1 Istota zarządzania produkcją i usługami Wprowadzenie do przedmiotu Podstawowe pojęcia
Produkcja PRODUKCJA proces, w którym zasoby kapitałowe, osobowe i rzeczowe (nakłady) są łączone w procesie transformacji lub konwersji dla wytworzenia produktów (efekty), obejmujących wyroby i/lub usługi Struktura systemu produkcyjnego NAKŁADY PRODUKCJA EFEKTY Zasoby kapitałowe Zasoby osobowe Zasoby rzeczowe SYSTEM PRODUKCJI transformacja (konwersja) Produkty (wyroby, usługi) ZASILENIOWE materiały (podstawowe, pomocnicze) ZASOBY PRODUKCYJNE OBIEKTOWE zdolność produkcyjna (pracownicy, wyposażenie) 2
Zarządzanie produkcją ZARZĄDZANIE PRODUKCJĄ proces podejmowania decyzji w zakresie nabywania i efektywnego wykorzystania zasobów celem wytworzenia pożądanych produktów Infrastruktura systemu produkcyjnego Struktura systemu produkcyjnego NAKŁADY PRODUKCJA EFEKTY Zasoby kapitałowe Zasoby osobowe Zasoby rzeczowe SYSTEM PRODUKCJI transformacja (konwersja) Produkty (wyroby, usługi) ZARZĄDZANIE PRODUKCJĄ sprzężenia informacyjne decyzje 3
W firmie jak w samochodzie # Podobny system wskaźników, informacji WYNIKI Osiągnąć cel 400 km (produkcja = 400 szt.) Produkcja dzienna Obciążenie maszyn, załogi Zużycie materiałów EFEKTY Wielkość produkcji i sprzedaży (przychód) NAKŁADY 1 Koszty materiałowe NAKŁADY 2 Koszty operacyjne 4
Tadeusz Zbroja Mierniki działalności produkcyjnej SKUTECZNOŚĆ rynkowa (effectiveness) Wskaźnik oceny działalności koncentrujący się na wyjściu systemu, określany jako stopień osiągnięcia przez system założonego celu, cel musi być sensownie zdefiniowany! EFEKTYWNOŚĆ operacyjna (efficiency) SKUTECZNOŚĆ = Efekty osiągnięte Efekty planowane Iloraz osiągniętych efektów i nakładów poniesionych na ich uzyskanie w wymiarze wartościowym (ekonomicznym) koszty!!! Czy to co trzeba robimy drogo? Wartość efektów EFEKTYWNOŚĆ = Wartość nakładów 5
Skuteczność i efektywność systemu # CEL ZARZĄDZANIA LOGISTYCZNEGO Zapewnienie dostępności poprzez koordynację i synchronizację podaży i popytu odbiorców na wyroby i usługi przy najmniejszym koszcie 7W 7R (ang.) CO? właściwy produkt (right product) ILE? właściwa ilość (right quantity) Uproszczona formuła logistyki JAK? właściwa jakość (right quality) GDZIE? właściwe miejsce (right place) Skuteczność rynkowa KIEDY? właściwy czas (right time) KOMU? właściwy odbiorca (right customer) ZA ILE? właściwa cena naszych zasobów (right price) Efektywność operacyjna 6
Tadeusz Zbroja Mierniki działalności produkcyjnej SKUTECZNOŚĆ rynkowa (effectiveness) Wskaźnik oceny działalności koncentrujący się na wyjściu systemu, określany jako stopień osiągnięcia przez system założonego celu EFEKTYWNOŚĆ operacyjna (efficiency) SKUTECZNOŚĆ = Efekty osiągnięte Efekty planowane Iloraz osiągniętych efektów i nakładów poniesionych na ich uzyskanie w wymiarze wartościowym (ekonomicznym) Wartość efektów EFEKTYWNOŚĆ = Wartość nakładów PRODUKTYWNOŚĆ (productivity) miernik efektywności w wymiarze rzeczowym Wielkość efektów PRODUKTYWNOŚĆ = Wielkość nakładów Iloraz osiągniętych efektów i nakładów poniesionych na ich uzyskanie w wymiarze rzeczowym (ilościowym) 7
