Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Opieka paliatywna Kod przedmiotu: 26 Rodzaj przedmiotu: opieka specjalistyczna/obowiązkowy Wydział: Nauk o Zdrowiu Kierunek: Pielęgniarstwo Specjalność (specjalizacja): Poziom studiów: pierwszego stopnia Profil studiów: praktyczny Forma studiów: stacjonarne Rok: 2 Semestr: 3,4 Formy zajęć i liczba godzin: Semestr I: wykłady 30; samokształcenie 15; Druk DNiSS nr PK_IIIF Semestr II: samokształcenie 15; zajęcia praktyczne 40; praktyki zawodowe - 40 Język/i, w którym/ch realizowane są zajęcia: polski Liczba punktów ECTS: 6 Osoby prowadzące: wykład: mgr Danuta Sternal, zajęcia praktyczne: mgr Danuta Sternal, mgr Bogusława Ryś 1. Założenia i cele przedmiotu: Zapoznanie studentów z zagadnieniami tanatologii, strukturą opieki paliatywnej i hospicyjnej w Polsce oraz swoistością opieki pielęgniarskiej nad pacjentem w terminalnym okresie choroby, w szczególności: - przekazanie wiedzy na temat założeń oraz organizacji opieki paliatywnej/ ruchu hospicyjnego - przygotowanie do realizowania zadań w zakresie opieki nad terminalnie chorym - podejmowanie współdziałania z zespołem wielodyscyplinarnym w realizacji kompleksowej opieki - kształtowanie umiejętności podawania leków przeciwbólowych oraz rozpoznawania i łagodzenia innych objawów somatycznych występujących u pacjenta - kształtowanie umiejętności właściwego komunikowania się z pacjentem nieuleczalnie chorym i jego rodziną - pogłębienie wrażliwości humanistycznej studentów - kształtowanie umiejętności właściwych zachowań oraz postaw wobec śmierci 2. Określenie przedmiotów wprowadzających wraz z wymaganiami wstępnymi: 1
Student powinien posiadać podstawową wiedzę z zakresu biologii realizowanej w szkole średniej. 3. Opis form zajęć Semestr III a) y Treści programowe (tematyka zajęć): 1. Organizacja opieki paliatywnej oraz założenia ruchu hospicyjnego w Polsce (2 godz.). 2. Standardy wytyczne postępowania w opiece paliatywnej/hospicyjnej. Procedury medyczne. Monitorowanie pracy pielęgniarskiej (2 godz.). 3. Zespół interdyscyplinarny, koncepcja i cele zespołu, rola pielęgniarki w zespole. Przepływ informacji w zespole. Zapobieganie zespołowi wypalenia zawodowego (3 godz.). 4. Terapia bólu nowotworowego patomechanizm bólu i istota cierpienia Zasady leczenia bólu. Rola pielęgniarki w łagodzeniu bólu. Przygotowanie chorego do kontroli bólu (PCA) (3 godz.). 5. Dolegliwości ze strony układu oddechowego, pokarmowego, moczowo-płciowego, neuropsychiczne, skóry sposoby ich łagodzenia (6 godz.). 6. Problemy psychiczne, duchowe, etyczne oraz społeczno-socjalne. Przekazywanie informacji niepomyślnych. Udzielanie wsparcia psychicznego choremu i jego rodzinie. Jakość życia w zaawansowanej, postępującej chorobie (4 godz.). 7. Stany naglące w opiece paliatywnej atak duszności, krwotok, drgawki, zespół kompresji rdzenia kręgowego, splątanie, zespół żyły głównej górnej, agonia (3 godz.). 8. Edukacja chorego w zakresie samoopieki i samopielęgnacji oraz jego rodziny w zakresie pielęgnacji (2 godz.). 9. Proces żałoby i opieka nad osieroconymi (3godz.). 10. Wybrane zagadnienia z tanatologii (2 godz.). b) samokształcenie Student samodzielnie lub przy pomocy nauczyciela wybiera temat z przygotowanego zestawu Zadanie ma charakter pisemny: esej, Przykładowe tezy programowe do samokształcenia: 1. Rola pielęgniarki w realizacji Narodowego Programu Walki z Chorobami Nowotworowymi. 