwoju percepcji słuchowej dzieci 5-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. PERCEPCJA WZROKOWA Wykres 13. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku percepcji wzrokowej I badanie

55 Wykres 14. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku percepcji wzrokowej II badanie Wykres 15. Percepcja wzrokowa. Średnie wyników 5-latków, porównanie dwóch pomiarów.

56 Jak wynika z badania, poziom rozwoju percepcji wzrokowej dzieci 5-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. MOWA I MYŚLENIE Wykres 16. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku mowy i myślenia I badanie

57 Wykres 17. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku mowy i myślenia II badanie Wykres 18. Mowa i myślenie. Średnie wyników 5-latków, porównanie dwóch pomiarów.

58 Jak wynika z badania, poziom rozwoju mowy i myślenia dzieci 5-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. SPRAWNOŚĆ RUCHOWA Wykres 19. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku sprawności ruchowej I badanie

59 Wykres 20. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku sprawności ruchowej II badanie Wykres 21. Sprawność ruchowa. Średnie wyników 5-latków, porównanie dwóch pomiarów.

60 Jak wynika z badania, poziom rozwoju sprawności ruchowej dzieci 5-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci. ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY Wykres 22. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku rozwoju emocjonalno-społecznego I badanie

61 Wykres 23. Porównanie średniej wyników dla 5-latków z wynikiem maksymalnym w przypadku rozwoju emocjonalno-społecznego II badanie Wykres 24. Rozwój emocjonalno-społeczny. Średnie wyników 5-latków, porównanie dwóch pomiarów.

62 Jak wynika z badania, poziom rozwoju emocjonalno-społecznego dzieci 5-letnich był niższy na początku edukacji, co potwierdza hipotezę o pozytywnym wpływie edukacji na rozwój tych kompetencji dzieci.

63 4. Wnioski i podsumowanie Głównym celem raportu było określenie wpływu edukacji przedszkolnej na rozwój szeroko rozumianych kompetencji dzieci, określenie czy wpływ ten był pozytywny (wzrost kompetencji dzieci), czy neutralny (kompetencje dzieci na tym samym, podobnym poziomie), czy negatywny (regres kompetencji dzieci). Na podstawie literatury przedmiotu starano się ustalić charakterystyczne kompetencje mające duży wpływ na funkcjonowanie dziecka w przedszkolu i potem w szkole. Wyróżniono następujące kompetencje, zdolności: kompetencje matematyczne, gotowość do pisania i czytania, percepcję wzrokową i słuchową, rozwój mowy i myślenia, sprawności ruchowej i rozwój emocjonalno-społeczny. Zakładano, że wszystkie te umiejętności w sposób istotny decydują o konstruktywnym bądź niekonstruktywnym funkcjonowaniu w roli przedszkolaka, ucznia, członka społeczeństwa. Należało zbadać czy uczestnictwo w zajęciach przedszkolnych wpływa na rozwój kompetencji dzieci, rozumianych jako zdolność, umiejętność do określonego działania, do realizacji postawionych zadań. Przeprowadzone dwukrotnie badania, w paromiesięcznym odstępie czasowym, potwierdziły hipotezę mówiącą o pozytywnym wpływie edukacji przedszkolnej na rozwój kompetencji dzieci z terenów wiejskich. Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju kompetencji matematycznych 3-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 26,70) i pod koniec projektu (średnia 35,87). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju kompetencji matematycznych 4-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 41,33) i pod koniec projektu (średnia 52,35). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju kompetencji matematycznych 5-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 44,73) i pod koniec projektu (średnia 60,87). Z analizy badań wynika, że poziom ten jest obecnie wyższy, a więc u dzieci nastąpił rozwój myślenia, działania, kształtowania się odporności emocjonalnej. Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju gotowości do pisania 3-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 12,55) i pod koniec projektu (średnia 15,17). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju gotowości do pisania 4-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 21,59) i pod koniec projektu (średnia 26,94). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju gotowości do pisania 5-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 33,88) i

64 pod koniec projektu (średnia 41,47). Z analizy badań wynika, że poziom ten jest obecnie wyższy, a więc dzieci stały się wrażliwsze na znaki, ich istotę i znaczenie w procesie pisania. Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju gotowości do czytania 3-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 11,59) i pod koniec projektu (średnia 16,63). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju gotowości do czytania 4-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 12,40) i pod koniec projektu (średnia 15,77). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju gotowości do czytania 5-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 23,64) i pod koniec projektu (średnia 33,17). Z analizy badań wynika, że poziom ten jest obecnie wyższy, a więc dzieci stały się wrażliwsze na znaki, ich istotę i znaczenie w procesie czytania. Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju percepcji słuchowej 3-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 8,85) i pod koniec projektu (średnia 10,92). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju percepcji słuchowej 4-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 18,43) i pod koniec projektu (średnia 22,70). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju percepcji słuchowej 5-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 17,89) i pod koniec projektu (średnia 23,86). Z analizy badań wynika, że poziom ten jest obecnie wyższy, a więc dzieci coraz lepiej odbierają dźwięki, rozpoznają je i potrafią zinterpretować. Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju percepcji wzrokowej 3-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 7,94) i pod koniec projektu (średnia 10,82). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju percepcji wzrokowej 4-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 12,02) i pod koniec projektu (średnia 15,76). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju percepcji wzrokowej 5-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 13,72) i pod koniec projektu (średnia 16,66). Z analizy badań wynika, że poziom ten jest obecnie wyższy, a więc dzieci coraz lepiej rozpoznają i różnicują bodźce wzrokowe oraz je interpretują. Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju mowy i myślenia 3latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 13,99) i pod koniec projektu (średnia 19,04). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju mowy i myślenia 4-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 18,64) i pod koniec projektu (średnia 23,18). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju mowy i myślenia 5-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 14,36) i pod

65 koniec projektu (średnia 17,93). Z analizy badań wynika, że poziom ten jest obecnie wyższy, a więc dzieci mogą łatwiej wypowiadać swoje myśli, zadawać pytania, a tym samym otrzymywać coraz dokładniejsze informacje zwrotne, aby później, za pomocą operacji myślowych, przetworzyć je na własną wiedzę. Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju sprawności ruchowej 3-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 22,76) i pod koniec projektu (średnia 28,82). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju sprawności ruchowej 4-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 31,07) i pod koniec projektu (średnia 38,80). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju sprawności ruchowej 5-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 22,26) i pod koniec projektu (średnia 28,48). Z analizy badań wynika, że poziom ten jest obecnie wyższy, a więc dzieci nabyły coraz lepszej sprawności ruchowej i są w stanie wykonywać coraz więcej czynności samoobsługowych. Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju emocjonalnospołecznego 3-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 18,54) i pod koniec projektu (średnia 26,17). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju emocjonalno-społecznego 4-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 33,83) i pod koniec projektu (średnia 42,15). Stwierdzono, że występuje różnica pomiędzy poziomem rozwoju emocjonalno-społecznego 5-latków badanych na początku istnienia przedszkoli (średnia 59,59) i pod koniec projektu (średnia 69,78). Z analizy badań wynika, że poziom ten jest obecnie wyższy, a więc dzieci nabyły coraz większych zdolności porozumiewania się z innymi osobami. Podsumowując, z całą pewnością można powiedzieć, że wpływ edukacji przedszkolnej na rozwój kompetencji dzieci był bardzo duży. Oddziaływania edukacyjne korelują ze wzrostem zdolności, umiejętności dzieci do określonego działania, do realizacji postawionych zadań.