Terapia INTEGRACJI SENSORYCZNEJ (SI)

TEMAT NUMERU TERAPIA SI Terapia INTEGRACJI SENSORYCZNEJ (SI) INTEGRACJA SENSORYCZNA polega na uporz¹dkowaniu oraz w³aœciwej interpretacji informacji odbieranych z r nych uk³ad w i wykorzystywaniu ich w celu uzyskania odpowiedniej reakcji. MARTA WIŒNIEWSKA, Me to da in te gra cji sen - so rycz nej to jed na z wa niej szych me tod wy ko rzy sty wa nych w pra cy z dzieو mi z za bu rze nia mi w roz wo ju. W pierw szej ko lej no œci kie ro wa na jest do dzie ci z trud no œcia mi w ucze niu siê, ale z po - wo dze niem mo na sto so waو j¹ w przy - pad ku nie pe³ no spraw no œci in te lek tu al - nej, ru cho wej, au ty zmu, uszko dze ana li za to r w. Mo e byو tak e wy ko - rzy sta na ja ko for ma pro fi lak ty ki ewen - tu al nych trud no œci w ucze niu siê oraz sty mu la cja roz wo ju dzie ci pra wi d³o wo roz wi ja j¹ cych siê. Wiêk szoœو z nas nie jest œwia do ma ani nie ana li - zu je te go, w ja ki spo s b na sze m zgi ko or dy nu - j¹, prze twa rza j¹ i in te - gru j¹ in for ma cje zmy s³o - we. Wiêk szoœو z nas nie my œli, stycze /luty 2008 PRZYJACIEL

TERAPIA SI 333 TEMAT NUMERU 5 fot. MAREK ZAWADKA w ja ki spo s b wy ko naو ja kieœ zda nie czy czyn noœو. Na sze sys te my sen so - rycz ne pra cu j¹ au to ma tycz nie, umo - li wia j¹c nam cho dze nie, chwy ta nie, utrzy my wa nie r w no wa gi itp. Ba da nia nad roz wo jem i zna cze - niem pra wi d³o we go zin te gro wa nia czyn no œci zmy s³o wo -r uch owych wi¹ ¹ siê z na zwi skiem Je an Ay ers, ame ry - ka skiej psy cho log i te ra peut ki za jê cio - wej. Me to da SI po ja wi ³a siê w Pol sce w 1993 ro ku. Jej tw r czy ni¹ by ³a dr Ja ne Ay ers, kt ra na prze ³o mie lat 60. i 70. XX wie ku po in for mo wa ³a o wy od - rêbnie niu dzie ci z za bu rze nia mi per - cep cyj no-mo to rycz ny mi. Jej ba da nia na uko we pro wa dzo ne w In sty tu cie Ba da M zgu Uni wer sy te tu Ka li for - nij skie go wy ka za ³y, e wiêk szoœو za - bu rze ru cho wych, za bu rze za cho wa - nia, mo wy oraz trud no œci w ucze niu siê ma przy czy nê w nie pra wi d³o wym do - p³y wie czy prze twa rza niu od bie ra nych przez or ga nizm wra e zmy s³o wych (za: M. Bor kow ska 1997, s. 76). Teo ria in te gra cji sen so rycz nej za k³a da, e pra wi d³o we psy cho fi zycz ne funk cjo no - wa nie cz³o wie ka jest za le ne od w³a - œci we go od bio ru, re je stra cji, prze twa - rza nia i in ter pre to wa nia in for ma cji sen so rycz nych na p³y wa j¹ cych przez re cep to ry, czy li in te gra cji sen so rycz - nej. Ozna cza to, e do p³yw bodں c w zmy s³o wych do wszyst kich sys te m w jest pod sta w¹ do wy two rze nia siê in te - gra cji, a nie pra wi d³o wo œci w tym za - kre sie pro wa dz¹ do po wsta wa nia dys - funk cji. In ny mi s³o wy in te gra cja sen so rycz na po le ga na upo rz¹d ko wa - niu oraz w³a œci wej in ter pre ta cji in for - ma cji od bie ra nych z r nych uk³a d w i wy ko rzy sty wa niu ich w celu uzy ska - nia od po wied niej re ak cji. Nie pra wi d³o wa in te gra cja sen so - rycz na prze ja wia siê tzw. dys funk cja - mi. Po ja wia j¹ siê one, gdy uk³ad ner - wo wy nie w³a œci wie or ga ni zu je bodں ce zmy s³o we. Dys funk cje nie s¹ zwi¹ za ne z uszko dze niem na rz¹ d w zmy s³ w np. z nie do s³u chem czy kr t ko wzrocz - no œci¹. Oczy wi œcie, je œli ist nie j¹ oba wy do ty cz¹ ce spraw no œci po szcze g l nych ana li za to r w nie zbêd na jest kon sul ta - cja le kar ska. Dys funk cje in te gra cji sen - so rycz nej do ty cz¹ nie pra wi d³o wo œci w za kre sie prze twa rza nia da nych sen - so rycz nych (bodں c w) w ob rê bie na - stê pu j¹ cych sys te m w: czu cio we go ZA O E NIA TEO RII IN TE GRA CJI SEN SO RYCZ NEJ 1. Pla stycz noœو o.u.n. zdolnoœو m zgu do: rozwijania nowych po³¹cze neuronalnych, zwiêkszania szybkoœci, jakoœci i dok³adnoœci przesy³ania informacji i wytracania niewykorzystanych po³¹cze neuronalnych. 