OPCJE NA AKCJE PRZEWODNIK PO STRATEGIACH INWESTYCYJNYCH

OPCJE NA AKCJE PRZEWODNIK PO STRATEGIACH INWESTYCYJNYCH Wrzesień 2009 1

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 4 TERMINOLOGIA ORAZ KONSTRUKCJA INSTRUMENTU... 7 Czym są opcje... 7 Pozycja długa (ang. Long position)... 8 Pozycja krótka (ang. short position)... 8 Otwarcie pozycji (ang. open position)... 9 Zamknięcie pozycji (ang close posiotion)... 9 Dźwignia i ryzyko (ang. leverage and risk)... 9 In-the-money, At-the-money, Out-of-the-money... 10 Efekt upływu czasu do terminu wygaśnięcia (ang. time decay)... 11 Dzień wygaśnięcia (ang. expiration day)... 11 Wykonanie opcji (ang. exercise)... 11 Wskazanie do wykonania (ang. Assignment)... 12 Kwota płatności za wykonanie opcji... 12 Wcześniejsze wykonania (ang. Early Exercise) / wskazanie do wykonania (ang. Assignment)... 12 Zmienność (ang. Volatility)... 13 STRATEGIE (WPROWADZENIE)... 13 DŁUGA POZYCJA W OPCJI KUPNA (ANG. LONG CALL)... 14 2

KUPNO OPCJI SPRZEDAŻY (ANG. LONG PUT)... 18 MARRIED PUT... 21 PROTECTIVE PUT... 24 COVERED CALL... 27 CASH-SECURED PUT... 31 BULL CALL SPREAD... 35 BEAR PUT SPREAD... 39 COLLAR... 43 SŁOWNICZEK DOT. OPCJI NA AKCJE... 47 WIĘCEJ INFORMACJI... 52 3

WPROWADZENIE Celem niniejszej broszury jest wprowadzenie do podstawowych strategii z wykorzystaniem opcji na akcje pojedynczych spółek. Opcje notowane na rynkach giełdowych charakteryzują się dużą elastycznością w zakresie budowania strategii inwestycyjnych, dźwignią finansową, oraz ograniczonym ryzykiem dla nabywcy danej strategii. Ważne jest również to, że rozliczanie oraz gwarantowanie rozliczeo jest zapewnione przez właściwą izbę rozliczeniową. Opcje na akcje pozwalają na inwestycję w określoną zmianę ceny instrumentu bazowego bez konieczności angażowania znacznych środków finansowych, co jest wymagane w przypadku bezpośrednich inwestycji na rynku akcji. Opcje mogą zostad również wykorzystane do zabezpieczenia pozycji w portfelu posiadanych akcji przed spodziewanym spadkiem ich wartości jak również w celu zagwarantowania sobie ceny nabycia akcji, które w przyszłości planujemy zakupid. Wystawiając opcje, otrzymujemy premię opcyjną, która może powiększyd stopę zwrotu jaką osiągamy na rynku akcji. Opcje dają inwestorowi wiele możliwości. Inwestor nie jest ograniczony wyłącznie do zwykłego kupowania czy sprzedawania danego instrumentu lub po prostu powstrzymywania się od inwestycji. Z wykorzystaniem opcji inwestor może dostosowad swoją pozycję do własnej sytuacji finansowej, prognoz co do rozwoju sytuacji na rynku jak również akceptowanego poziomu ryzyka. Rozliczanie opcji notowanych na rynkach giełdowych jest gwarantowane przez właściwe izby rozliczeniowe. W przypadku opcji notowanych na warszawskiej giełdzie opcje są rozliczane przez izbę rozliczeniową Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. KDPW gwarantując rozliczenie staje się stroną każdej transakcji zawartej na rynku. Staje się nabywcą dla wystawcy oraz wystawcą dla nabywcy. To powoduje, że wystawca opcji może w każdej chwili zamknąd posiadaną pozycję poprzez odkupienie jej na rynku, co w efekcie zamyka jego zobowiązania jako wystawcy opcji (zobowiązanie do rozliczenia opcji w efekcie wykonania). Niezależnie od tego czy jesteś inwestorem konserwatywnym czy krótkoterminowym inwestorem agresywnym, opcje dają możliwośd dobrania strategii właściwej dla twojego sposobu inwestowania. Liczba możliwych do zrealizowania strategii opcyjnych jest ogromna. W tej broszurze 4

zaprezentowano jedynie kilka przykładowych będących strategiami podstawowymi. Stanowią one dobre wprowadzenie przed poznaniem strategii bardziej złożonych. Pomimo wielu korzyści jakie wynikają w inwestycji w opcje należy pamiętad, że nie są to instrumenty przeznaczone dla każdego inwestora. Przed rozpoczęciem inwestycji w opcje każdy inwestor jest zobowiązany do zapoznania się z Warunkami Obrotu opcjami (dokument jest dostępny na stronach internetowych giełdy www.gpw.pl), oraz byd świadomy ryzyk jakie wynikają z inwestycji w ten instrument. Ponadto inwestorzy którzy nie mają lub maja małe doświadczenia w inwestycjach w opcje i tym samym nie posiadają pełnej wiedzy na temat tego instrumentu (teorii, metod wyceny, itd ) powinni uzupełnid swoją wiedzę zapoznając się z innymi materiałami edukacyjnymi poświęconymi opcjom np. dostępnymi na stronach internetowych giełdy (www.gpw.pl) Opcje notowane na rynkach giełdowych są organizowane jako rynki kierowane zleceniami. Są to opcje, których parametry są wystandaryzowane. Giełdy dokładają wszelkich starao aby instrumenty na nich notowane były płynne. Należy jednak pamiętad, że na niektórych mniej płynnych seriach opcji, mogą wystąpid trudności (lub nawet może byd niemożliwe) z zamknięciem posiadanej pozycji. Wszystkie przykłady strategii przedstawione w tej broszurze bazują na wystandaryzowanych opcjach o amerykaoskim stylu wykonania. W kalkulacjach zysków i strat z inwestycji w opcje nie uwzględnia się wymagao dotyczących depozytów zabezpieczających, prowizji maklerskich oraz podatków. Należy pamiętad, że depozyty zabezpieczające wymagane od inwestorów są wyznaczane przez poszczególne domy maklerskie. Każdy dom maklerski może mied inne zasady wyznaczania tych depozytów zabezpieczających oraz inny poziom opłat transakcyjnych. Przed rozpoczęciem inwestycji w opcje należy zapoznad się zasadami obowiązującymi w biurze maklerskim prowadzącym twój rachunek inwestycyjny. Inwestowanie w opcje z sukcesem wymaga od inwestora gotowości do ciągłego doskonalenia swojej wiedzy z tego zakresu. Rynek opcji jest rynkiem stawiającym duże wyzwania, często zmieniającym się oraz dającym dużą 5

satysfakcję z inwestycji. Jest przeznaczony dla osób poszukujących na współczesnym rynku finansowym nowych możliwości inwestycyjnych. 6

TERMINOLOGIA ORAZ KONSTRUKCJA INSTRUMENTU CZYM SĄ OPCJE Poniżej znajduje się krótki przegląd najważniejszych informacji dotyczących opcji na akcje. Opcje na akcje to instrument, w którym posiadacz nabywa prawo do kupna (w przypadku opcji kupna ang. call) lub sprzedaży (w przypadku opcji sprzedaży ang. put) akcji spółki będącej instrumentem bazowym dla danej opcji po określonej cenie, zwanej ceną wykonania (ang. strike price lub exercise price) w dowolnej chwili od dnia nabycia do dnia wygaśnięcia danej opcji (ang. expiration day). Wystawca opcji jest zobligowany na wezwanie nabywcy opcji do sprzedaży (w przypadku opcji kupna) lub kupna (w przypadku opcji sprzedaży) instrumentu bazowego. Liczba akcji przypadają na jedną opcję na akcje (parametr potocznie zwany mnożnikiem) wynosi zazwyczaj 100. Cena wykonania (ang. strike price lub exercise price) jest ceną po której posiadacz opcji w efekcie jej wykonania kupuje (w przypadku opcji kupna) lub sprzedaje (w przypadku opcji sprzedaży) jednostkę akcji będących instrumentem bazowym dla opcji. Wartości jakie mogą przyjmowad ceny wykonania są ściśle określone w standardzie danego instrumentu. Nie należy mylid ceny wykonania opcji z ceną samej opcji (premią), która podlega codziennym wahaniom. Premia jest kwotą którą nabywca opcji płaci wystawcy po zawarciu transakcji kupna opcji. W obrocie zawsze znajduje się wiele serii opcji z różnymi cenami wykonania, których wartości różnią się od siebie o określony w specyfikacji poziom. Różnice pomiędzy cenami wykonania zależą od poziomu kursu instrumentu bazowego. W przypadku jeżeli na instrumencie bazowym będą miały miejsce operacje typu zmiana wartości nominalnej (zwana splitem), prawo poboru, podział spółki etc wówczas parametry opcji takie jak liczba akcji przypadająca na jedną opcję oraz / lub kursy wykonania opcji mogą ulec zmianie. Giełda informuje uczestników rynku o takich wydarzeniach odpowiednimi komunikatami. W obrocie zawsze znajdują się serie opcji wygasające w kilku terminach wygaśnięcia. Posiadacz opcji na akcje nie korzysta z praw (majątkowych lub korporacyjnych) wynikających z posiada akcji spółki będącej instrumentem bazowym. Nie ma np. prawa głosu na zgromadzeniu akcjonariuszy, czy prawa do dywidendy. Aby móc korzystad z tych praw trzeba byd 7

