Wykład 02 Ekonomiczne i pozaekonomiczne determinanty działalności transportowej dr Adam Salomon

Wykład 02 Ekonomiczne i pozaekonomiczne determinanty działalności transportowej dr Adam Salomon Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny Akademia Morska w Gdyni

Czynniki produkcji w transporcie (1/3) Czynniki produkcji materialne i niematerialne środki niezbędne do produkowania dóbr i usług zaspokajających ludzkie potrzeby. 1) praca ( zasób ludzki); 2) ziemia (zasób naturalny); 3) kapitał (zasób kapitałowy); 4) informacja (zasób informacyjny/informatyczny). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 2

Czynniki produkcji w transporcie (2/3) Czynniki produkcji Praca człowieka Środki pracy (infrastruktura i suprastruktura) Przedmiot pracy (przewozu) (ładunek lub osoba) Środki produkcji Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 3

Czynniki produkcji w transporcie (3/3) Środki pracy: 1) narzędzia pracy (suprastruktura transportu); 2) materialne warunki wytwarzania (infrastruktura transportu). Suprastruktura transportu: tabor (środki przewozowe), środki trakcyjne, sprzęt przeładunkowy, jednostki ładunkowe (palety, kontenery), zaplecze techniczne środków przewozu i trakcyjnych (np. zakłady naprawcze wagonów). Infrastruktura transportu: drogi i punkty transportowe. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 4

Infrastruktura transportu pojęcie i części składowe Infrastruktura transportu (zespół obiektów liniowych i punktowych trwale związanych z przestrzenią, które umożliwiają przewożenie osób i ładunków, zmianę środka transportu, składowanie i inne czynności występujące w procesie transportowym). liniowa: drogi transportowe, urządzenia przesyłowe (rurociągi, linie energetyczne), po których odbywa się przemieszczanie: drogi samochodowe, kolejowe, rzeki i inne wody żeglowne wraz z niezbędnym wyposażeniem (mosty, tunele, nasypy, tory, sieć trakcyjna itp.). punktowa: punkty transportowe i węzły transportowe z urządzeniami i wyposażeniem (rampy, przestrzenie składowe, perony, pasy startowe itp.) oraz stacje przekaźnikowe. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 5

Infrastruktura liniowa drogi i ich elementy (mosty, tunele, nasypy): - lądowe (utwardzone i nieutwardzone); - linie kolejowe (zamknięte i otwarte); - szlaki wodne (śródlądowe i morskie); sieci telekomunikacyjne: - kablowe; - bezkablowe (zazwyczaj modułowe). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 6

Infrastruktura punktowa porty - lotnicze - morskie i wodne śródlądowe; kolejowe centra przeładunkowe budynki i budowle specjalne towarzyszące drogom; śluzy; podnośnie; stacje zasilające sieci elektroenergetyczne; stacje paliwowe; parkingi; terminale poboru opłat; centra obróbki informacji; stacje przekaźnikowe. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 7

Infrastruktura transportu pojęcie i części składowe cd. Punkt transportowy każde miejsce na sieci transportowej odpowiednio wyposażone, w którym może rozpoczynać się lub kończyć przemieszczanie przedmiotu przewozu (osób, ładunków) albo w którym możliwa jest zmiana środka transportu, Węzeł transportowy każdy punkt transportowy, w którym zbiegają się linie z co najmniej trzech kierunków (jednej lub różnych gałęzi transportu). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 8

Punkt transportowy - funkcje 1. funkcja gałęziowa rola miejsca postojowego, manewrowego, obsługi technicznej środków transportu, kierowanie ich ruchem i działalnością handlową (odnosi się do środków technicznych danej gałęzi transportu); 2. funkcja międzygałęziowa koordynacja działalności przewozowej dwóch lub większej liczby gałęzi transportu (spełniana w stosunku do przedmiotu przewozu); 3. funkcja zbiorcza i rozdzielcza przewożonych ładunków i osób (funkcja spełniana na rzecz otoczenia). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 9