2. Systemy proprioceptywny, przedsionkowy i dotykowy to baza rozwojowa cz³owieka, systemy te rozwijaj¹ siê najwczeœniej i stanowi¹ matrycê do rozwoju i funkcjonowania system w wzrokowego i s³uchowego. 3. Rozw j proces w integracji sensorycznej jest sekwencyjny, od proces w prostych do coraz bardziej z³o onych.. Ka de dziecko ma w sobie wewnêtrzny pêd do rozwoju, do dostarczania sobie bodںc w, kt rych potrzebuje; dziecko dostarcza sobie bodںc w stosownych do potrzeb. (do ty ko we go i pro prio cep tyw ne go), przed sion ko we go, s³u cho we go, wzro - ko we go, wê cho we go i sma ko we go. Dys funk cje te mo g¹ byو roz po zna wa ne u dzie ci w nor mie in te lek tu al nej z trud no œcia mi w ucze niu siê, z nie pe³ - no spraw no œci¹ in te lek tu al n¹, ru cho - w¹, au ty zmem, nad po bu dli wo œci¹ psy - cho ru cho w¹ i m zgo wym po ra e niem. Ich na si le nie jest r ne, od lek kie go do znacz ne go. SYS TEM DO TY KO WY Bodں ce do ty ko we od bie ra my przez sk rê, kt ra jest naj ob szer niej szym na rz¹ dem na sze go cia ³a. Sys tem do - ty ko wy jest pod sta wo wym i pier wot - nym zmy s³em. Ce wa ner wo wa, kt - ra prze kszta³ ca siê w m zg i rdze krê go wy roz wi ja siê z ek to der my (sk ra). Sys tem ten po zwa la iden ty - fi ko waو i r ni co waو wra e nia czu - cio we. Ostrze ga nas i in for mu je o nie ocze ki wa nych i nie bez piecz nych bodں cach do ty ko wych. Ma wp³yw na uwa gê i po bu dze nie, dla te go ist nie je bli ski zwi¹ zek miê dzy nad wra li wo - œci¹ uk³a du do ty ko we go a nad ru chli - wo œci¹ i pro ble ma mi w kon cen tra cji uwa gi na za da niu. Sys tem do ty ko wy jest bar dzo wa ny z punk tu wi dze nia roz wo ju ru cho we go, pla no wa nia mo - to rycz ne go (zdol noœو po trzeb na przy wy ko ny wa niu no wych za da ru cho - wych, np. ucze niu siê za pi na nia gu zi - k w, wi¹ za nia sznu r wek, pi sa nia), roz wo ju sche ma tu cia ³a. Do ty ko wa in for ma cja sen so rycz na jest nie zbêd - na, aby osi¹ gn¹و ak tyw noœو miê œnio - w¹/ru cho w¹. Dziê ki sys te mo wi do ty - ko we mu od czu wa my przy jem noœو z och³o dy, po tra fi my z³a paو mu chê cho dz¹ c¹ po na szej rê ce. Do wie lu sta ³ych wra e do ty ko wych przy zwy - czaj my siê. Ist nie j¹ dwa uk³a dy w ob rê bie te go sys te mu: obron ny, pier wot ny, pro to pa - tycz ny, za bez pie cza j¹ cy do mi - nu j¹ cy u zwie rz¹t, no wo rod k w i nie mow l¹t do cza su wy kszta³ ce nia siê sys te mu r ni cu j¹ ce go; ostrze ga nas o nie bez pie cze stwie i wy zwa la ru cho we me cha ni zmy obron ne (np.: od ruch cof niê cia siê przy od - czu wa niu go r¹ ca), kie ro wa ny jest przez pie m zgu, r ni cu j¹ cy, epi kry tycz ny roz - wi ja siê stop nio wo pod wp³y wem bodں c w z oto cze nia i je œli je go doj - rze wa nie jest nie pra wi d³o we w w - czas do mi nu j¹ c¹ ro lê od gry wa uk³ad obron ny (nad wra li woœو, nad po bu dli woœو), kie ro wa ny jest przez p ³ ku le m zgo we. R E K L A M A PRZYJACIEL stycze /luty 2008

6 TEMAT NUMERU TERAPIA SI SYSTEMY PRZEDSIONKOWY I PROPRIOCEPTYWNY Sys tem przed sion ko wy (gra wi ta cyj no - -prze dsio nk ow o-m d kowy), ma j¹c po ³¹ cze nie z m d kiem, po zwa la na in ter pre ta cjê in for ma cji do ty cz¹ cych po ³o e nia cia ³a w prze strze ni (w kt r¹ stro nê siê po ru sza my, czy idzie my/sto - imy). Przed sio nek wy po sa o ny jest w re cep to ry (miesz cz¹ siê w uchu we - wnêtrz nym) od bie ra j¹ ce wra e nia p³y - n¹ ce z ru chu ro ta cyj ne go (ka na ³y p ³ ko - li ste, trzy pa ry) i li nio we go (wo re czek pio no wo i ³a giew ka po zio mo) oraz z wi bra