akcjonariuszem spółki czyli posiadad jej akcje. Akcje danej spółki można nabyd bezpośrednio na rynku ale również poprzez wykonanie posiadanej opcji kupna na akcje. Nabywcy oraz wystawcy opcji notowanych na rynkach giełdowych negocjują poprzez elektroniczny system notowao cenę po której następuje zawarcie transakcji (premię opcyjną). W ten sposób poprzez rynek następuje wycena tego instrumentu. Pozostałe warunki kontrakty opcyjnego są określone w standardzie instrumentu. POZYCJA DŁUGA (ANG. LONG POSITION) Posiadanie pozycji długiej (ang. long position) w danym instrumencie (np. akcjach lub opcjach na akcje) oznacza, że dany instrument został przez inwestora kupiony na rynku oraz zarejestrowany na jego rachunku inwestycyjnym prowadzonym przez dany dom maklerski. Przykładowo jeżeli inwestor nabył prawo do kupna 100 akcji określonej spółki i prawo to zostało zarejestrowane na jego rachunku inwestycyjnym oznacza to, że posiada długą pozycję w opcji kupna (ang. long call). Jeżeli inwestor nabył prawo sprzedaży 100 akcji określonej spółki wówczas posiada długą pozycję w opcji sprzedaży (ang. long put). Jeżeli inwestor kupił 1000 akcji danej spółki oznacza to, że posiada długą pozycję w tych akcjach. Jeżeli masz długą pozycję w opcjach na akcje oznacza to, że: Posiadasz prawo do wykonania opcji w dowolnej chwili, poczynając od dnia nabycia danej opcji do dnia jej wygaśnięcia, Twoja potencjalna strata jest ograniczona do wysokości premii zapłaconej za ten instrument. POZYCJA KRÓTKA (ANG. SHORT POSITION) Jeżeli inwestor posiada pozycję krótką w opcji oznacza to, że jest wystawcą tego instrumentu (sprzedał opcję, której nie posiadał na rachunku). Wystawca przyjmuje na siebie zobowiązania wynikające z kontraktu opcyjnego. Zobowiązania te oznaczają, że w sytuacji jeżeli posiadacz opcji zgłosi ją do wykonania, wówczas wystawca opcji obligatoryjnie musi poddad się wykonaniu tej opcji. Jeżeli inwestor sprzedał prawa do nabycia 100 sztuk akcji danej spółki oznacza to, że posiada krótką pozycję w opcji kupna (ang. short call). Jeżeli natomiast inwestor sprzedał prawa do sprzedaży 100 sztuk akcji danej spółki wówczas zajmuje pozycję krótką w opcji sprzedaży (ang. short put). W pewnym sensie można stwierdzid, że wystawiając opcje kreujemy nowy kontrakt opcyjny. Wystawca w zamian za gotowośd do wykonania opcji otrzymuje od nabywcy opcji premię opcyjną, która stanowi dochód z jego inwestycji. Jeżeli posiadasz krótką pozycję w opcji oznacza to, że: 8

Możesz w każdej chwili otrzymad wezwanie do wykonania opcji. Wszyscy wystawcy opcji muszą byd świadomi, że wykonanie opcji przed terminem wygaśnięcia jest wysoce prawdopodobne, Twoja potencjalna strata jest nieograniczona. Dla wystawców opcji sprzedaży strata jest jedynie ograniczona przez fakt, że cena akcji nie może spaśd poniżej zera. Należy jednak mied świadomośd, że pomimo tego czysto technicznego ograniczenia, straty wystawcy opcji put mogą byd bardzo duże w przypadku istotnego spadku ceny akcji będących instrumentem bazowym dla opcji. OTWARCIE POZYCJI (ANG. OPEN POSITION) Na rynku opcji można otworzyd pozycję długą lub krótką: Aby otworzyd pozycję długą należy złożyd zlecenie nabycia danej serii opcji, Aby otworzyd pozycję krótką (wystawid opcję) należy złożyd zlecenie sprzedaży danej serii opcji. ZAMKNIĘCIE POZYCJI (ANG CLOSE POSIOTION) Transakcja zamykająca pozycję redukuje lub całkowicie zamyka pozycję w danej serii opcji. Zamknięcie pozycji następuje poprzez zawarcie transakcji przeciwnej do tej, która otwierała naszą pozycję: Aby zamknąd pozycję długą należy złożyd zlecenie sprzedaży posiadanej serii opcji (inwestor w ten sposób nie staje się wystawcą ponieważ sprzedaż oznacza pozbycie się nabytych wcześniej opcji), Aby zamknąd pozycję krótką należy złożyd zlecenie kupna posiadanej serii opcji. Uwaga. Inwestor nie zamknie długiej pozycji w opcji kupna poprzez nabycie opcji sprzedaży i odwrotnie. Zamknięcie pozycji w danej serii opcji oznacza koniecznośd zawarcia transakcji sprzedaży lub kupna w serii opcji dla której pozycję chcemy zamknąd. Inwestor chcący zamknąd pozycję na rynku musi to zrobid przed zakooczeniem ostatniego dnia notowania danej serii opcji. Po tym terminie opcja może zostad wykonana. DŹWIGNIA I RYZYKO (ANG. LEVERAGE AND RISK) Inwestycji w opcje może towarzyszyd efekt dźwignie finansowej. Dźwignia finansowa wynika z faktu, że premia płacona za nabycie opcji jest relatywnie mała w stosunku całkowitej wartości kontraktu opcyjnego (wartośd kontraktu wyznacza się jako iloczyn liczby akcji przypadających na jedną opcję (tzw. mnożnik), który zazwyczaj wynosi 100 oraz aktualnej ceny akcji będących instrumentem bazowym dla opcji). Dźwignia finansowa powoduje, że 9

inwestycja w opcje przynosi duże stopy zwrotu pomimo małych (procentowo) zmian cen instrumentu bazowego. Należy pamiętad, że dźwignia finansowa ma również swoje negatywne konsekwencje. Jeżeli cena instrumentu bazowego nie zmieni się zgodnie z naszymi prognozami wówczas w efekcie dźwigni finansowej możemy ponieśd znaczne straty. Należy również pamiętad, że o ile nabywca opcji ma ograniczony poziom straty (ograniczony do premii zapłaconej za instrument) to w sytuacji jeżeli opcja wygaśnie bez wartości (out-of-themoney) inwestor traci wszystkie zainwestowane w dany instrument pieniądze (traci zapłaconą premię). Ponadto wystawcy opcji muszą pamiętad o tym, że ich ryzyko jest nieograniczone. IN-THE-MONEY, AT-THE-MONEY, OUT-OF-THE-MONEY Wszystkie opcje notowane na rynku w zależności od ich ceny wykonania można podzielid na opcje: in-the-money, at-the-money, lub out-of-the-money. Jeżeli cena wykonania opcji kupna jest mniejsza niż aktualna cena instrumentu bazowego wówczas taką opcję nazywamy in-the-money. Posiadacz takiej opcji kupna w efekcie jej wykonania nabędzie instrument bazowy po cenie niższej niż mógłby to zrobid na rynku dlatego taką opcję nazywa się in-the-money (opcja w cenie). W przypadku opcji sprzedaży mówimy, że jest in-the-money, gdy jej cena wykonania jest powyżej bieżącej ceny instrumentu bazowego. Nabywca takiej opcji w efekcie jej wykonania sprzeda akcje będące instrumentem bazowym po cenie wyższej niż mógłby uzyskad sprzedając akcje bezpośrednio na rynku. Odwrotnością opcji in-the-money są opcje out-of-the-money (opcje poza ceną). Jeżeli natomiast cena wykonania opcji jest bardzo blisko bieżącej cenie instrumentu bazowego wówczas takie opcje nazywa się at-the-money. Kwota wg której dana opcja kupna lub sprzedaży jest in-the-money nazywa się wartością wewnętrzną (ang. intrinsic value). Opcje at-the-money oraz out-ofthe-money nie mają wartości wewnętrznej. Nie oznacza to jednak, że takie opcje można nabyd bez żadnych kosztów. Każda opcja ma swoją wartośd nawet ww. opcje. W przypadku tych opcji ich wartośd składa się wyłącznie z tzw. wartości czasowej (ang. time value). Opcje in-the-money również kosztują więcej niż wyłącznie wartośd wewnętrzna. Na ich cenę składają się zarówno wartośd wewnętrzna jak i czasowa. Wartośd czasowa jest składnikiem ceny opcji który zależy nie tylko od ceny instrumentu bazowego oraz kursu wykonania ale również zmienności ceny instrumentu bazowego, stopy procentowej, stopy dywidendy czy czasu pozostałego do wygaśnięcia opcji. Te wszystkie parametry kształtują wartośd czasową opcji. Opcje kupna (call options): In-the-money = kurs wykonania poniżej ceny instrument bazowego 10

At-the-money = kurs wykonania równy cenie instrument bazowego Out-of-the-money = kurs wykonania powyżej ceny instrument bazowego Opcje sprzedaży (put options): In-the-money = kurs wykonania powyżej ceny instrument bazowego At-the-money = kurs wykonania równy cenie instrument bazowego Out-of-the-money = kurs wykonania poniżej ceny instrument bazowego Premia opcyjna = wartośd wewnetrzna + wartośd czasowa EFEKT UPŁYWU CZASU DO TERMINU WYGAŚNIĘCIA (ANG. TIME DECAY) Im dłuższy jest czas pozostały do wygaśnięcia opcji tym wyższa jest wartośd premii danej serii opcji. Dzieje się tak ponieważ w dłuższym terminie większa jest szansa na to, że opcja stanie się in-the-money. Przy założeniu, że wszystkie pozostałe czynniki wpływające na cenę opcji pozostają niezmienne upływający czas do terminu wygaśnięcia powoduje spadek ceny danej serii. Uwaga. Efekt spadku wartości opcji na skutek czasu upływającego do wygaśnięcia wzrasta istotnie w ostatnich kilku tygodniach pozostałych do wygaśnięcia opcji. Kiedy opcja wygasa in-the-money jej wartośd stanowi wyłącznie wartośd wewnętrzna. DZIEO WYGAŚNIĘCIA (ANG. EXPIRATION DAY) Dzieo wygaśnięcia jest ostatnim dniem kiedy opcja pozostaje w obrocie. Dla opcji notowanych na giełdach jest on dokładnie określony w standardzie i w zależności od instrumentu czy giełdy może zostad określony odmiennie. Dla pojedynczego instrumentu jest on jednak wystandaryzowany (zawsze taki sam np. trzeci piątek miesiąca w którym opcje wygasają). Inwestor musi zapoznad się z regulacjami danego domu maklerskiego określającymi zasady obowiązujące w danym biurze maklerskim w dniu wygaśnięcia opcji. WYKONANIE OPCJI (ANG. EXERCISE) Jeżeli posiadacz opcji o amerykaoskim stylu wykonania zdecyduje się wykonad opcję, czyli kupid - w przypadku opcji kupna - lub sprzedad - w przypadku opcji sprzedaży - akcje będące instrumentem bazowym, wówczas musi zgłosid się do swojego domu maklerskiego, który następnie przekazuje odpowiednią instrukcję do właściwej izby rozliczeniowej. Inwestor musi pamiętad, że aby jego opcja została wykonana musi zgłosid taką chęd do swojego domu maklerskiego w odpowiednim czasie. Należy pamiętad, że regulacje domów maklerskich mogą określad do której godziny w danym dniu można zgłaszad 11