CECHY TECHNICZNE Infrastruktura transportu cechy techniczne niepodzielność techniczna długi okres powstawania długi okres eksploatacji powolność zmian jakościowych immobilność przestrzenna Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 10

SKUTKI EKONOMICZNE CECH TECHNICZNYCH Infrastruktura transportu Skutki ekonomiczne cech technicznych niepodzielność ekonomiczna pierwotność nakładów infrastrukturalnych wysoka majątkochłonność i kapitałochłonność dominujące zaangażowanie kapitału państwowego i mała podatność na angażowanie kapitału prywatnego korzyści dużej skali Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 11

Metody oceny stanu infrastruktury transportu Stan ilościowy gęstość sieci dróg i punktów transportowych, odnoszona do powierzchni kraju lub liczby ludności: wskaźniki gęstości sieci transportowej: - geograficzny wskaźnik gęstości sieci transportowej długość linii transportowych w kilometrach do powierzchni obszaru (w przeliczeniu na 100 m²), - demograficzny wskaźnik gęstości sieci transportowej - długość linii transportowych w kilometrach do liczby ludności (w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców), Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 12

Metody oceny stanu infrastruktury transportu cd. wskaźniki gęstości punktów transportowych: - geograficzny wskaźnik gęstości punktów transportowych liczba punktów transportowych do powierzchni obszaru (w przeliczeniu na 100 km²); odwrotność stosunek powierzchni obszaru do liczby punktów transportowych = przeciętnej powierzchni obsługiwanej przez jeden punkt transportowy; - demograficzny wskaźnik gęstości punktów transportowych liczba punktów transportowych do liczby ludności (w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 13

Metody oceny stanu infrastruktury transportu cd. Jakość infrastruktury (wskaźniki specyficzne dla każdej gałęzi transportu): w transporcie samochodowym: długość (udział) autostrad i dróg ekspresowych; długość (udział) dróg o nawierzchni utwardzonej; udział skrzyżowań bezkolizyjnych w ogólnej liczbie skrzyżowań. w transporcie kolejowym: długość (udział) linii zelektryfikowanych; długość (udział) linii dwu- i wielotorowych; udział przejazdów kolejowych strzeżonych w ogólnej liczbie przejazdów przez tory; długość (udział) linii wyposażonych w blokadę samoczynną. w żegludze śródlądowej: długość (udział) dróg o określonej głębokości gwarantowanej; długość (udział) dróg danej klasy (dostosowanych do przewozu określoną wielkość barek i statków rzecznych). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 14

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 15

Podstawowe mankamenty infrastruktury transportu drogowego w Polsce 1. mały udział autostrad i dróg szybkiego ruchu; 2. duży udział dróg o nawierzchni gruntowej; 3. większość dróg niedostosowana do nacisku na oś 11,5 t, będącego standardem europejskim; 4. mało obwodnic miast; 5. mało skrzyżowań dwupoziomowych z drogami kolejowymi; 6. mało skrzyżowań bezkolizyjnych; 7. wysoki poziom zużycia nawierzchni jezdni; 8. zły stan techniczny mostów, estakad, tuneli. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 24

Podstawowe mankamenty infrastruktury transportu kolejowego w Polsce 1. mało dróg wielotorowych; 2. brak dróg o dopuszczalnej dużej prędkości (pow. 160 km/h); 3. zły stan techniczny torów; 4. niewystarczające wyposażenie w urządzenia sterowania ruchem; 5. zły stan obiektów inżynieryjnych. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 25

Podstawowe mankamenty infrastruktury żeglugi śródlądowej w Polsce 1. zróżnicowanie parametrów i rozwiązań technicznych na poszczególnych odcinkach dróg wodnych; 2. małe głębokości minimalne i duże wahania głębokości; 3. mało odcinków dróg uregulowanych; 4. nieekonomiczna zabudowa dróg i za mała pojemność zbiorników retencyjnych; 5. zły stan budowli hydrotechnicznych. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 26