2. Edukacja społeczeństwa na rzecz profilaktyki chorób nowotworowych. 3. Styl życia a zagrożenia rozwojem choroby nowotworowej. 4. Filozoficzne interpretacje genezy istoty i pojęcia śmierci. 5. Zachodnie wzorce myślenia o śmierci. 6. Współczesność wobec śmierci odrzucenie śmierci, wstyd umierania, umieranie szpitalne. 7. Typy postaw wobec śmierci. 8. Problemy medyczne związane ze śmiercią samobójstwo. 9. Problemy medyczne związane ze śmiercią transplantacje 10. Filozoficzne interpretacje genezy i istoty cierpienia. 11. Cierpienie jako problem moralny związany z jakością opieki. 12. Religijne postulaty dotyczące sensu cierpienia oraz ich znaczenie dla duchowości człowieka ( Jan Paweł II ) 13. Etyczne granice znoszenia cierpienia: - etyka katolicka wobec cierpienia - etyka postmodernistyczna 14. Jakość życia z cierpieniem refleksja własna. 2
15. Perspektywy rozwoju pielęgniarstwa w opiece paliatywnej i hospicyjnej. 16. Rola wolontariuszy w opiece nad chorym umierającym. 17. Standaryzacja procedur pielęgniarskich w opiece paliatywnej. 18. Znaczenie dotyku w kontaktach z chorym objętym opieką paliatywną. 19. Reakcje dzieci na przewlekłą chorobę prowadzącą do śmierci. 20.Terapeutyczna funkcja zabawy w opiece nad dzieckiem terminalnie chorym Semestr IV a) samokształcenie Przygotowanie eseju na dowolnie zaproponowany przez studenta i uzgodniony z nauczycielem temat wynikający z treści programowych przedmiotu. b) praktyczne 1. Specyfika pracy pielęgniarki w oddziale, rola pielęgniarki w zespole. Organizacja pracy w oddziale. Zapoznanie z dokumentacją oddziału. 2. Ocena stanu fizycznego pacjenta, specyfika potrzeb pacjenta. Założenie indywidualnej dokumentacji procesu pielęgnowania u wybranych pacjentów. 3. Ból totalny metody postępowania i kontrola bólu. 4. Środki farmakologiczne najczęściej stosowane w opiece paliatywnej 5. Zasady dawkowania, podawania, środki ostrożności. 6. Przygotowanie i podawanie leków przezskórnych. 7. Zakładanie igły typu motylek do długotrwałego podawania leków. 8. Pozafarmakologiczne metody łagodzenia dolegliwości bólowych. 9. Pielęgnowanie chorego z dolegliwościami ze strony układu oddechowego kaszel, duszność, krwioplucie, krwotok z płuc, rzężenie przedśmiertne. 10. Pielęgnowanie chorego z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego nudności, wymioty, czkawka, krwotok, niedrożność, zaparcia, biegunka, nietrzymanie stolca,, kacheksja, zespół uciśniętego żołądka, odwodnienie, wodobrzusze. 11. Pielęgnowanie chorego z dolegliwościami ze strony układu moczowo-płciowego krwawienie z dróg moczowych, krwawienie z dróg rodnych, nietrzymanie moczu, zatrzymanie moczu, niedrożność cewki moczowej. 12. Pielęgnowanie chorego ze zmianami w obrębie skóry i błon śluzowych zmiany w jamie ustnej, świąd, nadmierne pocenie, owrzodzenie nowotworowe, odleżyny, przetoki. 13. Zapobieganie i leczenie obrzęku limfatycznego. 14. Pielęgnowanie chorego z dolegliwościami neuropsychicznymi lęk, przygnębienie, depresja, drgawki, pobudzenie, splątanie, powikłania neurologiczne. 15. Udział w rozwiązywaniu problemów psychicznych i duchowych. Rozpoznawanie potrzeb chorego i jego bliskich, wsparcie psychiczne. Cierpienie duchowe. 16. Pielęgnowanie pacjenta w okresie umierania. 17. Wsparcie rodziny umierającego. Proces żałoby i opieka nad osieroconymi. 