chęd wykonania opcji. Różne domy maklerskie mogą mied różne czasy zgłaszania instrukcji wykonania opcji. WSKAZANIE DO WYKONANIA (ANG. ASSIGNMENT) Posiadacz opcji o amerykaoskim stylu wykonania może wykonad opcję w dowolnej chwili od dnia jej nabycia do dnia jej wygaśnięcia. Oznacza to, że wystawca opcji może zostad wskazany do wykonania również w każdej chwili zanim opcja ostatecznie wygaśnie. Jeżeli opcja (kupna lub sprzedaży) wygasa inthe-money wystawca takiej opcji musi oczekiwad, że opcja ta zostanie wykonana. Zdarza się również, że opcja jest wykonywana kiedy wygasa dokładnie at-the-money. Wystawca opcji musi byd świadomy, że tego typu, nieprzewidywane sytuacje mogą występowad. Jeżeli chodzi o opcje out-of-themoney zazwyczaj nie są one wykonywane i wygasają bez wartości. Aby uniknąd wykonania opcji wystawca musi zamknąd posiadaną krótką pozycję przed zakooczeniem sesji giełdowej w danym dniu. Po zakooczeniu sesji jeżeli pozycja nie zostanie zamknięta a wystawca zostanie wskazany do wykonania wówczas musi wykonad zobowiązania wynikające z kontraktu opcyjnego. Wystawca opcji nie ma możliwości wskazania dnia który jest przez niego preferowany do wykonania. KWOTA PŁATNOŚCI ZA WYKONANIE OPCJI Kiedy opcja kupna jest wykonywana, cena netto wg której posiadacz opcji kupuje jednostkę instrumentu bazowego stanowi sumę kursu wykonania tej opcji i wcześniej zapłaconej premii opcyjnej (taki jest całkowity koszt nabycia jednostki instrumentu bazowego poprzez wykonanie opcji). Oznacza to, że wystawca opcji w efekcie wykonania opcji kupna otrzyma za jednostkę dostarczonego instrumentu bazowego kwotę stanowiącą sumę kursu wykonania oraz otrzymanej po wystawieniu opcji premii opcyjnej. Kiedy opcja sprzedaży jest wykonywana, cena netto jaką posiadacz opcji otrzyma w zamian na jednostkę dostarczonego instrumentu bazowego stanowi wysokośd kursu wykonania pomniejszonego o wcześniej zapłaconą premię opcyjną. Oznacza to, że wystawca opcji w efekcie wykonania opcji sprzedaży zakupi instrument bazowy za kwotę stanowiącą wysokośd kursu wykonania opcji pomniejszonego o otrzymaną po wystawieniu opcji premię opcyjną. WCZEŚNIEJSZE WYKONANIA (ANG. EARLY EXERCISE) / WSKAZANIE DO WYKONANIA (ANG. ASSIGNMENT) Nabywca opcji kupna ma prawo wcześniejszego wykonania opcji. Celem wykonania takiej opcji może byd chęd posiadania akcji które będą wypłacały dywidendę (należy sprawdzid w swoim domu maklerskim oraz / lub u swojego 12

dorady podatkowego czy takie działanie będzie dla ciebie korzystne). Niezwykle ważne jest aby mied świadomośd, że wcześniejsze wykonanie opcji (kilka dni lub tygodni przed wygaśnięciem) w takim przypadku jest możliwe. Kiedy termin wygaśnięcia się zbliża a opcja jest mocno in-the-money i jednocześnie spółka będąca instrumentem bazowym wypłaca znaczną dywidendę, do której termin nabycia praw również się zbliża wówczas należy oczekiwad, że opcje będą zgłaszane przez ich nabywców do wykonania. Wystawcy opcji powinni byd świadomi kiedy przypadają terminy nabycia praw do dywidendy oraz, że w takim przypadku mogą zostad wskazani do wykonania opcji. Kiedy opcje sprzedaży stają się głęboko in-the-money, większośd profesjonalnych inwestorów wykona je przed terminem wygaśnięcia. Dlatego inwestorzy z krótkimi pozycjami w takich opcjach sprzedaży powinni byd przygotowani na możliwośd bycia wskazanym do wykonania opcji. ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY) Zmiennośd wyraża tendencję ceny danego instrumentu finansowego do zmiany swojej wartości (wzrostów lub spadków). Zmiennośd odzwierciedla rozmiar tych zmian. Mówi o zmianach w każdym kierunku, zamiast o zmianie w określonym kierunku. Zmiennośd stanowi jeden z głównych czynników wpływających na wysokośd premii opcyjnej. Wyższa zmiennośd danego instrumentu bazowego oznacza wyższą cenę opcji wystawionych na ten instrument. Dzieje się tak, gdyż przy wyższej zmienności większa jest możliwośd, że opcje stanie się in-the-money. Generalnie kiedy zmiennośd danego instrumentu bazowego rośnie, wówczas rosną ceny zarówno opcji kupna jak i sprzedaży i odwrotnie jeżeli zmiennośd spada wówczas spadają ceny opcji kupna i sprzedaży. STRATEGIE (WPROWADZENIE) Przy każdym z omawianych strategii przedstawiono wykres pokazujący zyski i straty z danej strategii w terminie wygaśnięcia (wykres obrazujący profil zyskowności danej strategii). Na osi X znajdują się wartości instrumentu bazowego. Na osi Y znajdują się zyski i straty z danej strategii (osiągane przy poziomach instrumentu bazowego wskazanych na osi X). Na każdym z wykresów wskazano punkt opłacalności strategii (ang. break-even point (BEP)). Dla uproszczenia wykres będzie posługiwał się skrótem BEP. Przy każdej ze strategii wskazano jak inwestor może się zachowad przed wygaśnięciem danych opcji. Należy jednak mied świadomośd, że wskazano wyłącznie podstawowe możliwości zachowania inwestora. W rzeczywistości decyzji jakie inwestor może podjąd jest znacznie więcej. 13

We wszystkich przykładach pominięte zostały opłaty z tytułu zawierania transakcji opcjami oraz podatki. DŁUGA POZYCJA W OPCJI KUPNA (ANG. LONG CALL) Nabycie opcji kupna stanowi najbardziej popularną strategię, przeprowadzaną przez inwestorów od czasu kiedy opcje pojawiły się na rynkach giełdowych. Przed przejściem do lektury bardziej złożonych strategii kierunkowych (nastawionych na wzrost lub spadek) inwestor powinien gruntownie poznad fundamenty strategii nabycia oraz utrzymywania opcji kupna. Zysk Cena wykonania Strata Cena akcji wzrost spadek PROGNOZA RYNKU wzrost / bardzo silny wzrost. KIEDY STOSUJEMY Spekulacja na wzrost Strategia przeznaczona jest dla inwestora, który zwraca uwagę na kwotę środków jaką pierwotnie inwestuje oraz skalę dźwigni finansowej jaką nabycie opcji kupna oferuje. Podstawowym oczekiwaniem takiego inwestora jest zarabianie na wzroście wartości instrumentu bazowego. Doświadczenie oraz dokładnośd są kluczem do wybrania opcji (o określonym terminie do wygaśnięcia oraz / lub kursie wykonania), która w tej strategii przyniesie najlepszy rezultat finansowy. Generalnie im bardziej out-of-the-money opcję wybieramy tym nasze oczekiwanie co do wzrostu wartości instrumentu bazowego jest większe (w celu osiągnięcia BEP). 14

JAKO SUBSTYTUT AKCJI Inwestor, który nabywa opcje kupna zamiast akcji inwestuje mniejsze kwoty pieniężne (płaci premię) uzyskując prawo do kupna akcji po określonej cenie. Kupno opcji kupna stanowi ekwiwalent nabycia akcji z tą różnicą, że inwestor nabywa pewnego rodzaju ubezpieczenie, które w sytuacji jeżeli cena instrumentu bazowego spadnie, daje mu możliwośd rezygnacji z prawa do kupna tych akcji w efekcie wykonania, kupna ich bezpośrednio na rynku lub zainwestowania pieniędzy w inny instrument. Należy pamiętad, że nabywca opcji kupna nie korzysta z praw jakie przypadają akcjonariuszom spółek (prawo głosu, dywidenda, etc ). Posiadacz opcji musi ją wykonad i wówczas stając się akcjonariuszem korzysta z tych praw. KORZYŚCI Opcje kupna w przeciwieostwie do inwestycji w akcje stanowią inwestycję z dźwignią finansową. Z tego punktu widzenia inwestycja w opcje jest bardziej opłacalna ponieważ w efekcie dźwigni finansowej inwestor osiąga wysokie stopy zwrotu z inwestycji. Dzieje się tak ponieważ nabycie opcji wymaga mniejszych środków finansowych niż bezpośrednia inwestycja w akcje spółki. Dodatkowo, pomimo tego, że jest to inwestycja z dźwignią, od początku znany jest maksymalny poziom ryzyka, który w przypadku nabycia opcji jest ograniczony do wysokości premii zapłaconej za ten instrument. 15

