Program Profilaktyczny dla Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Pławcach na rok 2013/2014 1
PODSTAWA PRAWNA Podstawę prawną do wprowadzenia działań profilaktycznych w ramach szkolnego programu profilaktyki, stanowią: Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej art. 72, Konwencja o Prawach Dziecka art. 3,19,33, Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. Z 1996 r. nr 67, poz. 329 z późniejszymi zmianami), Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem, Rozporządzenia MENiS z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458), Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. nr 10 z 2002r., poz. 96), Rozporządzenie MENiS z dnia 19 lipca 2002r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartościach rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. nr 121 z 2002 r., poz. 1037), Program Ochrony Zdrowia Psychicznego, Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii, Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom. 2
WPROWADZENIE Zaproponowany program stanowi rozwinięcie programu wychowawczego z blokami tematycznymi realizowanego w szkole, który ma na celu kształtowanie osobowości uczniów i wspieranie ich rozwoju. Są to następujące bloki tematyczne: Ja i mój rozwój Ja i moje uczucia Ja i moja społeczność szkolna Ja i moja rodzina Ja, moja miejscowość, mój region i moja ojczyzna Ja, moje zdrowie i bezpieczeństwo Ja i moje środowisko przyrodnicze Ja i mój udział w kulturze W nowej podstawie programowej w sposób szczególny zwraca się uwagę na kształtowanie właściwych postaw uczniów. Postawy, które należy kształtować u uczniów Kształcenie ogólne Uczciwość, Wiarygodność, Odpowiedzialność, Wytrwałość, Poczucie własnej wartości, Szacunek dla innych ludzi, Ciekawość poznawcza, Kreatywność, Przedsiębiorczość, Kultura osobista, Gotowość do uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych, podejmowaniu inicjatyw oraz do pracy zespołowej. Rozwój społeczny Postawa obywatelska, Postawa poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, Postawa poszanowania dla innych kultur i tradycji. Profilaktyka jest chronieniem człowieka w rozwoju przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Jej celem jest ochrona człowieka, dziecka, ucznia, wychowanka przed wszelkimi zakłóceniami rozwoju. Człowiek niedojrzały sam dla siebie może być zagrożeniem. Dlatego prowadzenie dziecka ku dojrzałości jest zarówno wychowaniem, jak i profilaktyką. 3
Oddziaływanie profilaktyczne ma szczególne znaczenie w odniesieniu do dzieci i młodzieży w okresie dorastania. Jest to faza rozwoju, w czasie której dokonuje się wiele intensywnych, jakościowych zmian w osobowości człowieka. Fazę tę najczęściej charakteryzuje brak integracji. Dlatego jest to czas podatny na zakłócenia i podejmowanie działań ryzykownych. Program profilaktyczny można realizować w odniesieniu do trzech grup ryzyka: 1. Profilaktyka pierwszorzędowa - kierowana do grup niskiego ryzyka - czyli do szerokiej populacji, które nie podejmują jeszcze zachowań ryzykownych. Polega na promowaniu zachowań zdrowotnych celem opóźnienia wieku inicjacji. 2. Profilaktyka drugorzędowa - podwyższonego ryzyka - należą tu osoby, które mają już za sobą pierwsze próby zachowań ryzykownych. 3. Profilaktyka trzeciorzędowa - wysokiego ryzyka - należą tu osoby o utrwalonych zachowaniach ryzykownych. Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych konsekwencji zaburzających prawidłowy rozwój. Należą do nich: środowisko społeczne i normy w nim obowiązujące, promujące dane wzorce zachowań, modelowanie takich zachowań w domu i w szkole, grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne, słabe wyniki w nauce, brak celów życiowych, dostęp do środków i substancji psychoaktywnych, wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych. Przeprowadzona diagnoza posłużyła do określenia domniemanych przyczyn zachowań ryzykownych: ROZPOZNANE ZACHOWANIA RYZYKOWNE Wulgaryzmy, brak kultury osobistej PRZYCZYNY - obyczaj środowiskowy - wzorce wyniesione z domu - chęć zaimponowania - wyraz buntu, manifestowanie dorosłości - wzorce w mediach - złe relacje uczeń uczeń - brak reakcji dorosłych - ubóstwo językowe Brak zainteresowania nauką - lenistwo - negatywny wpływ grupy rówieśniczej - brak zainteresowania ze strony rodziców 4
