Kto ma czas na ekologię? Raport z badania edukacji ekologicznej w edukacji formalnej

Kto ma czas na ekologię? Raport z badania edukacji ekologicznej w edukacji formalnej

Kto ma czas na ekologię? Raport z badania edukacji ekologicznej w edukacji formalnej Krzysztof Wychowałek, Gosia Świderek ISBN 978-83-932700-1-9 Łódź 2011 Publikacja powstała w ramach projektu Źródła skutecznej edukacji dofinansowanego ze środków NFOŚiGW.

Celem badania była diagnoza aktualnego sposobu realizacji treści ekologicznych w ramach edukacji formalnej oraz uzyskanie informacji na temat potrzeb i oczekiwań nauczycieli. Badanie zostało przeprowadzone w 2010 roku na grupie 986 nauczycieli z całej Polski. Badanie zostało przeprowadzone w formie anonimowej ankiety składającej się z 49 pytań.

Czy podejmuje Pan/Pani w swojej pracy z dziećmi i młodzieżą tematykę ekologiczną? tak 92% nie 8% A czy w przyszłości zamierza Pani/Pan podjąć taką tematykę w pracy z dziećmi i młodzieżą? 8% nie 11% ani tak ani nie 81% tak

Osoby, które są zainteresowane podjęciem tematyki ekologicznej i obecnie jej nie podejmują w pracy z dziećmi i młodzieżą, jako najczęstszy powód takiej sytuacji wymieniają: temat ten nie jest uwzględniony w realizowanych przeze mnie programach nauczania (40%) brakuje mi niezbędnej wiedzy do prowadzenia zajęć z tego tematu (31%) temat ten świadomie pomijam ze względu na brak czasu i konieczność realizacji ważniejszych treści programowych (18%)

Czy treści ekologiczne w programie nauczania są niezbędne do tego, by nauczyciel wychowywał uczniów w duchu zrównoważonego rozwoju?

lekcje wynikające z programu organizacja "świąt" i "dni" ekologicznych zajęcia terenowe na łonie natury organizacja szkolnych konkursów "wiedzowych" zajęcia terenowe w formie wizyt w instytucjach organizacja szkolnych konkursów "zbieraczych" organizacja konkursów artystycznych projekty uczniowskie ekologiczna gazetka szkolna / ścienna organizacja apeli prowadzenie koła ekologicznego zaproszenie eksperta do poprowadzenia lekcji inne szkolny blog ekologiczny / strona www 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 przedszkola klasy I-III klasy IV-VI gimnazja szkoły ponadgimnazjalne

87% nauczycieli poszukuje dodatkowych informacji na temat edukacji ekologicznej i jej treści. Głównym źródłem wiedzy wykorzystywanej w EE: 45% internet 38% podręczniki 34% czasopisma specjalistyczne 25% warsztaty, szkolenia i kursy 14% telewizja, radio i prasa 12% seminaria i konferencje 3% studia podyplomowe

wykład / pogadanka pokaz gra dydaktyczna dyskusja dydaktyczna (np. burza mózgów) metoda projektów inscenizacja ćwiczenia laboratoryjne ekspozycja inne metody problemowe (np. metaplan i mapa umysłu) ćwiczenia przedmiotowe program komputerowy film 0 5 10 15 20 25 30 stosowane atrakcyjne dla uczniów skuteczne

wykład / pogadanka dyskusja dydaktyczna (np. burza mózgów) inne metody problemowe (np. metaplan i mapa umysłu) pokaz gra dydaktyczna inscenizacja metoda projektów film program komputerowy ćwiczenia przedmiotowe ćwiczenia laboratoryjne ekspozycja 0 5 10 15 20 25 30 stosowane atrakcyjne dla uczniów skuteczne