cji (wo re czek, na rz¹d Cor tie go). Sys tem przed sion ko wy jest bar dzo wa - nym sys te mem w sto sun ku do nie go opra co wy wa ne s¹ wszyst kie in for ma cje sen so rycz ne. Jest to jed no cze œnie naj - star szy sys tem zmy s³o wy, kt ry wzmac - nia wszyst kie in for ma cje sen so rycz ne, przy go to wu je m zg do pra cy, po ma ga wsp ³ pra co waو sys te mom zmy s³o wym. Nie pra wi d³o wa pra ca te go sys te mu wp³y wa na funk cjo no wa nie po zo sta ³ych sys te m w zmy s³o wych. Sys tem pro prio cep tyw ny (dru gi co do wiel ko œci sys tem zmy s³o wy) od bie - ra in for ma cje z po wierzch ni sta wo - wych miê œni i œciê gien tzn. bodں ce zwi¹ za ne s¹ z kur cze niem siê i roz ci¹ - ga niem miê œni, sta w w i œciê gien. In - for ma cje pro prio cep tyw ne po wsta j¹ pod czas ru chu, ale nie tyl ko. Bodں ce czu cia g³ê bo kie go do star cza j¹ in for - ma cji o po ³o e niu po szcze g l nych czê - œci cia ³a w sto sun ku do sie bie, co po - zwa la na za pla no wa nie i wy ko na nie bar dziej z³o o nych za da ru cho wych. Sys te my te ³¹cz nie po zwa la j¹ na utrzy my wa nie r w no wa gi, pra wi d³o - we ru chy ga ³ek ocznych, re gu lu j¹ w³a - œci we na piê cie miê œnio we, wp³y wa j¹ na ko or dy na cjê ru ch w i ich p³yn noœو. Sys te my te roz wi ja j¹ siê w okre sie p³o do wym dziec ko ob ra ca j¹c siê, prze ci ska j¹c siê przez ka na³ rod ny i do œwiad cza j¹c skur cz w ma ci cy mat - ki pod czas po ro du, do zna je wra e przed sion ko wo -pr opr ic oe pty wnych. SYS TE MY WZRO KO WY, S U CHO WY, Wت CHO WY I SMA KO WY Naj wa niej sze sys te my z pun ktu wi dze - nia umie jêt no œci szkol nych, kszta³ tu j¹ce siê na ba zie trzech sys te m w: przed sion - ko we go, pro prio cep tyw ne go i do ty ko we - go, to systemy wzrokowy i s³uchowy. Sys te my wê cho wy i sma ko wy od gry wa j¹ du ¹ ro lê w pro ce sach pa miê ci, w roz - wo ju apa ra tu ar ty ku la cyj ne go. ROZ PO CZت CIE TE RA PII SI Po prze dzo ne jest do k³ad n¹ dia gno z¹ dziec ka opar t¹ na Te stach Po ³u dnio wo - ka li for nij skich oraz Ob ser wa cji Kli nicz - nej. Te ra peu ta prze pro wa dza tak e wy - wiad z ro dzi ca mi i czê sto po s³u gu je siê uzu pe³ nia j¹ cy mi na rzê dzia mi ba daw - czy mi. Na pod sta wie prze pro wa dzo - nych ba da i ob ser wa cji zo sta j¹ opra co - wy wa ne in dy wi du al ne pla ny te ra pii. R w nie ro dzi ce otrzy mu j¹ wska z w ki te ra peu tycz ne, kt re po win ni re ali zo - waو w do mu. War to do daو w tym miej - scu, e ka da se sja te ra peu tycz na ma war toœو oce nia j¹ c¹, gdy pro ces dia - gno stycz ny jest ci¹ g³y w cza sie. Do ty czy to zw³asz cza dzie ci, kt re z r nych wzglê d w nie pod da j¹ siê stan da ry zo - wa nym tech ni kom ba daw czym. Ce lem te ra pii jest do star cze nie w spo s b kon tro lo wa ny od po wied niej ilo œci bodں c w zmy s³o wych, zw³asz - cza przed sion ko wych, pro prio cep tyw - nych i do ty ko wych, tak aby dziec ko, two rz¹c re ak cjê ada pta cyj n¹ (w³a œci - w¹ od po wiedں na wy mo gi oto cze nia), po pra wia ³o in te gra cjê tych bodں c w. Te ra pia in te gra cji sen so rycz nej okre œla na jest mia nem na uko wej za ba wy. Pod czas se sji dziec ko huœ ta siê w ha ma ku, to czy w becz ce, jeں dzi na de sko rol ce czy ba lan su je na ko ³y sce. Dziêki za ba wie przy jem nej i in te re su j¹ - cej dla dziec ka do ko nu je siê in te gra cja bodں c w zmy s³o wych oraz do œwiad - cze p³y n¹ cych do o.u.n., co po zwa la na lep sz¹ or ga ni za cjê dzia ³a. DO MO WE ZA BA WY Z ZA KRE SU ME TO DY IN TE GRA CJI SEN SO RYCZ NEJ (SI) Marta Wiœniewska Dro gi Ro dzi cu! Oto kil ka po my s³ w na do mo we za ba wy, kt re po mo g¹ Ci sty mu - lo waو roz w j Two je go Dziec ka. Za sa dy za baw nie zmu szaj