Używki (papierosy, alkohol, dopalacze, narkotyki) Zachowania agresywne - ciekawość - wpływ reklamy w mediach - wzorowanie się na dorosłych - sposób na odreagowanie - moda, szpan - nuda, przekora, bunt - sytuacja domowa - negatywny wpływ grupy rówieśniczej - negatywne wzorce, także nawyków w mediach - sposób na odreagowanie stresu i załatwienie sprawy - chęć dominowania, zaistnienia w grupie - moda na agresję w grupie rówieśniczej - nieumiejętność radzenia sobie z nawykami i problemami -odpowiedź na prowokację. CELE I ZAŁOŻENIA DZIAŁAN PROFILAKTYCZNYCH Szkolny program profilaktyki uwzględnia treści kształcenia dostosowane do potrzeb rozwojowych uczniów naszego środowiska. Jednak wychowanie nie może sprowadzać się do rozwijania odpowiednich umiejętności. To przede wszystkim przekazywanie wartości, budowanie hierarchii wartości i przekazywanie norm moralnych i społecznych. Jest on zintegrowany ze Statutem Szkoły i Programem Wychowawczym i ma na celu: Cel główny programu profilaktyki: Celem głównym niniejszego programu profilaktyki jest przygotowanie uczniów do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi, ułatwiającymi kontakt z innymi ludźmi i radzenie sobie z samym sobą. Z uwagi na to, iż do naszej szkoły uczęszczają dzieci w wieku od 6 do 13 lat oraz po przeprowadzonej ewaluacji wynika, że dzieci te nie przejawiają postaw dysfunkcji, niniejszy program został zatem przygotowany dla grupy niskiego ryzyka i stanowić będzie swoistą szczepionkę, chroniącą dzieci przed złem i patologią. Cele szczegółowe programu profilaktyki: 1. Bezpieczeństwo dziecka w domu, w szkole, na ulicy oraz podczas zabaw. 2. Sposoby poszukiwania szczęścia koleżeństwo, przyjaźń. 3. Elementy zdrowego stylu życia jak radzić sobie ze stresem i agresją. 4. Podejmowanie świadomych decyzji w sprawie używek i uczenie się, jak mówić nie. 5. Rozbudzenie zainteresowania własnym rozwojem i zdrowiem 5
Zadania Zakładane cele Osiągnięcia ucznia 1. Szanuję każdego człowieka - uświadomienie uczniom, iż każdy człowiek zasługuje na szacunek - kształtowanie postaw życzliwości i dobroci wobec każdego człowieka - poznanie umiejętności potrzebnych w kontaktach z innymi ludźmi - uczeń odnosi się z szacunkiem do każdego człowieka - uczeń umie życzliwie traktować innych ludzi - uczeń zna umiejętności potrzebne w kontaktach z innymi ludźmi 2. Dlaczego agresja, stres - uświadomienie uczniom pozytywne i negatywne znaczenie stresu - kształtowanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stresowych - uświadomienie uczniom negatywnych skutków agresji - ukazanie uczniom schematu narastania agresji - uczenie radzenia sobie ze stresem oraz z przykrymi emocjami prowadzącymi do zachowań agresywnych 3. Bezpieczna droga do szkoły 4. Jestem ostrożny w kontaktach nieznajomymi 5. Jak mam postąpić, gdy ktoś wyrządza mi krzywdę - poznanie 5 zasad bezpiecznego przechodzenia przez jezdnię - wdrażanie do przestrzegania znaków drogowych - kształtowanie umiejętności zachowania ostrożności w kontaktach z nieznajomymi rówieśnikami i dorosłymi - nauka mówienia nie w określonych sytuacjach - uwrażliwienie na niebezpieczeństwa tkwiące w życiu społecznym - kształtowanie umiejętności zachowania się w niebezpiecznych sytuacjach - zapoznanie z prawami dziecka i człowieka - kształtowanie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach (bójki, kłótnie) - uczeń wie jakie są pozytywne i negatywne skutki stresu - uczeń wie jak zachowywać się w sytuacjach stresowych - uczeń zna negatywne skutki agresji - uczeń rozumie, iż agresja ma charakter narastający - uczeń potrafi radzić sobie z własnymi uczuciami i emocjami - uczeń zna zasady przechodzenia przez jezdnię - uczeń zna znaczenie poznanych znaków drogowych - uczeń zachowuje ostrożność w kontaktach z nieznajomymi rówieśnikami i dorosłymi - uczeń potrafi powiedzieć nie w określonych sytuacjach - uczeń wie jak zachować się w różnych niebezpiecznych sytuacjach - uczeń potrafi być asertywny w sytuacjach, kiedy ktoś namawia go do złego - uczeń rozumie swoje prawa i wie, gdzie może się zgłosić po pomoc - uczeń wie, jak się zachować w sytuacjach trudnych m.in. kradzieże 6
