PROGRAM PROJAKOŚCIOWY OGRODY WYOBRAŹNI OGRÓD SOWY MAŁY MATEMATYK

PROGRAM PROJAKOŚCIOWY OGRODY WYOBRAŹNI OGRÓD SOWY MAŁY MATEMATYK Zatwierdzony do Uchwałą Rady Pedagogicznej nr 01/2013 z dnia 20.V.2013 Opracowanie: mgr Anita Zalepa 1

I. WSTĘP Matematyki zaczynamy się uczyć niemal równocześnie z nauką mowy. Przedszkole ma obowiązek wspomagać rozwój intelektualny dziecka wraz z edukacją matematyczną. Według 4 i 13 punktu Podstawy programowej wychowania przedszkolnego dla przedszkoli w szkołach podstawowych i innych form wychowania przedszkolnego (rozporządzenie MEN z dnia 23.XII.2008 r.) dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej powinno: 1. liczyć obiekty i rozróżniać błędne liczenie od poprawnego; 2. wyznaczać wynik dodawania i odejmowania, pomagając sobie liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych; 3. ustalać równoliczność dwóch zbiorów, a także posługiwać się liczebnikami porządkowymi; 4. rozróżniać stronę lewą i prawą, określać kierunki i ustalać położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów; 5. wiedzieć, na czym polega pomiar długości i znać proste sposoby mierzenia: krokami, stopa za stopą; 6. znać stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku, 7. przewidywać, jakie będą skutki czynności manipulacyjnych na przedmiotach 8. grupować obiekty w sensowny sposób (klasyfikować) i formułować uogólnienia typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne; 9. starać się łączyć przyczynę ze skutkiem próbować przewidywać, co się może zdarzyć. Edukację matematyczną dzieci w wieku przedszkolnym należy widzieć szeroko. Musi być połączona z intensywnym rozwojem myślenia, z kształtowaniem odporności emocjonalnej oraz ćwiczeniami pewnych umiejętności matematycznych. Istotna jest także świadomość tego, w jaki sposób dzieci się uczą. Nie należy dzieci uczyć przy pomocy słów, poprzez wyjaśnianie, tłumaczenie, opowiadanie. Najważniejsze są w edukacji matematycznej osobiste doświadczenia dziecka. One rozwijają myślenie, hartują dziecięcą odporność, tworzą pojęcia i doskonalą umiejętności. W trakcie tych doświadczeń dziecko musi mówić. Nazywanie przedmiotów oraz wykonywanych czynności sprzyja koncentracji uwagi i pomaga dziecku dostrzegać to, co ważne. Pierwsze lata życia dziecka decydują o jego rozwoju i dalszych losach. Wtedy właśnie kształtują się jego możliwości intelektualne i rozwija się większość wrodzonych predyspozycji, w tym także zdolność uczenia się. Dlatego działania edukacyjne, w tym również szczególnie istotne na tym etapie oddziaływania wychowawcze, 2