18. Edukacja pacjenta i jego rodziny. 19. Podstawowe zasady komunikacji. c) Praktyki zawodowe 1. Specyfika pracy pielęgniarki w oddziale, rola pielęgniarki w zespole. Organizacja pracy w oddziale. Zapoznanie z dokumentacją oddziału. 2. Ocena stanu fizycznego pacjenta, specyfika potrzeb pacjenta. Założenie indywidualnej dokumentacji procesu pielęgnowania u wybranych pacjentów. 3. Ból totalny metody postępowania i kontrola bólu. 4. Środki farmakologiczne najczęściej stosowane w opiece paliatywnej 5. Zasady dawkowania, podawania, środki ostrożności. 6. Przygotowanie i podawanie leków przezskórnych. 3
7. Zakładanie igły typu motylek do długotrwałego podawania leków. 8. Pozafarmakologiczne metody łagodzenia dolegliwości bólowych. 9. Pielęgnowanie chorego z dolegliwościami ze strony układu oddechowego kaszel, duszność, krwioplucie, krwotok z płuc, rzężenie przedśmiertne. 10. Pielęgnowanie chorego z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego nudności, wymioty, czkawka, krwotok, niedrożność, zaparcia, biegunka, nietrzymanie stolca,, kacheksja, zespół uciśniętego żołądka, odwodnienie, wodobrzusze. 11. Pielęgnowanie chorego z dolegliwościami ze strony układu moczowo-płciowego krwawienie z dróg moczowych, krwawienie z dróg rodnych, nietrzymanie moczu, zatrzymanie moczu, niedrożność cewki moczowej. 12. Pielęgnowanie chorego ze zmianami w obrębie skóry i błon śluzowych zmiany w jamie ustnej, świąd, nadmierne pocenie, owrzodzenie nowotworowe, odleżyny, przetoki. 13. Zapobieganie i leczenie obrzęku limfatycznego. 14. Pielęgnowanie chorego z dolegliwościami neuropsychicznymi lęk, przygnębienie, depresja, drgawki, pobudzenie, splątanie, powikłania neurologiczne. 15. Udział w rozwiązywaniu problemów psychicznych i duchowych. Rozpoznawanie potrzeb chorego i jego bliskich, wsparcie psychiczne. Cierpienie duchowe. 16. Pielęgnowanie pacjenta w okresie umierania. 17. Wsparcie rodziny umierającego. Proces żałoby i opieka nad osieroconymi. 18. Edukacja pacjenta i jego rodziny. 19. Podstawowe zasady komunikacji. Metody dydaktyczne: wykład, dyskusja, seminarium, pokaz. Forma i warunki zaliczenia: Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie pozytywnej oceny z dwóch kolokwium zaliczeniowych z części teoretycznej oraz pracy samokształceniowej, zaliczenie zajęć praktycznych i praktyk zawodowych. Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej Literatura podstawowa: 1. de Walden-Gałuszko K.: Podstawy opieki paliatywnej. PZWL, Warszawa 2005 2. de Walden-Gałuszko K., Kłaptocz A.: Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej. PZWL, Warszawa 2005 3. Watson M. (red.) Opieka paliatywna. Urban Partner.Wrocław 2005 4. Wytyczne postępowania w bólu przewlekłym. Polskie Towarzystwo Badania Bólu i Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce. PZWL, Warszawa 2003 Literatura uzupełniająca: 1. Babiarczyk. B., Sternal D.: Zastosowanie opieki paliatywnej u chorych zaawansowanym stadium otępienia, Gerontologia Polska; 2012; tom 20, nr 2 2. Richardson E.: Opieka paliatywna dla pielęgniarek. Fundacja Pomoc Krakowskiemu Hospicjum, Kraków 1997 3. Twycross R.G., Frampton D.R.: Opieka paliatywna nad terminalnie chorym. Copying by Hospicjum, Bydgoszcz 1996. 4. Opis sposobu wyznaczania punktów ECTS Bilans nakładu pracy przeciętnego studenta przedstawia się następująco: - udział w wykładach = 30 godzin - udział w zajęciach praktycznych = 40 godzin 4