RYZYKO VS. ZYSK Zysk maksymalny: Nieograniczony Strata maksymalna: Ograniczona do wysokości zapłaconej premii Zysk w terminie wygaśnięcia: Zarabiamy jeżeli cena akcji w terminie wygaśnięcia ukształtuje się powyżej BEP. Zysk w terminie wygaśnięcia określamy jako: Cena akcji w terminie wygaśnięcia - Cena wykonania - Zapłacona premia opcyjną. Maksymalny zysk zależy wyłącznie od skali wzrostu ceny instrumentu bazowego. Wzrost ten jest teoretycznie nieograniczony. W terminie wygaśnięcia wartośd opcji kupna in-the-money generalnie jest równa wartości wewnętrznej tych opcji. Pomimo tego, że strata jest limitowana do wysokości zapłaconej premii należy zauważyd, że w najgorszym przypadku oznacza to stratę aż 100% kwoty zainwestowanej. Kupując zatem opcję musisz zwarzyd potencjalne zyski z ryzykiem straty całości premii zapłaconej za opcję PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT (BEP)) BEP: Cena wykonania + Zapłacona premia Punkt opłacalności (BEP) na termin wygaśnięcia stanowi sumę ceny wykonania oraz premii zapłaconej za opcję. ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY) Zmiennośd rośnie: Rośnie wartośd opcji kupna Zmiennośd spada: Spada wartośd opcji kupna Zmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premii opcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY) Upływ czasu: Spadek wartości opcji kupna 16

Upływający czas do terminu wygaśnięcia obniża wartośd czasową premii opcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. W miarę jak opcja zbliża się do terminu wygaśnięcia wpływ tego czynnika na wartośd opcji wzrasta. CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEM W każdej chwili przed wygaśnięciem posiadacz opcji kupna może sprzedad opcję na rynku lub wykonad ją. W obu przypadkach pozycja inwestora zostanie zamknięta. Takie działanie może mied na celu realizację zysków lub zamknięcie stratnej pozycji. CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIA W dniu wygaśnięcia, większośd inwestorów posiadających opcje kupna in-themoney decyduje się na sprzedaż takich opcji na rynku przed zakooczeniem notowao ostatniego dnia obrotu. Alternatywnie, jeżeli do kooca sesji w ostatnim dniu obrotu opcja nie zostanie sprzedana wówczas zostanie wykonywana w efekcie czego posiadacz opcji zakupi instrument bazowy po cenie wykonania opcji. 17

KUPNO OPCJI SPRZEDAŻY (ANG. LONG PUT) Kupno opcji kupna może byd idealnym narzędziem dla inwestorów, którzy chcieliby zarabiad na spadkach cen akcji będących instrumentem bazowym dla opcji. Przed przejściem do lektury bardziej złożonych strategii nastawionych na spadek wartości instrumentu bazowego inwestor powinien gruntownie poznad fundamenty strategii nabycia oraz utrzymywania opcji sprzedaży. Zysk Cena wykonania Strata Cena akcji wzrost spadek PROGNOZA RYNKU Spadek KIEDY STOSUJEMY Nabycie opcji sprzedaży bez posiadania akcji będących instrumentem bazowym stanowi typową spekulacyjną strategię kierunkową w tym przypadku nastawioną na spadek wartości instrumentu bazowego. Celem inwestora jest zarabianie na spadku wartości instrumentu bazowego z wykorzystaniem dźwigni finansowej. Strategia stanowi alternatywę dla transakcji krótkiej sprzedaży. Doświadczenie oraz dokładnośd są kluczem do wybrania opcji (o określonym terminie do wygaśnięcia oraz / lub kursie wykonania), która w tej strategii przyniesie najlepszy rezultat finansowy. Generalnie im bardziej out-of-themoney opcję wybieramy tym nasze oczekiwanie co do spadku wartości instrumentu bazowego jest większe (w celu osiągnięcia BEP). 18

KORZYŚCI Opcje sprzedaży w przeciwieostwie do alternatywnej inwestycji w akcje (transakcje krótkiej sprzedaży) stanowią inwestycję z dźwignią finansową dodatkowo z ograniczonym poziomem ryzyka. Tak jak w przypadku transakcji kupna opcji kupna tak również w przypadku kupna opcji sprzedaży ryzyko jest ograniczone do wysokości premii opcyjnej. W przypadku krótkiej sprzedaży ryzyko jest nieograniczone. Nabycie opcji sprzedaży wymaga zaangażowania mniejszych środków finansowych w porównaniu do wysokości depozytu zabezpieczającego, który jest wymagany w celu otwarcia krótkiej pozycji w akcjach. Ponadto niezależnie od sytuacji na rynku inwestor, który kupił opcję sprzedaży nigdy nie otrzyma wezwania do uzupełnienia depozytu (ang. margin call) co może wystąpid w przypadku krótkiej sprzedaży. W miarę jak opcja staje się zyskowna, w efekcie dźwigni finansowej inwestor osiąga bardzo duże stopy zwrotu z inwestycji. RYZYKO VS. ZYSK Zysk maksymalny: Ograniczony (ponieważ cena akcji nie może spaśd poniżej zera) Strata maksymalna: Ograniczona do wysokości zapłaconej premii Zysk w terminie wygaśnięcia: Zarabiamy jeżeli cena akcji w terminie wygaśnięcia ukształtuje się poniżej BEP. Zysk w terminie wygaśnięcia określamy jako: Cena wykonania - Cena akcji w terminie wygaśnięcia - Zapłacona premia opcyjną. Maksymalny zysk jest ograniczony ze względu na to, że cena akcji nie może spaśd poniżej zera. W terminie wygaśnięcia wartośd opcji kupna in-the-money generalnie jest równa wartości wewnętrznej tych opcji. Pomimo tego, że strata jest limitowana do wysokości zapłaconej premii należy zauważyd, że w najgorszym przypadku oznacza to stratę aż 100% kwoty zainwestowanej. Kupując zatem opcję musisz zwarzyd potencjalne zyski z ryzykiem straty całości premii zapłaconej za opcję PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT (BEP)) BEP: Cena wykonania - Zapłacona premia 19

Punkt opłacalności (BEP) na termin wygaśnięcia stanowi różnicę pomiędzy ceną wykonania a premią zapłaconą za opcję. ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY) Zmiennośd rośnie: Rośnie wartośd opcji sprzedaży Zmiennośd spada: Spada wartośd opcji sprzedaży Zmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premii opcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY) Upływ czasu: Spadek wartości opcji sprzedaży Upływający czas do terminu wygaśnięcia obniża wartośd czasową premii opcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. W miarę jak opcja zbliża się do terminu wygaśnięcia wpływ tego czynnika na wartośd opcji wzrasta. Obserwacje zachowao opcji w trakcie notowao pokazują, że czas upływający do terminu wygaśnięcia wpływa nieznacznie wolniej na spadek wartości opcji sprzedaży niż opcji kupna. CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEM W każdej chwili przed wygaśnięciem posiadacz opcji sprzedaży może sprzedad opcję na rynku lub wykonad ją. W obu przypadkach pozycja inwestora zostanie zamknięta. Takie działanie może mied na celu realizację zysków lub zamknięcie stratnej pozycji. CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIA W dniu wygaśnięcia, większośd inwestorów posiadających opcje sprzedaży inthe-money decyduje się na sprzedaż takich opcji na rynku przed zakooczeniem notowao ostatniego dnia obrotu. Alternatywą jest kupno akcji będących instrumentem bazowym dla opcji, w ilości wynikającej z posiadanych opcji sprzedaży, po czym sprzedaż tych akcji w efekcie wykonania opcji otrzymując za każdą jednostkę sprzedanych akcji cenę równą cenie wykonania opcji. Trzecią alternatywą, niosącą ze sobą znaczne ryzyko, jest w efekcie wykonania opcji sprzedaży zajęcie krótkiej pozycji w akcjach (sprzedając, w efekcie wykonania opcji, instrument bazowy przeprowadzamy transakcję krótkiej sprzedaży - sprzedajemy akcje nie posiadając ich na rachunku). 20

MARRIED PUT Strategię tworzy się poprzez nabycie opcji sprzedaży z jednoczesnym nabyciem akcji będących instrumentem bazowym dla tych opcji. Zysk Cena wykonania Strata Cena akcji wzrost spadek PROGNOZA RYNKU wzrost / bardzo silny wzrost. KIEDY STOSUJEMY Strategia jest przeprowadzana przez inwestora który chce korzystad z praw jakie przypadają akcjonariuszom spółek (dywidenda, prawo głosu na zgromadzeniu akcjonariuszy, etc..). Jednocześnie inwestor obawia się ryzyka krótkoterminowego spadku cen akcji posiadanej spółki. Nabycie opcji sprzedaży z jednoczesnym kupnem instrumentu bazowego jest strategią nastawioną na wzrost kursu tego instrumentu. Celem inwestora jest zabezpieczenie posiadanych akcji przed spadkiem ich wartości (zabezpieczeniem są kupione opcje sprzedaży). Liczba kupionych opcji sprzedaży wynika z liczby posiadanych akcji. KORZYŚCI Inwestor przeprowadzający strategię married put korzysta z praw jakie przypadają akcjonariuszom spółek, jednocześnie posiadając zabezpieczenie przed spadkiem wartości posiadanych akcji poniżej określonego poziomu. Zabezpieczeniem są kupione opcje sprzedaży, które zabezpieczają inwestora do 21

terminu wygaśnięcia tych opcji. Premię zapłaconą za opcję można porównad do opłaty za polisę ubezpieczeniową. Niezależnie od tego jak duże spadki instrumentu bazowego nastąpią, w okresie życia opcji, inwestor ma zagwarantowaną cenę sprzedaży posiadanych akcji (ceną sprzedaży jest cena wykonania opcji). Jeżeli, nieoczekiwanie, nastąpi istoty spadek cen posiadanych akcji, posiadacz opcji sprzedaży staje przed komfortową sytuację dającą mu możliwośd spokojnego podjęcia decyzji co do dalszych działao. Alternatywnie do kupna opcji sprzedaży działa zlecenie stop, w efekcie którego akcje są sprzedawane w wyniku spadku ich wartości poniżej wskazanego przez inwestora poziomu. Kupując opcje sprzedaży inwestor ma zagwarantowaną cenę sprzedaży instrumentu bazowego. Jednocześnie ma pełną kontrolę na tym kiedy posiadane akcje sprzeda (kiedy zgłosi opcję do wykonania). RYZYKO VS. ZYSK Zysk maksymalny: Nieograniczony Strata maksymalna: Ograniczona. Maksymalną stratę określamy jako: Cena nabycia akcji - Cena wykonania + Zapłacona premia Zysk w terminie wygaśnięcia: Zysk wynikający ze wzrostu cena akcji - Zapłacona premia Maksymalny zysk zależy od wzrostu kursu instrumentu bazowego i jest on teoretycznie nieograniczony. Kiedy opcja sprzedaży wygasa, a cena akcji będących instrumentem bazowym osiąga poziom równy cenie nabycia tych akcji wówczas strata inwestora równa jest premii zapłaconej za ten instrument. PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT (BEP)) ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY) BEP: Cena kupna akcji + Zapłacona premia Zmiennośd rośnie: Rośnie wartośd strategii Zmiennośd spada: Spada wartośd strategii Zmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premii opcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY) 22