stymulowanie rozwoju intelektualnego i społecznego dziecka przynoszą najlepsze rezultaty właśnie w okresie przedszkolnym. Ponieważ ważnym zadaniem wychowania przedszkolnego jest zapewnienie dzieciom sukcesów w nauce szkolnej, treści tego obszaru wychowania przedszkolnego są tak dobrane, aby ich realizacja uchroniła przyszłych uczniów przed niepowodzeniami w uczeniu się matematyki. Jak powszechnie wiadomo matematyka jest królową nauk - rozumienie jej jest więc wielką umiejętnością i kluczem do sukcesów w wielu dziedzinach życia. II. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU Od dawna organizuję i prowadzę z dziećmi w przedszkolu zajęcia z edukacji matematycznej według koncepcji profesor Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej i Ewy Zielińskiej. Moja wiedza i zainteresowania skłoniły mnie do podjęcia próby opracowania własnego programu z edukacji matematycznej dla dzieci 5-letnich ze szczególnymi predyspozycjami i zainteresowaniami. Dzieci te potrafią kierować swym zachowaniem mimo narastających napięć, które towarzyszą rozwiązywaniu zadań, wykazują dobrą koordynację wzrokowo ruchową i sprawność manualną potrzebną do sprawnego wykonywania czynności organizacyjnych i wspomagających uczenie się matematyki. Autorski program Mały matematyk jest rozszerzeniem punktu 4 i 13 Podstawy programowej wychowania przedszkolnego dla przedszkoli w szkołach podstawowych i innych form wychowania przedszkolnego (rozporządzenie MEN z dnia 23.XII.2008 r.) oraz programu wychowania przedszkolnego Zanim będę uczniem (wyd. Edukacja Polska, Warszawa 2009). Został wzbogacony o wybrane zagadnienia z edukacji matematycznej z wyższego etapu edukacji, tj. klasy I szkoły podstawowej. Adresatami programu jest 8-10 dzieci 5-letnich o szczególnych predyspozycjach i zainteresowaniach wyłonionych przeze mnie po wnikliwej obserwacji pedagogicznej. Program zakłada realizację treści matematycznych w okresie od września 2013 do czerwca 2014 dwie godziny tygodniowo. Dzieci wytypowane do programu Mały matematyk nie są objęte innymi, dodatkowymi programami edukacyjnymi. Program ten jest poszerzeniem oferty działań edukacyjnych prowadzonych przez Przedszkole Publiczne nr 61, której jestem pracownikiem. 3

Warunki programu Dzieci 8-10 dzieci w wieku 5 lat, zainteresowania i predyspozycje matematyczne, ciekawość poznawcza Nauczyciel prowadzący zainteresowania matematyczne, szkolenia z zakresu edukacji matematycznej wg koncepcji E. Gruszczyk-Kolczyńskiej i E. Zielińskiej Przedszkole wyposażenie mini-pracowni matematycznej w odpowiednie pomoce dydaktyczne wg koncepcji E. Gruszczyk-Kolczyńskiej; atmosfera wspierająca działania autorki programu, życzliwa pomoc dyrekcji, rodziców i osób chętnych do współpracy; Rodzice przekonanie i pomoc w programu, współdziałanie z nauczycielem III. CELE OGÓLNE PROGRAMU Założenia programu Mały matematyk są skorelowane z celami zawartymi w podstawie programowej i obejmują one: zdobywanie kompetencji matematycznych w toku zabawy, rozwijanie umiejętności praktycznego zastosowania kompetencji matematycznych w codziennym życiu. Cele ogólne zgodne z Podstawą programową wychowania przedszkolnego, wyznaczają szczegółowe cele mojego programu. IV. CELE SZCZEGÓŁOWE Organizowanie i udział w grach i zabawach matematycznych Orientowanie się w schemacie własnego ciała i w przestrzeni Wychwytywanie powtarzających się sekwencji i kontynuowanie ich Poznawanie charakterystycznych cech figur w praktycznym działaniu Dokonywanie klasyfikacji na poziomie operacji konkretnych Dostrzeganie zależności przyczynowo-skutkowych Skupianie uwagi na tym, co trzeba zapamiętać Konstruowanie prostych gier planszowych Mierzenie długości, wielkości, ciężaru i ilości Kształtowanie umiejętności liczenia obiektów 4

V. METODY I FORMY PRACY Metody czynne: metoda samodzielnych doświadczeń, metoda zadań stawianych dzieciom przez nauczyciela, metoda ćwiczeń, która prowadzi do utrwalania pojęć i umiejętności. Metody oglądowe: obserwacja i pokaz Metody słowne: zagadki, objaśnienia i instrukcje Formy pracy: zabawowo-zadaniowa praca indywidualna i w grupie VI. TREŚCI KSZTAŁCENIA Mały matematyk to program, który opiera się na założeniu nauki poprzez zabawę i działaniu za pomocą konkretów i praktycznych ćwiczeń. Treści kształcenia zostały ujęte wokół następujących zagadnień tematycznych: 1. Orientacja w schemacie własnego ciała i przestrzenna 2. Rytmy i rytmiczna organizacja czasu 3. Kształty i figury intuicje geometryczne 4. Klasyfikacja 5. Przyczyna i skutek. Przewidywanie następstw 6. Chcę i potrafię zapamiętać 7. Konstruowanie gier kształtowanie odporności emocjonalnej 8. Wielkość, ciężar, długość 9. Mierzenie ilości płynu 10. Kształtowanie umiejętności liczenia. Kardynalny i porządkowy aspekt liczby Program został pomyślany tak, aby w każdym miesiącu, zaczynając od września 2013 r., wprowadzać jedno zagadnienie matematyczne. Program zakłada realizację 10 bloków tematycznych przy czym zagadnienie sformułowane jako Kształtowanie umiejętności liczenia. Kardynalny i porządkowy aspekt liczby będzie realizowane w ciągu całego roku szkolnego. 5

