Teraz wiesz i inwestujesz OPCJE WPROWADZENIE DO OPCJI

Transkrypt

1 OPCJE WPROWADZENIE DO OPCJI OPCJA jest instrumentem finansowym, mającym postać kontraktu, w którym kupujący opcję nabywa prawo do nabycia (opcja kupna), bądź prawo do sprzedaży (opcja sprzedaży) określonego instrumentu bazowego po ściśle określonej cenie, w dniu wykonania (wygaśnięcia) opcji, po ustalonym odpowiednio wcześniej kursie wykonania opcji. Z kolei na wystawcę opcji (sprzedającego opcję) przechodzi obowiązek wywiązania się z kontraktu opcyjnego, czyli odpowiednio obowiązek do sprzedaży bądź do odkupienia instrumentu bazowego w dniu wykonania opcji - o ile nabywca opcji zechce z tego prawa skorzystać (o ile uzna wykonanie swojej opcji za opłacalne). Zatem opcja daje nabywcy opcji prawo (a nie obowiązek) do nabycia, bądź sprzedaży określonego instrumentu bazowego (aktywa rzeczowe, surowce, instrumenty finansowe etc.), w określonym momencie w przyszłości, po ściśle ustalonej cenie. Z kolei sprzedawca (wystawca) opcji jest zobowiązany do odpowiednio przeciwnego zachowania. W przypadku wystawienia opcji kupna zobowiązuje się do dostarczenia instrumentu bazowego w terminie wykonania opcji. Natomiast w przypadku wystawienia opcji sprzedaży, wystawca zobowiązuje się do odkupienia od nabywcy opcji danego instrumentu bazowego, na który opiewa opcja. W przypadku opcji notowanych na giełdzie regulowanie zobowiązań następuje wyłącznie w formie rozliczenia pieniężnego, pomimo, że nabycie opcji oznacza prawo do kupna (opcja kupna) lub prawo do sprzedaży (opcja sprzedaży) instrumentu bazowego po ustalonej cenie to w przypadku opcji na instrumenty finansowe fizyczna dostawa instrumentu nie jest wpisana w standard opcji. W przypadku rozliczania opcji w sposób finansowy, OPCJĘ KUPNA możemy zatem zdefiniować jako prawo przysługujące nabywcy wobec wystawcy do żądania w ustalonym terminie zapłaty kwoty zależnej od różnicy pomiędzy ceną (wartością) rynkową instrumentu bazowego, a przyjętą w dniu zawarcia kontraktu opcyjnego ceną (wartością) wykonania opcji. Z kolei, OPCJĘ SPRZEDAŻY możemy zdefiniować jako prawo przysługujące nabywcy wobec wystawcy do żądania w ustalonym terminie zapłaty kwoty zależnej od różnicy pomiędzy ceną (wartością) wykonania a ceną (wartością) rynkową instrumentu bazowego. Ze względu na sposób wykonania opcji wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje opcji: opcje europejskie, opcje amerykańskie. Nabywca opcji europejskiej ma prawo wykonać ją (spieniężyć) jedynie w dniu wygaśnięcia opcji. Zamkniecie opcji może nastąpić wcześniej przez zajęcie pozycji przeciwstawnej (odpowiednio sprzedaż bądź kupno opcji na giełdzie), ale wykonanie możliwe jest jedynie w dniu wygaśnięcia opcji. Z kolei, nabywca opcji amerykańskiej ma prawo wykonać ją w dowolnym momencie czasu, przed dniem wygaśnięcia opcji. Opcje mogą być wykonywane przez: fizyczną dostawę instrumentu bazowego, rozliczenie pieniężne. Podobnie jak w przypadku kontraktów terminowych, wykonanie opcji z dostawą polega na fizycznej dostawie (opcja kupna) dla nabywcy opcji przedmiotu opcji, bądź na sprzedaży instrumentu bazowego przez nabywcę opcji (opcja sprzedaży) na rzecz wystawcy opcji. Wykonanie opcji rozliczanej pieniężnie - w dniu wygaśnięcia opcji jej nabywca i wystawca wyrównują wzajemnie (w formie pieniężnej) różnicę pomiędzy wartością instrumentu bazowego wynikającą z kontraktu, a rynkową ceną tego instrumentu. Kwota wynikająca z rozliczenia stanowi dla jednej strony zysk, a dla drugiej stratę. Na GPW notowane są wyłącznie opcje typu europejskiego, rozliczane pieniężnie. Strona 1