dyskusja dydaktyczna (np. burza mózgów) wykład / pogadanka inne metody problemowe (np. metaplan i mapa umysłu) gra dydaktyczna pokaz film ćwiczenia laboratoryjne ćwiczenia przedmiotowe metoda projektów inscenizacja program komputerowy ekspozycja 0 5 10 15 20 25 30 35 40 stosowane atrakcyjne dla uczniów skuteczne

dyskusja dydaktyczna (np. burza mózgów) wykład / pogadanka film metoda projektów inne metody problemowe (np. metaplan i mapa umysłu) ćwiczenia przedmiotowe gra dydaktyczna ćwiczenia laboratoryjne program komputerowy pokaz inscenizacja ekspozycja 0 5 10 15 20 25 30 35 stosowane atrakcyjne dla uczniów skuteczne

wykład / pogadanka dyskusja dydaktyczna (np. burza mózgów) metoda projektów film ćwiczenia przedmiotowe ćwiczenia laboratoryjne inne metody problemowe (np. metaplan i mapa program komputerowy pokaz inscenizacja gra dydaktyczna ekspozycja 0 5 10 15 20 25 30 35 40 stosowane atrakcyjne dla uczniów skuteczne

przedszkole gra dydaktyczna 28% pokaz 18% metoda projektu 14% inscenizacja 12% nauczanie zintegrowane metoda projektu 15% dyskusja dydaktyczna 12% gra dydaktyczna 12% ćwiczenia laboratoryjne 11% pokaz 10% klasy IV-VI SP metoda projektu 17% dyskusja dydaktyczna 17% ćwiczenia laboratoryjne 15% pokaz 12% gimnazjum metoda projektu 25% dyskusja dydaktyczna 20% ćwiczenia laboratoryjne 13% ćwiczenia przedmiotowe 9% szkoły ponadgimnazjalne dyskusja dydaktyczna 23% metoda projektu 19% ćwiczenia laboratoryjne 14% ćwiczenia przedmiotowe 10%

filmy edukacyjne plansze karty pracy prezentacje multimedialne edukacyjne strony www, programy zeszyt ćwiczeń Które pomoce są zazwyczaj wykorzystywane w trakcie pracy z uczniem nad tematami związanymi z ekologią? mikroskopy, lupy, lornetki mapy modele, eksponaty foliogramy broszury e-szkolenia inne 0 10 20 30 40 50 60 70 przedszkola szkoły podstawowe 1-3 szkoły podstawowe 4-6 gimnazja szkoły ponadgimnazjalne

Jakie tematy z zakresu edukacji ekologicznej są poruszane w trakcie prowadzonych przez nauczycieli zajęć i na ile te tematy cieszą się zainteresowaniem uczniów oraz samych nauczycieli.

1. Ochrona przyrody rozumiana jako ochrona gatunków, zachowanie bioróżnorodności 2. Formy obszarowej ochrony przyrody (parki krajobrazowe, narodowe, obszary Natura 2000 itp.) 3. Edukacja przyrodnicza inna niż leśna (rozpoznawanie gatunków, ekosystemy, siedliska itp.) 4. Edukacja leśna (warstwy lasu, rola martwych drzew, mieszkańcy lasu itp.) 5. Zmiany klimatyczne problem globalnego ocieplenia 6. Energetyka (źródła energii, energie odnawialne, wyczerpywanie surowców)

7. Degradacja środowiska (zanieczyszczenia powietrza, degradacja wód i gleb, ich źródła i konsekwencje, badania stanu środowiska) 8. Odpady (zapobieganie, segregacja, zasada 3R) 9. Ochrona humanitarna zwierząt (ochrona przed cierpieniem zadawanym przez człowieka) 10. Ekologia w życiu codziennym (ochrona środowiska w codziennym, powszednim życiu, np. racjonalne zużycie wody, energii) 11. Edukacja konsumencka (odpowiedzialna konsumpcja, sprawiedliwy handel, oznakowanie produktów itp.) 12. Zrównoważony rozwój