VII. ZAŁOŻONE OSIĄGNIĘCIA DZIECI Każde dziecko objęte tym programem ma w czerwcu wykazać się: Umiejętnością liczenia przedmiotów, Umiejętnością rozróżniania błędnego liczenia od poprawnego Zdolnością do wnioskowania o równoliczności mimo obserwowanych zmian w układzie elementów w porównywanych zbiorach (np. po przesunięciach sugerujących, że jest mniej lub więcej, po włożeniu do pudełka, itp.) Zdolnością do układania przedmiotów w serie malejące i rosnące Kompetencjami potrzebnymi do orientowania się, w jaki sposób mierzy się długość, pojemność i ciężar Kompetencjami potrzebnymi do przewidywania skutków w sytuacjach życiowych, np. Co się może stać gdy Zdolnością do obdarzania nauczycielki i innych dorosłych uwagą Zdolnością do podejmowania zadań na swoją miarę i realizowania ich do końca mimo napięć emocjonalnych Taką odpornością, aby z błahego powodu nie popadać we frustrację Ma umieć się cieszyć z własnych osiągnięć i odczuwać satysfakcję, gdy samodzielnie wykona zadanie VIII. EWALUACJA PROGRAMU Program Mały matematyk będzie ewaluowany na bieżąco poprzez: Obserwację zachowań dzieci, Analizę wytworów prac dziecięcych, Aktywny udział w zajęciach stopień zaangażowania i włożony wysiłek, Analizę kart pracy Informację zwrotną od rodziców Arkusze obserwacji dziecka 6

IX. SPOSOBY OCENY OSIAGNIĘĆ DZIECI Formami sprawdzania osiągnięć dziecka, jego umiejętności i wiadomości będą: Udział w przedszkolnych i międzyprzedszkolnych konkursach, spartakiadach matematycznych, quizach, zabawach i grach matematycznych Zaangażowanie dziecka podczas zajęć, jego aktywność, samodzielność w rozwiązywaniu problemów, umiejętność pracy w grupie Analiza teczki matematycznej dziecka gromadzenie matematycznych kart pracy Ankieta dla rodziców X. PLAN REALIZACJI PROGRAMU Harmonogram działań Precyzowanie własnego punktu widzenia, słowne ustalanie relacji ja i moje otoczenie Drugi człowiek w przestrzeni- wdrażanie do przyjmowania punktu widzenia drugiej osoby i wymiana informacji Wytyczanie kierunków od obranego przedmiotu WRZESIEŃ 2013 (4 tygodnie 8 godzin) Orientacja w schemacie własnego ciała i przestrzenna 2 godz. - nazywa części ciała - wyprowadza kierunki od osi ciała posługuje się umowami typu: lewa, prawa, z tyłu, z przodu, góra, dół itp. - różnicuje lewą i prawą stronę ciała - świadomie porusza się w przestrzeni 2 godz. - ustala schemat ciała drugiej osoby wskazuje u kolegi jego prawą i lewą rękę, nogę itp. - ustala, co widzi druga osoba w różnych sytuacjach porównuje to z własnym punktem widzenia 3 godz. - konstruuje makietę Nasze przedszkole - ustala, jak dojść do określonego miejsca podczas zabaw typu Schowany miś - określa położenie obiektów względem obranego obiektu Orientowanie się na kartce 1 godz. - odwzorowuje schemat własnego ciała na kartkę góra, 7