Upływ czasu: Spadek wartości strategii Upływający czas do terminu wygaśnięcia obniża wartośd czasową premii opcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. W miarę jak opcja zbliża się do terminu wygaśnięcia wpływ tego czynnika na wartośd opcji wzrasta. Obserwacje zachowao opcji w trakcie notowao pokazują, że czas upływający do terminu wygaśnięcia wpływa nieznacznie wolniej na spadek wartości opcji sprzedaży niż opcji kupna. CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEM Inwestor przeprowadzający strategię married put może sprzedad posiadane akcje, oraz w dowolnej chwili przed wygaśnięciem sprzedad posiadane opcje lub zgłosid je do wykonania. Jeżeli po utworzeniu strategii obawy inwestora co do spadku wartości instrumentu bazowego zmienią się (np. w związku z nową oceną sytuacji na rynku) wówczas inwestor może sprzedad posiadaną opcję sprzedaży (pozbyd się zabezpieczenia) w wyniku czego otrzymuje premię równa bieżącej wartości rynkowej opcji. CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIA Jeżeli opcje sprzedaży wygasają bez wartości wówczas nie ma potrzeby podejmowania przez inwestora jakichkolwiek działao. Po wygaśnięciu takich opcji w portfelu inwestora pozostaną zakupione wcześniej akcje. Jeżeli opcje wygasają in-the-money wówczas inwestor może wykonad opcje w efekcie czego sprzedaje posiadane akcje otrzymując w zamian za każdą jednostkę akcji cenę wykonania lub sprzedad opcje przed zakooczeniem sesji ostatniego dnia obrotu. Premia otrzymana za sprzedaż opcji pokryje spadek wartości posiadanego portfela akcji. 23

PROTECTIVE PUT Strategia polega na kupnie opcji sprzedaży uzupełniających portfel wcześniej kupionych akcji będących instrumentem bazowym dla tych opcji. Zysk Cena wykonania Strata Cena akcji wzrost spadek PROGNOZA RYNKU wzrost KIEDY STOSUJEMY W przypadku tej strategii inwestor posiada portfel akcji, których cena w ostatnim czasie rosła. Nie planuje sprzedaży tych akcji co oznacza, że posiada niezrealizowany zysk. Ponieważ obawia się w najbliższym czasie spadków (w efekcie których straciłby dotychczasowy zysk), dlatego nabywa poprzez kupno opcji sprzedaży ochronę przed tymi spadkami. Portfel akcji oraz kupiona opcja sprzedaży to strategia kierunkowa nastawiona na wzrost wartości instrumentu bazowego. KORZYŚCI Podobnie jak w przypadku strategii married put, inwestor stosujący protective put korzysta z praw jakie przysługują akcjonariuszom spółek (dywidenda, prawo głosu na zgromadzeniu akcjonariuszy etc ). Jednocześnie, poprzez kupioną opcję sprzedaży, strategia chroni dotychczas niezrealizowany zysk powstały z tytułu wcześniejszego wzrostu cen posiadanych akcji. Niezależnie od tego jak duże spadki cen posiadanych akcji nastąpią, w okresie życia opcji, inwestor ma zagwarantowaną cenę ich sprzedaży (ceną sprzedaży jest cena wykonania 24

opcji). Jeżeli, nieoczekiwanie, nastąpi istoty spadek cen posiadanych akcji, posiadacz opcji sprzedaży staje przed komfortową sytuacją dającą mu możliwośd spokojnego podjęcia decyzji co do dalszych działao. Alternatywnie do kupna opcji sprzedaży działa zlecenie stop, w efekcie którego akcje są sprzedawane w wyniku spadku ich wartości poniżej wskazanego przez inwestora poziomu. Kupując opcje sprzedaży inwestor ma zagwarantowaną cenę sprzedaży instrumentu bazowego. Jednocześnie ma pełną kontrolę na tym kiedy posiadane akcje sprzeda (kiedy zgłosi opcję do wykonania). RYZYKO VS. ZYSK Zysk maksymalny: Nieograniczony Strata maksymalna: Ograniczona. Maksymalną stratę określamy jako: Cena wykonania - cena nabycia akcji + Zapłacona premia Zysk w terminie wygaśnięcia: Zysk wynikający ze wzrostu ceny akcji - Zapłacona premia Maksymalny zysk zależy od wzrostu kursu instrumentu bazowego i jest on teoretycznie nieograniczony. Kiedy opcja sprzedaży wygasa in-the-money wówczas zysk wynikający ze wzrostu wartości tej opcji pokryje stratę wartości posiadanych akcji. Z drugiej jednak strony jeżeli opcja wygaśnie at- lub out-ofthe-money wówczas traci całą zapłaconą za opcję premię. PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT (BEP)) ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY) BEP: Cena kupna akcji + Zapłacona premia Zmiennośd rośnie: Rośnie wartośd strategii Zmiennośd spada: Spada wartośd strategii Zmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premii opcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY) Upływ czasu: Spadek wartości strategii 25

Upływający czas do terminu wygaśnięcia obniża wartośd czasową premii opcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. W miarę jak opcja zbliża się do terminu wygaśnięcia wpływ tego czynnika na wartośd opcji wzrasta. Obserwacje zachowao opcji w trakcie notowao pokazują, że czas upływający do terminu wygaśnięcia wpływa nieznacznie wolniej na spadek wartości opcji sprzedaży niż opcji kupna. CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEM Inwestor przeprowadzający strategię protective put może sprzedad posiadane akcje, oraz w dowolnej chwili przed wygaśnięciem sprzedad posiadane opcje lub zgłosid je do wykonania. Jeżeli po utworzeniu strategii obawy inwestora co do spadku wartości instrumentu bazowego zmienią się (np. w związku z nową oceną sytuacji na rynku) wówczas inwestor może sprzedad posiadaną opcję sprzedaży (pozbyd się zabezpieczenia) w wyniku czego otrzymuje premię równa bieżącej wartości rynkowej opcji. CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIA Jeżeli opcje sprzedaży wygasają bez wartości wówczas nie ma potrzeby podejmowania przez inwestora jakichkolwiek działao. Po wygaśnięciu takich opcji w portfelu inwestora pozostaną zakupione wcześniej akcje. Jeżeli opcje wygasają in-the-money wówczas inwestor może wykonad opcje w efekcie czego sprzedaje posiadane akcje otrzymując w zamian za każdą jednostkę akcji cenę wykonania lub sprzedad opcje przed zakooczeniem sesji ostatniego dnia obrotu. Premia otrzymana za sprzedaż opcji pokryje spadek wartości posiadanego portfela akcji. 26

COVERED CALL W strategii tej inwestor posiadający portfel akcji sprzedaje opcje kupna wystawione na posiadane akcje. Jeżeli kupno akcji następuje w tym samym momencie co wystawienie opcji wówczas strategię określa się mianem buywrite (słowo write oznacza wystawienie). Zazwyczaj nabyte akcje oraz wystawiona opcja są zapisywane na tym samym rachunku inwestycyjnym u tego samego brokera. W ten sposób nabyte akcje pokrywają zobowiązania wynikające z tytułu wystawionych opcji kupna (jako wystawca takich opcji inwestor jest zobowiązany do sprzedaży instrumentu bazowego). Strategia ta jest jedną z podstawowych i jednocześnie jedną z najpopularniejszych na rynku wykorzystujących elastycznośd jaką dają opcje w powiązaniu z inwestycjami na rynku akcji. Zysk Cena wykonania Strata Cena akcji wzrost spadek PROGNOZA RYNKU trend boczny (rynek neutralny) / wzrost KIEDY STOSUJEMY Chociaż strategia może byd tworzona w każdych warunkach rynkowych, najczęściej jest wykorzystywana wówczas gdy po okresie wzrostu cen posiadanych akcji inwestor oczekuje, że w czasie do terminu wygaśnięcia opcji rynkowa wartośd tych akcji będzie się kształtowad w określonym wąskim przedziale wahao. W takim przypadku inwestor chciałby albo utworzyd strategię która w takich okresach będzie generowad dodatkowy dochód 27