Efektywność - produktywność Zdolność do wykorzystania zasobów; Stanowi o konkurencyjności (bez produktywności nie ma możliwości rozwoju) Efektywność: relacja wytworzonych dóbr (cel) do nakładów czynników wytwórczych Można maksymalizować stopień realizacji celu przy danym nakładzie środków lub minimalizować nakład środków przy danym stopniu realizacji celów; Produktywność: podaje wynik w przeliczeniu na jednostkę różnego typu nakładów Wielkość wytworzonych dóbr na jednostkowe nakłady pracy żywej wydajność pracy Produktywność kosztów: stosunek przychodu ze sprzedaży do kosztów sprzedanej produkcji; Produktywność majątku: stosunek przychodu ze sprzedaży do wielkości majątku irp. 8
Produktywność jedno- i wieloczynnikowa W mianowniku jeden czynnik produkcji lub wiele czynników produkcji Przykład: W wydawnictwie CTC pracują 4 osoby, po 8 godzin każda, każda z nich zarabia dziennie 640$. Koszty ogólne nie związane z kosztami pracy wynosiły do teraz 400$ dziennie, a przetwarzano dziennie 8 tytułów. Ostatnio zmieniono system pracy: system komputerowy pozwala na obsługę 14 tytułów dziennie. Koszty wynagrodzeń pozostały bez zmian, ale koszty ogólne wzrosły do 800$ dziennie. Policzyć jednoczynnikową produktywność pracy (czyli wydajność) oraz wieloczynnikową produktywność wszystkich kosztów w starej i nowej sytuacji. 9
Problemy związane z pomiarem produktywności Jakość (można produkować więcej, ale gorzej) Wpływ czynników zewnętrznych (poprawa w dostawie prądu) Różne surowce po różnych cenach (nie wszystkie samochody wymagają takich samych surowców) W usługach wyjątkowo trudny pomiar (jakość usługi fryzjerskiej, usługi prawniczej) Niemierzalny wpływ technik sprzedaży czy zmian w asortymencie niemierzalne cechy usługi (szybkość, wygoda, bezpieczeństwo, dopasowanie do klienta) 10
Jak zwiększyć produktywność? Poprzez zmiany w zakresie: Pracy (zdrowsi, lepiej wykształceni i lepiej odżywieni pracownicy) młodzi Amerykanie i Europejczycy są gorzej wykształceni niż Japończycy Kapitale (lepsze maszyny, narzędzia0 inwestycje są większe wtedy, kiedy niższy koszt kapitału, niższa inflacja itp.; Zarządzania: zarządzanie jest odpowiedzialne za to, by używać pracy i kapitału tak, by zwiększać produktywność. Wymaga to wykształconych menedżerów. Należy wybrać najlepsze inwestycje kapitałowe i najlepszych pracowników i ich najlepszy rozwój. 11
Produktywność usług Jest trudna do zwiększenia, bo: Jest wysoce zależna od pracy (bardzo intelektualna, bardzo zależna od indywidualnych umiejętności) Nie zawsze jest głównym celem (opieka nad dziećmi, przygotowanie zdrowego jedzenia) Wymaga bardzo dobrego wykształcenia Trudno ją zmechanizować i zautomatyzować; Trudno ocenić jej jakość. 12
Przykład Producent skrzyń na jabłka produkuje aktualnie 240 skrzyń ze 100 belek drewna. Kupuje teraz 100 belek dziennie, a każda bela wymaga trzech godzin obróbki. Ma na oku zaopatrzeniowca, który mógłby kupować za tę samą cenę belki lepszej jakości, tak że ze stu belek mógłby produkować 260 skrzyń, dokładając 8 godzin pracy. Jak zmieni się wydajność pracy? 13