dziec ka do ni cze go dziec ko mu si mieو œwia do moœو, e oby dwo je siê ba wi cie œmiej cie siê ca ³y czas 1. Pi³ ka re ha bi li ta cyj na po tocz pi³ kê do Dziec ka, po zw l, e by j¹ ode pchnê ³o do Cie bie po sadں Dziec ko na pi³ ce i prze chy laj pi³ kê na bo ki, do ty ³u, do przo - du; b¹dں w kon tak cie wzro ko wym z Dziec kiem; uœmie chaj cie siê do sie bie po ³ Dziec ko na pi³ ce na brzu chu; prze tocz Je do przo du, za chê - ca j¹c, e by ode pchnê ³o siê rê ko ma 2. Fak tu ro we œcie ki zgro madں 3- nie po trzeb ne po w³ocz ki od ma ³ych po du szek wy pe³ nij po w³ocz ki np. ry em, gro chem, kasz ta na mi, gu zi ka mi itp. spa ce ruj cie ra zem (na po cz¹t ku w bu tach, skar pet kach, a na ko - cu go ³y mi sto pa mi) po œcie ce fak tu ro wej upew nij siê, e œcie ka znaj du je siê na bez piecz nym pod ³o u i Dziec ko nie po œli zgnie siê (naj le piej u³ œcie kê na dy wa nie) 3. Ma³e kolorowe pi³ki i woreczki z grochem/ry em/fasol¹ wrzu caj cie pi³ ki/wo recz ki do pu de³ ka, do hu la -hop zmie niaj roz miar i fak tu rê pi ³ek/wo recz k w rzu caj cie w r nych po zy cjach i z r nych od le g³o œci. Za pa chy zgro madں s³o icz ki po kon cen tra cie po mi do ro wym/opa ko wa nia po fil mach do apa ra tu do po jem nicz k w w³ wa ci ki na wil o ne np. aro ma ta mi do ciast, per fu ma mi oraz np.: ka wa ³ek kost ki ro so ³o wej, ³y ecz kê ka wy, tro chê prosz ku do pra nia itp. stycze /luty 2008 PRZYJACIEL

TERAPIA SI 333 TEMAT NUMERU 7 Te ra pia SI nie jest ucze niem kon kret nych umie jêt no œci (np. jaz - dy na ro we rze, pi sa nia, czy ta nia), ale uspraw nia niem pra cy sys te m w sen so rycz nych i pro ce s w uk³a du ner wo we go, kt re s¹ ba z¹ do roz - wo ju tych umie jêt no œci. W to ku pra - cy t¹ me to d¹ te ra peu ta sty mu lu je zmy s³y dziec ka oraz uspraw nia ta kie za kre sy jak: mo to ry ka ma ³a, mo to ry ka du a, ko - or dy na cja wzro ko wo -r uch owa. Za da - niem te ra peu ty jest, przy za sto so wa niu od po wied nich tech nik, eli mi no wa nie, wy ha mo wy wa nie lub ogra ni cze nie nie - po ¹ da nych bodں c w obec nych przy nad wra li wo œciach sen so rycz nych lub do star cza nie sil nych bodں c w, co jest ko - niecz ne przy pod wra li wo œciach sys te - m w sen so rycz nych. Ce lem za jêو pro wa dzo nych me - to d¹ SI z dzieو mi z g³êb sz¹ i g³ê bo k¹ nie pe³ no spraw no œci¹ jest kszta³ to - wa nie wra li wo œci i per cep cji zmy - s³o wej, kt re pro wa dz¹ do roz wo ju pro ce s w in te gra cji sen so rycz nej. Ba zo we do œwiad cze nia zmy s³o we bê d¹ sta no wi ³y ma try cê do wy pra co wy wa nia go to wo œci do ucze nia siê. Od dzia ³y wa nia te ra peu tycz ne wo - bec dzie ci nie pe³ no spraw nych, kt re po prze dza j¹ edu ka cjê oscy lu j¹ wo k ³ czte rech eta p w. S¹ to: I. po bu dza nie zmy s³ w II. in te gra cja zmy s³o wo-ru cho wa III. wy pra co wa nie so ma to gno zji IV. wy pra co wa nie go to wo œci do na uki. Zmy s³y do star cza j¹ nam in for ma - cji o œwie cie. Ich sty mu lo wa nie wp³y - wa na kszta³ to wa nie siê per cep cji, ki - ne ste zji. Po bu dza nie zmy s³ w sprzy ja mi ni ma li zo wa niu de fi cy t w zmy s³o - wych prze ja wia j¹ cych siê np. ja ko nad wra li woœو czy pod wra li woœو. Bodں co wa nie sys te mu ner wo we go jest pod sta w¹ do po rz¹d ko wa nia in - for ma cji o ota cza j¹ cym œwie cie oraz ade kwat ne go re ago wa nia na wa run ki oto cze nia (tzw. in te gra cja zmy s³o wo - -r uch owa/in te gra cja sen so rycz na). R w nie wa ne jest kszta³ to wa nie so - ma to gno zji (czu cia i œwia do mo œci swo je go cia ³a), kt ra wa run ku je po - wsta nie w³a snej to sa mo œci, iden ty fi - ko wa nie siê ja ko ja, jak i osi¹ ga nie kom pe ten cji sa mo ob s³u go wych, ma - te ma tycz