(dodatkowy ponad dywidendę jaką spółka może wypłacid) oraz / lub zabezpieczyd portfel przed spadkiem jego wartości. KORZYŚCI Pomimo tego, że strategia oferuje ograniczoną ochronę przed spadkiem wartości instrumentu bazowego oraz ograniczony udział we wzroście jego wartości to dużą zaletą strategii jest to, że generuje dla inwestora dodatkowy dochód w postaci premii za wystawione opcje. Jednocześnie inwestor korzysta ze wszystkich praw jakie przypadają akcjonariuszom spółek takich jak prawo do dywidendy czy prawo głosu na zgromadzeniu akcjonariuszy. Inwestor traci te prawa jeżeli zostanie wezwany do wykonania opcji w efekcie czego będzie musiał sprzedad posiadane akcje (przestanie byd akcjonariuszem danej spółki). Istnieje duże prawdopodobieostwo, że nabywcy opcji kupna, które są wystawione na spółki ogłaszające wypłatę dywidendy zgłoszą chęd wykonania tych opcji. RYZYKO VS. ZYSK Zysk maksymalny: Ograniczony Strata maksymalna: Istnieje ryzyko poniesienia dużych strat Zysk w terminie wygaśnięcia (jeżeli opcja zostanie wykonana): Otrzymana premia + Różnica pomiędzy ceną wykonania a cena nabycia akcji Zysk w terminie wygaśnięcia (jeżeli opcja nie zostanie wykonana): Wzrost wartości portfela akcji + otrzymana premia Maksymalny zysk ze strategii osiągamy wówczas jeżeli w terminie wygaśnięcia lub przed tym terminem - w przypadku gdy inwestor otrzyma wezwanie do wykonania opcji - cena akcji będących instrumentem bazowym dla opcji ukształtuje się równo lub powyżej kursu wykonania wystawionej opcji. Stratę ze strategii mogą przynieśd posiadane akcje. Strata ta może byd bardzo dużą jeżeli spadający kurs akcji danej spółki kontynuuje ten trend a wystawione opcje wygasają. W dniu wygaśnięcia strata równa jest różnicy pomiędzy ceną wykonania opcji a ceną akcji będących instrumentem bazowym dla opcji plus otrzymana premia opcyjna. Strata jaką ponosimy w efekcie spadku wartości instrumentu bazowego jest pokrywana do wysokości premii opcyjnej jaką otrzymujemy z tytułu wystawienia opcji. Dopóki takie akcje nie zostaną sprzedane mamy do czynienia ze stratą niezrealizowaną. Należy jednak pamiętad, że wezwanie do wykonania opcji zawsze jest możliwe (w takim przypadku będziemy zobowiązani do sprzedaży posiadanych akcji). 28

PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT (BEP)) ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY) BEP: Cena kupna akcji Otrzymana premia Zmiennośd rośnie: Spada wartośd strategii Zmiennośd spada: Rośnie wartośd strategii Zmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premii opcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY) Upływ czasu: Wzrost wartości strategii Upływający czas do terminu wygaśnięcia obniża wartośd czasową premii opcyjnej co jest pozytywne dla posiadaczy krótkich pozycji w opcjach. CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEM Jeżeli po utworzeniu strategii, prognozy inwestora co do sytuacji na rynku zmienią się - inwestor uzna, że nastąpią duże wzrosty lub duże spadki - wówczas inwestor może zamknąd krótką pozycję w opcji poprzez jej odkupienie z rynku. W ten sposób inwestor pozbywa się zobowiązania do sprzedaży posiadanych akcji po cenie wykonania opcji. Przed przeprowadzeniem tej operacji inwestor powinien przeanalizowad jakie zyski / straty przyniesie mu odkupienie opcji w porównaniu do nierealizowanych zysków / strat z tytułu posiadanych akcji. Po zamknięciu pozycji w opcji inwestor musi zdecydowad, czy pozostawia niezabezpieczony portfel akcji lub dokonuje jego sprzedaży lub czy wystawia kolejną inną opcję kupna. CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIA W terminie wygaśnięci inwestor musi rozważyd trzy scenariusze i w zależności od scenariusza podjąd odpowiednią decyzję. Wystawiona opcja kupna może wygasnąd in-the-money, at-the-money lub out-of-the-money. 1. Jeżeli inwestor oczekuje, że opcja wygaśnie in-the-money wówczas może a) pozwolid aby opcja została wykonana w efekcie czego będzie zobowiązany do sprzedaży posiadanych akcji po cenie wykonania lub b) zamknąd krótką pozycję opcji w ten sposób pozbywając się zobowiązania do sprzedaży akcji 29

co pozwoli mu na zachowanie akcjonariatu w danej spółce. W takim przypadku inwestor musi przeanalizowad zysk / stratę jaką zrealizuje w efekcie zamknięcia krótkiej pozycji w opcji w porównaniu do niezrealizowanego zysku / straty z tytułu posiadanych akcji. 2. jeżeli inwestor oczekuje, że opcja wygaśnie out-of-the-money wówczas nie ma potrzeby podejmowania jakichkolwiek czynności. Opcja wygasa bez wartości a inwestor zachowuje pełną wartośd premii jaką otrzymał w efekcie wystawienia opcji. 3. jeżeli inwestor oczekuje, że opcja wygaśnie dokładnie at-the-money wówczas możliwe jest, że inwestor zostanie wezwany do wykonania opcji. Nie należy jednak zakładad, że na pewno tak się stanie. Taka opcje może również wygasnąd bez wykonania. 30

CASH-SECURED PUT Wystawca opcji sprzedaży, w przypadku jeżeli zostanie wezwany do wykonania, jest zobowiązany do kupna określonej ilości instrumentu bazowego płacąc za każdą jego jednostkę kwotę równą cenie wykonania wystawionej opcji. Wielu inwestorów wystawia opcje sprzedaży chcąc nabyd akcje w efekcie wykonania opcji i jednocześnie chcąc otrzymad premię opcyjną. Wystawioną opcję sprzedaży nazywamy pokrytą wówczas gdy wystawca takiej opcji posiada odpowiednie zabezpieczenie. Zabezpieczenie jest finansową gwarancją, że w przypadku jeżeli inwestor otrzyma wezwanie do wykonania opcji wówczas będzie zdolny finansowo do kupna akcji będących instrumentem bazowym dla opcji. Składniki zabezpieczenia mogą byd różne, mogą to byd środki pieniężne lub inne akceptowane aktywa. Zysk Cena wykonania Strata Cena akcji wzrost spadek PROGNOZA RYNKU trend boczny (rynek neutralny) / lekki wzrost KIEDY STOSUJEMY Motywacją do przeprowadzenia strategii może byd chęd nabycia akcji będących instrumentem bazowym dla opcji po cenie poniżej bieżącej ceny rynkowej lub zebranie premii opcyjnej w oczekiwaniu, że opcja wygaśnie out-of-the-money bez wartości. Ze względu na to, że otrzymanie wezwania do wykonania możliwe jest w każdej chwili przed i w dniu wygaśnięcia opcji dlatego inwestor przeprowadza strategię wyłącznie jeżeli nie widzi przeszkód w nabyciu akcji będących instrumentem bazowym dla wystawianych opcji. Liczba 31

wystawionych opcji powinna korespondowad z liczbą akcji jaką inwestor nie widzi przeszkód w nabyciu oraz dla której posiada finansowe zdolności do ich zakupu (należy pamiętad, że na jedną opcję zazwyczaj przypada 100 akcji). Zakup akcji w efekcie wykonania wystawionych opcji nie może stanowid dla inwestora znacznego ciężaru finansowego. Strategia może stad się spekulacyjną jeżeli liczba akcji jaką inwestor musiałby zakupi w efekcie wykonania opcji jest wyższa niż liczba jaką inwestor chciałby faktycznie posiadad. KORZYŚCI Wystawca opcji otrzymuje oraz zachowuje premię opcyjną niezależnie od tego jak bardzo ceny akcji będących instrumentem bazowym rosną lub spadają. Jeżeli wystawca opcji otrzyma wezwanie do wykonania wówczas jest zobowiązany do kupna odpowiedniej ilości akcji będących instrumentem bazowym dla opcji po cenie wykonania. Premia otrzymana z tytułu wystawienia opcji częściowo pokryje cenę po której wystawca nabywa akcje co oznacza dla niego, że w niektórych przypadkach w efekcie wykonania może zakupid akcje taniej niż na rynku. Jeżeli ceny akcji znaczącą spadają i jednocześnie wystawca opcji otrzyma wezwanie do wykonania wówczas kupuje akcje drożej niż na rynku (musi zapłacid cenę wykonania która jest znacznie większa niż bieżąca cena akcji). W takim przypadku inwestor ma niezrealizowaną stratę, która może jednak przynieśd zyski jeżeli akcje zostaną zachowane a trend na rynku odwróci się na rosnący. RYZYKO VS. ZYSK Zysk maksymalny: Ograniczony (do wysokości otrzymanej premii) Strata maksymalna: Istnieje ryzyko poniesienia dużych strat Zysk w terminie wygaśnięcia: Otrzymana premia Cena netto nabycia akcji jeżeli nastąpi wykonanie: Cena wykonania otrzymana premia Jeżeli cena akcji rośnie a opcja wygaśnie bez wartości wówczas zysk maksymalny jest ograniczony do wysokości premii otrzymanej z tytułu wystawienia opcji. Z drugiej jednak strony bezpośrednia inwestycja w akcje oferuje dla inwestora nieograniczony zysk w wyniku wzrostu kursu tych akcji. Jeżeli cena akcji spadnie poniżej ceny wykonania opcji wówczas inwestor może zostad wezwany do wykonania opcji w efekcie czego będzie zobowiązany do kupna określonej ilości instrumentu bazowego. Cena netto nabycia akcji równa jest cenie wykonania opcji pomniejszonej o wysokośd otrzymanej premii. Cena ta może byd mniejsza niż bieżąca rynkowa cena danych akcji. Strata wynikająca 32

ze strategii jest podobna do straty, jaka wynika z posiadania ekwiwalentnej pozycji w akcjach będących instrumentem bazowym w ilości wynikającej z ilości wystawionych opcji. Teoretycznie, spadek cen akcji jest ograniczony, ponieważ cena akcji nie może spaśd poniżej zera. Jeżeli w efekcie wykonania wystawca opcji nabywa akcje po cenie netto wyższej niż bieżąca ich cena rynkowa, inwestor ponosi niezrealizowaną stratę (niezrealizowaną do czasu aż akcje nie zostaną sprzedane). PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT (BEP)) ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY) BEP: Cena wykonania Otrzymana premia Zmiennośd rośnie: Spada wartośd strategii Zmiennośd spada: Rośnie wartośd strategii Zmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premii opcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY) Upływ czasu: Wzrost wartości strategii Upływający czas do terminu wygaśnięcia obniża wartośd czasową premii opcyjnej co jest pozytywne dla posiadaczy krótkich pozycji w opcjach. CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEM Jeżeli po utworzeniu strategii, a przed wygaśnięciem opcji, prognozy inwestora co zmiany ceny instrumentu bazowego się zmienią wówczas inwestor może zamknąd posiadaną krótką pozycję w opcji i zrealizowad stratę. W efekcie tego inwestor pozbywa się zobowiązao wynikających z opcji. CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIA Jeżeli w terminie wygaśnięcia opcja posiada jakąkolwiek wartośd wówczas inwestor prawdopodobnie otrzyma wezwanie do wykonania i będzie zobowiązany do kupna określonej ilości instrumentu bazowego. Jeżeli wejście w posiadanie akcji nie jest przez inwestora oczekiwane wówczas może on zamknąd swoją krótką pozycję w opcji poprzez odkupienie jej z rynku. Takie 33

działanie musi zostad podjęte przed zakooczeniem notowao ostatniego dnia obrotu i może prowadzid do realizacji straty z inwestycji. Z drugiej jednak strony inwestor który nie zamknie pozycji na rynku godząc się tym samym na wykonanie przyjmuje niezrealizowaną stratę z akcji. 34

