MAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA

Transkrypt

1 MAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA

2 WYKŁAD XIII WYDATKI RZĄDOWE I ICH FINANSOWANIE Budżet rządu: niektóre fakty i liczby Wydatki rządowe, podatki i makroekonomia Deficyt budżetowy i długu publiczny Deficyt budżetowy i inflacja

3 BUDŻET RZĄDU: NIEKTÓRE FAKTY I LICZBY Nakłady rządowe; trzy kategorie wydatków rządowych 1. Zakupy rządowe (governmentpurchases G) 2. Płatności transferowe (transfer payments TR) 3. Płatności odsetek (net interestpayments INT) Również: dotacje; stosunkowo niewielkie, więc ignorujemy

4 NAKŁADY RZĄDOWE; TRZY KATEGORIE WYDATKÓW RZĄDOWYCH Zakupy rządowe (G) Inwestycje rządowe, 1/6 wszystkich zamówień rządowych Konsumpcja 5/6 wszystkich zamówień rządowych

5 NAKŁADY RZĄDOWE; TRZY KATEGORIE WYDATKÓW RZĄDOWYCH Płatności transferowe (TR) Transfery - wydatki, za które rząd nie otrzymuje w zamian towarów lub usług świadczenia z ubezpieczenia społecznego, renty, emerytury, zasiłki Płatności odsetek (INT) Odsetki wypłacane obligacji rządowych pomniejszone o odsetki otrzymane przez rząd rząd udziela pożyczek dla studentów, rolników, małych firm

6 WYDATKI RZĄDOWE, USA federalne, stanowe i lokalne 1/3 PKB

7 WYDATKI RZĄDOWE, UE, % PKB, 2012

8 INWESTYCJE RZĄDOWE, UE, % PKB, 2012

9 PŁATNOŚCI TRANSFEROWE, UE, % PKB, 2012

10 BUDŻET RZĄDU: NIEKTÓRE FAKTY I LICZBY Podatki Cztery główne kategorie 1. Podatki osobiste (podatek dochodowy i podatek od nieruchomości) 2. Składki na ubezpieczenia społeczne 3. Podatki od produkcji i importu 4. Podatki korporacyjne Wpływy podatkowe wzrosły w czasie, od około 16% PKB w 1940 r. do około 29% w 2000 r., choć spada do około 25% w 2011

11 USA, WPŁYWY Z PODATKÓW

12 DOCHODY BUDŻETOWE, UE, % PKB, 2012

13 PODATKI OD PRODUKCJI I IMPORTU, UE, % PKB, 2012

14 PODATKI OD DOCHODU, UE, % PKB, 2012

15 DEFICYT/NADWYŻKA wydatki przekraczają przychody deficyt przychody przekraczają wydatki - nadwyżka Deficyt = wydatki - przychody podatkowe = zakupów rządowych + transfery + odsetki netto - przychody podatkowe = (G + TR + INT) T

16 DEFICYT/NADWYŻKA Łączna kwota deficytu ile rząd musi pożyczyć na pokrycie wszystkich wydatków Deficyt pierwotny czy wpływy rządu są wystarczające na pokrycie bieżących zakupów i transfery ignoruje płatności odsetek, bo te są płatności za wydatki rządowe przeszłości

17 ZALEŻNOŚĆ POMIĘDZY DEFICYTEM BUDŻETOWYM A DEFICYTEM PIERWOTNYM Płatności odsetek płatności odsetek deficyt pierwotny deficyt Zakupy rządowe Płatności transferowe Wydatki Dochody podatkowe Dochody

18 DEFICYT/NADWYŻKA

19 DEFICYT BUDŻETOWY, UE, % PKB, 2012

20 DŁUG PUBLICZNY, UE, 2012, % PKB

21 WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA Polityka fiskalna i zagregowany popyt Wzrost wydatków rządowych IS w górę Zmiany w podatkach różne w zależności od modelu ekonomicznego: Klasycy akceptują równoważność ricardiańską Nie wpływa oszczędności narodowe i zagregowany popyt Keynesiści - spadek podatków, wzrost konsumpcji, wzrost zagregowanego popytu

22 WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA Brak zgody co do stosowania polityki fiskalnej dla stabilizacji gospodarki Ale nawet keynesiściprzyznają, że polityka fiskalna jest trudna w użyciu