2 CZYNNIKI RYZYKA Z inwestowaniem w opcje związane są wszystkie czynniki ryzyka charakterystyczne dla instrumentu bazowego, na który dany kontrakt opcyjny opiewa. Ponadto nie istnieje jedna uniwersalna metoda służąca wyznaczeniu wartości opcji przed terminem wygaśnięcia, dlatego Klient powinien być świadomy, że cena rynkowa opcji jest wypadkową oczekiwań rynku co do przyszłego zachowania się instrumentu bazowego i nie posiada twardego punktu odniesienia. Maksymalna strata Klienta zajmującego pozycję długą na opcjach (nabycie opcji kupna bądź sprzedaży) jest równa wartości zainwestowanego kapitału. Maksymalna strata Klienta zajmującego pozycję krótką na opcjach (sprzedaż opcji kupna bądź sprzedaży) może przekroczyć wartość pierwotnie wpłaconego depozytu. Ryzyko rynkowe, wynikające z uzależnienia od instrumentu bazowego, jest potęgowane przez efekt dźwigni finansowej, wynikający z faktu, że wartość początkowej inwestycji którą w przypadku nabycia opcji jest kurs opcji przemnożony przez mnożnik, natomiast w przypadku wystawienia opcji depozyt zabezpieczający jest niska w porównaniu z wartością instrumentu bazowego. Dlatego też relatywnie małe wahania kursów instrumentu bazowego mają proporcjonalnie większy wpływ na wartość pozycji w opcjach. Ryzyko upływu czasu cena opcji jest uzależniona od czasu, jaki pozostał do wygaśnięcia opcji. Zbliżanie się terminu wygaśnięcia opcji może powodować spadek wartości opcji nawet przy niezmienionym poziomie ceny instrumentu bazowego. Upływ czasu działa więc na niekorzyść nabywców opcji kupna i nabywców opcji sprzedaży. Ryzyko zmian zmienności instrumentu bazowego zmiany w zmienności instrumentu bazowego wpływają na wartość opcji. Im większa jest zmienność instrumentu bazowego, tym wartość opcji jest wyższa, im mniejsza zmienność, tym wartość opcji jest mniejsza. Ryzyko płynności płynność opcji wystawionych zwłaszcza na akcje jest bardzo niska. Opcje odznaczają się bardzo znaczącą zmiennością notowań. STANDARDY OPCJI - schemat opisu oraz inne informacje. Nazwa skrócona opcji OXYZkrrcccc Gdzie: O - rodzaj instrumentu XYZ - kod określający nazwę instrumentu bazowego (określony uchwałą Zarządu Giełdy) k - kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia opcji (określony uchwałą Zarządu Giełdy) rr dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia cccc - kurs wykonania Kod opcji Typ opcji Klasa opcji Seria opcji Styl wykonania opcji Instrument bazowy Mnożnik Wartość opcji Wartość transakcji Jednostka notowania Miesiące wygaśnięcia Dzień wygaśnięcia Ostatni dzień obrotu Kurs wykonania Nadawany przez podmiot rozliczający zgodnie ze standardem ISIN Opcje kupna i opcje sprzedaży Obejmuje wszystkie opcje na ten sam instrument bazowy, określone tym samym standardem Wszystkie opcje tej samej klasy i tego samego typu o tym samym dniu wygaśnięcia i tym samym kursie wykonania Europejski - opcje mogą być wykonane tylko w dniu wygaśnięcia Indeks WIG20 10 zł za punkt indeksowy Kurs przemnożony przez mnożnik Wartość opcji przemnożona przez wolumen transakcji Punkty indeksowe Trzy najbliższe miesiące kalendarzowe + 3 kolejne miesiące z marcowego cyklu kwartalnego (marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień) Trzeci piątek miesiąca wygaśnięcia danej serii. Jeżeli w tym dniu, zgodnie z kalendarzem giełdy, nie odbywa się sesja, to dniem wygaśnięcia jest ostatni dzień sesyjny przypadający przed trzecim piątkiem miesiąca wygaśnięcia. Dzień wygaśnięcia Wartość równa wartości instrumentu bazowego, w stosunku do której określana będzie, z uwzględnieniem mnożnika, wysokość kwoty rozliczenia. 1. Różnice pomiędzy kursami wykonania poszczególnych serii opcji (o najbliższym terminie wygaśnięcia) mogą wynosić: - 5 pkt dla kursów wykonania wynoszących od 5 pkt do 475 pkt, - 10 pkt dla kursów wykonania wynoszących od 480 pkt do 990 pkt, - 25 pkt dla kursów wykonania wynoszących co najmniej 1000 pkt. Strona 2