Harmonogram działań Skupianie uwagi na rytmach wychwytywanie powtarzających się sekwencji i kontynuowanie ich Rysowanie szlaczków według wcześniej wysłuchanego, wystukanego lub zagranego na instrumentach rytmu Rytmiczna organizacja czasu: pory roku, dni tygodnia, miesiące w roku Harmonogram działań Poznawanie charakterystycznych cech figur Dostrzeganie efektu lustrzanego odbicia, przesunięcia i obrotu figur geometrycznych dół, lewy brzeg, prawy brzeg - rysuje w wyznaczonym miejscu (na dole, na dole kartki itp.) - orientuje się na kartce papieru, aby odnajdować informacje (np. w lewym górnym rogu) i rysować strzałki we właściwym kierunku PAŹDZIERNIK 2013 (4 tygodnie 8 godzin) Rytmy i rytmiczna organizacja czasu 8 3 godz. - układa rytmy - wystukuje, wyśpiewuje i odtwarza ruchem ciała rytmy - układa rytm bicia własnego serca 2 godz. - graficznie odtwarza wysłuchany rytm 3 godz. - dostrzega rytm i stałe następstwo pór roku wymienia je po kolei - układa kalendarz z uwzględnieniem tej prawidłowości; - nazywa dni w tygodniu układa kalendarz z uwzględnieniem dostrzeżonych regularności - prowadzi kalendarz przeżyć w formie rysunków - własnymi słowami określa do czego służy kalendarz LISTOPAD 2013 (4 tygodnie 8 godzin) Kształty i figury intuicje geometryczne 2 godz. - rozpoznaje figury geometryczne - wymienia ich charakterystyczne cechy 2 godz. - eksperymentuje z lusterkiem i figurami

Projektowanie np. ogrodu, wzoru tkaniny, szalika przy pomocy kartoników o różnych kształtach 4 godz. - układa dowolne kompozycje, mozaiki, wzory z figur geometrycznych Harmonogram działań Segregowanie obrazków według zasad co do czego pasuje Klasyfikowanie na poziomie operacji konkretnych: segregowanie zgodnie z wyróżnionymi cechami i definiowanie przedmiotu przez wymienienie jego cech Segregowanie i definiowanie słów według podanej reguły (np. zabawa Wymieniamy słowa określające kolory ) GRUDZIEŃ 2013 (4 tygodnie 8 godzin) Klasyfikacja 9 2 godz. - segreguje obrazki według jednej lub kilku cech, uzasadnia swój wybór - tworzy kolekcje 4 godz. - segreguje przedmioty ze względu na kolor, wielkość, kształt np. - wymienia jego cechy - porządkuje jednorodne przedmioty w otoczeniu na podstawie różnic pomiędzy nimi 2 godz. - wymienia słowa określające np. kolory, owoce, warzywa, zwierzęta itp STYCZEŃ 2014 (4 tygodnie 8 godzin) Przyczyna i skutek. Przewidywanie następstw Ewaluacja okresowa prezentacja umiejętności dzieci Radzie Pedagogicznej Harmonogram działań Przewidywanie skutków w sytuacjach życiowych Ustalanie kolejności czynności gwarantujących osiągnięcie celu Ustalanie, które zmiany są odwracalne, a które takimi nie są i co z tego wynika. Co zrobić żeby było lepiej? problem naprawiania szkód w kontaktach społecznych oraz Rodzicom 2 godz. - dostrzega zależność przyczynowo-skutkową w sytuacjach Co się może stać gdy 2 godz. - ustala łańcuch czynności, który jest optymalny do osiągnięcia celu 2 godz. - prawidłowo ocenia, które zmiany są odwracalne, a które nie - radzi jak poradzić sobie w sytuacjach trudnych przewiduje skutki nierozsądnych zachowań Układanie historyjek obrazkowych 2 godz. - logicznie zestawia i