23 WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA Nawet ekonomiści keynesowscy dostrzegają trudności w stosowaniu polityki fiskalnej jako stabilizacyjnej, wynikające z Niewielkiej elastyczności Długich opóźnień Jednym ze sposobów radzenia sobie z tymi trudnościami jest stosowanie automatycznych stabilizatorów

24 WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA Automatyczne stabilizatory - polityka fiskalna antycykliczna zmieniając wydatki i podatki automatycznie ubezpieczenia na wypadek bezrobocia - transfer rośnie w recesji system podatku dochodowego - ludzie płacą mniej podatku, gdy ich dochody są niskie (recesja) płacą więcej podatku, gdy ich dochody są wysokie (boom)

25 WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA Inwestycje rządowe Polityka fiskalna wpływa na gospodarkę poprzez tworzenie aktywów takich jak drogi, szkoły i systemów kanalizacyjnych Również polityka fiskalna wpływa na tworzenie kapitału ludzkiego poprzez wydatki na zdrowie, odżywianie, i edukację Dane dotyczące inwestycji rządowych obejmują tylko kapitał fizyczny, a nie kapitał ludzki

26 WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA Efekt zachęty polityki fiskalnej Średnie a krańcowe stawki podatkowe Jeżeli krańcowa stawka podatku wzrasta zaś średnia stawka podatku nie zmienia się spadek podaży pracy Wyższa krańcowa stopa podatku powoduje efektu substytucji Jeśli niższa nagroda za pracę pracujemy mniej Krzywa podaży w lewo

27 WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA Podaż pracy i reforma podatkowa w 1980 Kongres dwukrotnie obniżone stawki podatkowe w 1980 roku Na początku dekady najwyższa krańcowa stopa podatku od dochodów z pracy - 50% 1981 Ustawa podatkowa (ERTA), zredukowane stopy podatku w trzech etapach, stopniowo aż do 1984 roku Reforma podatkowa z 1986 r. obniżone stawki podatków osobistych, spadek górnej krańcowej stopy podatkowej do 28% Ekonomiści podażowi: redukcja stawek podatkowych, - podaż pracy, oszczędności i inwestycje wzrastają Dane nie potwierdziły

28 WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA Reforma podatkowa 1986 obniżyła marginalne stawki podatku od dochodów z pracy i podniosła średnie stawki podatku Powinno prowadzić do zwiększenia podaży pracy Zmiany w podaży pracy były zgodne z teorią, ale nie aż tak dramatycznie, jak przewidywane przez ekonomistów

29 WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA Podatek-indukowane zakłócenia W przypadku braku podatków, wolny rynek działa sprawnie Podatki zmieniają zachowania gospodarcze, zmniejszają dobrobyt Zniekształcenia różnica między liczbą godzin pracowników bez podatków a liczbą godzin kiedy podatki są wprowadzane

30 WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA Im wyższa stawka podatku, tym większe zakłócenie Decydenci fiskalne chcieliby podnosić kwoty dochodów publicznych, przy jednoczesnej minimalizacji zakłóceń

31 DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY Deficyt różnica miedzy dochodami a wydatkami budżetowymi w danym roku B - dług - łączna wartość wyemitowanych obligacji rządowych na dany dzień B - deficyt zmiana zadłużenia w danym roku

32 ZADŁUŻENIE FEDERALNE, USA, DO PKB,

33 DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY Ubezpieczenia społeczne: Jak je ustalać? Systemu zabezpieczenia społecznego może byś w przyszłości niewypłacalny Większość wpłat idzie na bieżące wypłaty dla emerytów OK ale pod warunkiem, że liczba pracujących przekracza liczbę pracujących..ale demograficzne zmiany

34 DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY Zwiększenie przychodów podatkowych przez podnoszenie podatków, ale zakłóca rynek pracy Zwiększenie stopy zwrotu, inwestując na giełdzie, ale jest to ryzykowne Zmniejszyć korzyści poprzez zwiększenie wieku emerytalnego Pozwalają na inwestowanie własnych funduszy Ale wtedy nie będzie wystarczającej ilości środków na opłacenie bieżących emerytów

35 DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY Ciężar długu publicznego - przyszłe pokolenia Ludzie obawiają się, że ich dzieci będą musiały spłacić dług zaciągnięty przez poprzednie pokolenia W efekcie spłaty długu: transfer od biednych do bogatych (to bogaci mają obligacje) Krajowe oszczędności spadną Spadną inwestycje/mniejszy kapitał akcyjny Mniejsza produkcji Standard życia spadnie

