Tema 2 Dług publiczny Plan. W jaki sposób ług rząu zwiększa inwesycje prywane 2. Czy rząy i inni nie przesazili? 3. Dynamika ługu publicznego 4. Kryzys 5. Konsoliacja 6. Dynamika ługu i poliyka pieniężna
Zaciąganie ługów nie jes nowym pomysłem Dług rząu cenralnego w % PKB Dobrze jes się załużać! Konsumenci zięki pożyczkom mogą sabilizować konsumpcję pomimo użej zmienności ochoów Firmy mogą finansować uże projeky inwesycyjne oraz uniezależnić swoją ziałalność o wahań w wielkości sprzeaży Rząy mogą sabilizować obciążenia poakowe pomimo zmiennych wyaków mogą sabilizować konsumpcję nie ylko w życiu jenoski, ale i mięzy pokoleniami mogą pobuzać inwesycje (crowing-in)! 2
W jaki sposób ług rząu zwiększa inwesycje prywane? Łagozi problemy z osępem o rynku kreyowego (ograniczenia płynności) Konsumenci oszczęzają, gy sopa procenowa, r, przekracza ich sopę yskonową, : u c ruc Wysoki ług rząu zwiększa r i zachęca o oszczęzania Zwiększa proukywność (jeśli wyaki rząowe są przeznaczone na inwesycje) W jaki sposób ług rząu zwiększa inwesycje prywane? Poziom inwesycji publicznych 3
W jaki sposób ług rząu zwiększa inwesycje prywane? Efek crowing in w Europie log log Y I gov log I log I pv gov Czy rząy i inni nie przesazili? W krajach wysoko rozwinięych ług sekora prywanego (firm i gospoarsw omowych) oraz rząu wzrósł ze 67% PKB w 980 o 34% w 2009. 4
Czy rząy i inni nie przesazili? W krajach rozwijających się ług publiczny jes niższy niż w krajach rozwinięych (z wyjąkami!) Sosunek ługu publicznego o PKB (w %, meiana grupy) Czy rząy i inni nie przesazili? Co więcej, rząy krajów rozwijających się ograniczają ług publiczny w waluach obcych Sosunek ługu publicznego wewnęrznego i zewnęrznego o PKB (w %, meiana) 5
Czy rząy i inni nie przesazili? Dlaczego ług prywany ak silnie rósł? Rozwój rynku finansowego o począku la 80. zmniejszał ograniczenia płynności. Grea Moeraion o połowy la 80. - świa wyawał się sabilny Silny spaek realnych sóp procenowych o połowy la 90. Chińczycy i pozosali zaczęli użo oszczęzać. Rozwiązania poakowe oyczące oseek w wielu krajach faworyzowały emisję ługu przez firmy i zaciąganie ługów hipoecznych przez gospoarswa omowe. Czy rząy i inni nie przesazili? Koszy zby wysokiego ługu Ryzyko: Rosnący ług zwiększa wrażliwość zolności o spłay ługu na spaki wielkości ochou (sprzeaży) i wzrosy sopy procenowej. Dla anej wielkości zakłócenia prawopoobieńswo bankrucwa rośnie z poziomem ługu. Banki zaczynają obniżać wiarygoność kreyobiorców, co prowazi o błęnego koła Nawe łagony wsrząs w gospoarce powouje głęboką recesję i załamanie rynku finansowego. 6
Nieliniowość Czy rząy i inni nie przesazili? Wpływ ługu na wzros Czy rząy i inni nie przesazili? Wpływ ługu na wzros Nieliniowość: warość progowa (kraje OECD) Dług rząowy Dług firm Dług gospoarsw omowych 85% (powyżej progu wzros ługu o 0 punków proc. reukuje wzros gospoarczy o 0-5 punków bazowych) 90% (mięzy 75 a 90% neuralny; wzros powyżej 90% wywiera efek o połowę słabszy niż ługu rząowego) 84% (nieprecyzyjne) 7
Czy rząy i inni nie przesazili? Czy można liczyć na ograniczenie ługów przez rząy? Demografia soi na przeszkozie. Czy rząy i inni nie przesazili? Czy można liczyć na ograniczenie ługów przez rząy? Wyaki związane ze sarzeniem się społeczeńswa mogą być znaczące (esymacje 20-2050, w % PKB). 8
9 Dynamika ługu publicznego Ewolucja sosunku ługu o PKB Źróła koreky zasób-srumień Zmiany kursu waluowego wpływają na warość ługu enominowanego w waluach obcych = ług o PKB p = nawyżka pierwona o PKB r = realna sopa procenowa g = empo wzrosu realnego PKB zs = koreka zasób-srumień o PKB zs p g r srumień koreka zasób eficy lug Dynamika ługu publicznego Dług a wypłacalność rząu p g r p g r p g r g r g r p g r 0 PKB Warunek sabilnego sosunku lugu o
Dynamika ługu publicznego Czy warunek r>g jes spełniony? Warunek r>g Dynamika ługu publicznego Bulgaria Czech Republic rg -5 0 5 0 0 50 00 0 5 0-5 0 5 0 Polan R omania 995 2000 2005 200 995 2000 2005 200 year Graphs by kraj 0
Warunek r>g Dynamika ługu publicznego Germany Japan rg 2 4 6 8 0 2 4 6 0 5 0-5 0 5 0 UK U S 995 2000 2005 200 995 2000 2005 200 year Graphs by kraj Warunek r>g Dynamika ługu publicznego Greece Ialy 0 2 4 6 8 rg 0 2 4 6 8 0 5 0 5 2 4 6 8 0 Porugal Spain 995 2000 2005 200 995 2000 2005 200 year Graphs by kraj