Finansowanie rozwoju infrastruktury transportu Środki finansowe na inwestycje infrastrukturalne: budżet państwa; budżet samorządowy; fundusze unijne (PHARE, ISPA, Fundusz Spójności, f. strukturalne); kredyty międzynarodowych instytucji finansowych: EBI, BŚ, EBOR; kapitały prywatne (np. program partnerstwa publicznoprywatnego); środki własne przedsiębiorstw. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 30

Transport w strefie Euro (1/3) Do każdego miliona euro wydanego na infrastrukturę z unijnego budżetu państwa członkowskie dokładają kolejne 5 mln euro i 20 mln euro od partnerów prywatnych. Komisja Europejska szacuje, że do 2030 roku nakłady na infrastrukturę, by sprostała rosnącym przewozom, muszą wynieść 1,5 biliona euro. Do 2020 roku tylko na sieć głównych szlaków transportowych wydatki w całej Unii Europejskiej mają wynieść 500 mld euro. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 32

Transport w strefie Euro (2/3) Europa potrzebuje olbrzymich inwestycji w infrastrukturę transportową do 2050 roku jeżeli ma pozostać konkurencyjna. Inwestycje transportowe realizowane z unijnego budżetu na lata 2014-2020 mają być finansowane z instrumenty Łącząc Europę" (CEF The Connecting Europe Facility). W ramach budżetu CEF 21,7 mld euro jest przeznaczone na inwestycje w transport we wszystkich krajach wspólnoty. Kolejne 10 mld euro będzie do dyspozycji 14 krajów, które obecnie korzystają z Funduszu Spójności. Do tych należy m.in. Polska. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 33

Transport w strefie Euro (3/3) Inwestycje finansowane z głównego programu będą, zgodnie z aktualnymi planami, współfinansowane w 20-50 proc. Kraje korzystające z Funduszu Wspólności i ubiegające się o dotacje w ramach 10 mld euro z odrębnej puli będą mogły liczyć na dofinansowanie nawet 75 proc. wartości inwestycji w transporcie kolejowym i 85 proc. wartości inwestycji w pozostałych gałęziach transportu. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 34

Infrastruktura kolejowa Jednostka odpowiedzialna: PKP Polskie Linie Kolejowe SA (Grupa PKP). Zadania PKP PLK (zgodnie z ustawą o transporcie kolejowym 2003): 1. budowa i utrzymanie infrastruktury kolejowej; 2. prowadzenie ruchu pociągów na liniach kolejowych; 3. utrzymanie infrastruktury kolejowej na poziomie zapewniającym bezpieczne prowadzenie ruchu kolejowego; 4. zarządzanie nieruchomościami infrastruktury kolejowej. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 35

Infrastruktura drogowa Drogi kołowe - własność skarbu państwa (finansowane z budżetu państwa i budżetów terenowych). Zarządcy poszczególnych kategorii dróg: 1. dróg krajowych Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad; 2. dróg wojewódzkich zarząd województwa; 3. dróg powiatowych zarząd powiatu; 4. dróg gminnych zarząd gminy. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 36

Program TEN-T Dodatkowy, obok FS (Funduszy Strukturalnych) i EFRR (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego), instrument finansowy w dziedzinie transportu. Program skierowany do wszystkich państw członkowskich. Środki, o które mogą ubiegać się zarówno podmioty państwowe, jak i prywatne, działające w sferze usług publicznych: wspiera realizację projektów w formule partnerstwa publiczno-prywatnego. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 37

Projekty finansowane z TEN-T 1. zrównoważony rozwój sieci transportowej na obszarze całej Wspólnoty; 2. spójność oraz interoperacyjność transeuropejskiej sieci transportowej oraz dostępu do niej; 3. integracja wszystkich rodzajów transportu; 4. ochrona środowiska oraz podwyższanie standardów bezpieczeństwa. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 38

Artykuł dla osób zainteresowanych Budowa autostrad i dróg ekspresowych w Polsce 2014. Materiały dodatkowe do Ekonomiki Transportu, on-line: http://www.akademor.webd.pl/download/budowa_autostrad_w _Polsce_2014.pdf (2017-02-08) Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 39

Dziękuję za uwagę. Zapraszam na kolejne zajęcia. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 40