BULL CALL SPREAD Utworzenie strategii bull call spread wymaga nabycia opcji kupna na akcje określonej spółki z jednoczesnym wystawieniem tej samej ilości również opcji kupna na akcje tej samej spółki z tym samym terminem do wygaśnięcia ale z wyższą ceną wykonania. Strategia czasami jest zaliczana do szerszej kategorii vertical spread, do której zaliczają się transakcje spreadowe składające się z opcji na akcje tej samej spółki, wygasające w tym samym terminie do wygaśnięcia ale posiadające różną cenę wykonania. Strategie tego typu mogą byd tworzone albo z wykorzystaniem wyłącznie opcji kupna lub z wykorzystaniem wyłącznie opcji sprzedaży i mogą to byd strategie nastawione na spadek lub wzrost wartości instrumentu bazowego. Bull call spread, jak każdy spread, może zostad wykonany w jednej transakcji, niekoniecznie poprzez zawarcie dwóch odrębnych transakcji (możliwośd ta zależy od technicznych rozwiązao systemu transakcyjnego danej giełdy). Dla takich vertical spread które są nastawione na wzrosty, zapytanie o oferty kupna i sprzedaży można wysład poprzez każdego brokera na giełdę która zajmuje się notowaniem danych opcji Zysk Niższa cena wykonania Wyższa cena wykonania Strata Cena akcji wzrost spadek PROGNOZA RYNKU Umiarkowany wzrost / wzrost KIEDY STOSUJEMY Najczęściej inwestorzy stosujący tą strategię oczekują umiarkowanych wzrostów na rynku (nie oczekują bardzo dużych wzrostów). W przypadku, jeżeli inwestor oczekuje dużych wzrostów cen akcji wówczas bardziej zyskowną 35

będzie zwykłe nabycie opcji kupna. Bull call spread jest również strategią, która pomniejsza koszt nabycia opcji kupna (poprzez tą strategię inwestycja na wzrost wartości instrumentu bazowego jest taosza niż w przypadku zwykłego nabycia opcji kupna). Strategia jest również tworzona wówczas gdy inwestor nie ma silnego przekonania co do wzorów na rynku. KORZYŚCI W przypadku strategii bull call spread można mówid o podwójnym zabezpieczeniu. Premia płacona za opcję z niższą ceną wykonania jest częściowo pokrywana przez premię otrzymywaną z tytułu wystawienia opcji z wyższą ceną wykonania. To oznacza, że ryzyko utraty całości premii wynikającej z nabytej opcji jest częściowo zredukowane (zabezpieczone). Z drugiej strony, nabyta opcja kupna z niższą ceną wykonania zabezpiecza finansowe ryzyko wynikające z opcji wystawionej. Wystawca opcji kupna, który zostanie wezwany do wykonania opcji jest zobowiązany do sprzedaży określonej ilości akcji będących instrumentem bazowym po cenie wykonania. Poprzez zgłoszenie do wykonania nabytej opcji kupna z niższą ceną wykonania inwestor w ten sposób pozyskuje akcje które pozwolą mu na wypełnienie zobowiązao z tytułu opcji wystawionych. Wystawiona opcja ogranicza maksymalny zysk jaki inwestor może osiągnąd z tej strategii. RYZYKO VS. ZYSK Zysk maksymalny: Ograniczony. Różnica pomiędzy cenami wykonania - Koszt utworzenia strategii (koszt utworzenia strategii stanowi różnica pomiędzy premią zapłaconą a otrzymaną premią) Strata maksymalna: Ograniczona (koszt utworzenia strategii) Strategia bull call spread przynosi zyski wówczas gdy cena instrumentu bazowego rośnie. Strategia może zostad utworzona poprzez zawarcie jednej transakcji (możliwośd ta zależy jednak od rozwiązao systemu transakcyjnego danej giełdy). Utworzenie strategii pociąga za sobą koszt początkowy ponieważ premia płacona za opcję kupna z niższą ceną wykonania zawsze jest wyższa niż premia otrzymywana z tytułu wystawienia opcji kupna z wyższą ceną wykonania. Inwestor ponosi maksymalną stratę ze strategii jeżeli cena akcji będących instrumentem bazowym spadnie poniżej niższej ceny wykonania. Jeżeli obydwie opcje wygasną out-of-the-money bez wartości, wówczas oznacza to, że traci na wartości cała kwota pierwotnie zainwestowana w strategię. Maksymalny zysk strategia przynosi wówczas gdy cena instrumentu 36

bazowego wzrośnie powyżej wyższej ceny wykonania. W takim przypadku obie opcje (kupiona i wystawiona) wygasną in-the-money. Inwestor może wykonad opcję z niższą ceną wykonania (opcja kupiona) w efekcie czego kupi określoną ilośd akcji będących instrumentem bazowym. Następnie akcje te może sprzedad w efekcie wykonania opcji dla której jest wystawcą o ile nabywca tej opcji zgłosi ją do wykonania. Ww. sytuacja występuje niezależnie od tego z jak dużymi wzrostami cen instrumentu bazowego mamy do czynienia. Jeżeli w terminie wygaśnięcia cena instrumentu bazowego ukształtuje się pomiędzy cenami wykonania opcji wchodzących w skład strategii wówczas opcja kupiona wygasa in-the-money i jest warta swoją wartośd wewnętrzną. Opcja wystawiona wygasa out-of-the-money bez wartości. PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT (BEP)) BEP: Niższa cena wykonania + Koszt utworzenia strategii (koszt utworzenia strategii stanowi różnica pomiędzy premią zapłaconą a otrzymaną premią) ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY) Zmiennośd rośnie: Zmienny wpływ na wartośd strategii Zmiennośd spada: Zmienny wpływ na wartośd strategii Zmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premii opcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. Wpływ jest uzależniony od tego czy w danej chwili opcja kupiona oraz / lub opcja wystawiona są in-themoney czy out-of-the-money oraz jaki czas pozostał do terminu wygaśnięcia tych opcji. UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY) Upływ czasu: Zmienny wpływ na wartośd strategii Wpływ czasu pozostałego do terminu wygaśnięcia na wartośd strategii zależy od aktualnej relacji ceny instrumentu bazowego do cen wykonania opcji wchodzących w skład strategii (opcji kupionej oraz opcji wystawionej). Jeżeli cena instrumentu bazowego jest pomiędzy cenami wykonania tych opcji wówczas wpływ czasu pozostałego do terminu wygaśnięcia jest niewielki. Jeżeli cena instrumentu bazowego jest bliżej niższej cenie wykonania (opcji kupionej) 37

wówczas strategia traci na wartości w efekcie czasu upływającego do terminu wygaśnięcia a strata ta rośnie wraz ze zbliżaniem się do tego terminu. Jeżeli cena instrumentu bazowego jest bliżej wyższej ceny wykonania (opcji wystawionej) wówczas strategia zyskuje na wartości a zysk ten rośnie wraz ze zbliżaniem się do tego terminu. CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEM Kupiona strategia bull call spread może zostad na rynku sprzedana. Kupując opcję płacimy cenę strategii stanowiącą różnicę pomiędzy premią od opcji z niższą ceną wykonania a premią od opcji z wyższą ceną wykonania. Sprzedając strategię otrzymujemy bieżącą jej cenę określaną w ten sam sposób. Inwestor sprzedając strategię może zamknąd jej pozycję przed terminem wygaśnięcia realizując zyski lub zamykając stratną pozycję. CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIA Jeżeli w terminie wygaśnięcia obie opcje mają wartośd wówczas najczęściej inwestorzy zamykają pozycję na rynku przed zakooczeniem sesji w ostatnim dniu obrotu. Takie działanie będzie znacznie mniej kosztowne niż w przypadku dopuszczenia do wykonania opcji, kiedy inwestorzy ponoszą opłaty za transfer akcji w efekcie wykonania opcji (transfer wynikający ze zgłoszenia opcji do wykonania oraz / lub otrzymania wezwania do wykonania). Jeżeli nabyta opcja z niższą ceną wykonania wygasa in-the-money inwestor może albo sprzedad taką opcję albo ją wykonad w efekcie czego kupi instrument bazowy po cenie wykonania. 38

