Wykład 05 Podaż usług transportowych dr Adam Salomon

Transkrypt

1 Wykład 05 Podaż usług transportowych dr Adam Salomon Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny Akademia Morska w Gdyni

2 Podaż usług transportowych Podaż usług transportowych = Wielkość oferty firm produkujących usługi transportowe w danym czasie i miejscu w zależności od poziomu cen. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 2

3 Determinanty podaży usług transportowych 1) czynniki techniczne (zdolność produkcyjna podmiotów) ilość i jakość infrastruktury oraz taboru; 2) czynniki ekonomiczne cena usług transportowych opłacalność świadczenia usług; 3) czynniki organizacyjne system sprzedaży, efektywność kanałów dystrybucji usług; 4) czynniki administracyjne (wynikające z ograniczeń administracyjnych) różnego rodzaju zezwolenia. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 3

4 Cechy działalności transportowej (1/4) Przyrodniczo-techniczne: 1. nierzeczowy charakter produkcji transportowej; 2. jednoczesność produkcji i konsumpcji usług; 3. niemożliwość produkcji usług transportowych na zapas. Skutki wyżej wymienionych cech: na rynku transportowym oferowania jest nie usługa, a jedynie zdolność przewozowa i gotowość świadczenia usługi, (przedmiotem negocjacji nie może być usługa, a jedynie parametry warunkujące wykonanie tej usługi czas przewozu, odległość, cechy jakościowe..) Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 4

5 Cechy działalności transportowej (2/4) Przyrodniczo-eksploatacyjne: 1. zdeterminowanie przestrzeni produkcji transportowej (ograniczenia z tyt. istniejącej infrastruktury); 2. sezonowość podaży (żegluga śródlądowa); 3. występowanie rynków cząstkowych (np. rynków konkretnych ładunków); 4. dwukierunkowość transportu (jazda środka transportu tam i z powrotem próżne przebiegi). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 5

6 Cechy działalności transportowej (3/4) Ekonomiczno-organizacyjne: 1. duże zróżnicowanie podmiotów po stronie podażowej; 2. występowanie monopoli; 3. mała zdolność dostosowywania się podaży do zmian w wielkości i strukturze popytu; 4. pełna komplementarność transportu w stosunku do innych działów gospodarki i duża komplementarność wewnątrz transportu; 5. duża substytucyjność usług. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 6

7 Cechy działalności transportowej (4/4) Społeczno-organizacyjne: 1. służebno-usługowy charakter pracy w stosunku do otoczenia; 2. przestrzenno-dynamiczny charakter pracy; 3. zatomizowany charakter pracy (paca wielu podmiotów składa się na cały proces transportowy); 4. ciągły charakter pracy. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 7

8 Skutki specyfiki cech działalności transportowej dla przewoźników A) organizacyjne: 1. konieczność rezerw środków pracy i siły roboczej na zaspokojenie potrzeb w szczytach przewozowych; 2. niepełne wykorzystanie czynników wytwórczych poza szczytami przewozowymi; 3. oferowanie zdolności przewozowej, a nie usług. B) ekonomiczne: 1. koszty utrzymania rezerw czynników produkcji; 2. koszty przeciążenia w okresach szczytowych; 3. niższa jakość usług w okresach szczytowych. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 8

9 Skutki specyfiki cech działalności transportowej dla użytkowników transportu A) organizacyjne: 1. dokonywanie wyboru usługodawcy, a nie usługi; 2. brak możliwości rezygnacji z usługi w trakcie jej wykonania; 3. brak możliwości wymiany usługi zrealizowanej niezgodnie z umową; B) ekonomiczne: 1. powstawanie kosztów pochodnych; 2. ograniczone możliwości rekompensaty za źle wykonana usługę; 3. częste płacenie za usługę przed jej wykonaniem. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 9