odpady ekologia w życiu codziennym ochrona przyrody edukacja leśna degradacja środowiska edukacja przyrodnicza inna niż leśna ochrona humanitarna zwierząt energetyka formy obszarowej ochrony przyrody zmiany klimatyczne edukacja konsumencka zrównoważony rozwój 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 poruszane tematy zainteresowanie uczniów zainteresowanie nauczyciela

ekologia w życiu codziennym odpady ochrona przyrody edukacja leśna degradacja środowiska formy obszarowej ochrony przyrody edukacja przyrodnicza inna niż leśna energetyka ochrona humanitarna zwierząt edukacja konsumencka zmiany klimatyczne zrównoważony rozwój 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 poruszane tematy zainteresowanie uczniów zainteresowanie nauczyciela

ekologia w życiu codziennym ochrona przyrody degradacja środowiska odpady formy obszarowej ochrony przyrody edukacja leśna energetyka zmiany klimatyczne edukacja przyrodnicza inna niż leśna edukacja konsumencka ochrona humanitarna zwierząt zrównoważony rozwój 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 poruszane tematy zainteresowanie uczniów zainteresowanie nauczyciela

degradacja środowiska ekologia w życiu codziennym zmiany klimatyczne ochrona przyrody odpady energetyka formy obszarowej ochrony przyrody edukacja konsumencka edukacja leśna edukacja przyrodnicza inna niż leśna zrównoważony rozwój ochrona humanitarna zwierząt 0 10 20 30 40 50 60 70 80 poruszane tematy zainteresowanie uczniów zainteresowanie nauczyciela

degradacja środowiska zmiany klimatyczne ekologia w życiu codziennym energetyka ochrona przyrody formy obszarowej ochrony przyrody odpady zrównoważony rozwój edukacja konsumencka edukacja leśna ochrona humanitarna zwierząt edukacja przyrodnicza inna niż leśna 0 10 20 30 40 50 60 70 80 poruszane tematy zainteresowanie uczniów zainteresowanie nauczyciela

przedszkole: edukacja leśna 59% odpady 56% ekologia w życiu codziennym 47% degradacja środowiska 31% edukacja przyrodnicza inna niż leśna 27% ochrona humanitarna zwierząt 26% ochrona przyrody 26%

szkoła podstawowa edukacja wczesnoszkolna ekologia w życiu codziennym 54% edukacja leśna 59% odpady 47% degradacja środowiska 31% edukacja przyrodnicza inna niż leśna 27% ochrona humanitarna zwierząt 26% formy obszarowej ochrony przyrody 26% szkoła podstawowa klasy IV-VI ekologia w życiu codziennym 47% edukacja leśna 36% odpady 35% degradacja środowiska 31% edukacja przyrodnicza inna niż leśna 29% formy obszarowej ochrony przyrody 25% ochrona humanitarna zwierząt 22%

gimnazjum ekologia w życiu codziennym 40% zmiany klimatyczne 36% degradacja środowiska 34% odpady 29% energetyka 22% edukacja konsumencka 21% szkoły ponadgimnazjalne ekologia w życiu codziennym 44% zmiany klimatyczne 42% degradacja środowiska 37% energetyka 35% odpady 27% edukacja konsumencka 23%

w ramach jednego przedmiotu pozalekcyjnie w ramach pojedyńczych akcji w ramach kół ekologicznych w ramach czasu do dyspozycji wychowawcy międzyprzedmiotowo w inny sposób w ramach odrębnego bloku zajęć 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 przedszkola klasy I-III klasy IV-IV gimnazja ponadgimnazjalne

68% nauczycieli potwierdza, że w ich szkole edukacja ekologiczna jest realizowana w formie zajęć terenowych na łonie natury (w lesie, parku, w ogródku szkolnym), a 51% że także w formie wizyt w instytucjach takich jak np. oczyszczalnia ścieków, sortowania opadów, muzeum itp.