Warunkiem osiągnięcia założonych celów jest zaangażowanie wszystkich nauczycieli, wychowawców i rodziców. Może być dobrze zrealizowany przy współpracy z pracownikami różnych instytucji działającymi na rzecz dziecka. SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU Realizacja zadań zawartych Program profilaktyki powinna wpłynąć na uczniów tak, aby potrafili poradzić sobie z rozwiązaniem problemów, by umieli współżyć z ludźmi i potrafili wybrać to, co służy ich zdrowiu fizycznemu i psychicznemu. Ma na celu zmianę niezadowalających zachowań uczniów. Program przewiduje działania na rzecz dzieci, podejmowane przez grono pedagogiczne mające przeciwdziałać marginalizacji lub wykluczeniu społecznemu uczniów. Program ma być rozwinięciem potencjału dziecka wyniesionego z domu rodzinnego. Realizacja programu odbywać się będzie w ramach: 1. Zajęć dydaktyczno wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych przez wychowawców i nauczycieli przedmiotu, realizacji ścieżek edukacyjnych, a także na wycieczkach, spotkaniach oraz imprezach okolicznościowych. 2. Zajęć pozalekcyjnych z dziećmi mających na celu: możliwość rozwijania przez uczniów własnych zainteresowań, rozwiązywanie problemów oraz radzenie sobie z przejawami przemocy. umiejętność otwartego wyrażania myśli, uczuć i przekonań. 3. Poświęcania szczególnej uwagi wychowawcy na wzmocnienie poczucia własnej wartości wychowanka poprzez: okazanie zainteresowania każdemu wychowankowi badanie środowiska domowego oraz indywidualne rozmowy z rodzicami lub opiekunami udzielanie pomocy w rozwiązywaniu problemów osobistych poruszanych przez wychowanków wspólne opracowywanie metod postępowania w sytuacjach konfliktowych dzielenie się z rodzicami pozytywnymi uwagami o dziecku 4. Pedagogizacja rodziców w ramach: zebrań ogólnych, spotkań z wychowawcami oraz pedagogiem szkolnym, korespondencji z rodzicami oraz różnymi członkami społeczności szkolnej i pozaszkolnej. 7
METODY REALIZACJI PROGRAMU 1. Metody aktywizujące jednostkę i środowisko: quizy, konkursy plastyczne, muzyczne, literackie, apele, teatrzyki, działalność kół zainteresowań pomoc koleżeńska, szkolenia nauczycieli, dni otwarte, zawody sportowe, wycieczki. 2. Metody eksponujące: Impresyjne polegające na wywołaniu u uczniów określonych zachowań i zmian w postawach moralnych, przeżywanie głębokich emocji. Ekspresyjne stwarzanie sytuacji, w których uczeń nie tylko przeżywa, ale i tworzy np. drama, odgrywanie ról, inscenizacje, wystawy prac. 3. Metody podające: mini wykład, pogadanka, rozmowa kierowana, dyskusja. 4. Metoda projektów. ADRESACI PROGRAMU I STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH Niniejszy program skierowany jest do: uczniów, nauczycieli i rodziców. Praca profilaktyczna w szkole została zaplanowana na trzech związanych ze sobą poziomach: 1. Profilaktyka wśród dzieci i dla dzieci. 2. Profilaktyka wśród nauczycieli. 3. Profilaktyka wśród rodziców. Rada Pedagogiczna określa zadania w zakresie profilaktyki, określa zapotrzebowanie na realizację programów profilaktycznych, dokonuje analizy działalności profilaktycznej. Nauczyciele współpracują z wychowawcami klas w realizacji zadań profilaktycznych, wykonują zalecenia zawarte w orzeczeniach wydanych przez PPP, doskonalą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych. Wychowawca klasy integruje zespół klasowy, dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie, wyposaża uczniów w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, realizuje zadania w zakresie profilaktyki we współpracy z rodzicami uczniów, rozpoznaje indywidualne potrzeby uczniów oraz analizuje przyczyny niepowodzeń szkolnych, 8