- udział w praktykach zawodowych 40 godzin - samokształcenie i przygotowanie pracy samokształceniowej = 30 godzin - udział w konsultacjach =1 godzina, przy założeniu, że student skorzysta z konsultacji raz na semestr a przeciętny czas poświęcony studentowi równy będzie 1 godzinie - przygotowanie do kolokwiów i obecność na kolokwiach = 15 godzin. Łączny nakład pracy studenta wynosi 156 godzin, co odpowiada 6 punktom ECTS. 5. Wskaźniki sumaryczne a) liczba godzin dydaktycznych (tzw. kontaktowych) i liczba punktów ECTS na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich, realizowanych w formie studiów stacjonarnych 31 godzin, co odpowiada 2 punktom ECTS b) liczba godzin dydaktycznych (tzw. kontaktowych) i liczba punktów ECTS na zajęciach o charakterze praktycznym 80 godzin, co odpowiada 4 punktom ECTS 6. Zakładane efekty kształcenia Numer (Symbol) Efekty kształcenia dla przedmiotu 5 Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku WIEDZA P26_W01 zna zasady oceny stanu chorego w opiece PL1P_W4D paliatywnej P26_W02 zna zasady diagnozowania w pielęgniarstwie PL1P_W5D opieki paliatywnej, P26_W03 zna zasady planowania opieki nad chorymi w PL1P_W6D schorzeniach terminalnych P26_W04 zna zasady przygotowania, opieki w trakcie PL1P_W7D oraz po badaniach i zabiegach diagnostycznych wykonywanych u pacjentów w opiece paliatywnej P26_W05 charakteryzuje grupy leków i ich działanie na PL1P_W8D układy i narządy chorego w schorzeniach terminalnych w zależności od wieku i stanu zdrowia, z uwzględnieniem działań niepożądanych, interakcji z innymi lekami i dróg podania P26_W06 charakteryzuje techniki i procedury PL1P_W9D pielęgniarskie stosowane w opiece nad chorym w opiece paliatywnej, P26_W07 zna zasady przygotowania chorego PL1P_W10D terminalnie do samoopieki w zależności od stanu zdrowia P26_W08 różnicuje reakcje chorego na chorobę i PL1P_W11D hospitalizację, z uwzględnieniem wieku i stanu zdrowia P26_W09 zna rolę pielęgniarki przy przyjęciu chorego PL1P_W12D do przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego, z uwzględnieniem wieku i stanu zdrowia pacjenta P26_W10 zna swoiste zasady organizacji opieki PL1P_W14D Odniesienie do efektów kształcenia dla obszaru
P26_W11 P26_W12 paliatywnej, zna patofizjologię, objawy kliniczne i powikłania chorób nowotworowych zna procedurę postępowania z ciałem pacjenta zmarłego PL1P_W50D PL1P_W51D P26_U01 gromadzi informacje, formułuje diagnozę PL1P_U1D pielęgniarską, ustala cele i plan opieki, wdraża interwencje pielęgniarskie oraz dokonuje ewaluacji opieki P26_U01 rozpoznaje uwarunkowania zachowania PL1P_U2D zdrowia odbiorców opieki w różnym wieku i stanie zdrowia P26_U02 prowadzi poradnictwo w zakresie samoopieki PL1P_U3D pacjentów w różnym stanie zdrowia, P26_U03 motywuje chorego i jego opiekunów do PL1P_U4D wejścia do grup wsparcia społecznego P26_U04 prowadzi profilaktykę powikłań w przebiegu PL1P_U5D chorób P26_U05 diagnozuje stopień ryzyka rozwoju odleżyn i PL1P_U8D dokonuje ich klasyfikacji P26_U06 pobiera materiał do badań diagnostycznych PL1P_U9D P26_U07 przygotowuje chorego do badań PL1P_U12D diagnostycznych pod względem fizycznym i psychicznym P26_U08 dokumentuje sytuację zdrowotną pacjenta, jej PL1P_U13D dynamikę zmian i realizowaną opiekę