3 Różnice pomiędzy kursami wykonania poszczególnych serii opcji (dla dwóch kolejnych terminów wygaśnięcia) mogą wynosić: - 10 pkt dla kursów wykonania wynoszących od 10 pkt do 470 pkt, - 20 pkt dla kursów wykonania wynoszących od 480 pkt do 980 pkt, - 50 pkt dla kursów wykonania wynoszących co najmniej 1000 pkt. Różnice pomiędzy kursami wykonania poszczególnych serii opcji (dla trzech najdalszych terminów wygaśnięcia) mogą wynosić: - 20 pkt dla kursów wykonania wynoszących od 20 pkt do 460 pkt, - 40 pkt dla kursów wykonania wynoszących od 480 pkt do 960 pkt, pkt dla kursów wykonania wynoszących co najmniej 1000 pkt. 2. W pierwszym dniu sesyjnym po dniu wygaśnięcia serii wygasających w miesiącach styczeń, luty, kwiecień, maj, lipiec, sierpień, październik, listopad do obrotu wprowadzane są: 2.1. serie opcji wygasające w nowym terminie wygaśnięcia przypadającym w 3 miesiącu kalendarzowym następującym po dniu wygaśnięcia serii poprzednich, o następujących kursach wykonania: jedna seria z kursem wykonania najbardziej zbliżonym do wartości instrumentu bazowego z poprzedniej sesji; w przypadku, gdy wartość instrumentu bazowego z poprzedniej sesji stanowi średnią arytmetyczną dwóch najbliższych kursów wykonania, za kurs wykonania tej serii przyjmuje się wyższy z kursów, osiem serii z kursem wykonania wyższym od kursu wykonania określonego w pkt , osiem serii z kursem wykonania niższym od kursu wykonania określonego w pkt ; 2.2. serie opcji wygasające w najbliższym terminie wygaśnięcia, z takimi kursami wykonania, aby różnice pomiędzy wszystkimi kursami wykonania dla tego terminu były zgodne z zasadami określonymi w pkt W pierwszym dniu sesyjnym po dniu wygaśnięcia serii wygasających w miesiącach marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień do obrotu wprowadzane są: 3.1. serie opcji wygasające w nowym terminie wygaśnięcia przypadającym w 12 miesiącu kalendarzowym następującym po dniu wygaśnięcia serii poprzednich, o następujących kursach wykonania: jedna seria z kursem wykonania najbardziej zbliżonym do wartości instrumentu bazowego z poprzedniej sesji; w przypadku, gdy wartość instrumentu bazowego z poprzedniej sesji stanowi średnią arytmetyczną dwóch najbliższych kursów wykonania, za kurs wykonania tej serii przyjmuje się wyższy z kursów, cztery serie z kursem wykonania wyższym od kursu wykonania określonego w pkt , cztery serie z kursem wykonania niższym od kursu wykonania określonego w pkt ; 3.2. serie opcji wygasające w najbliższym oraz trzecim terminie wygaśnięcia, z takimi kursami wykonania, aby różnice pomiędzy wszystkimi kursami wykonania dla tych terminów były zgodne z zasadami określonymi w pkt Poza seriami opcji, o których mowa w pkt 2, oraz 3 do obrotu giełdowego wprowadzane są serie opcji w takich terminach oraz z takimi kursami wykonania, aby w obrocie znajdowało się jednocześnie co najmniej: 4.1. dla najbliższego terminu wygaśnięcia: szesnaście serii opcji z kursami wykonania wyższymi od ostatniej wartości instrumentu bazowego, oraz szesnaście serii opcji z kursami wykonania niższymi od ostatniej wartości instrumentu bazowego; 4.2. dla dwóch kolejnych terminów wygaśnięcia: osiem serii opcji z kursami wykonania wyższymi od ostatniej wartości instrumentu bazowego, oraz osiem serii opcji z kursami wykonania niższymi od ostatniej Strona 3

