Wykład 03 Transport jako dział gospodarki narodowej dr Adam Salomon

Transkrypt

1 Wykład 03 Transport jako dział gospodarki narodowej dr Adam Salomon Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny Akademia Morska w Gdyni

2 Zadania transportu w gospodarce 1. instrument wymiany dóbr i usług; 2. bierze udział w wytwarzaniu PKB i uczestniczy w tworzeniu wartości dodanej przez inne działy GN; 3. czynnik lokalizacji produkcji i osadnictwa; 4. realizuje cele o znaczeniu społecznym: zaspokaja potrzeby komunikacyjne ludności; sprzyja aktywizacji życia społeczno-kulturalnego i gospodarczego; umożliwia rozwój turystyki i rekreacji; umożliwia i ułatwia dostęp do oświaty, kultury, służby zdrowia. 5. realizuje ważne cele z punktu widzenia państwa: umożliwia utrzymanie politycznej i administracyjnej zwartości państwa oraz sprawne kierowanie nim; jest elementem obronności kraju; umożliwia rozwój nauki i techniki oraz wyrównywanie ich poziomów w skali kraju i świata. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 2

3 Funkcje transportu w gospodarce narodowej Konsumpcyjna zaspokajanie potrzeb przewozowych przez świadczone usług transportowe Produkcyjna zaspokajanie potrzeb produkcyjnych przez świadczenie usług transportowych Integracyjna integrowanie państwa i społeczeństwa poprzez usługi transportowe Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 3

4 Transportochłonność GN TRANSPORTOCHŁONNOŚĆ wielkość zaangażowanego transportu w działalność innych działów GN, działalność społeczną oraz zaspokajanie potrzeb indywidualnych (stan zaangażowania pracy żywej i uprzedmiotowionej przy transportowej obsłudze występujących potrzeb). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 4

5 Poziom transportochłonności GN zależy od 1. wielkości i struktury produkcji rzeczowej; 2. lokalizacji bogactw naturalnych i poszczególnych rodzajów działalności gospodarczych; 3. stopnia kooperacji i specjalizacji w produkcji, handlu, rolnictwie; 4. ruchliwości społeczeństwa. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 5

6 Mierniki transportochłonności GN Transportochłonność stosunek nakładów ponoszonych na działalność transportową do efektów osiąganych przez GN. Mierniki transportochłonności: 1. tony przewiezionych ładunków przypadające na jednostkę PKB lub DN; 2. praca przewozowa (w tkm) przypadająca na jednostkę PKB lub DN; 3. wartość przewozów i działalności pomocniczej na jednostkę PKB lub DN. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 6

7 Kształtowanie się pracy przewozowej w drogowym transporcie krajowym i międzynarodowym Polski i wybranych krajów UE Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 7

8 Kształtowanie się dynamiki i struktury przewozów ładunków i pracy przewozowej w Polsce (Transport wyniki działalności 2015, s.48) Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 8

9 Przewozy pasażerów według rodzajów transportu w Polsce (Transport wyniki działalności 2015, s.48) Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 9

10 nawierzchni na 100 km 2 (stan w dniu 31.XII.2014) Drogi publiczne o twardej (Transport wyniki działalności 2015, s.51) Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 10

11 Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 11

12 Transport jako biorca efektów produkcyjnych innych działów GN Transport jako konsument: 1. taboru przewozowego i trakcyjnego; 2. maszyn, sprzętu i materiałów użytych do budowy infrastruktury transportowej; 3. paliw i energii; 4. pracy ludzkiej. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 12

13 Kapitałochłonność transportu Kapitałochłonność relacja pomiędzy ilością kapitału zainwestowanego w środki pracy, niezbędne do uzyskania określonego efektu gospodarczego, a wielkością tego efektu; w krajach słabo rozwiniętych wskaźnik kapitałochłonności wysoki; w krajach rozwiniętych - wskaźnik kapitałochłonności niski. Kapitałochłonność transportu w Polsce około 3-krotnie wyższa niż ogółem w gospodarce (aby wytworzyć jednostkę produkcji w transporcie, trzeba dysponować 3-krotnie większym majątkiem niż w całej gospodarce). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 13

14 Majątkochłonność transportu Majątkochłonność relacja wielkości zasobów majątkowych (środków trwałych brutto) do wielkości produkcji wytworzonej za ich pomocą zróżnicowana w poszczególnych gałęziach transportu. Współczynnik majątkochłonności transportu dla Polski 2,78 mln zł/mln PKB (do wyprodukowania usług transportowych o wartości 1 mln zł trzeba posiadać majątek o wartości 2,78 raza większej). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 14

15 Pracochłonność transportu Pracochłonność wielkość nakładów pracy zużytej do wytworzenia określonego dobra/usługi (odwrotność wydajności pracy); mierzona za pomocą czasu pracy lub kosztów robocizny; wysoka pracochłonność transportu generuje dużą liczbę miejsc pracy około 5% ogółu zatrudnionych w całej gospodarce narodowej. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 15