pielęgniarską P26_U09 rozpoznaje powikłania leczenia PL1P_U20D farmakologicznego, dietetycznego, rehabilitacyjnego i leczniczo-pielęgnacyjnego P26_U10 pielęgnuje pacjenta z przetoką, rurką PL1P_U21D intubacyjną i tracheotomijną P26_U11 prowadzi rozmowę terapeutyczną PL1P_U22D P26_U12 doraźnie tamuje krwawienia i krwotoki PL1P_U23D P26_U13 prowadzi rehabilitację przyłóżkową i PL1P_U24D usprawnianie ruchowe pacjenta oraz aktywizację z wykorzystaniem elementów terapii zajęciowej P26_U14 prowadzi, dokumentuje i ocenia bilans PL1P_U25D płynów pacjenta P26_U15 przekazuje informacje o stanie zdrowia PL1P_U26D chorego członkom zespołu terapeutycznego P26_U16 asystuje lekarzowi w trakcie badań PL1P_U27D diagnostycznych i leczniczych P26_U17 prowadzi dokumentację opieki nad chorym: PL1P_U28D kartę obserwacji, zabiegów pielęgniarskich i raportów, kartę rejestru zakażeń szpitalnych, profilaktyki i leczenia odleżyn oraz kartę informacyjną z zaleceniami w zakresie samoopieki P26_U18 ocenia poziom bólu, reakcję chorego na ból i PL1P_U29D nasilenie bólu oraz stosuje postępowanie przeciwbólowe 6
P26_U19 tworzy warunki do godnego umierania PL1P_U30D P26_U20 dostosowuje interwencje pielęgniarskie do PL1P_U32D rodzaju problemów pielęgnacyjnych P26_U21 przygotowuje i podaje leki różnymi drogami, PL1P_U33D samodzielnie lub na zlecenie lekarza KOMPETENCJE SPOŁECZNE P26_K01 szanuje godność i autonomię osób PL1P_K1D powierzonych opiece P26_K02 systematycznie wzbogaca wiedzę zawodową i PL1P_K2D kształtuje umiejętności, dążąc do profesjonalizmu P26_K03 przestrzega wartości, powinności i sprawności PL1P_K3D moralnych w opiece P26_K04 wykazuje odpowiedzialność moralną za PL1P_K4D człowieka i wykonywanie zadań zawodowych P26_K05 przestrzega praw pacjenta PL1P_K5D P26_K06 rzetelnie i dokładnie wykonuje powierzone PL1P_K6D obowiązki zawodowe P26_K07 przestrzega tajemnicy zawodowej PL1P_K7D P26_K08 współdziała w ramach zespołu PL1P_K8D interdyscyplinarnego w rozwiązywaniu dylematów etycznych z zachowaniem zasad kodeksu etyki zawodowej P26_K09 jest otwarty na rozwój podmiotowości PL1P_K9D własnej i pacjenta P26_K10 przejawia empatię w relacji z pacjentem i jego PL1P_K10D rodziną oraz współpracownikami Objaśnienia symbolu efektu dla przedmiotu (lewa kolumna w tabeli): P efekt kształcenia dla przedmiotu, pozostałe oznaczenia jak na druku DNiSS nr KP_IIA. 7. Odniesienie efektów kształcenia do form zajęć i sposób oceny osiągnięcia przez studenta efektów kształcenia Numer (Symbol) Efekty kształcenia dla przedmiotu 7 Odniesienie do form zajęć Sposób oceny WIEDZA P26_W01 zna zasady oceny stanu chorego w opiece paliatywnej P26_W02 zna zasady diagnozowania w pielęgniarstwie opieki paliatywnej, P26_W03 zna zasady planowania opieki nad chorymi w schorzeniach nowotworowymi P26_W04 zna zasady przygotowania, opieki w trakcie oraz po badaniach i zabiegach diagnostycznych wykonywanych u pacjentów w schorzeniach objętych opieką paliatywną P26_W05 charakteryzuje grupy leków i ich działanie na układy i narządy chorego w opiece paliatywnej w zależności od wieku i stanu zdrowia, z uwzględnieniem działań niepożądanych, interakcji z innymi lekami i dróg podania P26_W06 charakteryzuje techniki i procedury