4 wartości instrumentu bazowego; 4.3. dla trzech najdalszych terminów wygaśnięcia: cztery serie opcji z kursami wykonania wyższymi od ostatniej wartości instrumentu bazowego, oraz cztery serie opcji z kursami wykonania niższymi od ostatniej wartości instrumentu bazowego. Cena wykonania Pierwszy dzień obrotu Kurs rozliczeniowy Cena rozliczeniowa Kwota rozliczenia Prawo przysługujące właścicielom opcji Zasady wykonania opcji 5. Zarząd giełdy może postanowić o wprowadzeniu dodatkowych serii opcji. Informacja o wprowadzeniu dodatkowych serii opcji podawana jest do wiadomości publicznej najpóźniej w dniu sesyjnym poprzedzającym dzień wprowadzenia. Kurs wykonania przemnożony przez mnożnik W przypadku pierwszych serii opcji w danej klasie - określany jest przez Zarząd Giełdy. Pierwszy dzień sesyjny po dniu wygaśnięcia serii poprzednich - dla serii opcji, o których mowa w pkt. 2 i 3 rubryki Kurs wykonania albo dzień wprowadzenia danych serii do obrotu - dla serii opcji, o których mowa w pkt. 4 rubryki Kurs wykonania. W przypadku dodatkowych serii opcji określany jest przez Zarząd Giełdy Kurs rozliczeniowy jest określony w dniu wygaśnięcia opcji jako średnia arytmetyczna wyliczona ze wszystkich wartości indeksu WIG20 w czasie ostatniej godziny notowań ciągłych oraz wartości tego indeksu ustalonej na zamknięcie sesji giełdowej, po odrzuceniu 5 najwyższych i 5 najniższych z tych wartości. Kurs rozliczeniowy przemnożony przez mnożnik Dla opcji kupna kwota rozliczenia wyznaczana jest według wzoru: c(t) = max{[s(t)-m];0} Dla opcji sprzedaży kwota rozliczenia wyznaczana jest według wzoru: c(t) = max{[m - S(T)];0} gdzie: c(t) - kwota rozliczenia określana w dniu wykonania S(T) - cena rozliczenia określana w dniu wykonania m - cena wykonania T - dzień wykonania Właścicielom opcji przysługuje prawo wykonania opcji oraz otrzymania od wystawcy opcji zapłaty kwoty rozliczenia Wykonanie następuje automatycznie w dniu wygaśnięcia jeżeli: Dzień rozliczenia - dla opcji kupna - kurs rozliczeniowy jest większy od kursu wykonania danej serii opcji, - dla opcji sprzedaży - kurs rozliczeniowy jest mniejszy od kursu wykonania danej serii opcji. Właściciel opcji ma prawo do rezygnacji z wykonania opcji. Dzień roboczy po dniu ustalenia kursu rozliczeniowego Sposób rozliczenia Pieniężnie w polskich złotych. Tab. Standard opcji na indeks WIG20 - obowiązujący od 18 sierpnia 2014 r. Źródło: Strona 4

