zarządzaniu gospodarczą działalnością przedsiębiorstwa EKONOMIKA PRZEDSIĘBIORSTWA jako nauka o racjonalnym

Transkrypt

1 Poszczególne nauki, składające się na kompleks nauk ekonomicznych, a zwłaszcza ekonomia i ekonomika przedsiębiorstwa (a także inne ekonomiki branżowe lub funkcjonalne) badają proces gospodarowania. Podstawowe jednostki gospodarcze, jakimi są przedsiębiorstwa, świadczą usługi dla rynku, a więc produkują dobra materialne lub niematerialne i służą wymianie dóbr na rynku. EKONOMIKA PRZEDSIĘBIORSTWA jako nauka o racjonalnym zarządzaniu gospodarczą działalnością przedsiębiorstwa zajmuje się przede wszystkim zjawiskami (procesami i problemami) występującymi wewnątrz instytucji (przedsiębiorstw i innych instytucji) oraz między instytucjami. JK WZ UW 9

2 EKONOMIKA nie może odnosić się tylko do wnętrza przedsiębiorstwa, ale musi obejmować także jego relacje z otoczeniem w szczególności z rynkiem towarowym z rynkiem kapitałowo pieniężnym z rynkiem pracy Musi więc badać stosunki między poszczególnymi jednostkami wewnętrznymi (zakładami) w obrębie złożonego przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwami, składającymi się na całe zgrupowania przedsiębiorstw (np.: koncerny, zgrupowania kooperacyjne, kartele, alianse strategiczne itp.), instytucjami występującymi na rynku (np. zapewnienie wysoko efektywnych powiązań z dostawcami), a także badać warunki, jakie zapewniają instytucjom rozwój. JK WZ UW 10

3 PODMIOT GOSPODARCZY to każdy, niezależnie od jego formy organizacyjnej, aktywny uczestnik procesów gospodarczych, którego decyzje i działania wywołują skutki ekonomiczne. Celem istnienia podmiotów gospodarczych jest prowadzenie działalności gospodarczej. Prawo polskie za podmioty gospodarcze uważa osoby fizyczne lub osoby prawne prowadzące działalność gospodarczą (wytwórczą - w tym rolniczą, handlową lub usługową). Podmiotami gospodarczymi (przedsiębiorcami) mogą być osoby fizyczne, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie oraz spółki (osobowe bądź kapitałowe). JK WZ UW 11

4 DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA to forma aktywności przedsiębiorców działających na rynku. Dokładniejsze definicje tego pojęcia występują w wielu ustawach, zwłaszcza w ustawach podatkowych, i różnią się między sobą; i tak: Działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej jest "zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły". JK WZ UW 12

5 Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych definiuje ją jako działalność zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły, prowadzoną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w dalszej części tej ustawy. W ustawie o VAT działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. JK WZ UW 13

6 POJĘCIA WSTĘPNE JK WZ UW 14

7 CELE FIRMY 1. Przedsiębiorstwo w określonym odcinku czasu realizuje WIĄZKĘ (zbiór) CELÓW 2. Istotna jest identyfikacja ZALEŻNOŚCI MIĘDZY CELAMI a) cele neutralne b) cele zbieżne (wspomagające się) c) struktura (hierarchia) celów d) priorytet jednego celu JK WZ UW 15

8 FUNKCJE (zadania) FIRMY czyli powtarzalne w czasie czynności 1. Funkcja organizatorsko gospodarcza 2. Funkcja produkcyjna (tworzenie produktu) 3. Funkcja HANDLOWA 4. Funkcja realizacji postępu technicznoekonomiczno-organizacyjnego 5. Funkcja kreowania dochodów pracowniczych JK WZ UW 16

9 WYRÓB PRODUKT DOBRO USŁUGA NATURALNE C1 JK WZ UW 17

10 JK WZ UW 18

11 JK WZ UW 19

12 EFEKTYWNOŚĆ Najogólniej biorąc, działanie firmy to powtarzające się sekwencje czynności polegające na poniesieniu określonych nakładów w celu otrzymania pożądanych wyników po odpowiednim przeobrażeniu tych nakładów. Odnosi się to zarówno do firmy jako całości, jak również do wydzielonych obszarów firmy (np. ośrodków odpowiedzialności), czy jednostkowych przedsięwzięć (np. inwestycyjnych). Jednym z warunków umożliwiających stosowanie kategorii efektywności jest wyrażenie nakładów i wyników w jednostkach mierzalnych. Efektywność zatem jest to relacja nakładów i wyników, a rezultat liczbowy ma odpowiedzieć ile wyniku generują poniesione nakłady. Relacja, czyli porównanie przybiera postać prostych zwykle formuł, których wynik liczbowy wyraża stopień efektywności. JK WZ UW 20

13 Ogólny schemat efektywności NAKŁADY wyrażone jako MIERNIKI NAKŁADÓW WYNIKI wyrażone jako MIERNIKI WYNIKÓW PRZEDSIĘBIORSTWO CZĘŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA PRZEDSIĘWZIĘCIE EFEKTY wyrażone jako WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI (efektów) czyli relacja - porównanie MIERNIKÓW NAKŁADÓW z MIERNIKAMI WYNIKÓW JK WZ UW 21

14 ELEMENTY SKŁADOWE RACHUNKU EFEKTYWNOŚCI Informacje o nakładach [mierzalne, porównywalne, wiarygodne] Informacje o wynikach [j/w] Formuła rachunku [wzór, algorytm, szablon] Kryterium rachunku [min, max, optimum, constans i in] JK WZ UW 22

15 Klasyfikacja najczęściej wykorzystywanych nakładów i wyników POMIAR TECHNICZNO - EKONOMICZNY POMIAR WARTOŚCIOWY NAKŁADY praca ludzka materiały energia majątek trwały koszty wydatki pieniężne zasoby majątkowe zasoby kapitałowe WYNIKI produkcja w jednostkach naturalnych (lub przelicz.) sprzedaż w jednostkach naturalnych (lub przelicz.) produkcja w jednostkach wartościowych przychody wpływy pieniężne JK WZ UW 23

16 TYPY RACH.EFEKTYWNOŚCI PRODUKTYWNOŚCI CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH KOSZTOCHŁONNOŚCI RENTOWNOŚCI JK WZ UW 24

17 ODMIANY RACHUNKU EFEKTYWNOŚCI PRODUKTYWNOŚĆ Nakłady: czynnik wytwórczy mierzony w jednostkach naturalnych np.: PRACA LUDZKA MATERIAŁ, SUROWIEC PRACA URZĄDZEŃ Wyniki: Produkcja wytworzona w danym ogniwie np. w systemie produkcyjnym. Formuła: wydajność, materiałochłonność, produktywność ogniwa wytwórczego JK WZ UW 25

18 ODMIANY RACHUNKU EFEKTYWNOŚCI KOSZTOCHŁONNOŚĆ Nakłady: Koszty zużytych czynników wytwórczych, rzadziej inne koszty Wyniki: Produkcja wytworzona (rzadziej sprzedana) mierzona w jednostkach naturalnych lub wartościowych Formuła: Koszty / Produkcja JK WZ UW 26

19 ODMIANY RACHUNKU EFEKTYWNOŚCI RENTOWNOŚĆ Nakłady: Koszty w różnych grupach i na różnych poziomach Wyniki: Przychody głównie ze sprzedaży produktu Formuły: Bezwzględne, czyli zyski lub straty liczone na różnych poziomach Względne, czyli stopy procentowe JK WZ UW 27