Przykład c.d. Ten sam producent postanowił przyjrzeć się produktywności wieloczynnikowej. Zużycie wszystkich czynników produkcji przeliczył na dolary: A) koszt godziny pracy: 10$ B) cena jednej belki: 10$ C) dzienny koszt kapitału: 350 $ D) cena energii zużywanej dziennie: 150 $ Policzyć produktywność wieloczynnikową przed i po zatrudnieniem zaopatrzeniowca. 14
Produktywność (wydajność) # Czym różni się upiór nocny od dziennego? Upiór nocny Upiór dzienny wydajność pralni miejskiej 15
Główne obszary integracji SKUTECZNOŚĆ PRODUKTYWNOŚĆ Marketing EFEKTYWNOŚĆ Produkcja Finanse Marketing (skuteczność rynkowa) co, ile i kiedy będziemy sprzedawać? Produkcja (produktywność) co, ile i kiedy będziemy wytwarzać? co, ile i kiedy będziemy kupować? Finanse (efektywność ekonomiczna) jak będziemy finansować działalność produkcyjną? 16
Procesy produkcyjne PROCES PRODUKCYJNY Uporządkowany ciąg działań (operacji), w wyniku którego materiały wejściowe systemu produkcyjnego przekształcane są w jego produkty końcowe (wyroby i/lub usługi) Wzrost powtarzalności produktów i procesów produkcyjnych Procesy typu projekt Procesy dyskretne Procesy ciągłe Konstrukcja satelitów Budowa statków Budowa domów Produkcja filmu Kampania prezydencka Praca dyplomowa itp. Produkcja generatorów Produkcja sprzętu AGD Montaż samochodów Przemysł odzieżowy Przemysł elektroniczny Przemysł meblowy itp.. PRZEMYSŁ rafineryjny metalurgiczny energetyczny chemiczny cukrowniczy itp. 17
Typy produkcji i procesów produkcyjnych SKALA PRODUKCJI ZRÓŻNICOWANIE ASORTYMENTOWE PRODUKTÓW Żadne Małe Średnie Wysokie Bardzo wysokie Bardzo duża Duża Średnia Mała Procesy ciągłe Produkcja masowa PROCESY DYSKRETNE Produkcja seryjna Produkcja jednostkowa 1 Procesy projektowe Wzrost jednostkowych kosztów produkcji 18
Typy produkcji w procesach dyskretnych ZRÓŻNICOWANIE ASORTYMENTOWE PRODUKCJI Małe Duże Duża Produkcja masowa PRODUKCJA NIEPOWTARZALNA SKALA PRODUKCJI Produkcja seryjna Mała PRODUKCJA POWTARZALNA Produkcja jednostkowa Niskie Wysokie JEDNOSTKOWE KOSZTY PRODUKCJI 19
Charakterystyka typów produkcji PRODUKCJA Masowa Seryjna Jednostkowa Przykład wyrobów Przykład usług Żywność, kosmetyki samochody, opony. Usługi komunikacyjne, usługi z bankomatu. Książki, buty, ubrania, telewizory, meble. Kursy uniwersyteckie, wycieczki turystyczne. Samoloty, statki, generatory Program komputerowy, pisanie książek. Skala produkcji Duża Średnia (zróżnicowane serie) Mała (kilka lub 1) Asortyment produktów Stały Większe lub mniejsze zróżnicowanie Szeroki (nie ustalony) Częstotliwość zmian produktu Żadna (lub bardzo mała) Średnia Bardzo częsta Standaryzacja wyrobów Wysoka Średnia Niska Maszyny i wyposażenie Specjalistyczne Średnio specjalizowane Uniwersalne Pracownicy Niskie kwalifikacje Średnie kwalifikacje Wysokie kwalifikacje 20