5 Tab. Miesiące wygasania opcji i ich oznaczenia. Miesiąc Kod opcji kupna Kod opcji sprzedaży Styczeń A M Luty B N Marzec C O Kwiecień D P Maj E Q Czerwiec F R Lipiec G S Sierpień H T Wrzesień I U Październik J V Listopad K W Grudzień L X Źródło: WARUNKI OBROTU OPCJAMI NA GIEŁDZIE PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH S.A. Harmonogram sesji giełdowej jest określony zgodnie z tabelą poniżej. 08:30-08:45 FAZA PRZED OTWARCIEM (PRZYJMOWANIE ZLECEŃ NA OTWARCIE SESJI) 08:45 OTWARCIE (OKREŚLENIE KURSU NA OTWARCIU, FIXING) 08:45-16:50 FAZA NOTOWAŃ CIĄGŁYCH 16:50-17:00 FAZA PRZED ZAMKNIĘCIEM (PRZYJMOWANIE ZLECEŃ NA ZAMKNIĘCIE) 17:00 ZAMKNIĘCIE (OKREŚLENIE KURSU NA ZAMKNIĘCIU) 17:00-17:05 DOGRYWKA Tab. Harmonogram notowania instrumentów pochodnych (obowiązujący od r.). Dla opcji, podobnie jak dla pozostałych instrumentów notowanych na giełdzie, obowiązują odpowiednie kroki notowań. W określonym przedziale cenowym, dla danego instrumentu finansowego, obowiązują określone ticki albo skoki cenowe czyli dopuszczalne zaokrąglenia oznaczenia ceny w zleceniu. Systemy informatyczne giełdy i domów maklerskich nie pozwolą na przyjęcie zlecenia z innym limitem cenowym niż przyjęte w tabelach przedstawionych poniżej. OPCJE INDEKSOWE KURS INSTRUMENTU (punkt indeksowy) KROK NOTOWAŃ ( w punktach indeksowych) 0, ,01 Powyżej 50 0,05 OPCJE NA AKCJE KURS INSTRUMENTU (w PLN) KROKI NOTOWAŃ (w PLN) 0, ,01 Powyżej 50 0,05 Źródło: Opracowanie własne Strona 5

6 MARZEC CZERWIEC WRZESIEŃ GRUDZIEŃ MARZEC CZERWIEC WRZESIEŃ GRUDZIEŃ MARZEC I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI Tab. Miesiące notowań poszczególnych serii opcji indeksowych (jedna seria opcji znajduje się w obrocie przez 12 miesięcy): Źródło: Opracowanie własne na podstawie RODZAJE POZYCJI NA OPCJACH Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje opcji: opcje kupna (call) i opcje sprzedaży (put). W każdym z rodzajów tych opcji inwestor może zająć dwa rodzaje pozycji: długą pozycję w opcji kupna (zakup opcji kupna long call), krótką pozycję w opcji kupna (sprzedaż/ wystawienie opcji kupna short call), długą pozycję w opcji sprzedaży (zakup opcji sprzedaży long put), krótką pozycję w opcji sprzedaży (sprzedaż/ wystawienie opcji sprzedaży short put). OPCJA KUPNA (CALL) Kupno opcji = Pozycja długa (LONG CALL) Sprzedaż opcji = Pozycja krótka (SHORT CALL) OPCJA SPRZEDAŻY (PUT) Kupno opcji = Pozycja długa (LONG PUT) Sprzedaż opcji = Pozycja krótka (SHORT PUT) DŁUGA POZYCJA W OPCJI KUPNA (LONG CALL) Nabywca opcji kupna, dla opcji z dostawą, zyskuje prawo (nie obowiązek) do nabycia określonych aktywów w określonym czasie w przyszłości (w dniu wykonania opcji), po ustalonej w momencie zawarcia umowy cenie. Nabywca opcji kupna w przypadku opcji rozliczanych pieniężnie nabywa prawo do otrzymania różnicy pomiędzy ceną instrumentu bazowego w dniu wykonania, a ceną wykonania opcji. Długą pozycję w opcji kupna otwiera inwestor, który przewiduje wzrost wartości instrumentu bazowego. Nabywca opcji w momencie jej zakupienia wnosi na rzecz wystawcy opcji tzw. premię opcyjną, która stanowi iloczyn ceny nabycia opcji i odpowiedniego mnożnika. Kwota wniesionej przez nabywcę premii stanowi jednocześnie jego maksymalną stratę, jaką może osiągnąć na długiej pozycji w opcji kupna (+koszt prowizji maklerskich z otwarcia i opcji). Strona 6

