Projekt OPERACJA SUKCES unikatowy model kształcenia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi odpowiedzią na potrzeby gospodarki opartej na wiedzy współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu BIOMEDYCZNE ASPEKTY ANDROLOGII 2. Numer kodowy PHY06e 3. Język, w którym prowadzone są zajęcia polski 4. Typ kursu fakultatywny 5. Grupa treści kształcenia nauki podstawowe 6. Poziom studiów według klasyfikacji bolońskiej studia magisterskie 7. Rok studiów/semestr III rok / semestr 6 8. Formuła przedmiotu wykłady/ćwiczenia 9. Liczba godzin zajęć 15 10. Rodzaj zajęć z uwzględnieniem podziału godzin 3 wykłady 2-godzinne i 3 ćwiczenia 3-godzinne 1 11. Liczba punktów ECTS 1
12. Jednostka dydaktyczna prowadząca przedmiot Zakład Andrologii Zakład Endokrynologii Płodności Katedra Andrologii i Endokrynologii Płodności 13. Imię i nazwisko osoby egzaminującej lub zaliczającej przedmiot prof. dr hab. med. Krzysztof Kula 14. Osoby prowadzące zajęcia prof. dr hab. med. Krzysztof Kula, dr n. med. Renata Walczak-Jędrzejowska, dr n. med. Katarzyna Marchlewska, dr n. med. Eliza Filipiak 15. Wymagania wstępne i wymagania równoległe wiadomości z anatomii, histologii i fizjologii męskiego układu płciowego. 16. Cele i założenia nauczania przedmiotu Opanowanie zintegrowanych wiadomości z zakresu molekularnych i fizjologicznych aspektów prawidłowej czynności męskiego układu płciowego oraz jej zaburzeń (przyczyny endogenne, głównie genetyczne i hormonalne, oraz egzogenne, głównie zanieczyszczenie środowiska). Program ułatwia zrozumienie zagadnień związanych z prokreacją na poziomie nauk podstawowych. Celem jest też opanowanie metod diagnostyki czynności plemnikotwórczej i dokrewnej jądra, męskich gruczołów płciowych dodatkowych (prostata, pęcherzyki nasienne i najądrza) oraz gamety męskiej. 17. Metody dydaktyczne wykłady z prezentacjami multimedialnymi, ćwiczenia laboratoryjne, demonstracje ludzkiego materiału biologicznego, dyskusja. 18. Wykaz literatury - materiały dostępne on-line na stronie internetowej Katedry Andrologii i Endokrynologii Płodności http://www.andrologia-eaa.umed.lodz.pl/prac/index_r.html w zakładce studenci, katalog: Materiały dydaktyczne: Procedura badania nasienia plik PDF; Badanie nasienia prezentacja multimedialna; Testy jakościowe i czynnościowe gamety męskiej prezentacja multimedialna; Testy biochemiczne czynności męskich płciowych gruczołów dodatkowych prezentacja multimedialna - materiały do ćwiczeń pod red. K. Kuli i J. Słowikowskiej-Hilczer (2011) dostępne on-line po zalogowaniu na stronie biblioteki UM (zakładka: Skrypty uczelniane): Medycyna rozrodu z elementami seksuologii, Rozdział 1. Męski układ płciowy w okresie dojrzałości: Jądro; Wewnętrzne i zewnętrzne narządy płciowe męskie; Diagnostyka andrologiczna (Badanie nasienia) - Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. red. Traczyk Wł. Z, Trzebiski A, Rozdziały: Spermatogeneza; Hormon uwalniający gonadotropiny (GnRH) i gonadotropiny; Hormony steroidowe; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007 - Diagnostyka czynnościowa człowieka. Fizjologia stosowana. red. Traczyk Wł., Rozdziały: Czynność jądra; Hormony komórek śródmiąższowych; Czynność plemnikotwórcza; Narządy płciowe dodatkowe i fizjologia reakcji płciowych mężczyzn; Czynność plemnika., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000 2
- Wykłady z fizjologii człowieka. Red. Tafil-Klawe M, Klawe JJ., Rozdział: Czynność męskiego układu płciowego., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009 19. Forma i warunki zaliczenia przedmiotu Ćwiczenia: na zajęciach student otrzymuje oceny punktowe za aktywność. Warunki dopuszczenia do testu końcowego: obecność na wszystkich ćwiczeniach. W razie usprawiedliwionej nieobecności na 1 ćwiczeniu student musi zaliczyć wiadomości z tego ćwiczenia u osoby prowadzącej. Zaliczenie końcowe: pisemne - test wyboru, obejmujący materiał ze wszystkich ćwiczeń i wykładów. Do wyniku testu doliczane są punkty uzyskane w trakcie trwania zajęć (za aktywność). Do zaliczenia konieczne jest uzyskanie przynajmniej 60% łącznej sumy punktów (za aktywność na ćwiczeniach i z testu końcowego). 