BEAR PUT SPREAD Utworzenie strategii bear put spread wymaga nabycia opcji sprzedaży na akcje określonej spółki z jednoczesnym wystawieniem tej samej ilości również opcji sprzedaży na akcje tej samej spółki z tym samym terminem do wygaśnięcia ale z niższą ceną wykonania. Strategia czasami jest zaliczana do szerszej kategorii vertical spread, do której zaliczają się transakcje spreadowe składające się z opcji na akcje tej samej spółki, wygasające w tym samym terminie do wygaśnięcia ale posiadające różną cenę wykonania. Strategie tego typu mogą byd tworzone albo z wykorzystaniem wyłącznie opcji kupna lub z wykorzystaniem wyłącznie opcji sprzedaży i mogą to byd strategie nastawione na spadek lub wzrost wartości instrumentu bazowego. Bear put spread, jak każdy spread, może zostad wykonany w jednej transakcji, niekoniecznie poprzez zawarcie dwóch odrębnych transakcji (możliwośd ta zależy od technicznych rozwiązao systemu transakcyjnego danej giełdy). Dla takich vertical spread które są nastawione na wzrosty, zapytanie o oferty kupna i sprzedaży można wysład poprzez każdego brokera na giełdę która zajmuje się notowaniem danych opcji Zysk Niższa cena wykonania Wyższa cena wykonania Strata Cena akcji wzrost spadek PROGNOZA RYNKU Umiarkowany spadek / spadek KIEDY STOSUJEMY Najczęściej inwestorzy stosujący tą strategię oczekują umiarkowanych spadków na rynku (nie oczekują bardzo dużych spadków). W przypadku jeżeli inwestor 39

oczekuje dużych spadków cen akcji wówczas bardziej zyskowną będzie zwykłe nabycie opcji sprzedaży. Bear put spread jest również strategią, która pomniejsza koszt nabycia opcji sprzedaży (poprzez tą strategię inwestycja na spadek wartości instrumentu bazowego jest taosza niż w przypadku zwykłego nabycia opcji sprzedaży). Strategia jest również tworzona wówczas gdy inwestor nie ma silnego przekonania co do spadków na rynku. KORZYŚCI W przypadku strategii bear put spread można mówid o podwójnym zabezpieczeniu. Premia płacona za opcję z wyższą ceną wykonania jest częściowo pokrywana przez premię otrzymywaną z tytułu wystawienia opcji z niższą ceną wykonania. To oznacza, że ryzyko utraty całości premii wynikającej z nabytej opcji jest częściowo zredukowane (zabezpieczone). Z drugiej strony, nabyta opcja sprzedaży z wyższą ceną wykonania zabezpiecza finansowe ryzyko wynikające z opcji wystawionej. Wystawca opcji sprzedaży, który zostanie wezwany do wykonania opcji jest zobowiązany do kupna określonej ilości akcji będących instrumentem bazowym po cenie wykonania. Poprzez zgłoszenie do wykonania nabytej opcji sprzedaży z wyższą ceną wykonania inwestor w ten sposób może sprzedad akcje, które zobowiązany był nabyd w efekcie wykonania opcji z niższa ceną wykonania. Premia jaką inwestor otrzymuje w efekcie wystawienia opcji częściowo pokrywa koszt nabycia akcji w efekcie otrzymania zgłoszenia do wykonania. Wystawiona opcja ogranicza maksymalny zysk jaki inwestor może osiągnąd z tej strategii. RYZYKO VS. ZYSK Zysk maksymalny: Ograniczony. Różnica pomiędzy cenami wykonania - Koszt utworzenia strategii (koszt utworzenia strategii stanowi różnica pomiędzy premią zapłaconą a otrzymaną premią) Strata maksymalna: Ograniczona (koszt utworzenia strategii) Strategia bear put spread przynosi zyski wówczas gdy cena instrumentu bazowego spada. Strategia może zostad utworzona poprzez zawarcie jednej transakcji (możliwośd ta zależy jednak od rozwiązao systemu transakcyjnego danej giełdy). Utworzenie strategii pociąga za sobą koszt początkowy ponieważ premia płacona za opcję sprzedaży z wyższą ceną wykonania zawsze jest wyższa niż premia otrzymywana z tytułu wystawienia opcji sprzedaży z niższą ceną wykonania. Inwestor ponosi maksymalną stratę ze strategii jeżeli cena akcji będących instrumentem bazowym wzrośnie powyżej wyższej ceny wykonania. 40

Jeżeli obydwie opcje wygasną out-of-the-money bez wartości, wówczas oznacza to, że traci na wartości cała kwota pierwotnie zainwestowana w strategię. Maksymalny zysk strategia przynosi wówczas gdy cena instrumentu bazowego spadnie poniżej niższej ceny wykonania. W takim przypadku obie opcje (kupiona i wystawiona) wygasną in-the-money. Ww. sytuacja występuje niezależnie od tego z jak dużymi spadkami cen instrumentu bazowego mamy do czynienia. Jeżeli w terminie wygaśnięcia cena instrumentu bazowego ukształtuje się pomiędzy cenami wykonania opcji wchodzących w skład strategii wówczas opcja kupiona wygasa in-the-money i jest warta swoją wartośd wewnętrzną. Opcja wystawiona wygasa out-of-the-money bez wartości. PUNKT OPŁACALNOŚCI NA TERMIN WYGAŚNIĘCIA (ANG. BREAK-EVEN POINT (BEP)) BEP: Wyższa cena wykonania - Koszt utworzenia strategii (koszt utworzenia strategii stanowi różnica pomiędzy premią zapłaconą a otrzymaną premią) ZMIENNOŚD (ANG. VOLATILITY) Zmiennośd rośnie: Zmienny wpływ na wartośd strategii Zmiennośd spada: Zmienny wpływ na wartośd strategii Zmiana zmienności instrumentu bazowego wpływa na wartośd czasową premii opcyjnej. Nie wpływa na wartośd wewnętrzną opcji. Wpływ jest uzależniony od tego czy w danej chwili opcja kupiona oraz / lub opcja wystawiona są in-themoney czy out-of-the-money oraz jaki czas pozostał do terminu wygaśnięcia tych opcji. UPŁYW CZASU (ANG. TIME DECAY) Upływ czasu: Zmienny wpływ na wartośd strategii Wpływ czasu pozostałego do terminu wygaśnięcia na wartośd strategii zależy od aktualnej relacji ceny instrumentu bazowego do cen wykonania opcji wchodzących w skład strategii (opcji kupionej oraz opcji wystawionej). Jeżeli cena instrumentu bazowego jest pomiędzy cenami wykonania tych opcji wówczas wpływ czasu pozostałego do terminu wygaśnięcia jest niewielki. Jeżeli cena instrumentu bazowego jest bliżej wyższej cenie wykonania (opcji 41

kupionej) wówczas strategia traci na wartości w efekcie czasu upływającego do terminu wygaśnięcia a strata ta rośnie wraz ze zbliżaniem się do tego terminu. Jeżeli cena instrumentu bazowego jest bliżej niższej cenie wykonania (opcji wystawionej) wówczas strategia zyskuje na wartości a zysk ten rośnie wraz ze zbliżaniem się do tego terminu. CO MOŻE ZROBID INWESTOR PRZED WYGAŚNIĘCIEM Kupiona strategia bear put spread może zostad na rynku sprzedana. Kupując opcję płacimy cenę strategii stanowiącą różnicę pomiędzy premią od opcji z wyższą ceną wykonania a premią od opcji z niższą ceną wykonania. Sprzedając strategię otrzymujemy bieżącą jej cenę określaną w ten sam sposób. Inwestor sprzedając strategię może zamknąd jej pozycję przed terminem wygaśnięcia realizując zyski lub zamykając stratną pozycję. CO MOŻE ZROBID INWESTOR W DNIU WYGAŚNIĘCIA Jeżeli w terminie wygaśnięcia obie opcje mają wartośd wówczas najczęściej inwestorzy zamykają pozycję na rynku przed zakooczeniem sesji w ostatnim dniu obrotu. Takie działanie będzie znacznie mniej kosztowne niż w przypadku dopuszczenia do wykonania opcji, kiedy inwestorzy ponoszą opłaty za transfer akcji w efekcie wykonania opcji (transfer wynikający ze zgłoszenia opcji do wykonania oraz / lub otrzymania wezwania do wykonania). Jeżeli nabyta opcja z wyższą ceną wykonania wygasa in-the-money inwestor może sprzedad taką opcję przed zakooczeniem sesji ostatniego dnia obrotu. Z drugiej strony może ją wykonad w efekcie czego sprzeda posiadane akcje będące instrumentem bazowym dla opcji lub jeżeli takich akcji nie posiada ustanowi w ten sposób krótką pozycję w akcjach (krótka sprzedaż). 42

COLLAR Strategia collar jest sumą strategii protective put oraz covered call. Składa się zatem z portfela akcji, wystawionej opcji kupna oraz kupionej opcji sprzedaży (oczywiście instrumentem bazowym dla tych opcji są posiadane akcje). Generalnie, w chwili kiedy strategia jest tworzona opcja kupna oraz opcja sprzedaży są out-of-the-money i mają ten sam termin do wygaśnięcia. Liczba opcji kupionych oraz wystawionych jest identyczna i wynika z liczby posiadanych akcji. Jeżeli liczba akcji przypadających na jedną opcję wynosi 100 (tak zazwyczaj jest) wówczas na każde 100 sztuk posiadanych akcji wystawiamy jedną opcję kupna oraz kupujemy jedną opcję sprzedaży. Celem strategii jest, przy wykorzystaniu opcji, zabezpieczenie niezrealizowanego zysku, który osiągnęliśmy w efekcie wcześniejszego wzrostu cen posiadanych akcji, niż osiągnięcie zysku w efekcie kolejnego wzrostu tych cen. Zysk Strata cena wykonania opcji sprzedaży cena wykonania opcji kupna Cena akcji wzrost spadek PROGNOZA RYNKU trend boczny (rynek neutralny) następujący po okresie wzrostów. KIEDY STOSUJEMY Inwestor tworzy tą strategię po okresach wzorów na rynku kiedy jednocześnie wzrosła wartośd posiadanego portfela akcji (inwestor posiada niezrealizowany zysk). Chce zabezpieczyd ten portfel przed spadkiem jego wartości i w tym celu nabywa opcję sprzedaży (protective put). Jednocześnie jest zainteresowany sprzedażą tych akcji jednak po cenie wyższej niż obecna cena rynkowa dlatego wystawia opcję kupna out-of-the-money (covered call). 43