nych. Go to woœو do na uki wy ra a siê za r w no w ade kwat nym po zio mie uwa gi, po dat no œci ko mu ni - ka cyj nej, kon tak cie wzro ko wym, a tak e w otwar to œci na kon takt z dru gim cz³o wie kiem. Do œwiad cze nia sen so rycz ne s¹ nie zwy kle wa ne i cen ne zw³asz cza w przy pad ku dzie ci z g³êb sz¹ i g³ê bo - k¹ wie lo ra k¹ nie pe³ no spraw no œci¹, kt re z ra cji swo ich ogra ni cze ru - cho wych, po znaw czych nie mo g¹ swo bod nie i wie lo zmy s³o wo sa mo - dziel nie po zna waو oto cze nia, zdo by - waو wie dzy o nim. Po ni ej chcia ³a bym po dzie liو siê z Czy tel ni ka mi swo imi do œwiad cze - nia mi zwi¹ za ny mi z za sto so wa niem me to dy SI w pra cy z dzieو mi z: au ty - zmem i za cho wa nia mi au ty stycz ny mi, ze spo ³em Do wna, ze spo ³em An gel ma - na, ze spo ³em Ru bin staj na -To ybi ego, m zgo wym po ra e niem dzie ciê cym oraz dzie ci z nie pe³ no spraw no œci¹ in - te lek tu al n¹ o nie zna nej bli ej etio lo gii. Wszyst kim prak ty ku j¹ cym te ra - peu tom du ¹ trud noœو spra wia dia - gno za dziec ka, kt re z r nych przy - czyn nie pod da je siê obiek tyw nym na rzê dziom ba daw czym (PSC SIT, Ob - ser wa cja Kli nicz na). W sto sun ku do nie kt rych dzie ci uda ³o mi siê za sto so - waو wy bra ne pr by z Ob ser wa cji Kli - nicz nej, tyl ko jed no dziec ko mo g³am zba daو wy bra ny mi SCSIT. W zwi¹z ku z tym o de fi cy tach wnio sko wa ³am na pod sta wie: funk cjo no wa nia dziec ka w gru pie (swo bod ne i kie ro wa ne ak tyw no œci), re ak cji na po da wa ne bodں ce (do - tyko we, przed sion ko we, s³u cho we, wê cho we, sma ko we itd.) se sje pre orien tu j¹ ce, re ak cji na pro po no wa ne ak tyw no - œci z wy ko rzy sta niem sprzê tu te ra - peu tycz ne go se sje pre orien tu j¹ ce, w¹ chaj cie wsp l nie za pa chy 5. Sma ki przy go tuj r ne po kar my: cy try na, chrzan, musz tar da, cu kier pu - der, s l itp. oraz ma ³e ³y ecz ki po da waj Dziec ku sma ki na jê zyk na zy waj sma ki, np. to jest s³od kie, a to kwa œne itd. r b cie przy tym œmiesz ne mi ny mo e cie ba wiو siê przed lu strem 6. Su chy ba sen, czy li ba sen z pi³ ka mi wy ko naj sa mo dziel nie kup ba sen dmu cha ny i wo rek ko lo ro wych pi ³ek, minimalny koszt 50 z³ po zw l Dziec ku na sa mo dziel ne eks pe ry men ty w ba se nie ukryj Dziec ko pod pi³ ka mi, od szu kaj Je po chwi li za nur kuj cie ra zem w ba se nie zre lak suj cie siê: po s³u chaj cie mu zy ki lub po czy taj cie ksi¹ ecz kê 7. Kar to no we pu de³ ko zdo b¹dں zwy k³e kar to no we du e pu de³ ko po zw l Dziec ku na sa mo dziel ne eks pe ry men ty za chêو Je do wej œcia do pu de³ ka po zw l Dziec ku ukryو siê w pu de³ ku, za chêو Je do wy sko cze nia z pu de³ ka (tzw. dru gie na ro dzi ny) prze chodں cie przez pu de³ ko jak przez tu nel 8. Tor prze szk d zgro madں wa³ ki, po dusz ki, ob rê cze itp. i zbu duj tor prze szk d po ka Dziec ku, w ja ki spo s b mo na go po ko naو po ko naj tor prze szk d z Dziec kiem 9. Ba lon zgro madں kil ka ba lo n w w r nych ko lo rach, w r nych roz mia - rach i kszta³ tach baw cie siê ni mi swo bod nie, od bi jaj cie do sie bie za wieœ ba lon/ba lo ny pod su fi tem i od bi jaj cie go/je wy pe³ nij ba lo ny kil ko ma zia ren ka mi ry u, drob nej fa so li i od bi jaj - cie je; zwr و Dziec ku uwa gê na dںwiêk ba lo n w y czê mi ³ej za ba wy! PRZYJACIEL stycze /luty 2008