16 Wpływ rozwoju infrastruktury transportu na rozwój gospodarczy Rozwój infrastruktury transportu Wzrost produkcji wykonawców inwestycji infrastrukturalnych w transporcie Rzeczowy wzrost majątku infrastrukturalnego transportu Wzrost zatrudnienia w rejonach realizacji inwestycji infrastrukturalnych w transporcie Aktywizacja gospodarcza regionów, kraju Poprawa konkurencyjności Poprawa warunków funkcjonowania przedsiębiorstw transportowych Oszczędności społeczne: bezpieczeństwo i środowisko Wzrost gospodarczy Poprawa konkurencyjności i spójności ekonomicznej i przestrzennej Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 16

17 Udział transportu w tworzeniu PKB w danym kraju zależy od 1. proporcji pomiędzy transportem publicznym, własnym i motoryzacją indywidualną; 2. relacji ogólnego poziomu cen usług transportowych do cen towarów i innych usług. Udział transportu w tworzeniu PKB = 4,8%; Udział transportu w akumulacji = 3,4%. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 17

18 Powiązania transportu z budżetem państwa Podatki ogólne Podatki związane z działalnością gospodarczą Podatki związane z posiadaniem środków transportu podatek VAT podatek dochodowy podatek od nieruchomości podatek od środków transportu podatki paliwowe opłata rejestracyjna podatek od sprzedaży pojazdów podatki przy imporcie pojazdów Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 18

19 Udział usług transportowych w wymianie międzynarodowej (1/2) Eksport usług transportowych: przewozy ładunków eksportowych i importowych są wykonywane przez przewoźnika własnym taborem; przewoźnik krajowy wykonuje przewóz ładunków obcych między dwoma obcymi portami lub dwoma krajami (przewozy cross trade); przewoźnik krajowy wykonuje przewóz ładunków na terytorium obcego kraju na rzecz jego obrotu wewnętrznego (kabotaż); obcy przewoźnik przejeżdża tranzytem przez dany kraj lub przez narodowe porty morskie (tranzyt międzynarodowy). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 19

20 Udział usług transportowych w wymianie międzynarodowej (2/2) Import usług transportowych - gdy podmiot krajowy korzysta z usług transportowych wykonanych przez: 1. przewoźników narodowych zagranicznego partnera handlowego; 2. przewoźników z państw trzecich; lub 1.przewoźnik krajowy korzysta z tranzytu przez terytorium obcego państwa; 2.przewozy wewnętrzne w danym kraju wykonuje obcy przewoźnik (obcy kabotaż). GESTIA TRANSPORTOWA obowiązek zorganizowania przewozu ładunku eksportowego lub importowego, spoczywający na jednej ze stron kontraktu handlowego. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 20

21 Transport jako element gospodarki przestrzennej Teoria regionalizacji Teoria lokalizacji sił wytwórczych Rozmieszczenie osadnictwa Rozmieszczenie produkcji Gospodarka przestrzenna Rozmieszczenie transportu Teoria systemów transportowych Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 21

22 Czynniki lokalizacji produkcji Czynniki lokalizacji produkcji Czynniki kosztów transportu Czynniki kosztów pozostałych sił wytwórczych Czynniki społeczno-polityczne Koszty przewozu orientacja surowcowa orientacja rynkowa koszty przeładunku koszty pracy koszty ziemi koszty wody koszty energii koszty aglomeracji aktywizacja regionalna bariera graniczna ochrona środowiska Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 22

23 Transport a rozmieszczenie osadnictwa (1/3) W przekroju historycznym zmiany strukturalne zachodzące w rozmieszczeniu osadnictwa w znacznej mierze dokonywały się pod wpływem zmian w technice transportowania: 1. osadnictwo pierwotne ściśle związane z siecią dróg wodnych śródlądowych; potamokracja - kraj rządzony przez rzeki; 2. rozmieszczenie osadnictwa w wiekach średnich transport niezmechanizowany (małą prędkość transportu gęsta sieć miast; 3. zmiany w rozmieszczeniu osadnictwa spowodowane mechanizacją transportu powstawanie miast oderwanych od szlaków wodnych. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 23

24 Transport a rozmieszczenie osadnictwa (2/3) "Egipt jest darem Nilu" - te słowa wypowiedział grecki historyk Herodot. Istotnie, mieszkańcy Egiptu mogli przetrwać tam jedynie dzięki tejże wielkiej rzece. Rokroczne wylewy nawoziły tereny położone w dolinie Nilu, umożliwiając uprawę roli. W przeciwieństwie do Tygrysu i Eufratu w Mezopotamii Nil wylewał regularnie. Sprzyjające warunki umożliwiły powstanie rozwiniętej cywilizacji. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 24

25 Transport a rozmieszczenie osadnictwa (3/3) Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 25

26 Artykuł dla osób zainteresowanych Incoterms 2010 jako wyraz gestii transportowej. Materiały dodatkowe do Ekonomiki Transportu, on-line: ( ), [805 KB] Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 26

27 Dziękuję za uwagę. Zapraszam na kolejne zajęcia. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 27