20. Treści merytoryczne budujące wiedzę Wykłady: I. Andrologia jako dziedzina interdyscyplinarna (2h): - andrologia jako dziedzina pomijana w nauczaniu w wyniku rozwoju techniki rozrodu wspomaganego in vitro; która nie uwzględnia medycznych aspektów andrologii; - andrologia jako dziedzina nauk medycznych, która zajmuje się fizjologią i zaburzeniami męskiego układu płciowego w aspekcie nauk podstawowych i klinicznych; - andrologia jako nauka interdyscyplinarna z pogranicza endokrynologii, urologii, seksuologii i pediatrii; pozwala na ocenę względnego udziału męskiego i żeńskiego układu płciowego przy ocenie potencjału płodności pary; - andrologia jako wiedza pozwalająca zająć stanowisko przy rozstrzyganiu zagadnień sądowolekarskich i ogólnospołecznych. II. Metody diagnostyczne oceniające czynność męskiego układu płciowego - cz. 1 (2h): - czynności plemnikotwórczej jądra (badanie nasienia, biopsja jądra); - czynności układu podwzgórze-przysadka-gonada; - interpretacja wyników. III. Metody diagnostyczne dla czynności męskiego układu płciowego - cz. 2 (2h): - testy jakościowe i czynnościowe gamet męskich; - testy czynnościowe męskich płciowych gruczołów dodatkowych; - interpretacja wyników. 21. Zagadnienia integrujące wiedzę podstawową i kliniczną - objaśnienie związków pomiędzy zaburzeniami hormonalnymi i na poziomie genomu a zaburzeniami procesu spermatogenezy i nieprawidłowościami całego męskiego układu płciowego (przykłady jednostek chorobowych); - przykłady zastosowania metod diagnostyki andrologicznej i ich interpretacja; - ograniczenia poszczególnych metod i ryzyko otrzymania wyników fałszywie ujemnych i dodatnich. 22. Efekty kształcenia umiejętności i kompetencje Student po zakończeniu kursu Biomedyczne aspekty andrologii powinien: - wyjaśnić na czym polega interdyscyplinarność andrologii oraz omówić patogenezę zaburzeń 3
prowadzących do obniżenia potencjału płodności mężczyzny; - omawiać zmienność biologiczną w wytwarzaniu plemników oraz wrażliwość wytwarzania plemników na czynniki zewnętrzne i wewnętrzne; - przedstawiać metody diagnostyczne andrologii; - omawiać warunki związane z przygotowaniem pacjenta do wykonywania diagnostyki andrologicznej; warunki przechowywania/obróbki badanego materiału biologicznego; - zinterpretować wynik; - krytycznie analizować publikacje naukowe dotyczące metod diagnostycznych, w szczególności w aspekcie płodności pary (np. testy jakościowe i czynnościowe gamety męskiej, udział czynnika żeńskiego); 23. Opis efektów kształcenia na poszczególnych zajęciach w grupach studenckich (10-12 osobowych) Ćwiczenie 1: Metody diagnostyki hormonalnej i mikrostruktury jądra Wiedza: student omawia układ podwzgórze-przysadka-gonada i regulację hormonalną czynności plemnikotwórczej i dokrewnej jądra; zna czynniki wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na czynność męskiego układu płciowego; warunki wstępne i podstawowe metody diagnostyczne oceniające czynność dokrewną jądra oraz układu podwzgórze-przysadka-gonada męska; zna metody oceny histologicznej biopsji jądra: warunki pobrania, utrwalenia i zatapiania bioptatów jądra oraz główne parametry oceny histologicznej tkanki jądra, metody jakościowej i ilościowej analizy czynności nabłonka kanalików jądra, wykorzystując preparaty histologiczne biopsji jadra zgromadzone w archiwum jednostki nauczającej, dostępne markery immunohistochemiczne do oceny 1) stopnia dojrzałości somatycznych komórek nabłonka plemnikotwórczego (komórek Sertoliego), 2) zmian nowotworowych wywodzących się z płodowych komórek płciowych jądra, wykorzystując preparaty histologiczne biopsji jadra zgromadzone w archiwum jednostki nauczającej. Umiejętności i kompetencje: student rozumie: fizjologię spermatogenezy (stadia cyklu nabłonka plemnikotwórczego, fala spermatogenezy), etapy spermatogenezy; przyczyny zaburzeń tego procesu i ich znaczenie w patologii płodności u mężczyzn; umie rozpoznać poszczególne typy komórek plemnikotwórczych w preparatach histologicznych, oraz zaburzenia nabłonka plemnikotwórczego; proces przekształcania płodowych komórek płciowych (gonocytów) przy zapoczątkowaniu spermatogenezy i konsekwencje zaburzeń tego procesu (związane z powstawaniem nowotworów jąder); metody