Warość (r g) Dynamika ługu publicznego Pokazaliśmy, że powyżej pewnego progu wyższy ług reukuje g. Większy ług wpływa eż na koszy oseek o ługu, bo zwiększa ryzyko niewypłacalności! Oś pozioma: Dług o PKB (za 20) Oś pionowa: sprea CDSów (crei efaul swaps) ( syczeń 200) Dynamika ługu publicznego Wpływ na premię za ryzyko był szczególnie wioczny w 20 roku ale niekórzy mają aryfę ulgową. 2
Dynamika ługu publicznego Posumowanie: wyższy ług - wyższa warość (r g). Jes eż inny kłopo: zmęczenie poliyki fiskalnej (fiscal faigue). Empirycznie swierzono, że powyżej pewnego poziomu ługu, rząy nie generują nawyżki pierwonej niezbęnej o sabilizacji ługu. Przy barzo wysokim poziomie ługu nie ma szans na osiągnięcie barzo wysokich nawyżek pierwonych (z efinicji nie mogą być wyższe niż 00% PKB) Dynamika ługu publicznego chyba że rząy owołają się o represji finansowej Górne ograniczenia sóp procenowych, zwłaszcza oseek o ługu publicznego (np. regulacja Q, bezpośrenie pożyczki o banków, przy pomocy banku cenralnego) Resrykcje przepływów kapiału (popy na papiery skarbowe) Wysokie sopy rezerw obowiązkowych (bez oseek) Regulacje prawne oyczące np. funuszy emeryalnych Opoakowanie ransakcji giełowych 3
Kryzys Poza laami wojennymi gwałowne przyrosy ługu związane były z kryzysami sekora finansowego Kumulaywny wzros załużenia publicznego w ciągu rzech la o wybuchu kryzysu finansowego Kryzys Związek mięzy kryzysem finansowym i fiskalnym jes wyraźny i eraz parz wzros realnej warości ługu 4
Kryzys Ale przecież Irlania nie musi obawiać się kryzysu waluowego. Poobnie Hiszpania Kryzys Dlaczego rynki finansowe mogą upokorzyć Hiszpanię (PIIGS)? Bryyjski scenariusz ogłoszenia bankrucwa: Inwesorzy sprzeają papiery skarbowe i wymieniają funy na inne waluy Ale ko kupi funy? Spaek warości funa zachęca o pozosawienia go na rynku finansowym UK i zakupie akywów (w ym rząowych!) Gyby powyższy mechanizm nie zaziałał, Bank Anglii może kupić rząowe papiery (moneyzacja ługu). 5
Kryzys Dlaczego rynki finansowe mogą upokorzyć Hiszpanię (PIIGS)? c.. Hiszpański scenariusz ogłoszenia bankrucwa: Inwesorzy sprzeają papiery skarbowe, co winuje sopę ich oprocenowania Euro pochozące ze sprzeaży jes wykorzysane na zakup papierów z innych krajów srefy euro (np. niemieckich) Spaa płynność (poaż pieniąza) w Hiszpanii. Rzą nie może rolować ługu Hiszpania nie może zmusić ECB o zakupu swoich papierów. Kryzys Dlaczego rynki finansowe mogą upokorzyć Hiszpanię (PIIGS)? c.. Dewaluacja w UK uławi usabilizowanie ługu o PKB parz empo wzrosu obu krajów 6
DŁUG- posumowanie Dług publiczny jes śnieżną kulą. Powyżej pewnej warości: rosną koszy jego obsługi maleje empo wzrosu gospoarczego rząy nie są w sanie wygenerować osaecznej nawyżki pierwonej zaczyna przyrasać coraz szybciej kraje w unii monearnej oczuwają o niezwykle boleśnie. Konsoliacja Czy można liczyć na ograniczenie ługów przez rząy? W przeszłości konsoliacja fiskalna polegała najczęściej na reukcji wyaków 70 przypaków konsoliacji w 5 krajach rozwinięych 7
Konsoliacja Niekeynesowskie efeky poliyki fiskalnej Sopa procenowa zależy o przeprowazenia konsoliacji r r f f ( ) r 0 f() o funkcja pokazująca zależność premii za ryzyko o wielkości ługu. Konsoliacja fiskalna może obniżyć sopy procenowe, zwiększyć wyaki na konsumpcję i inwesycje i pobuzić gospoarkę. Konsoliacja Niekeynesowskie efeky poliyki fiskalnej Pomiar konsoliacji fiskalnej: Cyclically Ajuse Primary Balance konra poejście hisoryczne. (Guajaro, Leigh, Pescaori, 20, IMF WP /58) 8
Konsoliacja Niekeynesowskie efeky poliyki fiskalnej Skuki % PKB konsoliacji fiskalnej. Konsoliacja Niekeynesowskie efeky poliyki fiskalnej Skuki konsoliacji fiskalnych (wg poejścia hisorycznego) oparych na poakach i wyakach. 9
Dynamika ługu i poliyka pieniężna Przychoy z reny emisyjnej o ochoy bużeu wynikające z wyłącznego prawa banku cenralnego o emisji pieniąza. Można je obliczyć jako wyrażona w osekach PKB warość oakowej emisji pieniąza gzie M oznacza nominalną poaż pieniąza Y realny PKB rena P ogólny poziom cen M M PY Dynamika ługu i poliyka pieniężna Ograniczenie bużeowe rząu z uwzglęnieniem przychoów z reny emisyjnej: r g p rena Dominacja fiskalna: wysokość reny (czyli zmiany w poaży pieniąza) musi ososować się o warości ługu. Dominacja monearna: wysokość nawyżki pierwonej musi ososować się o warości ługu. 20
Dynamika ługu i poliyka pieniężna Wpływ ługu na inflację jes silniejszy w krajach rozwijających się i zależy o wysokości ługu (963-2004) 2