10 Skutki specyfiki cech działalności transportowej dla gospodarki narodowej 1. zamrożenie środków trwałych transportu z tytułu tworzenia rezerw zdolności przewozowej; 2. niemożliwość wykorzystania potencjału transportowego w innych celach w okresach przestojów produkcyjnych, z powodu jego immobilności; 3. niepełne zaspokojenie potrzeb transportowych w okresach szczytowych powstawanie kosztów pochodnych w GN; 4. duże obciążenie gospodarki kosztami społecznymi. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 10

11 Mierniki produkcji transportowej Naturalne: 1. proste (tony, osoby, kontenery, kilometry); 2. złożone (tonokilometry, pasażerokilometry, wozokilometry); 3. czasowe (normogodziny, wozogodziny, wagonogodziny, prędkość jazdy); 4. umowne ( tonokilometry umowne i przeliczeniowe, kontenery przeliczeniowe). Wartościowe (wyrażone w jednostkach pieniężnych). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 11

12 Potencjał i zdolność transportowa (1/2) Potencjał transportowy moc produkcyjna transportu (maksymalna praca przewozowa, którą można teoretycznie wykonać w jednostce czasu; założenie: pełna ładowność, brak pustych przebiegów, minimalny czas remontów) = wielkość hipotetyczna. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 12

13 Potencjał i zdolność transportowa (2/2) Zdolność transportowa wielkość produkcji przewozowej, która jest możliwa do wykonania w konkretnych warunkach eksploatacyjnych danego przedsiębiorstwa; Zdolność transportowa zależy od: 1. wyposażenia w majątek i stopnia jego zużycia; 2. wielkości zatrudnienia i kwalifikacji załogi; 3. intensywności wykorzystania czynników produkcji. Rezerwa potencjału transportowego = różnica między potencjałem a zdolnością transportową. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 13

14 Wskaźniki efektywności wykorzystania czynników produkcji transportowej 1. wskaźniki wykorzystania zdolności transportowej; 2. wskaźniki wydajności pracy; 3. wskaźniki produktywności (efektywności) majątku trwałego. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 14

15 Wskaźniki efektywności wykorzystania czynników produkcji transportowej 1. Wskaźnik wykorzystania zdolności transportowej = stosunek faktycznie wykonanych przewozów do rozmiarów zdolności transportowej. 2. Wydajność pracy stosunek efektów pracy ludzkiej do nakładów pracy, poniesionych w celu uzyskania tych efektów ((liczba ton (pasażerów) lub tonokilometrów (pasażerokilometrów), przypadających na jednego zatrudnionego, lub wartość produkcji transportowej na jednego zatrudnionego). 3. Produktywność (efektywność) majątku trwałego wielkość dochodu ze sprzedaży przypadająca na jednostkę wartości majątku trwałego (relacja wartości produkcji transportowej wytwarzanej w danym okresie do wartości majątku trwałego lub jego elementów). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 15

16 Proces transportowy i jego elementy Proces transportowy zamknięty ciąg czynności koniecznych do przemieszczenia osób lub ładunków; Proces transportowy szereg związanych ze sobą operacji transportowych, wykonywanych kolejno w ustalonym porządku na określonej trasie i w określonym czasie (PN-72/M-78000). W toku tego złożonego procesu przedmiot przemieszczania przechodzi kolejne fazy procesu technologicznego transportu; W skład procesu transportowego wchodzą operacje składające się na proces przewozowy oraz czynności o charakterze organizacyjnym i wykonawczym związane z danym przewozem. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 16

17 Schemat procesu transportowego Proces transportowy Czynności poprzedzające proces przewozowy Proces przewozowy Czynności po zakończeniu procesu przewozowego kompletowanie ładunku załadunek wyładunek odebranie ładunku od przewoźnika pakowanie ładunku i znakowanie składowanie przekazanie ładunku przewoźnikowi czynności organizacyjne przygotowanie środka transportu do przewozu przewóz składowanie rozpakowanie (uzdatnienie ładunku po przewozie) inne czynności Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 17