8 TEMAT NUMERU TERAPIA SI PRZYK ADOWY ZESTAW POMOCY TERAPEUTYCZNYCH (poza sprzêtem podstawowym) PRZYDATNYCH DO WYKORZYSTANIA W SESJI œcie ki fakturowe do dotykania, pocierania, chodzenia (welur, futro, frotté), wycieraczki pod³ogowe kolczaste, z trawy bambusowej, maty ³azienkowe fakturowane masa er z wibracj¹ i podczerwieni¹ g¹bki, myjki, rêkawice do k¹pieli, szczoteczki do mycia paznokci, pi rka gniotki galaretowate rybki, pi³ki itp., ciastolina do wyrabiania si³y miêœniowej d³oni rybki na magnes do ³owienia, balony, rzutki do rzucania وwicz¹ce koordynacjê rêka-oko zimne ok³ady dostêpne w aptekach w r nych rozmiarach oliwka kosmetyczna do masa u twarzy, d³oni i innych partii cia³a kalejdoskop tr jk¹t muzyczny, stetoskop, graj¹ca rurka, wodospad kulkowy, mikrofon do stymulacji s³uchowej wibruj¹ce zabawki biedronki, pszczo³y (dostêpne w sklepach Rossman) zestaw czytelnych obrazk w przedstawiaj¹cych przedmioty z najbli szego otoczenia nawlekanki, spinacze bieliںniane szczoteczki do zêb w wibracyjne lub punktowy masa er wibracyjny do masa u twarzy pi³ki do skakania z uszami oraz du e pi³ki rehabilitacyjne olejki zapachowe, przyprawy, aromaty kuchenne, tkaniny nasi¹kniête zapachami oraz obiekty naturalne (siano, mech, szyszki itp.) opaski na rêce z dzwonkami do wykonywania masa u cia³a i opukiwania g³owy koc terapeutyczny r nofakturowy, maty guzikowe tunelowe, maty tunelowe z materia³em nieustrukturalizowanym, poszewki wype³nione materia³em nieustrukturalizowanym zmywaki kuchenne, pumeks, druciaki, papier œcierny r nej gruboœci do stymulacji dotykowej worek Segiuna doskonal¹cy r nicowanie czuciowe materia³y nieustrukturalizowane (ry, kasza, groch itp.) oraz drobne przedmioty (kamyki, guziki, zabawki z jajek-niespodzianek) pi³ki kolczaste r nej wielkoœci œwiec¹ce rurki, d³ugopisy itp. zabawki, latarki, lasery (ostro nie!) wykorzystywane do وwicze okulomotorycznych woreczki z grochem, fasol¹, ry em, szyszki, kamienie, orzechy, o³êdzie do stymulacji dotykowej inne pomoce edukacyjne wykorzystywane w pracy korekcyjno-kompensacyjnej wy ni k w uzy ska nych ze ska li do oce ny pro fi lu sen so rycz ne go (na- rzê dzie w³a snej kon struk cji), po g³ê bio ne go wy wia du z ro dzi ca mi. Po wstêp nej oce nie funk cjo no wa - nia sen so rycz ne go dzie ci skon stru - owa ³am in dy wi du al ne pro gra my te ra - pii (IPT). W to ku trwa nia te ra pii mo dy fi ku jê te pro gra my, ana li zu j¹c po stê py roz wo jo we, re ak cjê dziec ka na pro po no wa ne ak tyw no œci i po da - wa ne bodں ce. W przy pad ku dzie ci z epi lep sj¹ zre zy gno wa ³am ze sty mu la cji przed - sion ka z wy ko rzy sta niem sprzê tu lub ogra ni czam j¹ do ak tyw no œci li no - wych. Na to miast w przy pad ku dzie ci z czyn ny mi i czê sty mi na pa da mi epi sto su jê wy ³¹cz nie sty mu la cjê sen so - rycz n¹. Ra mo wy pro gram se sji te ra - peu tycz nych przed sta wia siê na - stê pu j¹ co: 1. Nor ma li za cja pra cy sys te m w przed sion ko we go i pro pri co ep tyw ne - go, w tym po pra wa re ak cji po stu ral - nych, re gu la cja kon tro li po sta wy (ak- tyw no œci z wy ko rzy sta niem huœ taw ki, ha ma ka, de ski ro ta cyj nej, top ka, de - sko rol ki, pi³ ki Bo bath, he li kop te ra, becz ki, huœ taw ki tar czo wej itd.). 2. Nor ma li za cja pra cy sys te mu do - ty ko we go (zwiêk sza nie to le ran cji na bodں ce do ty ko we), w tym sty mu la cja oral na i wê cho wa. 3. Nor ma li za cja pra cy sys te mu s³u cho we go (tak e z wy ko rzy sta niem mu zy ki re lak sa cyj nej i kla sycz nej).. Po pra wa pra cy sys te mu wzro - ko we go (miê dzy in ny mi z wy ko rzy sta - niem ciem ni i ul tra fio le tu). Te ra piê SI za czê ³am od oswa ja nia dzie ci ze sprzê tem, zw³asz cza ze sprzê tem pod wie sza nym. Za chê ca ³am je do sa mo dziel ne go sko rzy sta nia ze sprzê tu (do tkniê cia go, wej œcia, zej - œcia, utrzy ma nia siê na nim). To by³ te mo ment oce ny mo li wo œci ru cho - wych dzie ci zw³asz cza w za kre sie re - ak cji po stu ral nych, g³ w nie r w no - wa nych i po stu ral nych w tle, pla no wa nia mo to rycz ne go oraz umie - jêt no œci ko rzy