określa formy i sposoby udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb, organizuje i prowadzi różne formy pomocy psychologiczno pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli, podejmuje działania profilaktyczno-wychowawcze wynikające z programu wychowawczego szkoły i szkolnego programu profilaktyki w stosunku do uczniów, z udziałem rodziców i nauczycieli, wspiera działania opiekuńczo-wychowawcze nauczycieli, wynikające z programu profilaktyki szkolnej. Dyrektor monitoruje pracę wychowawców klas w zakresie profilaktyki, diagnozuje oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki, współpracuje z podmiotami szkoły oraz instytucjami wspomagającymi działania z zakresu profilaktyki, inicjuje i organizuje przedsięwzięcia określone w szkolnym programie profilaktyki. Rada Rodziców opiniuje szkolny Program Profilaktyki, analizuje i diagnozuje opinie rodziców na temat profilaktyki, współpracuje z Radą Pedagogiczną, dyrektorem, Samorządem Uczniowskim. Rodzice przedstawiają Radzie Rodziców opinie na temat profilaktyki, korzystają z pomocy i wsparcia ze strony pedagoga i szkolnej służby zdrowia w zakresie profilaktyki, wnioskują do odpowiednich organów i instytucji w sprawach kształcenia specjalnego, nauczania indywidualnego, zajęć rewalidacyjno - wychowawczych. 9
PRZEWIDYWANE EFEKTY PLANOWANYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH W wyniku zastosowania szkolnego programu profilaktyki: UCZNIOWIE: zmniejszy się wskaźnik występowania agresji i przemocy, posiądą wiedzę na temat uzależnień i ich negatywnych skutków, będą dostrzegali swoje mocne strony, chętnie i aktywnie uczestniczą w promocji zdrowego stylu życia, zmniejszy się wypadkowość wśród uczniów pomagających, w rodzinnych gospodarstwach rolnych. RODZICE: usystematyzują swoją wiedzę na temat uzależnień, mechanizmów agresji i przemocy, zwiększy się świadomość zagrożeń występujących z angażowania dzieci do prac w rodzinnych gospodarstwach rolnych; higienicznego trybu życia, racjonalnego odżywiania, korzystają ze wsparcia instytucji specjalistycznych. NAUCZYCIELE/ WYCHOWAWCY podwyższą swoje kompetencje wychowawcze i profilaktyczne wychowawca na każdy rok szkolny opracuje na podstawie SPP plan działań profilaktycznych dla swojej klasy, w którym uwzględni zadania, sposoby realizacji, formy i metody pracy. Chcielibyśmy żeby rezultatem naszej pracy i realizacji powyższych zamierzeń byłby obraz takiego ucznia, który potrafi funkcjonować w realnym świecie i umie dokonywać właściwych wyborów, opierając się na nie zmiennych zasadach moralnych: Wiem, że świat nie jest tak całkiem dobry, ani tak całkiem zły. Wiem, że nie raz spotkam się z przejawami agresji, niechęci czy brakiem poszanowania drugiego człowieka. Wiem, że w każdej dyskotece, kawiarni czy szkole są do zdobycia narkotyki. Wiem, że moi kumple nie lubią bawić się bez alkoholu. Wiem także, że potrafię powiedzieć NIE dziękuję nie biorę, nie piję, nie palę! Wiem także, co czuje kiedy się smucę i jak mogę sobie pomóc. Wiem kim jestem, bo polubiłem siebie chociaż jestem niski i troszeczkę za gruby. Wiem, że stać mnie na wiele, bo znam siebie i swoją wartość. Wiem, że bez pomocy swojej rodziny, jej serca i zaangażowania byłbym stracony. I wiem, że to moja buda i mój nauczyciel pomogli mi stać się tym kim jestem teraz. Były uczeń 10
EWALUACJA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Cele ewaluacji: 1. Ewaluacja kształtująca: uzyskanie informacji o przebiegu realizacji programu profilaktycznego, poznanie ewentualnych trudności i braków, które występują w trakcie realizacji, określenie nastawienia uczestników (uczniów, nauczycieli, rodziców) do realizacji programu. 2. Ewaluacja końcowa: dokonanie oceny w zakresie wiedzy i umiejętności uczestników postaw nabytych przez uczestników programu profilaktycznego, uzyskanie opinii (od uczestników, od przedstawicieli środowiska lokalnego itp.) o wartości zrealizowanego programu profilaktycznego. Opracowany program będzie realizowany w ciągu 3 lat. Szkolny program profilaktyczny będzie poddany ewaluacji na zakończenie każdego roku szkolnego poprzez: diagnozę wybranych obszarów Podstawową formą ewaluacji będą: ankiety skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców, obserwacja, wywiad, rozmowa, hospitacje prowadzone przez dyrekcje szkoły, metody socjometryczne. Wnioski z ewaluacji będą przedstawione Radzie Pedagogicznej, a planowane zmiany zatwierdzane uchwałą, po wcześniejszym zaopiniowaniu przez Radę Pedagogiczną i Samorząd Uczniowski. Program Profilaktyczny Szkoły został zatwierdzony przez Radę Pedagogiczną dnia 23 września 2013 roku. Program Profilaktyczny Szkoły został pozytywnie zaopiniowany przez Radę Rodziców i Samorząd Szkolny dnia 23 września 2013 roku. 11