zakończone słownym przedstawieniem jej treści przedstawia treść historyjki ilustrując ją obrazkami Harmonogram działań Wspomaganie dzieci w skupianiu uwagi na tym, co trzeba zapamiętać metodyka Patrzę uważnie i potrafię zapamiętać wiele szczegółów Kształtowanie strategii uczenia się na pamięć przez powtarzanie - metodyka Dzieci uczą misie wierszy Zapamiętywanie informacji uporządkowanych jedna po drugiej metodyka Potrafię zapamiętać szeregi czynności i przewidzieć, co będzie dalej Uważne słuchanie, wyłuskiwanie i zapamiętywanie ważnych informacji metodyka Słucham uważnie, aby zapamiętać to, co ważne i potrzebne LUTY 2014 (4 tygodnie 8 godzin) Chcę i potrafię zapamiętać 2 godz. - obejmuje wzrokiem całą płaszczyznę, na której znajdują się obiekty do zapamiętania - patrzy uważnie i zapamiętuje wiele szczegółów 2 godz. - uczy się i recytuje wiersz w całości - jest skoncentrowane na celu (nauce wiersza) 1 godz. - skupia uwagę i dostrzega rytm czynności oraz informacji uporządkowanych jeden po drugiej, zapamiętuje je i kontynuuje 2 godz. - uważnie słucha i zapamiętuje to, co ważne i potrzebne Uczenie sztuki autoprezentacji 1 godz. - obdarza uwagą innych - mówi tak, aby inni je słuchali MARZEC 2014 (4 tygodnie 8 godzin) Konstruowanie gier kształtowanie odporności emocjonalnej (przygotowanie dzieci do udziału w cyklicznym konkursie międzyprzedszkolnym Prezentacje konstruowania gier matematycznych w PP nr 9 kwiecień 2014) Harmonogram działań Rozwijanie zdolności do wysiłku intelektualnego w sytuacjach pełnych napięć podczas prostych gier planszowych Tworzenie różnych wariantów gier kształtujących inne umiejętności matematyczne, np. dodawanie, odejmowanie, ustalanie miejsca wybranych liczb w szeregu itp. z wykorzystaniem kostek, kart 4 godz. - konstruuje proste gry opowiadania typu Wyścigi zajączków, Wąż itp 4 godz. - jest zdolne do wysiłku intelektualnego mimo doznawanych napięć emocjonalnych jest świadome, że sukces jest możliwy - rozgrywa gry i warianty tych gier 10

Harmonogram działań Obserwowanie zmian towarzyszących przelewaniu wody Mierzenie wody miarką (kubkiem) i ustalanie, ile jest wody Obserwowanie zmian w wyglądzie wody, gdy zmienia się położenie butelki z wodą Zapoznanie z opakowaniami płynów: 1 litr, 2 litry, 0,5 litra Porównywanie i szacowanie wielkości dwóch a potem trzech obiektów Mierzenie długości krokami, stopa za stopą, łokciami, dłonią i palcami Odmierzanie długości klockami, patykami, sznurkiem Zapoznanie z narzędziami do pomiaru długości: miarka krawiecka i stolarska, taśma miernicza i linijka Konstruowanie wagi i ważenie klockami rozumienie sensu pomiaru ciężaru KWIECIEŃ 2014 (4 tygodnie - 8 godzin) Mierzenie ilości płynu 11 2 godz. - eksperymentuje z wodą - dostrzega zmiany, które towarzyszą przelewaniu, nalewaniu i odlewaniu 2 godz. - dostrzega odwracalność zmian przy wlewaniu i wylewaniu wody 2 godz. - wysuwa logiczne wnioski wypowiada się na temat ilości wody w butelce po każdej zmianie 2 godz. - rozumie sens pomiaru płynów i umów, które przyjęto dla określenia obowiązujących jednostek MAJ 2014 (4 tygodnie 8 godzin) Wielkość, ciężar, długość 1 godz. - prawidłowo używa i stopniuje określenia dotyczące wielkości przedmiotów 2 godz. - stosuje te umiejętności w sytuacjach życiowych 2 godz. - stosuje te umiejętności w codziennych sytuacjach 2 godz. - mierzy długość różnych obiektów za pomocą narzędzi, porównuje długości obiektów 1 godz. - eksperymentuje z wagą szalkową - rozumie, że ciężar przedmiotu nie zależy od jego wielkości - ustala co jest cięższe a co lżejsze - wie, że towar w sklepie jest pakowany według wagi WRZESIEŃ 2013 CZERWIEC 2014 Kształtowanie umiejętności liczenia. Kardynalny i porządkowy aspekt liczby Sprawne liczenie elementów - rozróżnia liczenie błędne od poprawnego - liczy palce, przedmioty, kartki w książce itp. - liczy obiekty znikające