sta nia z pod po wie dzi s³ow nych te ra peu ty. Stop nio wo do za - jêو wpla ta ³am r ne go ro dza ju ak tyw - no œci sen so rycz ne. Po da j¹c bodں ce do - ty ko we, przed sion ko we itd., za wsze kon tro lo wa ³am re ak cjê dziec ka. Efek ty wsp l nej pra cy wy ra a ³y siê: umie jêt no œci¹ ko rzy sta nia ze sprzê tu oraz z pod po wie dzi s³ow - nych/ru cho wych te ra peu ty, po pra w¹ kon tro li za cho wa (od ra cza nie re ak - cji) i kon tak tu wzro ko we go, pr ba mi sa mo dziel ne go wy my œla nia وwi cze oraz zmia n¹ w za kre sie sa mych pro ce - s w in te gra cji sen so rycz nej (zmniej - sze nie nad wra li wo œci do ty ko wej, zwiêk sze nie to le ran cji na ruch itp.). War to do daو, e przed roz po czê - ciem za jêو przy go to wa ³am dla ro dzi - c w dzie ci ob jê tych te ra pi¹ SI pi sem - n¹ in for ma cjê na te mat me to dy oraz po pro si ³am ich o wy ra e nie pi sem nej zgo dy na udzia³ dzie ci w tych za jê - ciach. Cy klicz nie i in dy wi du al nie spo ty - ka ³a siê z ro dzi ca mi dzie ci ob jê tych te - ra pi¹ SI. Oma wia ³am z ni mi za jê cia, funk cjo no wa nie dzie ci w trak cie spo - tka oraz prze ka zy wa ³am do mo we pro gra my te ra pii. Co do dia gno zy mo im zda niem, na le y pa miê taو, zw³asz cza pro wa dz¹c te ra piê dzie ci z glo bal ny mi za bu rze nia - mi roz wo ju, e dia gno za po zo sta je otwar ta i po zy tyw na, ukie run ko wa na na pro ces wspo ma ga nia i ko ry go wa - nia roz wo ju, e na le y z ogrom nym sza cun kiem po dejœو do czê sto pa nicz - ne go lê ku tych dzie ci w sto sun ku do stycze /luty 2008 PRZYJACIEL

TERAPIA SI 333 TEMAT NUMERU 9 sprzê tu czy pro po no wa nej ak tyw no - œci. Nie mo e my za po mi naو, e ka de z tych dzie ci jest nie po wta rzal ne i nie wol no nam nad u yو fak tu, e nie po - tra fi¹ one ko mu ni ko waو nam swych uczuو, po trzeb w spo s b wer bal ny. Pra ca z dzieو mi z g³êb sz¹ i g³ê bo - k¹ nie pe³ no spraw no œci¹ in te lek tu al - n¹ wy ma ga cier pli wo œci, spo ko ju, a na de wszyst ko ak cep ta cji ich za - cho wa. Po sza no wa nie god no œci os b z nie pe³ no spraw no œci¹ po win - no byو nad rzêd n¹ za sa d¹ na szych dzia ³a te ra peu tycz nych, a sku tecz - noœو od dzia ³y wa te ra peu tycz nych jest sprzê o na z po g³ê bio nym ro zu - mie niem po trzeb psy chicz nych i fi - zycz nych tych os b. Nie mo na za po mi naو o pod sta wo - wej po trze bie, ja k¹ jest bez pie cze - stwo. Wy znacz ni ka mi bez pie cze stwa dziec ka s¹: za spo ko je nie po trzeb fi zjo lo gicz - nych, prze wi dy wal noœو zda rze w oto - cze niu, kon takt z oso ba mi zna cz¹ cy mi. Oto, co mo im zda niem jest istot ne w kon tak cie z dziec kiem nie pe³ no - spraw nym z punk tu wi dze nia te ra - peu ty SI: pre zen to wa ne, po da wa ne bodں ce po - win ny byو zna ne lub po dob ne do zna - nych, w w czas nie wy wo ³u j¹ lê ku; no wy bo dziec po wi nien byو wpro - wa dza ny ostro nie; ka da czyn noœو, za bieg po win ny byو przez nas ko men to wa ne, na zy wa ne w spo s b przy stêp ny dla dziec ka; s³o wa kie ro wa ne do oso by po win ny byو pro ste i po par te ge stem; na si le nie bodں c w po win no byو ade kwat ne do mo li wo œci psy cho fi - zycz nych oso by; ha ³as ںle wp³y wa na funk cjo no wa - nie, wy wo ³u je nie po k j, utrud nia kon cen tra cjê uwa gi na za da niu; pod nie sio ny ton wy wo ³u je kon cen - tra cjê na za gro e niu i nie mo noœو spe³ nie nia pro ste go i zna ne go po - le ce nia; oso by nie pe³ no spraw ne ma j¹ po trze - bê ucze nia siê i zdo by wa nia no wych do œwiad cze, w tym sen so rycz nych (po trze ba zmian, ru chu itp.); ruch jest wa run kiem roz wo ju (tak - e bier ny, zw³asz cza wte dy, kie dy czyn ny nie mo e byو re ali zo wa ny); oso ba jest ca ³o œci¹ i