P26_W07 P26_W08 P26_W09 P26_W10 P26_W11 P26_W12 pielęgniarskie stosowane w opiece nad chorym terminalnie, uzależnione od jego wieku i stanu zdrowia zna zasady przygotowania chorego w opiece paliatywnej do samoopieki w zależności od wieku i stanu zdrowia różnicuje reakcje chorego na chorobę i hospitalizację, z uwzględnieniem wieku i stanu zdrowia zna rolę pielęgniarki przy przyjęciu chorego do przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego, z uwzględnieniem wieku i stanu zdrowia pacjenta zna swoiste zasady organizacji opieki specjalistycznej paliatywnej, zna patofizjologię, objawy kliniczne i powikłania chorób nowotworowych zna procedurę postępowania z ciałem pacjenta zmarłego UMIEJĘTNOŚCI P26_U01 gromadzi informacje, formułuje diagnozę pielęgniarską, ustala cele i plan opieki, wdraża interwencje pielęgniarskie oraz dokonuje ewaluacji opieki P26_U01 rozpoznaje uwarunkowania zachowania zdrowia odbiorców opieki w różnym wieku i stanie zdrowia P26_U02 prowadzi poradnictwo w zakresie samoopieki pacjentów w różnym wieku i stanie zdrowia, dotyczące łagodzenia objawów wynikających z choroby nowotworowej P26_U03 motywuje chorego i jego opiekunów do wejścia do grup wsparcia społecznego P26_U04 prowadzi profilaktykę powikłań w przebiegu choroby 8 P26_U05 organizuje izolację chorych zakaźnie praktyczne /Praktyka P26_U06 diagnozuje stopień ryzyka rozwoju odleżyn i dokonuje ich klasyfikacji P26_U07 pobiera materiał do badań diagnostycznych P26_U08 przygotowuje chorego do badań diagnostycznych pod względem fizycznym i psychicznym P26_U09 dokumentuje sytuację zdrowotną pacjenta, jej dynamikę zmian i realizowaną opiekę
pielęgniarską P26_U10 rozpoznaje powikłania leczenia farmakologicznego, dietetycznego, rehabilitacyjnego i leczniczopielęgnacyjnego P26_U11 pielęgnuje pacjenta z przetoką, rurką intubacyjną i tracheotomijną 9 P26_U12 prowadzi rozmowę terapeutyczną P26_U13 doraźnie tamuje krwawienia i krwotoki P26_U14 prowadzi rehabilitację przyłóżkową i usprawnianie ruchowe pacjenta oraz aktywizację z wykorzystaniem elementów terapii zajęciowej P26_U15 P26_U16 prowadzi, dokumentuje i ocenia bilans płynów pacjenta przekazuje informacje o stanie zdrowia chorego członkom zespołu terapeutycznego P26_U17 asystuje lekarzowi w trakcie badań diagnostycznych i leczniczych P26_U18 P26_U19 P26_U20 P26_K01 P26_K02 P26_K03 P26_K04 prowadzi dokumentację opieki nad chorym: kartę obserwacji, zabiegów pielęgniarskich i raportów, kartę rejestru zakażeń szpitalnych, profilaktyki i leczenia odleżyn oraz kartę informacyjną z zaleceniami w zakresie samoopieki dostosowuje interwencje pielęgniarskie do rodzaju problemów pielęgnacyjnych przygotowuje i podaje leki różnymi drogami, samodzielnie lub na zlecenie lekarza KOMPETENCJE SPOŁECZNE szanuje godność i autonomię osób powierzonych opiece systematycznie wzbogaca wiedzę zawodową i kształtuje umiejętności, dążąc do profesjonalizmu przestrzega wartości, powinności i sprawności moralnych w opiece wykazuje odpowiedzialność moralną za człowieka i wykonywanie zadań zawodowych P26_K05 przestrzega praw pacjenta P26_K06 rzetelnie i dokładnie wykonuje powierzone
obowiązki zawodowe P26_K07 przestrzega tajemnicy zawodowej P26_K08 współdziała w ramach zespołu interdyscyplinarnego w rozwiązywaniu dylematów etycznych z zachowaniem zasad kodeksu etyki zawodowej P26_K09 P26_K10 jest otwarty na rozwój podmiotowości własnej i pacjenta przejawia empatię w relacji z pacjentem i jego rodziną oraz współpracownikami 10