Zajęcia na łonie natury 93% edukacja wczesnoszkolna 84% przedszkola 77% klasy IV-VI SP 61% gimnazja 41% szkoły ponadgimnazjalne Zajęcia w formie wizyt w instytucjach 52% klasy IV-VI SP 51% szkoły ponadgimnazjalne 49% przedszkola 47% gimnazja 46% nauczanie zintegrowane

16% zajęcia kilkudniowe tzw. zielone szkoły najczęściej w nauczaniu wczesnoszkolnym 30% i klasach IV-VI SP 25%, najrzadziej licealiści i przedszkolaki 7% 54% zajęcia jednodniowe lub kilkugodzinne w terenie najpopularniejsze są w nauczaniu zintegrowanym 70% i w przedszkolach 63 %, takie zajęcia realizuje tylko 42% nauczycieli szkół średnich 33% zajęcia na terenie przyszkolnym (np. w ogródku) przedszkola 63%, szkoły podstawowe 40%, w gimnazja 16%, szkoły ponadgimnazjalne 12%.

wsparcie otrzym ane zorganizowanie zajęć ekologicznych w terenie, wycieczki 45% 56% poprowadzenie lekcji przez specjalistę ekologa 37% 54% oczeki wane przygotowanie kompletu materiałów edukacyjnych na lekcję (scenariusz lekcji, materiały dla uczniów) udział przedstawicieli organizacji w charakterze specjalistów ekologów w organizowanych przez szkołę działaniach, spotkaniach zorganizowanie pracy uczniów w formie projektu (w rezultacie którego uczniowie muszą samodzielnie coś przygotować) 47% 53% 26% 35% 27% 30% wyposażenie szkoły w pomoce naukowe związane z edukacją ekolog. 27% 69% prenumerata czasopism przyrodniczych, ekologicznych i zakup innych materiałów dydaktycznych ciekawy prezent ekologiczny dla każdego z uczniów uczestników przeprowadzonych przez szkołę działań ekologicznych 30% 52% 22% 52%

wsparcie organizacja konkursów z nagrodami związanych z tematyką ekologiczną (np. gospodarką odpadami) otrzym ane oczeki wane 58% 47% doskonalenie nauczycieli w postaci warsztatów / kursów / szkoleń 52% 44% wspólna organizacja obchodów ekologicznych świąt, np. Dni Ziemi, Dnia Ochrony Środowiska itp. 49% 35%

58% nauczycieli w ogóle nie współpracuje organizacjami ekologicznymi. Ci, którzy współpracują, spośród organizacji podawali najczęściej: *nie istnieje w Polsce jedno Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej i respondentom chodziło o różne lokalne organizacje posługujące się taką (lub podobną) nazwą.

Ci, którzy współpracują, jako organizacje wymieniali również:

przyroda 19,9% biologia 17,7% nauczanie zintegrowane 17,6% wychowanie przedszkolne 13,4% geografia 7,2% chemia 6,6% języki obce 3,2% matematyka 2,6% język polski 2,4% historia 1,7% wiedza o społeczeństwie 1,4% informatyka 1,3% wychowanie fizyczne 1,3% fizyka 0,9% inne (m.in. przedmioty zawodowe, pedagog, świetlica, religia,) 7,1%

Jaki poziom nauczania reprezentuje szkoła, w której ankietowany uczy? przedszkole 14,1% szkoła podstawowa klasy I-III 17,6% szkoła podstawowa klasy IV-VI 23,9% gimnazjum 26,4% szkoła ponadgimnazjalna 22,3% inna placówka 2,0%

Gdzie zlokalizowana jest placówka będąca głównym miejscem zatrudnienia ankietowanego? wieś 22,3% miasto do 20 tysięcy mieszkańców 10,2% miasto powyżej 20 do 100 tys. mieszkańców 22,1% miasto powyżej 100 do 500 tys. mieszkańców 20,0% miasto powyżej 500 tys. mieszkańców 13,3% brak odpowiedzi 12,1%

Dziękujemy za uwagę.