18 Systemy organizacji przewozów samochodowych Wahadłowy powtarzające się przewozy między dwoma stałymi punktami załadunku i wyładunku (w przewozach masowych na krótkie odległości); Promienisty rozłożenie ładunków masowych z jednego punktu załadunku do kilku punktów rozładunku (lub odwrotnie); Obwodowy przewóz po zamkniętym obwodzie z większą liczbą punktów ładunkowych ( rozwózkowy i zwózkowy); Sztafetowy wymiana naczep samochodowych w określonym miejscu na trasie przewozu. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 18

19 Systemy organizacji przewozów samochodowych (schemat wahadłowy) Nadawca Odbiorca Wahadłowy powtarzające się przewozy miedzy dwoma stałymi punktami załadunku i wyładunku (w przewozach masowych na krótkie odległości). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 19

20 Systemy organizacji przewozów samochodowych (schemat promienisty) Odbiorca Odbiorca Nadawca Odbiorca Odbiorca Promienisty rozłożenie ładunków masowych z jednego punktu załadunku do kilku punktów rozładunku (lub odwrotnie). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 20

21 Systemy organizacji przewozów samochodowych (schemat obwodowy) Nadawca Odbiorca 1 +załadunek Odbiorca 2 +załadunek powrót Odbiorca 5 +załadunek Odbiorca 4 +załadunek Odbiorca 3 +załadunek Obwodowy przewóz po zamkniętym obwodzie z większą liczbą punktów ładunkowych (rozwózkowy i zwózkowy). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 21

22 Systemy organizacji przewozów samochodowych (schemat sztafetowy) Nadawca / Odbiorca Odbiorca / Nadawca Odbiorca / Nadawca Sztafetowy wymiana naczep samochodowych w określonym miejscu na trasie przewozu. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 22

23 Modele (schematy) przepływu masy ładunkowej pomiędzy nadawcą a odbiorcą Potoki ładunków, które występują między nadawcą a odbiorcą, można uporządkować, w zależności od stopnia koncentracji miejsc nadania i odbioru (rys.), według następujących 4 modeli (schematów): 1) model I: nadawca masowy odbiorca masowy (podsystem M M); 2) model II: nadawca masowy odbiorca rozproszony (podsystem M R); 3) model III: nadawca rozproszony odbiorca masowy (podsystem R M); 4) model IV: nadawca rozproszony odbiorca rozproszony (podsystem R R). Źródło: L. Jakubowski, Miejsce przewozów intermodalnych w systemie transportowym. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 23

24 Wskaźniki efektywności wykorzystania taboru (1/3) Wskaźnik efektywności czasowej wykorzystania taboru: F = T ł / T d F efektywność czasowa wykorzystania środka transportu; T ł czas jazdy z ładunkiem; T d - dobowy czas pracy. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 24

25 Wskaźniki efektywności wykorzystania taboru (2/3) Wskaźnik efektywności przewozowej (wymiar przestrzenny): B = K ł / K B efektywność przebiegu środka transportu; K ł przebieg taboru z ładunkiem [km]; K ogólny przebieg taboru. Gdy wskaźniki F i B zbliżone są do jedności wysoka efektywność wykorzystania taboru. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 25

26 Wskaźniki efektywności wykorzystania ładowności taboru (3/3) Wskaźnik załadunku statycznego: C = Q/q C efektywność wykorzystania ładowności taboru (przy załadunku statycznym); Q tonaż przewiezionego ładunku; q ładowność pojazdu. Wskaźnik załadunku dynamicznego: E = P/q K E efektywność wykorzystania ładowności taboru (przy załadunku dynamicznym); P wykonana praca przewozowa (tkm); K całkowity przebieg taboru; q K praca przewozowa, jaką można byłoby wykonać przy całkowitym wykorzystaniu ładowności. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 26

27 Artykuł dla osób zainteresowanych L. Jakubowski, Miejsce przewozów intermodalnych w systemie transportowym. Materiały dodatkowe do Ekonomiki Transportu, on-line: ( ) Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 27

28 Dziękuję za uwagę. Zapraszam na kolejne zajęcia. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 28