funk cjo nu je w okre œlo nej sy tu acji; oso ba jest pod mio tem, part ne rem te - ra pii, nie przed mio tem czy obiek tem; za da niem te ra peu ty jest ak ty wi zo - waو, nie do mi no waو. Chcia ³am jesz cze do daو kil ka uwag od no œnie do sty mu la cji sen so - rycz nej dla os b ze z³o o n¹ wie lo ra k¹ nie pe³ no spraw no œci¹. W pe da go gi ce spe cjal nej na zy wa my to pie lê gna cj¹ wy cho wu j¹ c¹ lub pie lê gna cj¹ te ra - peu tycz n¹, co ozna cza wy ko rzy sta nie co dzien nych sy tu acji do ak ty wi zo wa - nia oso by nie pe³ no spraw nej. Pod sta wo we czyn no œci y cio we cz³o wie ka s¹ do sko na ³¹ oka zj¹ do po - bu dza nia zmy s³ w i do star cza nia im wra e ze œwia ta ze wnêtrz ne go. Kar - mie nie, prze wi ja nie, to a le ta, po zy cjo - no wa nie to bar dzo wa ne ob sza ry funk cjo no wa nia os b z wie lo ra k¹ nie - pe³ no spraw no œci¹. W ta kich przy pad - kach ka dy gest, ka dy ruch, ka de s³o wo, ka dy do tyk po win ny mieو wa - lor te ra peu tycz ny. Za bie gi te po win ny byو sta ran nie za pla no wa ne i pro wa - dzo ne z za cho wa niem wszel kich za - sad, o kt rych pi sa ³am wcze œniej. Wie - le po my s³ w te ra peu tycz nych z te go za kre su za war ³am w Pro gra mie sty - mu la cji sen so rycz nej z wy ko rzy sta - niem kuch ni i ³a zien ki (Biu le tyn SI). Po moc na mo e w tym byو r w nie me to da psy cho pe da go gicz ne go dzia ³a - nia d³o ni au tor stwa F. Af fol ter. Za in te - re so wa nym po le cam wspa nia ³¹ ksi¹ - kê A. Froh licha Sty mu la cja od pod staw. Pod su mo wu j¹c, chc¹c za pew niو dziec ku pra wi d³o wy roz w j sen so - rycz ny, pa miê taj o na stê pu j¹ cych za - sa dach: nie ogra ni czaj kon tak tu do ty ko we - go z dziec kiem (przy tu laj, g³aszcz, ma suj); nie ogra ni czaj kon tak tu ki ne ste tycz - ne go z dziec kiem (noœ na rê kach, ko ³ysz, bu jaj, krêو siê z dziec kiem); po zw l dziec ku na swo bod ny ruch i tre ning miê œnio wy (u³ dziec ko na bez piecz nym pod ³o u i po zw l mu sa mo dziel nie siê po ru szaو, prze krê - caو, prze su waو, dںwi gaو); stw rz dziec ku bo ga te sen so rycz nie œro do wi sko (wêch, smak, wzrok, do tyk, przed sio nek, pro prio cep cja); za pew nij dziec ku za spo ko je nie pod sta wo wych po trzeb fi zjo lo gicz - nych (je dze nie, ochro na, cie p³o); siê gnij do sta rych, spraw dzo nych za baw i za ba wek (np.: ma sa sol na, drew nia ne kloc ki, gli na itp.); po zw l dziec ku bru dziو siê, w ten spo s b po zna je œwiat; pa miê taj, e dzie ci dzie l¹ siê na szczê œli we i czy ste. n Autorka jest magistrem pedagogiki specjalnej; oligofrenopedagogiem, terapeut¹ integracji sensorycznej, wyk³adowc¹ Akademii Pedagogiki Specjalnej, nauczycielem-terapeut¹ w Przedszkolu Specjalnym nr 208 w Warszawie BI BLIO GRA FIA: Affolter, F. (1999). Spostrzeganie, rzeczywistoœو, jêzyk. Warszawa: WSiP Ayers, J. (197). Sensory integration and the child. Los Angeles: W.P.S. Borkowska, M. (red.). (1998). Dziecko niepe³nosprawne ruchowo. T.2. Warszawa: WSiP Delacato, C. (1999). Dziwne niepojête. Autystyczne dziecko. Warszawa: Fundacja Synapsis Eliot, L. (2003). Co tam siê dzieje? Jak rozwija siê m zg i umys³ w pierwszych piêciu latach ycia. Pozna : Media Rodzina Frohlich, A. (1998). Stymulacja od podstaw. Warszawa: WSiP Maas, V. (1998). Uczenie siê przez zmys³y. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej. Warszawa: WSiP Wiœniewska, M. (2006). Codzienna stymulacja sensoryczna. Rewalidacja, 1(19) Wiœniewska, M. (2006). Terapia integracji sensorycznej metod¹ pracy z dzieckiem z niepe³nosprawnoœci¹ w stopniu g³êbszym i g³êbokim. Notatki z praktyki. Biuletyn SI Polskiego Stowarzyszenia Terapeut w Integracji Sensorycznej, 6(1) R E K L A M A PRZYJACIEL stycze /luty 2008