diagnostyczne umożliwiające odróżnianie komórek nowotworowych jądra od prawidłowych w bioptacie jądra i w nasieniu; potrafi zaproponować odpowiednie markery immunohistochemiczne i umie krytycznie ocenić preparat histologiczny po barwieniu immunohistochemicznym (jakość barwienia, jego specyficzność); omawia czynność układu podwzgórze-przysadka-gonada oraz regulację hormonalną spermatogenezy; potrafi zinterpretować wynik histologiczny biopsji jądra. Ćwiczenie 2: Badanie nasienia Wiedza: student omawia zmienność biologiczną wytwarzania plemników oraz wrażliwość tego procesu na czynniki zewnętrzne i wewnętrzne; warunki wstępne pobierania materiału biologicznego do badania; omawia główne warunki przeprowadzania badania i jego procedury; wykorzystując próbkę nasienia omawia i prezentuje ocenę makroskopową próbki oraz wykorzystując przygotowane samodzielnie preparaty omawia i ocenia podstawowe parametry przyżyciowe plemników (ruchliwość, 4
żywotność) oraz ich liczbę; wykorzystując wybarwione preparaty do oceny morfologii plemników omawia dostępne metody tej oceny, jakość budowy plemników i możliwe nieprawidłowości; interpretuje uzyskane wyniki i dyskutuje je w aspekcie prawidłowej czynności męskiego układu płciowego i jego zaburzeń; omawia ograniczenia badania nasienia w aspekcie jego wartości predykcyjnej co do potencjału płodności mężczyzny. Umiejętności i kompetencje: student umie wykorzystać wiedzę na temat zmienności biologicznej wytwarzania plemników oraz czynników wpływających na ten proces przy interpretacji wyników badania nasienia; ocenić ograniczenia badania nasienia jako metody diagnostycznej płodności; zinterpretować poszczególne parametry przyżyciowe oceny plemników analizowane przy badaniu nasienia w aspekcie czynności męskiego układu płciowego (czynność gonady, czynność najądrzy); ocenić prawidłową budowę morfologiczną plemnika i zróżnicować zaburzenia tej budowy w dwóch kategoriach: 1) zaburzeń zdeterminowanych genetycznie, nie odpowiadających na leczenie, 2) zaburzeń niespecyficznych zależnych min. od czynników środowiskowych w tym leków. Ćwiczenie 3: Testy jakościowe i czynnościowe plemników (dyspersji chromatyny plemnikowej; wiązania z kwasem hialuronowym, oceniający czynność oksydo-redukcyjną mitochondriów wstawki plemnika), testy biochemiczne czynności pęcherzyków nasiennych, prostaty i najądrzy Wiedza: student omawia proces spermiogenezy, czyli przekształcanie/dojrzewanie postmejotycznych, haploidalnych komórek płciowych w plemniki; czynność męskich dodatkowych gruczołów płciowych (najądrze, pęcherzyki nasienne, prostata) i ich rolę w prawidłowym dojrzewaniu i czynności plemników; zaburzenia spermiogenezy i męskich dodatkowych gruczołów płciowych prowadzące do zmian w czynności plemnika; wykorzystując preparaty z archiwum jednostki nauczającej oraz materiały demonstracyjne (filmy) omawia: test dyspersji chromatyny plemnikowej, test oceniający czynność oksydo-redukcyjną mitochondriów wstawek plemników, test wiązania plemnika z kwasem hialuronowym. Umiejętności i kompetencje: student rozumie proces kondensacji chromatyny plemnikowej w trakcie spermiogenezy i jego znaczenie fizjologiczne; przyczyny zaburzeń tego procesu prowadzące do zmian w integralności DNA plemnika i jego znaczenie w patologii zaburzeń płodności u mężczyzn; teorie dotyczące mechanizmów prowadzących do fragmentacji DNA plemnika (teoria nieudanej apoptozy, teoria zaburzonego dojrzewania, teoria stresu oksydacyjnego); metody diagnostyczne wykorzystywane przy ocenie integralności DNA i ich interpretację; inne aspekty spermiogenezy i przyczyny jej zaburzeń; wyjaśnia rolę najądrza w procesie dojrzewania plemników; wyjaśnia zasadę testu dyspersji chromatyny plemnikowej; zasadę testu oceniającego czynność oksydoredukcyjną mitochondriów wstawek plemników; zasadę testu wiązania plemnika z kwasem hialuronowym; potrafi zinterpretować wyniki tych testów; omawia możliwości diagnostyczne oceniające czynność plemników oraz męskich gruczołów płciowych dodatkowych, potrafi je zinterpretować w aspekcie czynności plemnikotwórczej gonady i całego układu płciowego. 24. Informacje dodatkowe dostępne są pod adresem http://www.andrologia-eaa.umed.lodz.pl/ 5