36 CIĘŻAR DŁUGU PUBLICZNEGO A PRZYSZŁE POKOLENIA Rewizja równoważności ricardiańskiej Kiedy deficyt budżetowy będzie zmniejszać oszczędności krajowe? tak - gdy wydatki rządowe wzrastają Nie - cięcia podatków lub wzrost transferów Konsumpcja może nie wzrosnąć, jeśli ludzie zdają sobie sprawę, że dzisiejsza obniżka podatków musi być finansowana przez wyższe podatki w przyszłości Rezultat oszczędności krajowe będą niezmienione

37 DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY Równoważność ricardiańskamiędzy pokoleniami Co zrobić, jeśli w przyszłości wyższe podatki mają być płacone przez przyszłe pokolenia? Wtedy ludzie mogą spożywać więcej dzisiaj, ponieważ nie będą musieli płacić wyższych podatków w przyszłości

38 DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY Równoważność ricardiańskamiędzy pokoleniami Barro wskazał, jeśli ludzie dbają o swoje dzieci, będą zwiększać spadki, więc ich dzieci mogą płacić wyższe podatki w przyszłości jeśli ludzie chcieli konsumować na koszt swoich dzieci, mogli robić to kosztem spadków? Skąd więc przypuszczenie, że jeśli rząd zaciąga dług to dlatego, że ludzie chcą konsumować na koszt swoich dzieci?

39 DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY Dlaczego równoważność ricardiańska się nie sprawdza? Ograniczenia w pożyczaniu Jeśli ludzie nie mogą pożyczyć tyle, ile chcą, obniżka podatków finansowana przez wyższe podatki w przyszłości zasadniczo pozwala im pożyczyć od rządu Krótkowzroczność Jeśli ludzie nie przewidują wyższych podatków w przyszłości w odpowiedzi na spadek podatków zwiększają konsumpcję

40 DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY Badanie wpływu wydatków rządowych na gospodarkę Pakiet stymulacyjny z 2009 roku wzrost wydatków w USA o 500 mld USD, redukcja podatku o 300 mld USD Valerie Ramey mnożnik pomiędzy 0,8 a 1,5 Alan Auerbachi YuriyGorodnichenko pomiędzy 0 a 0,5 w czasie wzrostu i pomiędzy 1 1,5 w czasie recesji GautiEggertsson nawet większy

41 DEFICYT I INFLACJA Inflacja powoduje gdy zagregowany popyt wzrasta szybciej niż zagregowana podaż Deficyt budżetowy może być związany z inflacją, ale zazwyczaj myślimy o ekspansywnej polityki fiskalnej jako prowadzące do jednorazowego skoku w poziomie cen, a nie trwałej inflacji Jedynym sposobem na trwałą inflację kontrola wzrostu podaży pieniądza

42 DEFICYT I INFLACJA Deficyt budżetowy może być finansowany dwoma metodami Pożyczkami (emisją papierów wartościowych) lub emisją pieniądza. Monetyzacja długu emisja rządowych papierów wartościowych i zmuszeniu banku centralnego do ich zakupu. zakup papierów przez bank centralny jest finansowany emisją pieniądza, które są wykorzystywane do pokrycia deficytu.

43 DEFICYT I INFLACJA Czy deficyt budżetowy może prowadzi ć do wzrostów podaży pieniądza? Tak, jeśli wydatki są finansowane przez drukowania pieniędzy seignorage Bezpośrednio i pośrednio Skarb Państwa pożycza poprzez emisję obligacji rządowych Bank centralny kupuje obligacje z nowo drukowane pieniądze

44 DEFICYT I INFLACJA Realny dochód rządu z seignorage u jest bliski inflacji Zakładamy, że w gospodarce stały poziom produkcji, stały poziom stopy procentowej, i stopa wzrostu pieniądza i inflacji

45 DEFICYT I INFLACJA Realny seignorage, renta emisyjna R Seignorage, renta emisyjna nazywany podatkiem inflacyjnym wypłacany przez każdego, kto posiada pieniądze

46 DOCHÓD Z SEIGNORAGE U

47 DOCHÓD Z SEIGNORAGE U

48 DOCHÓD Z SEIGNORAGE U