Przykład Dwa przedsiębiorstwa mają identyczne hale produkcyjne i identyczne maszyny. Miesięczne koszty stałe wynoszą w obu 4000, oba wytwarzają miesięcznie 500 sztuk wyrobów, z których każdy potrzebuje 2 m2 blachy. Dostawca blachy stosuje rabat 10% przy zamówieniu przynajmniej 600 m2 blachy. Podstawowa cena blachy to 5$ za m2. Przedsiębiorstwo A stosuje produkcję seryjną. Wszystkie 500 sztuk jest identycznych (jest to wyrób X). Cena sprzedaży 15 $ za wyrób. Przedsiębiorstwo B stosuje produkcję zróżnicowaną, produkuje po 250 sztuk wyrobów dwojakiego rodzaju: X i Y. Y wymaga innego rodzaju blachy, zamawianego u innego producenta, który nie stosuje żadnych rabatów. Cena sprzedaży X to 15 $, cena sprzedaży Y to 18 $ Przezbrojenie maszyn z X na Y kosztuje 200$ Policzyć zyski przedsiębiorstw A i B. 21
Hierarchia decyzji w zarządzaniu produkcją KONCENTRACJA DECYZJE STRATEGICZNE projektowe (przygotowanie działania) SKUTECZNOŚĆ Czy robimy właściwe rzeczy? (Are we doing the right things?) DECYZJE OPERACYJNE produkcyjne (działanie) EFEKTYWNOŚĆ Czy robimy je właściwie? (Are we doing the things right?) 22
Decyzje strategiczne W jakim sektorze działamy? Jaki produkt wytwarzamy? Jak wytwarzamy nasze produkty? Gdzie wytwarzany produkty? Jak duża powinna być fabryka? Jak dobre powinny być produkty? Jak procesy produkcyjne powinny być zorganizowane przestrzennie? Kiedy powinno się wprowadzić nowy wyrób? Jak osiągnąć planowaną jakość? Jak zorganizować dystrybucję, jakich użyć środków transportu? Jak często powinno się remontować i wymieniać wyposażenie? Ilu i jakich zatrudnić ludzi? Jaki poziom techniki? Kupować czy wytwarzać? 23
Decyzje operacyjne W jakiej kolejności wytwarzać produkty? Jak duże i jak częste powinny być dostawy? Jak często występują awarie, jak można zmniejszyć ich liczbę? Czy produkty osiągają wymaganą jakość? Jak najefektywniej wykonać pracę? Ile czasu zajmują operacje? 24
Decyzje strategiczne w zarządzaniu produkcją DECYZJE STRATEGICZNE (projektowe) przygotowanie działania Koncentracja Faza Zadanie SKUTECZNOŚĆ Robienie właściwych rzeczy (Are we doing the right things?) Projektowanie struktury produkcji (domen działalności) i struktury (organizacji) systemu produkcyjnego Ustalanie celów, strategii i przygotowanie przyszłych działań (przewaga w budowie struktury systemu produkcyjnego) 1. Wybór i projektowanie produktu (co wytwarzać, kupować czy produkować?) 2. Planowanie zdolności produkcyjnej (ile wytwarzać?) 3. Wybór i projektowanie procesu produkcyjnego (jak wytwarzać?) 4. Wybór lokalizacji (gdzie wytwarzać? - aspekt zewnętrzny) 5. Projektowanie rozmieszczenia (gdzie wytwarzać? - aspekt wewnętrzny ) 6. Projektowanie pracy (jak organizować i mierzyć pracę?) 25
Projekt wyrobu błędy w przekazie informacji # Differing views of design created through lack of information Source: Education Center Newsletter, Minneapolis, Minnesota 26
Decyzje operacyjne w zarządzaniu produkcją DECYZJE OPERACYJNE (produkcyjne) działanie Koncentracja Faza Zadanie EFEKTYWNOŚĆ Robienie rzeczy właściwie (Are we doing the things right?) Funkcjonowanie systemu produkcyjnego Planowanie i sterowanie realizacją produkcji celem wytworzenia pożądanych produktów (przewaga w infrastrukturze systemu produkcyjnego) 1. Planowanie produkcji (średniookresowe) poziom rodzin wyrobów 2. Harmonogramowanie produkcji (krótkookresowe) poziom wyrobów 3. Planowanie potrzeb materiałowych poziom składników 4. Sterowanie zaopatrzeniem poziom surowców i składników 5. Sterowanie produkcją poziom operacji 27