7 W terminie wygaśnięcia zysk, bądź stratę inwestora liczymy na podstawie wzoru: Przychód = max (cena instrumentu bazowego cena wykonania opcji; 0) Zysk/ strata = przychód zapłacona premia Prześledźmy na przykładzie kształtowanie się poziomu dochodowości otwartej długiej pozycji w opcji kupna. Np. Inwestor nabył na giełdzie wrześniową opcję kupna na indeks WIG20 z kursem wykonania 2300 pkt. OW20I za cenę 50 pkt. Przekazał więc wystawcy opcji kwotę 50 pkt x10 zł = 500zł. Zakładając, że inwestor, który nabył opcję, będzie ją utrzymywał na swoim rachunku do terminu wygaśnięcia (w tym przypadku będzie to trzeci piątek września 2014r.), to w zależności od kształtowania się wartości indeksu w dniu wygaśnięcia osiągnie on odpowiedni zysk, bądź stratę. Kurs rozliczeniowy w dniu wygaśnięcia (w pkt.) Przychód z pozycji LONG CALL (w PLN) Zysk/ strata z pozycji LONG CALL (w PLN) Tab. Rozkład rentowności długiej pozycji w opcji kupna. Zysk z opcji (w PLN) Cena instrumentu bazowego w dniu wygaśnięcia (poziom indeksu w pkt.) Schemat. Rozkład rentowności długiej pozycji w opcji kupna. Strona 7

8 Na przykładzie wyraźnie widać, że zyski inwestora otwierającego długą pozycję w opcji kupna są teoretycznie nieograniczone (o ile wartość instrumentu bazowego będzie rosła). Z kolei, jego strata (w przypadku spadku wartości instrumentu bazowego) jest ograniczona do wysokości kwoty wniesionej premii. KRÓTKA POZYCJA W OPCJI KUPNA (SHORT CALL) Wystawca (sprzedający) opcji kupna, dla opcji z dostawą ma obowiązek sprzedaży określonych aktywów, w ustalonym czasie po określonej cenie. Wystawca opcji kupna w przypadku opcji rozliczanych pieniężnie ma obowiązek do wypłacenia różnicy pomiędzy wartością instrumentu bazowego a ceną wykonania opcji. Krótką pozycję w opcji kupna otwiera inwestor, który przewiduje spadek wartości instrumentu bazowego. Rozkład zysków i strat w przypadku sprzedaży opcji kupna jest przeciwieństwem rentowności długiej pozycji w opcji kupna. W takiej sytuacji rentowność liczmy ze wzoru: Przychód = ( - ) max (cena instrumentu bazowego cena wykonania opcji; 0) Albo: Przychód = min (cena wykonania opcji cena instrumentu bazowego; 0) Zysk/ strata = przychód + otrzymana premia Np. Inwestor wystawił do sprzedaży na giełdzie wrześniową opcję kupna z kursem wykonania 2300 pkt. OW20I za cenę 50 pkt. Po tej cenie inny inwestor nabył opcję i przekazał dla wystawcy opcji kwotę 50 pkt x 10 zł = 500zł. W celu zabezpieczenia interesu nabywcy opcji, wystawca zablokował na swoim rachunku odpowiednią kwotę w depozycie zabezpieczającym. W terminie wygaśnięcia, w zależności od kształtowania się wyceny indeksu WIG20, zysk bądź strata wystawcy opcji będzie kształtowała się następująco: Kurs rozliczeniowy w dniu wygaśnięcia (w pkt.) Przychód z pozycji SHORT CALL (w PLN) Zysk/ strata z pozycji SHOIRT CALL (w PLN) Tab. Rozkład rentowności krótkiej pozycji w opcji kupna. Strona 8