Liczenie w szerokim zakresie i wsłuchiwanie się w brzmienie liczebników Kształtowanie umiejętności dodawania i odejmowania w sytuacjach zabawowych Przybliżanie aspektu porządkowego liczby w grach i zabawach - porównuje liczebność zbiorów poprzez łączenie ich elementów w pary - odwzorowuje liczebność elementów za pomocą liczmanów, rysowania kresek na kartce, klaskania, tupania - liczy od dowolnego miejsca, np. sześć, siedem, osiem itd. - wymienia kolejne liczebniki od wybranej liczby, także wspak - liczy po pięć i po dziesięć - porządkuje elementy wg wzrastającej i malejącej liczby elementów - ustala równoliczność mimo obserwowanych zmian w układzie elementów w porównywanych zbiorach - dostrzega regularności dziesiątkowego systemu liczenia - ustala wynik dodawania i odejmowania od manipulowania przedmiotami przez rachowanie na palcach i innych zbiorach zastępczych - radzi sobie w sytuacjach, których pomyślne zakończenie wymaga dodawania i odejmowania - określa miejsca wybranych przedmiotów w rzędzie - liczy obiekty ustawione w rzędzie: od początku do końca, od końca do początku i zaczynając od dowolnego miejsca CZERWIEC 2014 (4 tygodnie 8 godzin) Powtórzenie, utrwalenie wiadomości i umiejętności - 4 godz. Ewaluacja programu Prezentacja umiejętności dzieci - sprawozdanie Radzie Pedagogicznej Prezentacja umiejętności dzieci zajęcia otwarte dla Rodziców (2 godz.) Quiz matematyczny Zdobywam tytuł małego matematyka (zaproszenie do udziału w zabawie zaprzyjaźnionego przedszkola) - 2 godz. 12

XI. BIBLIOGRAFIA GRUSZCZYK-KOLCZYŃSKA E. Dziecięca matematyka: metodyka i scenariusze zajęć z sześciolatkami w przedszkolu, w szkole i w placówkach integracyjnych, WSiP, Warszawa 2000 GRUSZCZYK-KOLCZYŃSKA E. Wspomaganie rozwoju umysłowego czterolatków i pięciolatków : książka dla rodziców, terapeutów i nauczycieli przedszkola, WSiP, Warszawa 2004 WOJCIECHOWSKA K. Gry i zabawy matematyczne w przedszkolu, Nowik, Opole 2008 NOWIK J. Kształcenie matematyczne w edukacji wczesnoszkolnej, Nowik, Opole 2009 STASICA J. 160 pomysłów na zajęcia zintegrowane z matematyki w klasach I- III, Impuls, Kraków 2001 GRUSZCZYK-KOLCZYŃSKA E., ZIELIŃSKA E. Program wspomagania rozwoju, wychowania i edukacji starszych przedszkolaków (czterolatków i pięciolatków), Nowa Era, Warszawa 2007 GRUSZCZYK-KOLCZYŃSKA E. Wspomaganie rozwoju umysłowego oraz edukacja matematyczna dzieci w ostatnim roku wychowania przedszkolnego i w pierwszym roku szkolnej edukacji, Edukacja Polska, Warszawa 2009 TOKARSKA E., KOPAŁA J. Zanim będę uczniem- program wychowania przedszkolnego, Edukacja Polska, Warszawa 2009 GRUSZCZYK-KOLCZYŃSKA E., ZIELIŃSKA E. Wspomaganie dzieci w rozwoju do skupiania uwagi i zapamiętywania, WSiP, Warszawa 2005 13