Hierarchia systemu zarządzania produkcją DECYZJE DŁUGOOKRESOWE (PROJEKTOWANIE) Strategiczny program produkcji PLANOWANIE ŚREDNIOOKRESOWE Plan produkcji (zagregowany) FAZA PLANOWANIA PLANOWANIE KRÓTKOOOKRESOWE Harmonogram produkcji Plan potrzeb materiałowych FAZA STEROWANIA (realizacja) Sterowanie zaopatrzeniem (zlecenia zakupu) Sterowanie produkcją (zlecenia produkcyjne) informacje planistyczne informacje ewidencyjno-kontrolne 28
Funkcje zarządzania produkcją Funkcje zarządzania Funkcje rzeczowe (logistyczne) ZAOPATRZENIE PRODUKCJA SPRZEDAŻ PLANOWANIE ORGANIZOWANIE PRZEWODZENIE KONTROLOWANIE Planowanie ustalanie zadań produkcyjnych oraz sposobów ich efektywnej realizacji Organizowanie uruchamianie zasobów produkcyjnych celem realizacji zadań Przewodzenie motywowanie i kierowanie wykonaniem zadań produkcyjnych Kontrolowanie ocena wykonania zadań i podejmowanie działań korygujących 29
Pętla ciągłości zarządzania produkcją Faza planowania produkcji PLANOWANIE KONTROLOWANIE ORGANIZOWANIE Faza sterowania produkcją PRZEWODZENIE System zarządzania produkcją = system planowania i sterowania produkcją 30
FAZA PLANOWANIA System planowania i sterowania produkcją Rodzaje zasobów PLANOWANIE ZASOBÓW ZASILENIOWYCH (materiałowych) PLANOWANIE ZASOBÓW OBIEKTOWYCH (zdolności produkcyjnych) Zarządzanie popytem (prognozy, zamówienia) Planowanie produkcji (zagregowane) Planowanie zasobów produkcyjnych Harmonogramowanie montażu końcowego Harmonogramowanie produkcji Planowanie potrzeb materiałowych Wstępne planowanie zdolności produkcyjnej Dokładne planowanie zdolności produkcyjnej FAZA STEROWANIA Sterowanie zaopatrzeniem (zlecenia zakupu) Sterowanie produkcją (zlecenia produkcyjne) 31
Przekroje planowania produkcji 1. PRZEKRÓJ PRZEDMIOTOWY (struktura wyrobu) - co wytwarzać? Ustalanie obiektu planowania 2. PRZEKRÓJ PODMIOTOWY (struktura produkcyjna) - kto będzie wytwarzać? Ustalanie wykonawcy 3. PRZEKRÓJ CZASOWY (struktura czasu) - kiedy wytwarzać? Ustalanie terminów HORYZONT PLANOWANIA Przedział czasu objęty planowaniem OKRES PLANOWANIA Ustalony w horyzoncie planowania odcinek czasu dla potrzeb terminowania i bilansowania 32
Parametry planowania produkcji POZIOM PLANOWANIA PRZEDMIOT PLANOWANIA PODMIOT WYKONAWCZY HORYZONT PLANOWANIA OKRES PLANOWANIA Decyzje strategiczne (projektowanie) domena działalności przedsiębiorstwo > rok (kilka lat) rok Planowanie produkcji (zagregowane) rodzina wyrobów przedsiębiorstwo 0,5-1 rok miesiąc Harmonogramowanie produkcji wyrób moduł opcjonalny przedsiębiorstwo < rok tydzień dzień Planowanie potrzeb materiałowych element (składnik) wydział zaopatrzenie < rok tydzień dzień 33
Typy produkcji (c.d.n) ZRÓŻNICOWANIE ASORTYMENTOWE PRODUKCJI Małe Duże Duża Produkcja masowa PRODUKCJA NIEPOWTARZALNA SKALA PRODUKCJI Produkcja seryjna Mała PRODUKCJA POWTARZALNA Produkcja jednostkowa Niskie Wysokie JEDNOSTKOWE KOSZTY PRODUKCJI 34
Dziękuję za uwagę
POMINIĘTE