9 Zysk z opcji (w PLN) Cena instrumentu bazowego w dniu wygaśnięcia (poziom indeksu w pkt.) Schemat. Rozkład rentowności krótkiej pozycji w opcji kupna. Zyski inwestora wystawiającego krótką pozycję w opcji kupna są przeciwieństwem zobowiązań inwestora nabywającego tą opcję. Maksymalny zysk jaki wystawca może uzyskać (w przypadku spadku wartości indeksu) to wysokość premii. Z kolei, maksymalna strata, jaką inwestor może ponieść (w przypadku wzrostu wartości indeksu) jest teoretycznie nieograniczona. DŁUGA POZYCJA W OPCJI SPRZEDAŻY (LONG PUT) Nabywca opcji sprzedaży, w przypadku opcji z dostawą, nabywa prawo (nie obowiązek) do sprzedania określonych aktywów w określonym czasie, po określonej cenie. Długą pozycję w opcji sprzedaży nabywa inwestor, który przewiduje spadek ceny instrumentu bazowego. Rentowność długiej pozycji w opcji sprzedaży liczymy ze wzoru: Przychód = max (cena wykonania opcji - cena instrumentu bazowego; 0) Zysk/ strata = przychód zapłacona premia Np. Inwestor nabył na Giełdzie wrześniową opcję sprzedaży z kursem wykonania 2300 pkt. OW20U za cenę 50 pkt. Przekazał więc wystawcy opcji kwotę 50 pkt x10 zł = 500zł. Zakładając, że inwestor, który nabył opcję, będzie ją utrzymywał na swoim rachunku do terminu wygaśnięcia (w tym przypadku będzie to trzeci piątek września 2014r.), to w zależności od kształtowania się wartości indeksu w dniu wygaśnięcia osiągnie on odpowiedni zysk, bądź stratę. W terminie wygaśnięcia zysk, bądź stratę inwestora liczymy na podstawie wzoru: Kurs rozliczeniowy w dniu wygaśnięcia (w pkt.) Przychód z pozycji LONG PUT (w PLN) Zysk/ strata z pozycji LONG PUT (w PLN) Strona 9

10 Tab. Rozkład rentowności długiej pozycji w opcji sprzedaży. Zysk z opcji (w PLN) Cena instrumentu bazowego w dniu wygaśnięcia (poziom indeksu w pkt.) -500 Schemat. Rozkład rentowności długiej pozycji w opcji sprzedaży. Podsumowując, zyski inwestora otwierającego długą pozycję w opcji sprzedaży są teoretycznie nieograniczone (o ile wartość instrumentu bazowego będzie malała). Z kolei, jego strata (w przypadku wzrostu wartości instrumentu bazowego) jest ograniczona do wysokości kwoty wniesionej premii (+ koszt prowizji maklerskich). KRÓTKA POZYCJA W OPCJI SPRZEDAŻY (SHORT PUT) - Wystawca (sprzedający) opcji sprzedaży ma obowiązek do kupna określonych aktywów, w określonym czasie i po ustalonej cenie. Rentowność krótkiej pozycji w opcji sprzedaży jest funkcją przeciwną do rentowności długiej pozycji w opcji sprzedaży i opisuje się ją wzorem: Przychód = ( - ) max (cena wykonania opcji - cena instrumentu bazowego; 0) Albo: Przychód = min (cena wykonania opcji cena instrumentu bazowego; 0) Zysk/ strata = przychód + otrzymana premia Np. Inwestor wystawił do sprzedaży na giełdzie wrześniową opcję sprzedaży z kursem wykonania 2300pkt. OW20U za cenę 50 pkt. Po tej cenie inny inwestor nabył opcję i przekazał dla wystawcy opcji kwotę 50 pkt x 10 zł = 500zł. W celu zabezpieczenia interesu nabywcy opcji, wystawca zablokował na swoim rachunku odpowiednią kwotę w depozycie zabezpieczającym. W terminie wygaśnięcia, w zależności od kształtowania się wyceny indeksu WIG20, zysk bądź strata wystawcy opcji będzie kształtowała się następująco: Strona 10

11 Kurs rozliczeniowy w dniu wygaśnięcia (w pkt.) Przychód z pozycji SHORT PUT (w PLN) Zysk/ strata z pozycji SHORT PUT (w PLN) Tab. Rozkład rentowności krótkiej pozycji w opcji sprzedaży. Zysk z opcji (w PLN) Cena instrumentu bazowego w dniu wygaśnięcia (poziom indeksu w pkt.) Schemat. Rozkład rentowności krótkiej pozycji w opcji sprzedaży. Zyski inwestora wystawiającego krótką pozycję w opcji są (w przypadku wzrostu wartości indeksu) ograniczone do wysokości premii. Z kolei, maksymalna strata, jaką inwestor może ponieść (w przypadku spadku wartości indeksu) jest teoretycznie nieograniczona. Strona 11

12 KUPNO OPCJI KUPNA (LONG CALL) KUPNO OPCJI SPRZEDAŻY (LONG PUT) SPRZEDAŻ OPCJI KUPNA (SHORT CALL) SPRZEDAŻ OPCJI SPRZEDAŻY (SHORT PUT) Schemat. Rentowność poszczególnych pozycji na opcjach. Opcja kupna (call) Opcja sprzedaży (put) DŁUGA POZYCJA KRÓTKA POZYCJA DŁUGA POZYCJA KRÓTKA POZYCJA Nabycie opcji Wystawienie (zbycie) opcji Nabycie opcji Wystawienie (zbycie) opcji Gra na zwyżkę instrumentu bazowego Gra na zniżkę instrumentu bazowego Gra na zniżkę instrumentu bazowego Gra na zwyżkę instrumentu bazowego Inwestor płaci premię Inwestor wnosi depozyt Inwestor płaci premię Inwestor wnosi depozyt Inwestor otrzymuje premię Inwestor otrzymuje premię Uprawnia do kupna instr. bazowego po cenie wykonania Zobowiązuje do sprzedaży instr. bazowego po cenie wykonania Uprawnia do sprzedaży instr. bazowego po cenie wykonania Zobowiązuje do kupna instr. bazowego po cenie wykonania Zyski nieograniczone Strata ograniczona do wysokości przekazanej premii Zysk ograniczony do wysokości otrzymanej premii Strata nieograniczona Tab. Podsumowanie pozycji na opcjach. Zyski nieograniczone Strata ograniczona do wysokości przekazanej premii Zysk ograniczony do wysokości otrzymanej premii Strata nieograniczona Strona 12

13 POJĘCIE PREMII I DEPOZYTU Nabywca opcji wnosi na rzecz wystawcy opcji premię opcyjną, stanowiącą koszt nabycia opcji. Premia, w przypadku nabycia opcji, jest bezzwrotna. Wysokość premii opcyjnej oblicza się zgodnie ze wzorem: Wartość premii opcyjnej = kurs opcji x mnożnik Dla wystawcy opcji wysokość otrzymanej premii opcyjnej jest jednocześnie maksymalnym zyskiem, jaki może on osiągnąć z wystawienia opcji. Z drugiej strony, dla zabezpieczenia interesów obu stron transakcji opcyjnej wystawca opcji blokuje na swoim rachunku inwestycyjnym odpowiednią kwotę depozytu zabezpieczającego. Nabywca opcji nie ma obowiązku wnoszenia depozytu zabezpieczającego, ponieważ to wystawca opcji zobowiązuje się do dostarczenia kwoty rozliczenia opcji w terminie jej wygaśnięcia. Opcje określane są terminami: in-the-money, at-the-money i out-of-the-money. Opcja in-the-money (ITM, w pieniądzu) to taka opcja, która w sytuacji wykonania w danym momencie, prowadziłaby do dodatniego przepływu pieniężnego dla posiadacza opcji. Opcja at-the-money (ATM, przy pieniądzu) wykonana w danym momencie, nie prowadziłaby do żadnego przepływu pieniędzy (kurs wykonania jest równy bądź zbliżony do ceny instrumentu bazowego). Opcja out-of-the-money (OTM, poza pieniądzem) to opcja, której się nie wykonuje (nabywca opcji traci premię opcyjną, lub wystawca opcji ponosi stratę). CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA CENĘ OPCJI Wyróżnia się kilka podstawowych czynników wpływających na cenę opcji: bieżąca cena rynkowa instrumentu bazowego, kurs wykonania, czas pozostający do wygaśnięcia opcji, zmienność kursu instrumentu bazowego. Cena opcji kupna Cena opcji sprzedaży Cena instrumentu bazowego Cena instrumentu bazowego Cena opcji kupna Cena opcji sprzedaży Kurs wykonania opcji Kurs wykonania opcji Strona 13

14 Cena opcji kupna Cena opcji sprzedaży Czas do wygaśnięcia Czas do wygaśnięcia Cena opcji kupna Cena opcji sprzedaży Zmienność kursu instrumentu bazowego Zmienność kursu instrumentu bazowego Opracowanie: Zespół Edukacji i Informacji Inwestorskich DM BZ WBK Aktualizacja: Opracowano na podstawie J. Hull Kontrakty terminowe i opcje wprowadzenie, WIG-Press Warszawa, H. Morawska, J. Truszkowski Finansowe instrumenty pochodne ryzyko, wycena i strategie, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, 2009 Strona 14